OEH - Bilaketa

962 emaitza u bilaketarentzat

Sarrera buruan (15)


Sarrera osoan (494)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
gatibu.
tradizioa
Tr. Al Norte domina la forma gat(h)ibu (al Sur sólo hay algún ej. en Ubillos) hasta principios del s. XIX, época en la que pierde su hegemonía en favor de gat(h)ibo . Kaptibo, -u aparecen en Leiçarraga (alternando con gathibu ), Etcheberri de Ziburu, Tartas (Onsa 166), Belapeyre (I 51), CatLan (80), CatS (44) y CatJauf (28) y entre los meridionales en Irazusta (34); en Dechepare se encuentra kaptiba (femenino) junto con gathibu, en un mismo verso. Katibu lo emplean autores guipuzcoanos y, en alguna ocasión, Añibarro (NekeA 225). La forma vizcaína katigu (atestiguada ya en el s. XV) es empleada tbn. por el alavés Lazarraga y algunos guipuzcoanos en el s. XX. Kautibo (kautibu en Lazarraga y Ochoa de Arin), exclusivamente meridional, aparece sobre todo en catecismos. Hay además gatigu en Vicenta Moguel y, ya en nuestros días, en Azurmendi. En DFrec hay 4 ejs. de gatibu, uno de katibu y 3 de katigu .
sense-1
1. (Lar, H; -th- SP, Urt I 181, VocBN , Dv), katibu (G; Lar, , H), katigu (V, G; ), gatibo (H (-th-)), gatigu (Lcc), katibo (Chaho), katiu (V-gip), kaptibo, kaptibu, kautibo, kautibu Ref.: A (katibu, katigu); Etxba Eib (katigu, katiu); Elexp Berg (katigu) .
(Usado frecuentemente como complemento predicativo). Preso, cautivo; esclavo. "Captif, esclave" SP. "Preso, castigado. Bazkaittara barik, katigu laga dau maixuak eskolan zure semia " Etxba Eib. "El que 'paga' en ciertos juegos infantiles. Ala! oinguan zeu za katigu " Elexp Berg. Tr. Documentado desde Dechepare; su uso disminuye en el s. XX. Al Sur es más usado por los vizcaínos.
Bilbaon katigu dago Salinasgoa. Salinas 2. Ni gathibu nadukana. E 133. Eta gathibu dadutzatenak emazteto bekhatuz kargatuak. 2 Tim 3, 6 (Lc 4, 19 kaptibo ). Gaxo ninzala, / ez nendukazun kontuan, / ez geiago / katigu nenzan lekuan. Lazarraga A26, 1199r. Jentil honbre penadua, / enegaiti kautibua. Ib. A, 1143r. Gathibu ninzen, zuk libratu nauzu. Mat 278. Eramo zutela kautibo. Ber Trat 114r. Zuk linbotarik arima / kaptibuak libratu. EZ Noel 57. Nahi dut ni naizen zure gathibua. Harb 411. Errege eta libre nintzena, muthil eta gathibu egin bai naiz. Ax 389 (V 254). Katigu dagoana Mauru errian erraskateetea. Cap (ed. 1893) 14. Gathibuok penaturik / Bizi ginen orduan. Hm 141. Gauzen gathibu egiten gaituela. SP Phil 458. Hainek eskuara nahi luketela egin den baino gathibuago eta lothuago. ES 102s. Kautibu dagoana. OA 100. Bere pasioneen gathibu gelditzen dire. Ch III 53, 3. Gathiboak libertatean emaiten zituzten. CatLav 311. (V 154) Bertze lege bat [...] bekhatuzko legearen azpian gathibu errendatzen nauena. He Rom 7, 23 (tbn. Dv; TB presoner, IBe menpean, Bibl preso). Gathiboei librantzaren berria ematerat . He Lc 4, 19. Sekula guzietan gure katibu izango aiz. Cb Eg II 119. Zerbitzatua zen neskatxa gathibu Israelgo herritarik erakharria izan zenaz. Lg I 370. Luzaro egon zan gatibu Ijiton. Ub 23.
( s. XIX) Mutilbát zégo kautibo morobáten étxean. LE Doc 100. Ekusi zuenean bere burua gatigu. VMg 22. Deabruaren zorigaiztoko katibu edo menpeko billauak. Gco II 24. Bera katigu lotutera soldaduakaz eldu zanean. MisE 93. Katigu zengozala / erreinuz kanpotik. FrantzesB II 30. Arzen ditu katigu postarijak. Astar II IX. Gathibo zaukan bere puxantzia lazgarriaren aztaparretan. MarIl 94. Libratu zituen milla ta bosteun kristau katibu zeuzkatenak. Izt C 482. Zuen nahien / gathibo garela izanen. Gy 111. Gero ekarri zien katibu utzi zuten anaia Simeon. Lard 57. Gathibu bat bezala burdinazta nezake. Dv LEd 261. Edo hiltzen dituzte, edo gathibo eremaiten. Laph 60. Katibu zeuden kristau beartsuentzat. Arr May 187. Arbasoen parrean gu zer gathiboak! Zby RIEV 1909, 233. Ordurate katigu eukazan Espaiñiar guztiak [...] azkatu. Ezale 1899, 47b. Gathibo edo esklaboak ditu langile. Prop 1906, 84.

( s. XX) Ipiñi eben katigu gela illun baten. Echta Jos 107. Katigu-erremulari bialtzia. "In galera" . Otx 73. Judeako jendea gathibo edo preso. Zerb IxtS 67. Neure griña, joera ta senen jopu ta katigu naizelako. Txill Let 90. Babilonian katigu / baikeunden euskaldunak. Arti MaldanB 199. Gerlan artutako katibuei begiak ustutzen zitzaizkienean. Vill Jaink 181. Libertade gatigua / bota duen amildegitik libratzeko. Azurm HitzB 30. Handi ala xehe, gatibu ala esklabo askatu. Lf CEEN 1973, 122. Katibu-bizitza ta askatasuna aipatzekoan jartzeko. Berron Kijote 20.

v. tbn. Katibu: Ataño TxanKan 38. Katigu: Mg PAb 211. VMg 26. JJMg BasEsc 33. Zav Fab RIEV 1907, 543. Ur MarIl 22. AB AmaE 26. Itz Azald 120. SMitx Aranz 221. Gand Elorri 160. Berron Kijote 102. Kautibo: CatBurg 32. El 12. Cb CatV 46. Oe 39. FrantzesB I 76. CatLlo 52. CatB 52. CatBus 27. CatAe 50. CatSal 51. CatR 51. Legaz 34. CatUlz 36. Gat(h)ibo: Gç 48. Brtc 106. Monho 48. CatLuz 20. Elsb Fram 92. Lap 147s (V 65). Arb Igand 113.
azpiadiera-1.1
kaptiba. (Con marca de género).
Ni gathibu nadukana kaptiba da berzeren. E 133.
azpiadiera-1.2
Enredado, trabado; obstruido. " Katíu daó, está enzarzado, enredado" Iz ArOñ.
Mihia dute gathibu, flako eta lothua eskuaraz mintzatzeko. ES 167. Nire biotza egongo da bekatuen sareakaz eta lokarriakaz nastiturik eta alde guztietati katigu. EL2 28. Oraingo neskatillek / Daukie engañue; / Uskerra botateko / Katigu kañue. (V-arr). AEF 1930, 11. Sasitzan katigu, / urratu ta zauri, / otsoek ildako / bildots bat dirudi. 'Enredado' . Gand Elorri 37.
sense-2
2. katibu (Lar), katigu (V-ger-m, G ap. A ; ) "De las embarazadas decimos katibu dira" Lar s.v. horro. "(Estar en) cinta" Añ. "En cinta, parturienta" A. Cf. gatibatu (6).
Katigu dagozan emakumiai eragozten jakue dantzan bakarrik egitia. fB Olg 36 (v. tbn. Ic II 47).
azpiadiera-2.1
Ezaguturik San Joseren sospetxa ta zeloak bere sabel katiguan ikusten ebanaz.Añ NekeA 251. Aurdun edo gorputz katibuarekin zegoala. Lard 16.
sense-3
3. "Ocupar sitio [...]. Tal cosa está ocupada, katibu o katigu dago " .
sense-4
4. Cautiverio, cautividad, esclavitud. "Prendimiento, gatigua " Lcc. Cf. gatibutasun.
Ez dot neure bizian / izan nik bildurrik, / ez ez katigurik. Mg PAb 97. Ejitoko katiguti librau zindudazana. fB Ic I 23 (tbn. en Ic III 274). Baña edontzizaia Erregearen adiskidetasunera biurtu bazan ere, Josez etzan oroitu, eta au bere katibuan gelditu zan. Lard 53. Zapaldu du Satanas Jesusek, atera du gizona deabruaren beatzetatik, mundua katigurik gabe dago. Ag Serm 356.
sense-5
5. Impedimento.
Ezin inor ezkondu legiteke, ezkontziak balijo dabela, Eleisiak senikerako katiguba kendu bagarik. fB Ic II 71.
sense-6
6. Desgraciado, infeliz.
Niretzat az, txakur, gauz'ez, katibu, / ez doana ez erparik ez zanik. Zav Fab, RIEV 1907, 543 (rimando con katigu 'preso').
azpisarrera-1
GATIBUAN (Estar, etc.) sujeto.
Txarrantxia deritxon / orrazi askatuban / ikusten da ostera [linoa] / ondo katiguban. Mg PAb 144.
azpisarrera-2
GATIBUTAN. En cautividad.
Libertatia nola baita gauzetako hobena, / gathibutan egoitia hala pena gaitzena. E 249. Gathibutan hil enadin. Ib. 249.
gatibu
<< gaskoi 0 / 0 gatz >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper