(BeraLzM), herrizain (V-m ap. A),
errizai
(Bera),
erritzain.
Policía; aguacil, sereno.
Tr. Usado por autores meridionales desde finales del s. XIX; tbn. encontramos algún ej. septentrional (cf.
infra, con un significado algo diferente, ya en 1901). La primera forma documentada es
errizain (entre los guipuzcoanos generalmente
-zai);
ertzain, que aparece en la década de los 30, suele alternar con
erri- en los mismos autores; su uso parece aumentar en los últimos años. En los septentrionales encontramos
herrizain. Hay además un ej. de
erritzain en Erkiaga.
[Legegiñak] osagillak eta erri-zaiñak baserririk baserri bialdu ebezan.
A Ezale
1897, 176.
Errizañak, tatarrez, katigutegira eroiezan bitartean.
Ag Kr 176.
Bost errizain (policía) ontzi bakotxean.
Echta Jos 267.
Erriko endore jauna, ziñegotzijak eta erri-zaña lagun ebazala, aurretijez gertauta eukien aulkiratu ziran.
MEnb Euzk
1930, 460.
Kalapitak sarrarazten du herrizaina ostaturat.
Zub 23.
G.P.U. deritzaion errizaien begiak.
TAg GaGo 82.
Selisberg-ko erri-zaiñak orain gutxi, ordubiak deadar egin dik.
Goen Y
1934, 187.
Txapel oker eta errizañak geitu arren.
Eguzk GizAuz 191 (163 ertzañak
).
Ezin beraz burutu, gudari edo erri-zain ez diranak, izkillu txeak [...] eukitzerik.
"
Fuerzas de Orden público"
.
EAEg
16-5-1937, 1664.
Ez errizain ta apaiz gabe.
SMitx Aranz 59.
Errizaia azaldu zitzaien karraxika.
Anab Poli 120.
Orra erritzaiña ao bete azurrez utzi.
Erkiag Arran 58.
Ertzañen aitzindaria.
Izeta DirG 75.
Izen erreskadak artu ei ditue errizaiñak.
Erkiag BatB 187.
Zaldiganeko ertzaiñak.
Ib. 146.
Erri-zaiaren aginduak.
NEtx LBB 39.
Ertzain talde bat.
Ib. 116.
Auzi-ebazleak ertzaiñari emonda, giltzapean sartua izan ez zaitezan.
Ker Mt 5, 25 (IBk, IBe ertzain; Lç sarjeantari, Ol amaiñari
).
Errizañen etxe au.
Etxabu Kontu 197 (ref. a la policía foral).
Gero foral edo Bizkaiko ertzain izateko.
Ib. 175.
Agintariak edo ertzaiñak --aguazillak-- aldi batzutan laga edo ez ikusi egiten eben.
Ib. 193.
Iraillaren lenengoetan bandoa egingo zuan errizaiak eliz-atadian.
AZink 38.
Ertzain edo polizi-mutil britanikoek badute gizalegea.
MIH 185.
"Ertzaña" Saillaren Buru izendatuaz.
"
Jefe de la Policía 'Ertzaña'"
.
EAEg
1-12-1936, 429.
(?).
Mendixka gainean zen urratua lehenagoko mitzinari edo herri-zainaren etxola, eta harri phulo haren gainean gurutze bat landatua.
Prop 1901, 81.
Defensor del país.
Buruzagiak erregearekin manatzale; soldadoak herrizain.
Lf ( in
Zait Plat XVII
).