Azpisarrerak (sarrerak) (13)
eper.
(V, G, AN, Ae, Sal, R; SP, Lar, VP 23r, Añ, Lecl, VocCB , Arzdi Aves 165; -ph- L, BN, S; Volt 105, Urt III 432, Arch VocGr , Gèze, Dv, H). Ref.: VocPir 479; Bon-Ond 144; A; Iz To , R 306 y 402; Etxba Eib; Lrq /épher/; SM EiPáj 275.
Perdiz. "Eperraren umea mendikari (R)" A. "Perdiz común (Alectoris rufa)" SM EiPáj 275. "Eperrak, lurrian ataratzen dittu umiak" Etxba Eib. Cf. el topónimo Eperlanda Gand Elorri 97. Cf. itsas-eper, ureper. v. baseper.
Arenzat eperra, bardin al bada. Lazarraga B15, 1182v. --Gusturik aurkitzen duzu ]h[eper bero hunetan? --Ezta eper galdurik egosi dena baizen. Volt 162s. Ahalge-gabeak bitu epher erreak; zer ahalgorrak? ogi-mokorrak. O Pr 9. Bi bihotz dituzten Patagoniako eperrak bezalakoak gare. SP Phil 384 (He 388 epher ). Aren abegi ederrak / Duda baga benzitzen ditu / Kanpoetako eperrak. Acto 310. Izanen düzü emazte / Eper beno üsiago. Xarlem 811. Uste zenduban ipiniko euskubezala eperrak, ollandak, ollagorrak, ta andikijen maijetako janari gozuak? Mg PAb 58. Basaurde, eper edo ollagorren eizara. Ib. 105. Geli-okela ondo ifiniak, eperra dirudi. Añ LoraS 178s. Eperzakurra eperrari begira egon oi dan eran. AA II 143. Laguntzat dabezala / eiza-txakur zûrrak / billatu ta ilteko / eper ta erbiak. Mg ( in Zav Fab RIEV 1907, 538 ). Zagia etxean ta / eperra espensan. It Fab 171. Naiz dala ollo, eper, / orobat erbia. Izt Po 61. Saritzat emanen zaitzu / Epher, urzo eta oillasko / Hexur mamiduna franko. Gy 33. Egosten duzu zure epherra eltzian belharrekin. ECocin 14. Mendian zoinen eder epher xango gorri! ChantP 150. Gaur beintzat dozena bat eper bota dituzte. Zab Gabon 64. Praixko, guztiz ei zara eizari ederra, / Biotz erdian joten ei dozu eperra. AB AmaE 248. Epher aitamak ez dituk umetarik urruntzen. Elzb PAd 17.
(s. XX) Oraiko anderiak / Plaza yantzan ari / Eper errez aserik. LuzKant 21. Bide ondotik joan ziran eperren aztarna. Ag G 2. Mahaineko ez da xoririk epherra baino gehiago bilhatua denik. Dass-Eliss GH 1924, 468. Soizak mendiko belharretarik / nola bizi den epherra. Ox 143. Eperren ankak baxen gorrijak. Altuna 34. Eperra bezain arin. Or Mi 100. Eperrak kantatzen du / Goizetan intzetan: / Etzaitezela fio / Gizonen itzetan. (Canc. pop.). Jaukol Biozk X. Jaki udare gozuak, / eperrak eta usuak, / erari jenerosuak. MendaroTx 301. Bordariyentzat txardin-erdiya / erak, ollasko gozua / eperrak eta usoak. Inzag RIEV 1933, 417. Naparroa zârrean Larraunen Uitzi / belar goxo tartean eper-kabi iduri. Or Eus 11 (v. tbn. Mi 112). Egunetik egunera urruntzen ari hainbertze eper, hainbertze erbi eta oro! Zerb Azk 46. Ogi mokorren ondotik epher erreak ahorat prest. Etcheb Zeruari 169 (ap. DRA ). Zegamako apaizak ango jaietarako bi eper arrapatu zituan. And AUzta 42. Markos, eiztari azkarra, [...] sekulako erbi mordoa, edota eper-sailla etxeratzen ebana. Erkiag BatB 79s. Pagodeietan usuak urru, / eperrak landa soloan. BEnb NereA 40. Eperra ere zintzo asten da / egunsentian kantari. Uzt Sas 321. Eper-billa bazabiltz, larrera jo bearko dezu. EZBB I 96. Uso, eper da beste pizti-mota ugaritik ere nai aña dago. TxGarm BordaB 89. Tiro ollagorri, tiro eperra nai basauntzari, danak bera! Gerrika 293.
v. tbn. VMg 14. JJMg BasEsc 168. Bil 85. Sor AuOst 88. Enb 183. Otx 108. Auspoa 39, 121. Balad 131.
Perdiz. "Eperraren umea mendikari (R)" A. "Perdiz común (Alectoris rufa)" SM EiPáj 275. "Eperrak, lurrian ataratzen dittu umiak" Etxba Eib. Cf. el topónimo Eperlanda Gand Elorri 97. Cf. itsas-eper, ureper. v. baseper.
Arenzat eperra, bardin al bada. Lazarraga B15, 1182v. --Gusturik aurkitzen duzu ]h[eper bero hunetan? --Ezta eper galdurik egosi dena baizen. Volt 162s. Ahalge-gabeak bitu epher erreak; zer ahalgorrak? ogi-mokorrak. O Pr 9. Bi bihotz dituzten Patagoniako eperrak bezalakoak gare. SP Phil 384 (He 388 epher ). Aren abegi ederrak / Duda baga benzitzen ditu / Kanpoetako eperrak. Acto 310. Izanen düzü emazte / Eper beno üsiago. Xarlem 811. Uste zenduban ipiniko euskubezala eperrak, ollandak, ollagorrak, ta andikijen maijetako janari gozuak? Mg PAb 58. Basaurde, eper edo ollagorren eizara. Ib. 105. Geli-okela ondo ifiniak, eperra dirudi. Añ LoraS 178s. Eperzakurra eperrari begira egon oi dan eran. AA II 143. Laguntzat dabezala / eiza-txakur zûrrak / billatu ta ilteko / eper ta erbiak. Mg ( in Zav Fab RIEV 1907, 538 ). Zagia etxean ta / eperra espensan. It Fab 171. Naiz dala ollo, eper, / orobat erbia. Izt Po 61. Saritzat emanen zaitzu / Epher, urzo eta oillasko / Hexur mamiduna franko. Gy 33. Egosten duzu zure epherra eltzian belharrekin. ECocin 14. Mendian zoinen eder epher xango gorri! ChantP 150. Gaur beintzat dozena bat eper bota dituzte. Zab Gabon 64. Praixko, guztiz ei zara eizari ederra, / Biotz erdian joten ei dozu eperra. AB AmaE 248. Epher aitamak ez dituk umetarik urruntzen. Elzb PAd 17.
(s. XX) Oraiko anderiak / Plaza yantzan ari / Eper errez aserik. LuzKant 21. Bide ondotik joan ziran eperren aztarna. Ag G 2. Mahaineko ez da xoririk epherra baino gehiago bilhatua denik. Dass-Eliss GH 1924, 468. Soizak mendiko belharretarik / nola bizi den epherra. Ox 143. Eperren ankak baxen gorrijak. Altuna 34. Eperra bezain arin. Or Mi 100. Eperrak kantatzen du / Goizetan intzetan: / Etzaitezela fio / Gizonen itzetan. (Canc. pop.). Jaukol Biozk X. Jaki udare gozuak, / eperrak eta usuak, / erari jenerosuak. MendaroTx 301. Bordariyentzat txardin-erdiya / erak, ollasko gozua / eperrak eta usoak. Inzag RIEV 1933, 417. Naparroa zârrean Larraunen Uitzi / belar goxo tartean eper-kabi iduri. Or Eus 11 (v. tbn. Mi 112). Egunetik egunera urruntzen ari hainbertze eper, hainbertze erbi eta oro! Zerb Azk 46. Ogi mokorren ondotik epher erreak ahorat prest. Etcheb Zeruari 169 (ap. DRA ). Zegamako apaizak ango jaietarako bi eper arrapatu zituan. And AUzta 42. Markos, eiztari azkarra, [...] sekulako erbi mordoa, edota eper-sailla etxeratzen ebana. Erkiag BatB 79s. Pagodeietan usuak urru, / eperrak landa soloan. BEnb NereA 40. Eperra ere zintzo asten da / egunsentian kantari. Uzt Sas 321. Eper-billa bazabiltz, larrera jo bearko dezu. EZBB I 96. Uso, eper da beste pizti-mota ugaritik ere nai aña dago. TxGarm BordaB 89. Tiro ollagorri, tiro eperra nai basauntzari, danak bera! Gerrika 293.
v. tbn. VMg 14. JJMg BasEsc 168. Bil 85. Sor AuOst 88. Enb 183. Otx 108. Auspoa 39, 121. Balad 131.
EPER-HABIA.
Nido de perdiz.
Zalgi-txaparrean eper-kabia arkitu dut ega-ukaldika. Or Mi 112.
Zalgi-txaparrean eper-kabia arkitu dut ega-ukaldika. Or Mi 112.
EPER-ARRANO.
"(Hieratus fasciatus), águila perdicera" MItziar Txoriak 24.
EPER-BEGI.
a)
"Oeil-de-perdrix, roche micacée" Hb.
b)
"Espèce de scabieuse, l'adonite d'été" Hb.
EPER-EHIZA.
"Eper ihizia" Figura en SP, sin trad., s.v. eperketa.
EPER GORRI.
"Perdiz roja (Perdix rubra)" SM EiPáj 175.
EPER-IDI.
v. eperridi.
EPER-KANTA,
EPER-KANTU.
Canto de la perdiz.
Galdurik gertatzen da alako batean, eper-kanta beste zantzurik ez dula. Or Mi 110. Goizean, jaikitzen giñanean, lenengo diana, eper-kantua. And AUzta 55. Muñatz tontorretatik zetorren eper kantua, inguru guzian entzuten uan. MItziar Txoriak 33.
Galdurik gertatzen da alako batean, eper-kanta beste zantzurik ez dula. Or Mi 110. Goizean, jaikitzen giñanean, lenengo diana, eper-kantua. And AUzta 55. Muñatz tontorretatik zetorren eper kantua, inguru guzian entzuten uan. MItziar Txoriak 33.
EPER-LEKU.
"Lugar o terreno que abunda en perdices. Araba-laua, eper-lekua" Etxba Eib.
EPER-OILAR.
"Coq de perdrix" H s.v. oilarra.
EPERRA HARRAPATU.
Emborracharse. "Zer eperra arrapatu ziñuen! Zer mozkorra!" (AN-ulz) Inza NaEsZarr 1450 (v. tbn. ib. 343 (AN-larr)).
EPERRETAN.
Cazando perdices.
Sei bota zituan artan, / oraindik naikua ez omen du / egin eperretan. Auspoa 39, 122.
Sei bota zituan artan, / oraindik naikua ez omen du / egin eperretan. Auspoa 39, 122.
EPERRETARA.
"Eperretara juan, urten. Salir de caza a por perdices. Aspaldi onetan, Riojara eta Burgosera joaten dira gure eitzarixak eperretara" Etxba Eib.
Juan giñan eperreta / guztiyok pozez beteta. Auspoa 39, 120.
Juan giñan eperreta / guztiyok pozez beteta. Auspoa 39, 120.
EPER URDIN.
"Perdiz pardilla (Perdix perdix)" SM EiPáj 275.
EPER-ZAKUR
(Añ; e. txakur V, G, R; Añ). Ref.: A (eper,
txakur); Etxba Eib. Perro perdiguero. "Eper-txakur, eizlari-txakur (R)" A. "Eper-txakur fiñak, diru asko eitten dau" Etxba Eib.
Eperzakurra eperrari begira egon oi dan eran bazaude emakume apainduai begiratzen. AA II 143. Eper-txakurra, begia zolia / bean yosita dabilla. Atutxa Mugarra (ap. DRA).
Eperzakurra eperrari begira egon oi dan eran bazaude emakume apainduai begiratzen. AA II 143. Eper-txakurra, begia zolia / bean yosita dabilla. Atutxa Mugarra (ap. DRA).
EPER ZURI
(V-gip, -ph- BN-lab). Ref.: Lh; SM EiPáj. Perdiz blanca. "Perdiz nival (Lagopus mutus)" SM EiPáj 275. "Epher zuria. Gélinotte des bois (la)" Dass-Eliss GH 1924, 468, que indica que sólo tiene blanca la parte inferior.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
