OEH - Bilaketa

962 emaitza u bilaketarentzat

Sarrera buruan (15)


Sarrera osoan (494)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
hona.
sense-1
1. (V, AN-gip-ulz; Lcc, UrduñBerb 394, Lar, Añ, Dv (V, G, AN-mer), H (V, G)), onera (G, AN-larr-5vill-araq-ulz; Añ (G)), onara (G, AN-gip-5vill-ulz-erro; VP 69v, Lar, Dv (AN-mer), H), huna (B; SP, H), unara (AN-5vill), kona (Sal, R). Ref: A (ona, onera, onara, kona, huna); Echaide Nav 320-321;Etxba Eib; Elexp Berg.
(Forma de alativo del demostrativo de primer grado). Aquí, a este lugar. "Acá donde yo estoy, ona, ni nagoan lekura" Lcc. "To huna, garçon vien ici. No huna, fille vien ici" SP. "Zato huna, hunat, venez-ici; id. atoz ona, onara, onat" H. "Acá, a este (lugar). Erdu ona, ven acá" Ib. v. honat.
Tr. Ona es la forma propia de la tradición vizcaína. En la tradición guipuzcoana se documenta mayoritariamente onera (ya en Aguirre de Asteasu; cf. infra oneraño en Ochoa de Arin), seguido en menor frecuencia de onara (ya en Cardaberaz). En textos antiguos hay ona, así como en algunos autores posteriores (Larramendi (Cor 152), Cardaberaz, Lardizabal (33), Arrue (GB 144), Urruzuno (Zer 16), Mokoroa, Lekuona (EunD 30), T. Agirre (Uzt 304), S. Mitxelena (Aranz 73), Gaztelu (MusIx 85) y Berrondo (Kijote 62)), alternando en estos últimos con las formas anteriores.
En textos labortanos y bajo-navarros hay huna en Dechepare, Leiçarraga, Etcheberi de Ziburu, Haramburu (107) y Pouvreau, y a partir del s. XVIII en Etcheberri de Sara (109), Goyhetche (56), Hiriart-Urruty y Mattin. Otras formas menos empleadas son hunara (en Barbier) y honera (en algunos ejs. de Goyhetche (5)). En la tradición suletina hay hona en FPrS y Belapeyre, huna en AstLas (40), Xarlem (509) y Etchahun (532). En textos alto-navarros y pirenaicos hay onara en Mendiburu, Lizarraga de Elcano, Goñi (34), Yanzi (97) e Iraizoz (YKBiz 475n), onera en un texto del s. XVI, Iraizoz (YKBiz 390) e Izeta (DirG 58), y kona en textos salacencos (FLV 2016, 82 (1780)) y roncaleses (Mdg 128). En DFrec hay 203 ejs. de (h)ona (1 sepentrional.) y 75 (56 sept.) de huna.
Hilak oro, iaiki huna zuien hobietarik. E 61. Athor huna. Io 4, 16 (Ol, LE onara, Ker, IBk, IBe hona; He, TB, Dv hunat ). Zu ona etorri zareala ikasita. Lazarraga A, 1151r. Alkerik ukenen bazindu etzinan etorriko onera. (Pamplona, 1594). ReinEusk 93. Bazatoz ona ez zerala etse onetatik zeure bizian aterako. CartAzp 125. Behin hara, gero huna burua du itzultzen. EZ Man I 103. Laster egizu huna edo horra. SP Imit I 9, 1. Hona bildu zireie, purgatorioko penetan diren arimen ürgaztera. FPrS 29s. Oa ara, ator onara. Mb IArg I 186. Atoz ona. Cb Eg II 131 ( Just 88 onara ). Hortik huna. Lg II 190. Erdu ona. Mg CO 155. Emen ezkutau biar dabela laster gizon andijeen izenak! Ona biar dabeela egun gitxi barru, emakume [...] arruak! JJMg BasEsc 281. Jaungoikuak gidatu gaitu onara. Bv AsL 216 (95 onera ). Izitzeko, derabiltzate hor, jo hara, jo huna. HU Zez 127. Orretara etorri naz ni ona. Ag AL 45 (25 onara; G 52 onera ). Jainkoak ekarri gaitu gaur hunara. Barb Sup 56. Alegiñak egiñez / bebil andik onâ. Ldi BB 72 ( IL 162 onera ). Ona edo ara joateko gogoa datorkanean [...]. Eguzk GizAuz 104. Zertara ator ona? Etxde JJ 96 (63 onera ). Ara ta ona, batekotik bestekora erabili dabelako. Erkiag Arran 36. Ez dakidala nondik etorri naizan onara, ots, bizi eriogarri ontara. Or Aitork 14 ( Eus 209 onera; Tormes 87 ona ). Egun guzia jo onera ta jo ara. Ugalde Iltz 25. Pena da, bainan ezin ditake / Xalbador etor gaur huna. Mattin 78. Puska bat onera bialtzen badek / gaizki ez dek etorriko. TxGarm BordaB 134. Gabian banatu euskuezen biarrok: batzuk ara ta bestiak ona. Gerrika 54. Bi bertso aldatuko ditut hona. MEIG II 58 ( MIH 219 honera ).
v. tbn. ReinEusk2 107 (Alsasua, 1568). Sorabila 2. Andram 160. Bp I 97 (h-). VMg 8. Echag 28 (dial. vizc.; 105 onera). Ur MarIl 13. AB AmaE 409 (333 onera). Azc PB 321. A BeinB 42 (Ardi 122 onera). Echta Jos 35. Altuna 84. Balad 235 y 101 (138 huna). Otx 141. Kk Ab II 92. Zait Sof 190. Mde HaurB 91 (h-). Bilbao IpuiB 44. Zait Plat 63. Osk Kurl 47 (h-). BEnb NereA 89. And AUzta 54. Ibiñ Virgil 60 (82 onea). Alzola Atalak 73. Etxabu Kontu 220. Onaind STeresa 75.
Onera: AA III 533. It Fab 257. Izt C 140. Afrika 31. EusJok II 24. Arr May 177 (GB 106 onara). Apaol 95. Sor Bar 108. Xe 224. Iraola 55. Urruz Zer 64. Ill Pill 7. Ud 39. Arrantz 131. Moc Damu 25. Lh Yol 26. Tx B II 145. Alz Bern 75. JMB ELG 43. Lek EunD 50 (28 onea). ABar Goi 45. TAg Uzt 168. EA OlBe 104. SMitx Aranz 74. JAIraz Bizia 93. NEtx Antz 49. Txill Let 25. Arti Ipuin 27 (h-). Anab Poli 53. Zait Plat 36. And AUzta 147. Vill Jaink 27. Lab SuEm 191. Salav 53. Uzt Sas 173. Ataño TxanKan 201.
Onara: AA III 487. Lard 187. Ur Mt 8, 29. Sor AKaik 128.
azpiadiera-1.1
(Seguido de ablativo).
Eta mainguak eta itsuak huna barnera erekhar itzak. " Céans" . Lc 14, 21. Iainko Aitak huna beherera igorri ukhan duen Enbaxadore handia. Adv ** 5r. Ta aurrerantzean, ona Mundakara etorriko naz. Echta Jos 125. Esan deustazu sarri ama, zelan agertu nintzan umetan ona Ondartzara. Ib. 192. Zeren billa zatoze ona, aitz gainotara? Otx 107. Ikasi dagiyela zuur ibilten, ona Bilbora etorten diranian. Kk Ab II 75.
azpiadiera-1.2
(Precedido de instr.). v. honaindi.
Bidasoz-ona, arrotz aztarrenik ez da. SMitx Aranz 214.
azpiadiera-1.3
(V ap. A ; , H), onera ().
"¿(De cuándo) acá?, (V) nosik oná? [...]; (G, AN) [...] noizik ona? noiztik onera? " . "¡(Después) acá!, ordurik ona u onera! Arik ona! " Ib. "¿(Desde) quándo? [...]; (G) [...] nosik ona, onera " Ib. " Ona, (a) ahora, a este momento. Igaztik ona urtebete da [...], del año pasado acá (ahora)" A. " Ordutik ona, de entonces ahora" Ib. (s.v. on ).
Pekatu konfesadu dituezan guztiak areanik ona. " Desde entoncés acá" . Cap 88. [Harengana] hogoi urthetarik huna [...] zordun naiz. SP Phil ã 2v. Atzorik ona / ze barri dogu? Zubia 139. An arkitzen da geroztik onara. Mb IArg II 302. --Nosik ona da gizon? --Maria Santissimeaen sabel birjinalean sortu zanik ona. Oe 57s. Eta hemen ari da lanean, goizetik huna. Lg I 245. Lo batek iraun deust etzun nintzaneti ona. Mg PAb 115. Jesu Kristoren denporatik ona. JJMg BasEsc 156. Aspalditik onara. Izt C 148. Etxe onetara sartu danetik onara. (Lc 7, 45). Ur ( in BOEg 2128; MarIl 45 ona ). Illabete gitxiz onara. Lard 405. Munduak bira egin dau / aintxinarik ona. Azc PB 204. Naibage bat badaukat nik ordutik ona! Ag AL 45 (120 noiztik onara ). Noiztik ona? Ib. 19. Maitte izan dot umea nintzanik ona. Echta Jos 288. Azpikoz gora aldatu zaio andik ona bere erriko jendea. Mok 19. Ene seme gaiztotxuak, / aita yagok ona, / zein biar egin dozuen / jakin daunik ona! Enb 165 (210 onera ). Aspaldietako gizaldietati ona. Akes Ipiñ 20. Lendikan ona bizimodua oso aldakorra dator. BEnb NereA 217. Nire gaztetati onera / lurgain onetan ikusi dira, / makiñatxo bat goibera. And AUzta 129. Geroztik huna nahi bezala / ni senarrak ibilki nau. Mattin 99. Ordutik onera sinismena oztu egin zaigu. BAyerbe 16. Ordutik hona, zenbat eta zer-nolako liburuak agertu dira euskaraz! MIH 376 (246n ordutik honera ). msOñ 234v. Añ LoraS 97 (EL2 100 onera). fB Ic III 311. Zav Fab RIEV 1907, 531. AB AmaE 74. Altuna 14. Laux AB 100. Or Tormes 31 (QA 96 onara). Kk Ab I 62. Eguzk GizAuz 130. SMitx Aranz 120. Mde Pr 252. Erkiag BatB 130. SM Zirik 100. MMant 87. FEtxeb 70.
Onera: AA III 281. FrantzesB II 67. Sor Bar 88. Zab Gabon 38. A Ardi 100. Ill Pill 14. Muj PAm 21. Alz Burr 39. Mde Pr 317 (h-). Ugalde Iltz 25. Vill Jaink 46.
sense-2
2. (V, G, Ae; Lar, , H (V, G)), huna (L, B, BN, S; SP, Ht VocGr 439, VocBN, Gèze, Dv, H (L, BN, S)) Ref.: A (ona, huna); A Aezk 123; Lh (huna) .
He aquí. " Huna non den, voici où il est. Le voici" SP. "(He) aquí, velaquí donde viene, ona non datorren " Lar. "Etele que, [...] ona non " . "Ela, veisla, (c.) ona bera " Ib. " Huna xehetasun guzia, voici tout le détail des faites. Huna zer gerthatu izan zen, voici ce qui arriva" H. "He aquí. Se hace mal uso de ara sustituyendo a esta exclamación. Ara emen y ara or dicen muchos, confundiendo con ona emen y orra or, expresiones pleonásticas de ona y orra. Algunos, especialmente en V-m..., se valen de ona como muletilla para empezar y reanudar una conversación, y vale tanto como 'pueeees'" A. v. Lf Gram 188. v. infra HONA HEMEN. Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos. Ona es la forma propia de la tradición occidental (onaa en algunos ejs. de Lizardi (IL 44) y Orixe (Eus 282)), y huna de la septentrional. Hay tbn. hona en un ej. de Zerbitzari (Azk 46), posiblemente errata, que por lo demás emplea huna . Para autores navarros hay una en Legaz (III) y F. Irigaray, y ona en Mendiburu, Lizarraga de Elcano (Ong 62r), Goñi (33), Inza (Azalp 55), Tapia Perurena (Kattalin 181) e Iraizoz.
Huná, ene zerbitzari elejitu dudana. Mt 12, 18 (He, TB, Ip, SalabBN, Dv, Echn, Leon huna, IBk hona; Ur, Ker, IBe hona emen; Samper ikusazie kor, Hual txezei kor, Ol ara). Orduan Pierris has zedin hari erraiten. Huná, guk utzi zitiagu gauza guziak, eta iarreiki gaitzaizkik hiri. Mc 10, 28 (He, TB, Dv huna, Leon huna non, Ol ona; Ker ikusten dozu; IBk, IBe hara). Huna non den mihisea, / huna oraino lumatxa, / ikhus ezazue nola / sepultura den hutsa. EZ Noel 106. Baiña ez nenduzuen enzun nahi izatu: huna non duzuen bada ere orai zeuen merezia. Ax 439 (V 286). Huna niagon hil minetan. 'Me voici en mal de mort' . O Po 30. Huna, epel gaude oraino, hanbat dotrinamendu eta mirakuillu zureganik enzunik. SP Imit III 18, 3. Huna exenplutzat huna, / zer garen bat bedera. Arg DevB 158. Eta ona non gure etsai zital guziak arriturik isildu diran. Lar Carta a Gandara 162. Bere burua agertu ta esan zien: ona, ni naz billatzen dezuten Antimo. Mb IArg I 265. Ona, Jauna ni; ona zure eskuetan. Cb Eg III 279. Huna, ene Jinkua, egün bat net gaizki enplegatia! CatLan 163. Sira, huna gütüzü / eginik bidajia. 'Nous voici' . Xarlem 541. --Joanis, esan egizu sinisbidia. --Bai: ona. Sinhesten det Jainko Aita bothere guzia duena baithan [...]. Mg PAb 158. Ona nola engañatzen dituan etsaiak asko anima! AA III 528. Huna zertan datzan exerzizio hau. MarIl 22. Ona zergatik erabaki zuan aldegitia andik. Bv AsL 77. Bat-batetan ona nun aditzen duan agitz ta garbi itz bat. Ib. 41. Huna, huna, Harpe saindua! / Belhaunika gaiten hemen. Zby RIEV 1908, 292. Huna, Jauna, zure neskatoa, egizu nitaz nahi duzun guzia. Jnn SBi 46. Huna beraz nolakoa zen gela hori: [...]. Arb Igand 76.
( s. XX) Emen gaukazuz, ona, bi, lau, sei neskatilla berberton. Echta Jos 209. Entzungabeko berri asko eman zizkigun. Ona bat. A Ardi 114. Huna, huna azkenean! Huna zuen etsaia! Barb Sup 90. Ta ona, azkenik, Pernandok zer erantzun zuen. Muj PAm 43. --Hirriz hola artzeko orde, hobeki egin ziniote, gure berextera heldu bazinezte! --Berextera?. Huna, huna! Eta beren erkatzekin jo eta jo hasten zaizko. Barb Leg 137. Ez, ortan irabazten diguzute. Ona egia esan. Lab EEguna 83. Eta una nondik gorriak ikusi bear zituen. FIr 137. Orduan Pedrok itzegin zuen eta esan zion: "Ona, guk gauza guziak utzi ditugu ta zuri yarraiki gatzaizkitzu". Ir YKBiz 351. Zuek gauza guzion yakille zerate. Eta ona, nik bidaliko dizuet Aitaren itzemana. Ib. 542. Ona nun datorren onuntza emakumetxo bat. TAg Uzt 12. Ez du segur gogoa saldua, eta huna non, jukutria bat gaitza bururatzen zaion. Lf Murtuts 13. Bertze hamabien izenak huna, Liburu Sainduek ematen dituzten bezala: [...]. Zerb IxtS 64. Hona egitan zer den medium bat: [...]. Mde Pr 320. Neuk zer dakidan? Ona entzun, bart bertan jakin nebana. Erkiag Arran 142. To, huna Garajako Anton! Larz Iru 36. Eta zintzo bezin jarraikor ona ni. Etxba Ibilt 483. Amets orri jarritako bertsoak ere banizkin [...]. Ona bat. Ataño TxanKan 182. Huna nolakoa zen gure ganbara. Larre ArtzainE 198. Ona azeriaren / atarramenduak. Ayesta 114. Hona adibide bat. MIH 84. Eta guk, hona garbi esan, ez dugu berrikeriarik behar. Ib. 141. Eta hona non, aldaketa huts hori dela bide, beste gertakari andana sortzen den. MEIG IX 93.

v. tbn. Ub 74. VMg 16. Gco II 42. Echag 102. It Fab 256. Lard 5. Arr May 81. Sor Bar 63. Xe 398. Azc PB 10. Moc Damu 34. Urruz Zer 75. Ill Testim 25. ArgiDL 159. Enb 50. Alz Ram 68. Kk Ab II 145. Laux BBa 128. Ldi IL 79. Or Mi 61. SMitx Aranz 56. Lek SClar 104. Munita 90. Txill Let 53. Akes Ipiñ 33. Gand Elorri 103. Anab Poli 7. MAtx Gazt 97. Onaind in Gazt MusIx 153. Huna: Mat 360. Volt 180. Hm 81. Gç 138. Ch III 34, 1. He Gudu 82. Lg I 314. Mih 99. Brtc 70. Monho 132. Dh 76. JesBih 445. CatLuz 40. Jaur 124. Gy 15. Hb Egia 132. Dv LEd 58. Laph 106. CatS 132. Prop 1876-77, 442. Oxald in AstLas 74. Elzb PAd 28. Elsb Fram 159. Ip Hil 114. HU Zez 20. CatJauf 1. StPierre 26. Ox 199. Const 34. Etcham 78. Zub 30. JE Ber 17. Iratz 127. Osk Kurl 123. Ardoy SFran 297. Larre in Xa Odol 12. Mattin 110. Xa EzinB 64.
azpiadiera-2.1
(Acompañado de completiva). "Après voici et voilà, la conjonction complétive que se traduit en basque soit par la forme complétive en -la du verbe, soit par la conjonction non suivie de la forme conjonctive en -n du verbe. Ex.: huna heldu dela, ou bien huna non heldu den, voici qu'il arrive" Lf Gram 188.
Xilintxa mixteriozkoa jo eta jo huna hasten dela. Barb Sup 156 (acot. escén.). Eta huna bertze marro hori gelditu dela bera gelditzean! Ib. 94. Huna mende berriak argitzen zaizkola / eta Euskal-Gogoa herrestan dabila, / orai beharko baitu, / hil edo gaztetu / oi Axular! Iratz 133. Huna goiz hontan U-ren eskutiz bat ukhan dudala, ber gauzaren gainean. Mde Pr 63.
azpiadiera-2.2
"Voici que, exprimant une chose qui survient dans le moment même, une action actuelle" H, que cita el ej. de Lç.
Eta huná, tormenta handi bat altxa zedin itsasoan. "Et voici" . Mt 8, 24 (He eta berehala, TB betbetan, Dv eta hara, Leon, IBe batbatean, Ker orduan). Ethor zedin bere hirira. Eta huná, presenta ziezoten paralitiko bat ohean zetzanik. Mt 9, 2. Oraino hura minzo zela, huná, hodei argi batek estal zitzan hek: eta huná boz bat hodeietik, zioela: [...]. Mt 17, 5 (He betbetan... betbetan, TB eta huna). Huna Birjinak konzebituko du eta iaioko seme bat eta deithuko da Emanuel. Hm 123. Huna Iauna ethorriko da, / saindu guztiak harekin. Ib. 112.
azpiadiera-2.2.1
[Orhoitzen naiz] sendatu zenduen hari erran zeneraukala: Huna, orai sendatu aizenaz geroz, oha, eta eztagiala gehiago bekaturik. Mat 242.
azpiadiera-2.2.2
Ona, Josetxo geratu zan artu-emon da saleroste guztiaren jaube. Echta Jos 326. Ona Josetxo ta beste ontziko guztiak geratu zirean etxeratu bearrean. Ib. 274.
azpiadiera-2.3
(Introduciendo una exclamativa).
Huna gaztetasuna / zoin den loriosa! Bordel 107.
azpiadiera-2.3.1
--Agur adixkidea! --Adio, Peru! Zer da berri? --Huna! Nola erranen dut? Mezulari heldu niz... Lf Murtuts 29. Huna! ttunttunaren dantza-hotsetan / ezereza uhin bilhakatu da. Mde Po 61.
azpisarrera-1
EZTA HONAGO ERE. "Ni mucho menos, ni con mucho, (c.) ezta onago bere" Añ (s.v. menos). "Ezta onago bere, ¡ni mucho menos! A Apend.
azpisarrera-2
HONA HAN. "Ona emen, ... ona an, he aquí, he allí" A (s.v. on). v. HONA HEMEN.
Orduan iñork esango balizute: Ona emen non dagoan Kristo, ona an, etzaiozute sinistu. (Mc 13, 21). Ur ( in BOEg 1702; Ker, IBe hara an ).
azpisarrera-3
HONA-HARA. De aquí para allá. v. HONA ETA HORRA.
Hekin guthiziadura baitoa huna hara, nihon ere pausatu gabe. SP Phil 256. Utzkitzu [...] huna hara zure inguruan ibiltera. Ib. 455 (He 460 harat hunat).
azpisarrera-4
HONA ARTE. "Onarte (Vc), hasta ahora" A. v. ORAIN ARTE.
azpisarrerakoSense-4.1
(Con -ko, adnom.).
Arpegi gozotsuagaz esan zituan ona-arteko berbak Amando iaunak, baiña [...]. Ag AL 119. Lenengo urte bietako istoria dogu ona artekua. Gerrika 155.
azpisarrera-5
HONA ARTEAN. "(Hasta) aquí, hasta este lugar, [...] onera artean" Añ.
azpisarrera-6
HONA ARTINO. Hasta aquí. v. HONAINO.
Utz zatzue egitera huna artino. TB Lc 22, 51. Arrotzak zizkük huna artino. 'Ici jusqu'à nous' . Casve SGrazi 50 (164 hunartino). Huna artinokan jinik. 'Parvenus jusqu'ici' . Ib. 108.
azpisarrera-7
HONA BADA.
He aquí pues.
Ona bada, señoras, klaramente / nun relatadu dan zuen bizia. Lazarraga B15, 1185v. Huna bada ni bekatuz bethea,. Mat 230. Huna bada, ene Philotea, abisu handia. SP Phil 299. Huna bada non den gizona: emazue gurutzean. 86. Ona bada ni zure ardi egiaz galdua. Cb Eg III 292. Huna bada nola mintzo den Jainkoa. Lg I 361. Gura dozu enzun? Ona bada. Mg PAb 141. Huna bada ni ere zuk nahi duzun guzietara jarria. Dv LEd 58. Ona bada zer biar dezun egin. Bv AsL 52. Ona ba Jaungoikoak bere erritarrakin egin duana. Inza Azalp 25. Ona ba, Otxanda ta Matxin okerrerako zalekeriak alkartu. Etxde AlosT 22. Huna, bada, zer erraiten duen Euskal Herriaren Jakintza delako liburuan. Zerb Azk 97. Hona bada, nola jokatu nuen nik. MEIG VI 138.
v. tbn. Añ LoraS 133. A BeinB 54. Huna bada: EZ Man II 93. He Gudu 36. Gy 15. Jnn SBi 73.
azpisarrera-8
HONA BERTAN. He aquí. v. HONA HEMEN.
Ona bertan guzien gezurtamena, zure libru euskeraz ain garbiro moldatuan. Lar Carta a mb 278. Baña ona bertan munduko desengañoa. Cb Eg II 174.
azpisarrera-9
HONA HEMEN.
azpisarrerakoSense-9.1
a) (Lar, Añ, H, A (s.v. on)). "(He) aquí, velaquí" Lar y Añ.
etimologikoa
Etim. Documentado al Sur desde la primera mitad del s. XVIII. Al Norte se encuentra en Leiçarraga, Haraneder (Lc 22, 38 huna h.), Goyhetche, Inchauspe, Elissamburu (Po 181 huna h.) y Barbier (Sup 157 huna h.).

Huná hemen Krist. Mt 24, 23 (He huna Kristo hemen da ). Ona emen zeure semea illik. Lar SermAzc 49. Erdu sutondora. Ona emen Marija guria gure zain maija iminita. Mg PAb 118. Ona emen damuturik ta negarrez bekatari andi au. EL1 152. [Gezurrik] andienetako bat ona emen bertan! Izt C 118. --Badakizu seda zer dan? --Ustez bai; ona emen. It Dial 4 (Ur ona emen, Ip huna heben ). Ona emen, itz bitan, munduaren egitea eta asiera. Lard 2. Ona emen Jaungoikoaren serbitzaria, egin bedi nigan beraren itzaren gisan. Oteiza Lc 1, 38. Odol zaflak hemen, hara-han hezurrak, / [...] Huna-hemen larru puskak. Gy 176. Nere amar ardiyak / ona emen, Anton, / mira itzik banaka / argalikan dagon. Bil 119. Ona emen, ona emen nik billatzen nuana. Bv AsL 57. Ona emen zergatik [...]. Arr May 80. Ona emen irazki ori, irakurri nai badozu. Echta Jos 301. Lizarraga gizagajo bat zala badakigu. Ona emen beste gizagajo bat: Dorrontsoro. Or SCruz 139 ( Poem 538 onâ ). Banekiyen nik! Ona emen bera. Ta baita Mañaxi zarra ere. Alz Burr 16. Ona emen [...] sozialismoaren asmurik nagusienak. Eguzk GizAuz 41. --Zirikatzalle parea sartu zaiguna gaur etxean! --Ona emen bestea! Ezpageneki bezela. NEtx Antz 43. Ona emen adibide bat: [...]. Vill Jaink 46. Ona emen Jainko-bildotsa; ona, munduko pekatuak kentzen dituna. MAtx Gazt 97. Ona emen nun dagoen. NEtx LBB 106. Ona emen zertarako balio duen. Ostolaiz 89. Hona hemen elkarren ondoan hiru paradigmak: [...]. MIH 82.
v. tbn. VMg 3. Añ CatAN 76. Echag 102. It Fab 237. Aran SIgn 72. AB AmaE 244. Sor Bar 28. Azc PB 17. Itz Azald 32. Urruz Zer 91. A Ardi 58. KIkV 113. KIkG 83. ArgiDL 17. Altuna 32. Inza Azalp 38. Muj PAm 5. Enb 178. Kk Ab II 19. Otx 52. Lab EEguna 102. Ir YKBiz 8. Ldi IL 5 (57 onaa). JMB ELG 78. TAg Uzt 9. EA OlBe 43. SMitx Aranz 49. Mde Pr 281. Munita 52. Akes Ipiñ 26. Bilbao IpuiB 197. Izeta DirG 79 (30 una emen). Erkiag BatB 200. Zait Plat 15. Gazt MusIx 169. Ibiñ Virgil 23. Alzola Atalak 119. Berron Kijote 30. Onaind STeresa 117. Huna hemen: FIr 157 (una). Osk Kurl 26.
azpiadiera-1.1
Iauna, huná bi ezpata hemen. Lc 22, 38 (He huna hemen ). Huna ni hemen, huna ni zuregana, zeren deitu bainauzu. SP Imit III 21, 5. Ona ni emen, eriz / ezin ibillirik. It Fab 176 (v. tbn. ona ni emen en Ill Pill 23 y Alz Txib 98). Zure lagunak ere parrez daudela: "Ona, ba, emen santua". MAtx Gazt 98.
azpiadiera-1.2
(Con completiva).
Eta kalia luze yoiazala ona emen berba egiten dautsoela Peruri gizon bik. Kk Ab II 75.
azpisarrerakoSense-9.2
b) "Zaude huna hemen, restez ici" Dv. Cf. onomen.
Eztela zinetsi behar nihork erraiten badu: huna hemen da edo horra non den! SP Imit III 45, 4 (Ch hemen da edo han da Kristo ). Haukien izenak ere dira indeklinableak [...] hona <hora> hemen ekharzera nohan exenpluan ikhusiko duzun bezala. ES 95. Arzai zoragarria, / ona emen gera, / ongi etorri on bat / zuri ematera. GavS 23. Ona emen nago: Goxian so-dagit / sarkalde argira. " Aquí estoy" . Laux BBa 120. Orduan iñork esan badezaizue: ona emen da Kristo edo ara an da Kristo ez siñetsi. Ir YKBiz 411. Esango dizute: Ona emen dago, ara an! Ib. 338s. Ona emen duzu zurea dana. Ib. 420.
azpisarrera-10
HONA HEMENTXE.
He aquí.
--Badakizu zer den seda? --Ustez bai; huna hementxe. Dv Dial 4.
v. tbn. Lap 36 (V 20). HU Zez 58 (huna hementxet).
azpisarrera-11
HONA ETA HARA. Aquí y allá. v. HONA ETA HORRA.
Egi egiaz isurten dabez ona ta ara, / eguzkiaren antzeko tximist garrezkoak. AB AmaE 111.
azpisarrera-12
HONA ETA HORRA. "Acá y allá, ona ta orra, onarat ta orrarat" Añ. v. HARA-HONA, HONA-HARA, HONA ETA HARA, HONA-HORRA.
Gudalari guztiak zabaldu ziran ona ta orra, batera ta bestera. Ag AL 28. Balea baño adoretsuago; ona ta orra, gora ta bera, azpira ta azalera. Ag Kr 211.
azpisarrera-13
HONAGO (Vc ap. A; o- Lar, Añ, Dv, H; onarago Lar, Añ). Más aquí. "Atoz onarago, eldu onago, zatoz onatago" Lar (s.v. acá; v. tbn. Añ).
Ez zaartu ez gaztetu, / sen batian dago, / zirkiñik egin barik... / arau ez onago. Enb 142.
azpisarrerakoSense-13.1
(Con -ko, adnom.) "Hunat-, onat-, onagokoa, ce qui est plus de ce côté-ci, plus près d'ici" H.
azpisarrera-14
HONAINO.
azpisarrerakoSense-14.1
a) (onaño Lar, Añ (s.v. hasta donde); onaraño Lar, Añ; huneraino SP; uneraño B; hunaraino AN, L, BN; Dv, H; hunaradino Lh; onagiño V; onegiño Añ (V); oneragiño G; onañok V-gip). Ref.: A (hunaraino, onagiño, on); Etxba Eib (onañok); Izeta BHizt2 (uneraño). En DFrec hay 3 ejs. de honaino, 1 de honeraino y 1 de huneraino.
Hasta aquí. "Zato hunaraino, venez jusqu'ici" Dv. "Hunaraino apostoluaren hitzak, jusqu'ici [...]. Onaraño betor itxasoa eta auts bitza emen bere olak, [...]. Hunaraino igan daiteke bada gizonen gaxtakeria, [...] à ce degré-ci" Ib.

Galilean hasirik hunadrano. Lc 23, 5 (He huneraiño, TB, Dv, Leon hunaraino, Oteiza, Brunet, Ol onaraño, Ker, IBk, IBe honaino ). Huneraiño, kostaraiño ethorriko zara. Ax 113 (V 75). Honarano esrikatuak dira Zalgiz jaunarenak. O (ap. Urq RIEV 1908, 700 ). Onaraño da Aita Asteteren Katezismoa [...] ikasteko bidea. CatBurg 46. Pausoak onaraño zuzenduko ditu. Arr GB 65. Iragorik arrisku andiak bidean / itxasoz onagiño nago iragorik. AB AmaE 309. Neure txabolatik onaraiño eznaz bestetara etorri. Ag AL 105 (93 onaiño; G 173 onaño ). Onagiño ekarteko. Otx 116. Emendik eta onaraiño. " Hinc et huc usque" . Or Aitork 88 ( QA 65 onaraño ). Onaiño etorten uztea. Erkiag Arran 122. Ameriketarik hunaraino heldua. Ardoy SFran 33. Etorri ez bagiña / gaur onaño oba. FEtxeb 186. Ainbeste pruebetan pasatu naiz eta oneraiño iritxi naiz arengatik edo onengatik. Insausti 16. Eta honaino, ustez, esanahia ongi jaso dut. MEIG IV 78 (MIH honeraino ).
v. tbn. Onaño: Altuna 84. Laux BBa 24. SMitx Aranz 166. Bilbao IpuiB 204. Ibiñ Virgil 82. Oneraino: OA 51. Echag 101. Aran SIgn 208. Urruz Urz 19. Xe 373. Apaol 117. Bv AsL 216. Iraola 89. Alz Bern 57. Ldi IL 145. Ir YKBiz 487. TAg Uzt 25. Etxde JJ 235. Anab Aprika 49. Vill Jaink 90. Zait Plat 155. NEtx LBB 8. Xa Odol 224. Ataño TxanKan 164. Huneraino: EZ Man II 141. SP Imit I 19, 1. Hunaraino: Monho 50. Jnn SBi 87. Barb Sup 87. Iratz 30. Hunaaino: Zub 75 (74 hunano, en sendos diálogos). Onaraino: Lh Yol 5. Hunadino: Larz Senper 134. Onagino: Zuzaeta 117 (142 onagiño). Oneragino: A Ardi 25. Onegiño: Cb CatV 65.
azpisarrerakoSense-14.2
b) (Con sdo. temporal). "Jusqu'à ce moment ci. Hunaraino eztauku berririk eman, [...]. Onaño ez dot igarri, je ne l'ai pas aperçu jusqu'à présent" H.
Munduaren hatsetik hunedrano. Cal a, 2v. Barkha hobenak, / iaio ninzen egunetik huneraño eginak. EZ Man II 35. Munduaren hastetik huneraiño. Ax 512 (V 330). Ordutik oneraño / ez genduben uste / aurreratu zirala / lanak onenbeste. Echag 79. Kristo zerutik jetxi zanetik / oneraño bitartia. Xe 369. Geroztik oneraño / dabil alarguna. Tx B 29. Asko entzun dot / txikitxutatik onaiño. BEnb NereA 211. Batek badaki zenbat urte izango diran ordutik onaño. Alzola Atalak 40.
v. tbn. Oneraño: MendaroTx 357. Huneraino: SP Phil 512.
azpisarrera-15
HONAINOKO.
azpisarrerakoSense-15.1
a) (H (+ huna-); hunarainoko AN, L, BN ap. A; Dv, H; onarañoko H; onagiñoko V-ger ap. A).
(Adnom. de honaino). "Qui s'étend jusqu'ici. [...] Nekhe handirik gabe egin dut hunarainoko bidea [...] Egizu hunarainoko bat [...] faites un tour jusqu'ici." Dv. "S'appliquant aux lieux, à l'espace. Hunarainoko lurra zurea da" H. "Onagiñoko aillarik eztauke barri orrek (V-ger), no me alcanzan esas noticias" A.

Hunerañokoak dire Sakramentu handiez, / orain egin behar dugu hitz Sakramentaliez. EZ Man I 23. Hunerañoko bidean. EZ Man II 116. Gure biaiaren fiña zen hunerañokoa. Ib. 138. Onerañokoa zan / gaurko nere martxa. Tx B 49. Cethabereneko tonbatik hunarainokoak Askain-errotakoak dire. Zerb Azk 15. Gernikatik onagiñoko trenbide asmoak. Erkiag Arran 17. Honela laburtuko nuke honainokoa. MEIG VII 176.
azpisarrerakoSense-15.2
b) "S'appliquant au temps. Hunarainoko ene hutsak" H.
Orhoitzen naizenak ditut kondaturen xeherik, / guztiz azken kofesatuz geroz hunañokoak. EZ Man II 74. Hunerañoko nekeak. Ib. 119. Meza denetik onarañoko urteetan. Mb OtGai III 403. Konfesatu gabe asi ziñanetik onarañoko konfesio jenerala. Mg CC 178 ( CO 267 onañoko ).
azpisarrera-16
HONAINOKOAN. Hasta aquí; hasta ahora. "Hunerainokoan, jusqu'à present" SP.
Huneraiñokoan minzatu gara Fedeari dagotzan gauzez, orai [...]. Mat 74. Hunerainokoan da obra hunen lehenbiziko partea. Harb 124. Hunarainokoan da obra hunen bigarren partea. Ib. 413. Hunarainokoan bezala aitzinara ere Iainkoak niri bere garazietarik errepartitzeagatik. Ib. 268. Geure denbora, hunerainokoan alferkerian [...] gaizki enplegatu duguna. Ax 169 (V 114). Eta hunerainokoan enaiz ixiltzen guziei minzatzetik. SP Imit III 3, 1 (Ch eta orai ere ni bethi mintzo natzaiote). Eta hunerainokoan badu arrazoin, ezen [...]. SP Phil 460 (He 465 eta hortaraiñokoan). Hunarainokoan ekharri tudan frogantzak [...] dira, batzuek presunaia [...] zuhurretarik atheraiak. ES 171 (119, 189 hunarainokoan; 116 hunarainoan, probablemente por -nokoan). Zenbat komunio gaizto egin dira Judasegandik asi ta onarañokoan? Mg CC 244. Onerañokoan bide zuzena ekarri deban ibai au, aldondutzen da. Izt C 112.
azpisarrera-17
HONAINOXE (Forma con suf. -xe , de valor intens.). Hasta aquí mismo.
Onaiñoxe elduko aiz eta ez arutzago. Vill Jaink 44.
azpisarrera-18
HONAKO.
azpisarrerakoSense-18.1
a) (Vc ap. A). (Adnom.; con sentido temporal). "De hasta ahora. Alargundu nintzanik onakoak dodaz belarritako baltzok, estas pendientes negras las tengo desde que enviudé" A. Cf. NOIZIK HONAKO, NOIZTIK HONAKO.
Barkha dietzakidatzu konfesatu gabeak, / bañan guztiz iaikiz gero hunako huts-arteak. EZ Man II 35. Txikitati onako urte guztiak. Mg CO 265. Noskuak ditu beregaz Gaiskiñak? Umetati onakuak. Ib. 114. Egin bear dezu txikitatik onarako konfesio jenerala. Mg CC 177. Au mundubaren asierati onakua da. fB Ic III 349. Munduaren asierarik eta onako gizonik geienak galdu izan dira. EL2 63 ( EL1 55 munduaren asierarik ona ). Leen egiñik badozu [konfesiño jenerala], egizu geroenengorik onakoena. Ib. 28 ( EL1 24 gerorengoa egin zenduanik onakoak ). --Eta nosik onakoa de Jesu Kristo? [...] --Birjiniaren Sabel santuan sortu zanik onakoa. CatLlo 23s. Ordurik onako barririk eztakit; uste dot adimen baga egon nazala. Echta Jos 272. Ordutik onako malla guztijetakuak [...] batuko bagenduz [...]. Kk Ab I 89. Kristo zerura iyo zanetik / onerako bitartian. MendaroTx 89. Ordutik onerako aldaketak. Insausti 145. Geroztik honakoa. MEIG III 110.
v. tbn. Onerako: Urruz Zer 54.
azpisarrerakoSense-18.2
b) (+ hunako Dv; hunarako AN, L, BN ap. A; Dv). (Adnom.; sentido espacial). (El, lo) que viene aquí; de esta parte. "Hunarako, qui vient ici. Ahantzi du hunarako bidea, il a oublié la route qui mène ici. On dit par abréviation hunako pour hunarako" Dv. Cf. honako, HORTIK HONAKO.
Amorea da onako ez dakit zer bat, / etorten da arako eztakit nundi. Lazarraga A17, 1187r. Onerako paperak antolatzen illabete terdi eman zetunat. Or QA 49. Emeti Bilbora ta Bilboti onakoa amar erlean egiten oan. Akes Ipiñ 22. [Belaguatik] onerakoa nere gain ziok. Etxde JJ 41. Ortik onerako pasajea nik ordaindu nioke. TxGarm BordaB 88. Mugaz honako idazleen artean. MEIG VI 32.
azpiadiera-2.1
Ara ta onako bizitza ibiltaria. VMg 105. Ara ta onako eure bizitzea! Zav Fab RIEV 1907, 543.
azpisarrerakoSense-18.3
c) (Vc ap. A; hunako Lc ap. A). Para aquí. v. HONAKOTZ.
Usteldu [...] ta soñetik erortzen den estalki txarra onarako bezala da beste mundurako, bata ta bestea. Mb IArg I 223. Ta geratzen naz ez / arako ta ez onako. / Ez eskolarik, ez amarik be. Enb 165. Gizona; etzaitela asarrau beintzat. Joango naiz. Bañan begietarako sendagai bizkor askoa banekarren, ba, nik onako... (Poltsa erakutsiaz) . Lek EunD 30 (podría tratarse tbn. de honako, 'este de aquí').
azpisarrera-19
HONAKOAN (hunakoan SP, Dv, A). "Al venir acá" A.
Arakoan ipur-lodi, / onakoan sabela. "Al volver" . Or Eus 65 (48 andik onakoan). Non jo du lehenbizi ontziak honakoan? MEIG I 60.
azpisarrera-20
HONAKOTZ, HONARAKOTZ. Para aquí.
Munduko zetro ta soñeko guziak emen bertan ustelzen dira, ta jabeei, ill ezkero [...], onarakotz ere baliazen etzaiztenak. Mb IArg I 221.
azpisarrera-21
HONANTZ Tr. Documentado sólo en la tradición meridional desde la segunda mitad del s. XVIII. Onuntz es la forma más empleada, seguida en frec. de onuntza, onutz y onantza . En DFrec hay 17 ejs. de (h)onuntz y 6 de (h)onuntza.
azpisarrerakoSense-21.1
a) (V-ger; onanz Añ, H; onantza V-ple; onuntz H; onuntza V-och; onunz Añ, Dv; onutz V-m-gip, G-azp-nav; Lcc, UrduñBerb 394, H; onutza G-goi-nav; onantxa V-arr-oroz; Añ (V), Izt 35r; onontz H; -nz Lar, Añ, Dv; onotz AN-araq; hunontz Lar (-nz), H (+ hununtz)). Ref.: A (onantza, onantxa, onuntza, onutz); VocZeg 288; Echaide Nav 321; Etxba Eib y Elexp Berg (onutz).
Hacia aquí. "Acercarse, etorri onutz" Lcc. "(Hacia) acá" Lar y Añ. "Batek hunontz egin du, bertzeak horrontz" H. Cf. HARANTZ-HONANTZ, s.v. hara.

Noiz ta nondik edo nola gure Euskera ononz etorri zan nork daki? Cb EBO 5. Matxitxako aldeti Mungiara ta onunz berba batzuk [...] diferenteak dituezala. Cb CatV 113. Madrid-tik onantza trenian nentorranian. Kk Ab II 160. Urte bete barru onuntz etortzeko asmoa dutela. Muj PAm 45. Asi ziran Aretan onuntza. "A volver de Areta para su casa" . Or Eus 208 (Tormes 79 onantza; QA 49 onontza). Jo arantz, jo onantz, eta geroago ta baso barruagoan aurkituten dira. Bilbao IpuiB 213 (223 onantza, 96 onerantza). Ekonomiak eta bestek honantza makurtzen zuten pisua. MEIG VI 52.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 534. Echta Jos 144 (74 onutz). Enb 192 (48 onuntza). Otx 112 (18 onantza). Erkiag BatB 187 (122 onuntz). Onuntz: Mg PAb 190 (192 onutz). Astar II 274. Bil 119. Arr GB 144. AB AmaE 181. Apaol 56. Ag G 131. Urruz Zer 92. EusJok II 153. Jaukol Biozk 59. Tx B II 145 (161 ununtz, B 20 onuntza). Ldi BB 140 (70 onuntza). Ir YKBiz 382. TAg Uzt 202 (12 onuntza). EA OlBe 76. Zait Sof 152. Munita 115. Txill Let 51. Gand Elorri 112. Basarri 175. Anab Poli 111. MAtx Gazt 96. Lab SuEm 207. Salav 74. Ibiñ Virgil 35 (69 onuntza). Uzt Noiz 52 (132 ununtz, 91 onuntza, 70 ununtza). Berron Kijote 81. Ataño TxanKan 201. TxGarm BordaB 136. Gerrika 164. Onuntza: Bil 81. AB AmaE 48. Noe 29. Ezale 1898, 357b. ArgiDL 79. Lek EunD 37. NEtx LBB 160 (327 onuntz). JAzpiroz 26. Onutz: fB Olg 167. SM Zirik 26. And AUzta 54. Onantza: BEnb NereA 216. Onontz: It Fab 255 (257 onotz). A Ardi 14 (20 onerantz). Etxde AlosT 76. Ununtza: Auspoa 77-78, 285.
azpiadiera-1.1
(Forma de comparativo). "(Más hacia) acá, ononzago, unonzago" Lar. "(Más hacia) acá [...] (V) onanzago [...]; (G, AN) onunzago [...]" Añ. "Ononzago, unontzago (G)" Dv. "Hunontzago, id. onontz-, onuntz-, onutzago, plus par ici" H. "Onazago, [...] plus de ce côté-ci" Ib. (s.v. hunatago). "Onantzago, más hacia acá" A Morf 504. "Onutzao, más hacia aquí" Elexp Berg.
Atoz ononzago. VMg 83. Argizaiolai aruntzago ta onuntzago bultzaka. Etxabu Kontu 80.
v. tbn. Onontzago: Or QA 84. Onuntzago: Berron Kijote 139.
azpiadiera-1.2
" Hunontzegi; id. hununtzegi, onontzegi, trop par ici, trop de ce côté-ci" H. " Onantzegi, demasiado hacia acá" A Morf 323. " Onantzengo, el más cercano aquí" A Apend.
azpiadiera-1.3
(Precedido de instr. o -tik). "Onontza ou onuntza (V, G). v. hunaindi" Dv. v. honaindi.
Ebrotik onuntz / erri txiki bat. Jaukol Biozk 23. Antxe, mugaz onuntza. Zait Sof 136. Laster aski zabaltzen da ingurune horretarik kanpora ere, Bidasoaz honantza dudarik gabe. MEIG V 114.
azpisarrerakoSense-21.2
b) (Con sdo. temporal).
Urtebetetik onuntz / euskera ikasiyak. Echag 42. Jaio zanetik onontz / egiten duena. It Fab 49. Errian ikusi izan da urte gitxiz onontz. Izt C 246. Oraindik egun gutxiz onuntz hill da. Arr GB 75. Ordutik onuntz. Ldi IL 76. Egun urtetik ununtza ere / badira milla istori. Uzt EBT 100. Apolo Apolo izan zanetik onuntz. Berron Kijote 82. Ori gertatzen jaku / andikan onantza: / egunero ilteko / asmoaz gabiltza. Ayesta 61. XIX. mendearen azken aldetik honantz. MEIG IV 128. 1789tik honantz. MEIG VI 52.
azpisarrerakoSense-21.3
(Forma de comparativo).
Gero edo onontzago, orañ milla ta laureun urte bezala [...]. Cb EBO 15.
azpisarrera-22
HONANTZAINO. Hasta aquí.
Dantzan, plazatik onuntzaraño / ni etorri naiz berekin. Lazkao-Txiki ( in Mattin 150 ).
azpisarrerakoSense-22.1
(Con sdo. temporal).
Zeña urte gitxiz onontzaño iduki izan dan San Martinen jaioterri egiazkotzat. Izt C 499.
azpisarrera-23
HONANTZ ALDERA. Hacia aquí.
Ikusi dut mendian behera onuntz-aldera artzen. Lek EunD 43.
azpisarrera-24
HONANTZ-HARANZKA. De aquí para allá.
Ez zan ez [...] kalean gora ta bera, aruntz-onunzka ta onuntz-arunzka ibiltzen ziran, gazteen ojurik ere [entzuten] . Loidi 15.
azpisarrera-25
HONANTZATXOAGO. "Onutzatxuao, un poco más hacia aquí" Elexp Berg.
azpisarrera-26
HONANTZAXEAGO. Un poco más hacia aquí.
Mugatik apur onontzaxego / mardul zegon irastortza. Or Eus 329.
azpisarrera-27
HONANTZEAN (V-ger ap. A; Añ; onantxean Añ). "(A la) vuelta, cuando vuelvas o al volver" Añ. "(De) paso que vienes" Ib. "Onantzean erosiko doguz umeentzako opillak (V-ger), al (venir) hacia acá, [...]" A (s.v. -antzean).
Araba-aldean ibilten zan mando batzukaz, arantzean arraiña ta onantzean ardao erabilzala. A Ezale 1897, 144a. Arontzean Motrikun, / onuntzean Deban, / ai zer libertsioa / an pasatu dedan. Tx B 166. Ta onuntzean bere ondoan igarotzen bazan [...]. Anab Poli 15.
v. tbn. Onuntzean: Lek EunD 25.
azpisarrera-28
HONANZKO.
azpisarrerakoSense-28.1
a) (ononzko Lar, H; onontzako Dv; onuntzako Dv). (Adnom. de honantz). Citerior, de la parte de acá, de esta parte. "Citerior" Lar. (Si va precedido de complemento, éste lleva suf. ablativo o instr.).
Eguzkiz ononzeko alde oetan. Ub 119. A! Ebroz onuntzako Israel barria. AB AmaE 26. Bidasoatik onanzko euskaldunoi. A BeinB 36. Gurutzez ononzko erriak. Etxeg ( in Ag AL 6 ). Gurutzez aronzkoak eta Gurutzez ononzkoak. Ib. 6. Yauzi egizu alegin guztian onantzako bazterrera eldu zaitezan. Or Tormes 35. Mugaz onuzko alderdiko [euskaldunak] . Ldi IL 46. Euskal-Erriatik Eskual-Herriarako zubian gera, onuzko burutik. Ib. 43. Bidasoaz onuzkoak ederki jardun zuten. Lek SClar 141. Non du geiago, Bidasoaz onuztik ala andik? Ib. 140. Onuntzko aldean zebiltzanak, oso arpegi-beztuak zeuden. Anab Aprika 37. Mugaz arunzko ta ununzkuak / nola baigeran anaiak. Uzt ( in Mattin 24 ). Gasteiztik onuntzako au, leku mixerablea da oso. TxGarm BordaB 52. Ba ote zuen Pouvreauk Bidasoaz honanzko euskararen berririk? MEIG VII 49. Mugaz honuzko euskaldunen idatzi eta irakur bidea. MEIG IX 53.
azpisarrerakoSense-28.2
b) (Adnom. de honantz ). (El) que viene hacia aquí; hacia aquí.
Medel, ar zazu ononzko bidea ta alik zuzenen zatoz Leaburura. A Ardi 87. Artz gorailtsu ori Ondarribitik oneruntzko bidean jarraitu zitak. Lh Yol 25. Sei errial onuntzkoa. Anab Usauri 23. Beribillak, geroago ta geiago susmauten ditu aruntz eta onuntz. Batez bere, onunzkoak. Erkiag BatB 119. Etzan berdiña aruntza ta onuntzako bidea. NEtx LBB 48. Unuzko deia egin zirazun / ta bai nik pozik erantzun. Uzt Noiz 48. Goixeko bederatzietan onuntzko egazkiñe artu biar genduan. Gerrika 240.
azpiadiera-2.1
(Con sdo. temporal).
Urte batzuetatik onunzkoa da toki guztietan gizirudiak elemenian ikustea. Ag G 248. Bein ere ez dugu burruka bat bakarrik irabazi [...] eta andik onuntzko guzia [...]. Berron Kijote 194. Sorgin-kontuetan, berriz, mundua sortu zanetik onuzkoak bazekizkiteken noski. Ataño TxanKan 86. Ordutik onuntzako aldaketak. Insausti 145.
azpisarrerakoSense-28.3
c) "Onuzkua, el viaje de vuelta. Aruzkua baiño obia izango al da onuzkua" Elexp Berg.
azpisarrera-29
HONANZKOAN (onantzakoan Añ; onuzkoan V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). "(A la) vuelta, cuando vuelvas o al volver" Añ. "Onuzkuan ogixak ekarri" Elexp Berg.
Irakurri daiala, ta ononzkoan albiste onak ekarri. Ag AL 159. Bein yoan yatzun Lourdesera [...] eta onantzakoan Donostian egun batzuetarako gelditu zan. Kk Ab II 81s ( Ab I 27 onuntzakuan ). Onontzakoan oiñez etorriko nintzala. Or QA 148. Ameriketan, Montebideon agurtu zuten onuntzakoan. NEtx LBB 48. Ondarrutarrak Debara zerbaitetara joan ziran, eta ba-ekien onunzkoan [...] mutrikuarrakaz auskea izango ebena. Etxabu Kontu 222. Illun goibela iruditzen yake onuzkoan, aruzkoan ariña ta aldatz bagea begitandu yaken bide-arloa. Onaind STeresa 47.
v. tbn. Onuntzakoan: Ldi IL 47. Onuzkoan: Tx B 188. Ol Ios 1, 14. Eusk 1956, 214 (onuskuan).
azpisarrera-30
HONANZTIK .
(Precedido de instr.). De (un tiempo, unos años, etc.) acá.
Aita San Inazio, / zure milagroa / urte gutxiz onoztik / orain igaroa, / lengo guziyak baño / au da geiagoa. FrantzesB II 39. Zeñari ekin zaiozkan txit gogoz, denpora gitxiz onontztik. Izt C 71. Denbora gitxiz ononztik [...]. Lard 180. Larogei urtez unuztik egiñ du gaitz oni dagokion lantegiak mudantza txit aundia. Aran-Bago ManMed 227. Bi illabetez onuztik ezkondu ezpada beñepein, oraindik ezkongai dago. Urruz Zer 44. Oraindik egun gutxiz onuztik, komedi aundiak pasa zaizkio. Baserritarra 17-2-1906 (ap. DRA ).
azpisarrerakoSense-30.1
(En sdo. espacial). "Mugaz onunztik lan egiten du (G-azp)" Gte Erd 225.
Bizi nai dubelako / Bizkaiez onunztik / Igeldora etorri / zitzaigun Zarauztik. Arrantz 130. Aundiña zu zerade / zeruaz onunztik. Insausti 339. Mugaz honanztik. MEIG V 96.
azpisarrera-31
HONANZTIKO .
(Precedido de instr.). De (...) hacia aquí.
Sorian egin zuan mendiaz onuntztiko pamili guztiko billera. Bv AsL 129.
azpisarrerakoSense-31.1
(Con sdo. temporal).
Lotazillaren 15garrenez onuztiko lan-sariak ordaindu egingo dizkie. EAEg 9-4-1937, 1466.
azpisarrera-32
HONA HONETAN (huna huntan L-ain, BN-lab ap. A). "1.º aquí mismo; 2.º en esta situación, en este caso. Huna huntan diat ene etxeko lana, aste batez egiteko lana diat (L-ain), yo tengo en esta situación el trabajo de mi casa [...]" A.
azpisarrera-33
HONA HOR. Hete aquí (que). v. HONA HEMEN.
Lorietan zagon ordutik Piarres, norat nahi bazkariz joaiterat ekarria. Eta huna hor Ustaritzera galdegiten dutela eztei handi batzuetara. Barb Sup 45.
azpisarrera-34
HONA-HORRA. "Acá y allá, ona orra, onara orrara, onat orrat" Lar. v. HONA ETA HORRA.
Sensuen desirek bazaramatzate huna horra ibiltera [...]. SP Imit I 20, 7.
azpisarrerakoSense-34.1
(Con -ko, adnom.).
[Zein gauza ona den] bertzeez ixil egoitea, [...] huna horrako hitz haize guziez ez itzultea. SP Imit III 45, 5.
azpisarrera-35
HONATXOAGO. Un poquito más acá.
Ingurura begiratu ezkero, aratxoago edo onatxoago, an ikusiko zan. Echta Jos 79 (v. tbn. 27).
azpisarrera-36
HONAXE (V-gip ap. Etxba Eib; o- H, A Morf 349; hunaxe Dv, H; hunaxet Dv; onatxe H; onantxe V-gip ap. Etxba Eib; hunaxe(ta)ra Dv). (Forma con suf. intensivo). "Hunaxe ou hunaxet, vers ici. [...] On dit aussi bien hunaxera ou hunaxetara <-tatara>" Dv. "Hunaxe ethorririk eta hemenxetto iarririk mintzatu zarotan, étant venue précisément à cet endroit ci [...]" H. "Onantxe ekarri biar destazu, nere etxera" Etxba Eib. v. HONATXE (s.v. honat).
Emadazu hunaxe Joanes Baptistaren burua azpil batean. Dv Mt 14, 8. Bidea erratuta onaxe oraiñ jo dot. AB AmaE 388. Lenengo bear dabe / onaxe etorri, / Ama-Semeok zelan / dagozan ikusi. Ib. 360. Afariya gertu danean ekarri zan oneraxe. Apaol 27. Zato hunaxe hurbil, Maria. HU Zez 56. Onaxe begira dakust oraintxe. Ikusten ete nau? Ag AL 114. Ator, ator, onaxe. Kk Ab II 17. Zato, gutarik biekin, hunaxet gordatzera. "Ici" . Barb Leg 142. Mendijan dittuzan auntzak, ala-ta-be onaxe jauregira ekarri biar dittuzala otu yako. Otx 116. Ona emen [...] nire ta neure semiaren edarittegija. Onaxe etorten gara egunaro. Ib. 111. Izenpetzen ezpadeutzuez, ekarri bixer eberdiko atzera onaxe. Gerrika 138.
v. tbn. Oneraxe: TAg Uzt.
azpisarrera-37
HONAXEAGO (unexago B ap. Izeta BHizt2 s.v. unexagotto). Un poco más aquí.
azpisarrera-38
HONAXEAGOTTO. "Unexagotto, un poquito más aquí. Torri zaite unexagotto" Izeta BHizt2.
azpisarrera-39
HONAXERAINO (huna- Dv; hunaxetaraino Dv). "Jusqu'ici avec mouvement. [...] Zato hunaxeraino, venez jusqu'ici. [...] Ces mots ne s'emploient guère que dans la conversation, parce qu'ils sont accompagnés d'un geste de la main pour préciser le lieu que l'on indique" Dv.
azpisarrerakoSense-39.1
(Con -ko , adnom.). " Hunaxerainoko ou hunaxetarainoko " Dv.
azpisarrera-40
HONAXETTO. "Athoz hunaxe- , onaxe- , hunaxetto , venez exactement, tout juste ici" H.
azpisarrera-41
HONEREAN. v. honerean.
azpisarrera-42
HONIK. v. honik.
hona
<< 1 hola 0 / 0 honat >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper