Harremana

    OEH - Bilaketa

    964 emaitza u bilaketarentzat

    Sarrera buruan (15)


    Sarrera osoan (494)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    euskara.
    Tr. Al Norte, la primera forma documentada es heuskara (en Dechepare y Leiçarraga; tbn. aparece en los mixanos Etchart y Lopez); hay euskara en autores antiguos como Materre (XIII), Haranburu (319), Axular u Oihenart, así como en Goyhetche (86), Iratzeder (11) y Zerbitzari (Azk 56), y eskara en Etcheberri de Ziburu (Noel 37), Harizmendi (4), Pouvreau (Phil I), Arambillaga (pról.), Chourio (1), Haraneder (pról. del Nuevo Testamento), Monho (62), Duhalde (110), Duvoisin (LEd III) e Hiribarren (Esk XIII). Eskuara es sin embargo, desde Etcheberri de Sara (cf. antes eskuaraz <ezc-> ya en la aprobación del libro de M. Dassança) la más usual entre los labortanos y bajo-navarros; aparece con h- en Bordel (79). Emplean eskoara M. Dassança y Goyhetche. Los autores suletinos usan üskara (euskara en Tt Onsa 6). Hay tbn. uskara en el roncalés Mendigatxa, así como en CartVera (264), F. Elizalde, SermAN y Lizarraga (in BOEanm 806; cf. ib. 813 euskara); uskera en CatUlz. Al Sur (salvo en los textos navarros) la forma más frecuente es euskera, que se documenta ya en Arzadun (1) e Irazusta. Algunos autores vizcaínos del s. XX emplean euzkera (v. ForuAB 81, Enb 144, Kk Ab I 3, Altuna 5, Otx 6, Osk Kurl 217); Arana Goiri emplea euskera hasta 1897 pero posteriormente lo sustituye por euzkera (v. NeolAG). Emplean euskara Ochoa de Arin (VIII), Gamiz (205), Iztueta (C 9) y Beovide (AsL 19), y, alternando con euskera, Larramendi (DT CCXIV), Cardaberaz (EBO 10), Guerrico (II 1), V. Moguel (89), BBatzarN (241), Lardizabal (I), J. I. Arana (SIgn 201), Xenpelar (300, rimando con para), Soroa (Gabon 15), Arrese Beitia (AmaE 18), E. M. Azcue (PB 300, rimando con gara), D. Agirre (Serm 431), Alzaga (STFer 117) y Txirrita (B I 24). Hallamos además euzkara en Iturzaeta (Azald 3).
    En DFrec hay 1613 ejs. de euskara (96 de ellos sept.), 481 de euskera, 40 de euzkera, 4 de eskuara, 3 de eüskara; 2 de uskara y euzkara y 1 de otras 6 variantes.
    sense-2
    1. (AN-gip-larr-erro, Ae; SP (s.v. eskara), Lar, Añ, Dv, H; h- VocBN , H); euskera (V, G, AN; VP 24r, Añ, Dv); euzkera (V-arrig-oroz-m-gip); euskala (V-gip); eskuara (L, B, BN; Lar, Dv (s.v. eskara), H; h- VocBN, H); eskuera (V-ger-m-gip, G-goi-nav); eskara (AN-gip, L-côte; Urt I 5, SP, Dv, H); eskera (Lcc); eskoara; euskiera (V-oroz); auskera (AN-araq); uskara (AN-gip-5vill-ulz, Ae, Sal, S (ü-); Gèze (ü-), Dv (s.v. eskara); H); oskara (AN-araq); uskera (V-arr-oroz, AN-ulz-erro-olza-gulina); uskaa (AN-ulz, S (ü-)); uska (ü- S); uxka Ref.: A (eskara, eskuara, eskuera, euskara, euskera, üskaa, uskara, uskera); EI 289; Lrq (üskara); Etxba Eib (euskala, euskeria); Berriat Bermeo 386; Iz Als (eskueriakin) ArOñ (éuskeria); Echaide Nav 260; Elexp Berg.
     Lengua vasca. "Bascuence" Lar. "Una de las maneras del vasco" Etxba Eib. Cf. erdara. Tr. De uso gral.
    Baskoak orok preziatzen, / heuskara ez iakin harren; / orok ikhasiren dute / orai zer den heuskara. E 255. Ezpaitüzie hon ediren herri hontako apez gazte batek gütiz honat üskarala ützüli dian katexima. Bp I 20. Eskuara bertze hitzkuntzetarik ethorkirik gabekoa da. ES 128. Irakurri dut Jesus Kristoren Imitazionea M. Chourio Donibaneko Jaun erretorak eskararat emana. (In Ch 1). Euskara dek Españian lenengo sartu zana. Lar DT CCIV. Euskera bat da. Euskara bat onetan, egia da, dialekto edo izkera asko dirala. Cb EBO 11. Hitzez hitz franzesaren heuskarala <heuzk-> itzultzen hasi ninduzun. AR 7. Jonasen profezie Zegamako eskueran. BOEg 2785. Nola xinestian bainago arek ere ez diola entelagatzen ene uskara, korengatik, ez daud eskribitu. Mdg 140. Euskalerritik kanpora euskerea ezta ezertarako. Ag Kr 96. Utzi bada, yarei bebil [...] ta leunago ta euskerago ditteke. Or LEItz 53. Ama Euskera, ene kutuna, / [...] txukatu zure negarra. Jaukol Biozk 70 (tbn. ama e. en AB AmaE 155, Enb 50, Ldi IL 51, BEnb NereA 247). Guk maite daigun Euzkera, / geure Asaben izkera. Enb 146. Sendakintz-euzkera. "Euzkera médico". EAEg 22-11-1936, 363. Euskera errezian idatzirik dagolako. Etxde AlosT 10. Iru euskera jartzen dizkiat nik. Euskera mordolloa, euskera errikoia ta euskera garbia. NEtx Nola 24. Beraz Ainharbeko haurrek ez dukete usu erdaraz mintzatzerik eta ez dugu dudarik Pariseko frantsesa baino hobeki badakiela aitamen üxka maitagarria. Zerb Herr 6-8-1959 (ap. DRA ). Azkenengo sei urteotan era ederra euki dot Bermeoko arraintzaleen eskuerea ikasteko. Berriat Bermeo 386. Baña euskaldunik ere ez dago / euskera galdutakuan. Uzt Sas 291. Txillardegiren euskara ez da, nere ustez, hutsik gabea. MIH 340.
    azpiadiera-1.1
    Zazpirok egin daigun Erri bat / deritxakona Euskara.AB AmaE 86.
    sense-3
    2. (Como primer miembro de compuestos).v. euskal.
    Argiratu tut ilhunbeti, / et' aterarik herratzeti / guretu, et' eman hek euskara / kobla honzalen eskuetara. O Po 47. Üskara Libria Konfesioniaz, Komünioniaz eta Mezako Sakrifizio Saintiaz. UskLi tít. (hay una edición anterior, con el mismo título, que Vinson cree de finales del siglo XVII). Euskeera-Erri guztietan. fB Ic I III. Hobe da q ez dadin behin ere ager eskuara orthografan. MarIl XI (XII eskuera). Üskara Librü Berria. UskliB tí. Zeñen oitura onak eta lege zuzenak dien Eskuera-errin! Otag EE 1884a, 123. Beste üskara büztanak lati hitz horier norbaitek eretxeki. Const 16. Amatxok adiarazten dauku ezetz, ez dakitela haurrek eskuara-hitzik. JE Ber 31. Üskara-khantore baten kobla hau. Mde Pr 52. Ni, euskera lanean, oneraiño iritxi naiz. Zuek, ortik aurrera joka zazue bikain. NEtx LBB 8.
    sense-4
    3. (Usado como adj.).Vasco, que está en lengua vasca.
    Ez erran galduko dela orai artinoko orthografa eskuarak orthografa frantses eta latinarekin duen aria. MarIl VIII. Armanak üskara edo Ziberuko egünaria. ArmUs tít. Elizako liburu eskuarak badirelarik. HU Aurp 203.
    azpiadiera-3.1
    (Uso sust.).Vasco, que habla vasco.
    Bertso berri batzuek / ondradamentian / publikatzera nua / euskaren artian. Auspoa 97, 104.
    sense-5
    4. "(V), manera, usanza vascongada" A.
    sense-6
    5. (Uso adv.).En lengua vasca.
    Gauza batek ikaratuten nau zugan, zein ederto euskera berba egiten dozun, eskolarik euki baga. Mg PAb 81. Zuri enzuten deutsudazan izen, neuk eztakidazanak, iminiko ditut paperian, euskera ondo berba egiteko. Ib. 81. Mutikoak bekian oñez ibilten, baña oraindiño ezekian berbetan: esaten ebazan berba bakar batzu euskera. Echta Jos 16. Jaunak biraldu zaittu, / Euskaldun artera, / Eurakaz bizitteko, / Munduan batera, / Eta maittetasunak, / Autortzen euskera. Ib. 28.
    azpisarrera-1
    EUSKARA EGIN. Hablar en lengua vasca.
    Gordeizuz zeuben arterako berba ezain orrek, ta egizu euskera. Mg PAb 84. Berriz euskera egiten dezu, dala giputzen, dala bizkaitarren gisan. VMg VII. Guztiok egin daigun / Gogotsu euskera. Echta Jos 349. Lotsaria bezela / euskera egitea. JanEd II 19. Orok eiten genduan alkarraz euzkera. Enb 32.
    azpisarrera-2
    EUSKARAZ (V, G, AN; SP (+ eskaraz); euskeraz V-gip; eskueraz V-ger; uskeraz AN-ulz). Ref.: A; Etxba Eib (euskeraz); Berriat Bermeo 386; Iz Ulz 431, ArOñ (éuskeaz, éuskeras, euskéraz). "Hablar o escribir en dicha [vasca] lengua" A. "Eskueaz, en vasco" Iz Als (s.v. eskualduna). Tr. De uso gral.
    Bokabularioa [...] eskeraz berba egiteko. Lcc tí. Egun hunekin testamentu berria heuskaraz lehenik inprimitzen akabatu. Lç Cal ã 7r. Dezir nüke ikhusi heuskaraz zien komisioniaren kopia. Etchart 6a.1r. On zatekeiela gauza hunetzaz liburu baten, euskaraz, guztiz ere euskararik baizen etziakitenentzat egitea. Ax 15 (V 6). Desiratzen ginduke zuek guri espaiñoles eskribatzea eta guk zuei franseses edo eskaras. CartUrruñ 135. Jauna, entreprenitu dut obra xume bat eskoaraz <ezc-> inprimatzera. Mong 585. Monjongo Dasanza ximistak eskuaraz <ez-> egin duen liburua. Ib. 586. Ipini du euskeraz don Juan de Irazuzta errotore Hernialdekoak. Iraz 1. Doktrina kristiana uskaraz. (tít.). El 1. Mihi arrotz zenbeitez ikhasi mintzatzen, / eskaraz yakin gabe kasik irakurtzen. Hb Esk 4. Haurrak, ikasazue eskuaraz mintzatzen, / ikas pilotan eta onheski dantzatzen. Barb Sup 61. Elhetan goxoenak ororen gainetik / amak eskuaraz erran zauzkigun lehenik! Ox 157. Izabako gizon argi bat, euskaraz poliki ari zen. FIr 177. Añanan ez omen diteke Udal-etxean euskeraz egin. Ldi IL 57 (cf. supra EUSKERA EGIN). Bermeotar arraintzaleak beti egiten dabe eskueraz (eskueraz, ez euskeraz). Berriat Bermeo 386. Euskal hiztegi bat, euskal hitzak euskaraz azaltzen dituena. MEIG VII 75.
    azpisarrerakoSense-2.1
    (Con ikasi, irakatsi, jakin, etc.). (Saber, aprender, etc.) vasco. Tr. Apenas se encuentra al Norte.
    Bokabularioa, eskeraz <ez-> jakiteko eta eskeraz berba egiteko. Lcc tí. Euskeraz utsik dakitenak, ta Gaztelania arrastaka baizikan eztakitenak ere. Lar Carta a Mb 280. Letrak moldatzen dituenak Euskaraz ezdaki. Eg III 394. Aitxe, erregiak euskeraz eztakije ala? Kk Ab II 35. Neskamerik ezta Euskalerrian, telefonoz euskeraz dakinik. Ldi IL 39. A! ta ez esan neri euskeraz aztu zaikanik. NEtx Nola 24. Ez ekian euskeraz. Alzola Atalak 106. Zazpigarren urtetik gora, karrikan eta eskolan, erderaz ari ginen. Hamabi urtetan amak bigarren aldiki erakutsi zautan eskuaraz. Iratz (in Alzola Atalak 119). Gogoan eduki bitzate beren euskal senideak [...] liburu eta aldizkariak direla medio euskaraz dakitenak. MEIG VII 167.
    azpisarrerakoSense-2.2
    "(V), según la manera o usanza vasca" A.
    azpisarrera-3
    EUSKARAZKO (Adnom. de euskaraz). Tr. De uso gral.
    Testamentu berriaren heuskarazko translazione hunetan. Lç Adv * 7v. Giristiñoa, eman diat eskarazko bersutan / katholiko manuala neure asti ordutan. EZ Man I 4. Eskuarazko izenen deklinazinoaz. (tít.). ES 88. Atrebitü izan da üskarazko librü gaxoñu hunen argiala ager erazitzera. Mst XVI. Euskerazko itzak. Cb EBO 24. Euskarazko izen miraritsu maitagarriak. Izt C 6. Eskuarazko liburu zaharretan. Arb Igand 30. Izen zarra gordeko diogu, euskerazkoa da-ta. Lh Yol (ed. 1921) 22 (en la ed. de 2007, 16 euskarazkoa). Isla asko ta onak zituen / len Españiyak beriak, / ta geienetan agintzen zuten / euskarazko aguriak. Tx B II 54. Nire gomutako abestiak danak euskerazkoak izan ziran. Etxabu Kontu 97. Ez baitzuen honek sekula euskarazkorik idatzi erdarazkoen aldamenean jar dakiokeenik. MEIG VI 78.
    azpisarrerakoSense-3.1
    "Euskerazko prakak (V), pantalones a usanza del País Vasco" A. "Euskerasko frákaak, tenían un botón en la cintura y por bragueta tenían una tapa de tela [...]" Iz ArOñ.

    euskara

    euskara
    << Euskal Herri 0 / 0 eutsi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper