Harremana

    OEH - Bilaketa

    964 emaitza u bilaketarentzat

    Sarrera buruan (15)


    Sarrera osoan (494)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    hurbil.
    sense-1
    I. (Adv.).
    azpiadiera-1.1
    1. (AN, B, L, BN; Volt, 10, SP, Ht VocGr , Lar, Añ (G, AN), VocBN , Gèze, H (+ u-)) Ref.: Bon-Ond 171; A y Satr VocP (urbil); Gte Erd 156, 157; Izeta BHizt2 (urbil).
    (Ref. al sentido espacial o temporal). Cerca. "Ahalik hurbillena" SP. "(Más) cerca, urbillago" Lar (Añ urbilago). "Hurbilegi zira, vous êtes trop près" H. "Etxolak elgarretarik hurbil dira (BN-ciz), oheari hurbil (BN-lab)" Gte Erd 156 (junto a gertu, urrian, bertan, etc., de otras zonas). AxN explica hurran (212) por hurbil. Tr. Documentado, desde Leiçarraga, en textos labortanos, bajo-navarros y alto-navarros (Mendiburu, Lizarraga); a partir del s. XX tbn. se encuentra en guipuzcoanos e incluso en algún vizcaíno (cf. urbillian ya en Beovide). En DFrec hay 133 ejs., 112 de ellos meridionales. El caso del que con mayor frecuencia aparece acompañado es el ablativo. Con dativo lo emplean Leiçarraga, Lafitte (Murtuts 1), Mirande y Xalbador, y, alternando con ablativo, Hiribarren (Esk 27), Elizanburu (PAd 3), Zalduby (RIEV 1908, 772), Hiriart-Urruty (Aurp 104), Barbier, Oxobi (146), Zubiri (111), J. Etchepare, Zerbitzari y Larre. Con genitivo se encuentra en Leiçarraga, Pouvreau (Phil 306), INav (55), F. Irigaray (166), Orixe (Eus 196) y Zaitegi; con alativo en Pouvreau, Lizarraga de Elcano y JesBih (424), y con -t(z)eko en un texto alto-navarro del s. XIX.
    Ezen hurbil da zeruetako resumá. Lç Mt 4, 17 (He, TB, Dv, Ol, Or, IBk hurbil; Ip hüllan, SalabBN, Samper hurran, Hual abaño, Ker ur, IBe gainean). Eta zahartzen eta anzianotzen dena abolitu izateari hurbil dagoka. "Près d'être aboli". Lç He 8, 13. Hire hurbil duk hitza hire ahoan eta hire bihotzean. "Près de toi". Lç Rom 10, 8. Kalte egin nahiz hurbill / darraizkidanetarik. EZ Eliç 306. Zu lekhu guzietan bardin hurbil zara. Harb 264. Iainkoaren beraren ohorea eta haren izen sainduarena hain dabiltza elkharganik hurbil. Ax 261 (V 175). Kometek [...] eztirudite handiak direla zeren gure gana hurbillago diren [...] baizen. SP Phil 175s. Ea urrun ziñen, / ala hurbil Semea / ikhusi zinduen. Gç 69. Biarnoatik hurbil. ES 110. Hurbill naiz zure ganik. Ch III 30, 1. Ezagutu zuen urbil zuela ta agitz aldean bere eriotza. Mb IArg I 204. Hil izan zen Marseilla hiritik hurbil. Lg II 158. Hire epea / pentsa zak dohakabea / hurbil dela. Monho 112. Joán-ze alderri-batéra desertura urbil, Efreb deitzen den irirá. LE Io 11, 54. Egonik aiñ urbil erorzeko. (Munarriz, 1827). FLV 1989, 119. Ahal bezen hurbil mahain saindutik. MarIl 14. Horra berritan non den gure xoria / hurbill galtzetik bizia. Gy 276. Soldaduek nahi ninduten hurbil. Hb Egia 94. Iñazio hoin hurbil! Iñazio Andoainen! Laph 144. Berga bat luze muthurra [xakurrak], / larrutik hurbil hezurra. Zby RIEV 1909, 103.
    ( s. XX) Bazela burdin bidea handik hurbil. StPierre 19. Hogoi etxe segurik baziren elizari hurbil. Barb Sup 37. Athorra hurbil, larrua hurbilago . (L, BN) "Primun mihi". Lander Eusk 1925 (IV) 39. Lander Eusk 1925 (IV), 39. Zugandik urbil bixi naz. Enb 182. Baionatik Bilbaoraino itsasoari hurbil banakatuak diren herri guzietan. JE Ber 94. Elgarren ganik hurbilago. Ib. 76. Herrixka bati hurbil. Zerb Gerlan 95 (ib. 70 hurbil elgarretarik) Bideburu irukoitzearen urbil illa. Zait Sof 77. Garbitegi deritzaionaren Eliza ere zergatik ain urrun, edo ez urbil, beintzat, guregandik? Or QA 60. Bretoiari hurbilago zaio galesari baino. Mde Pr 250. Negarrak hurbil zituen gaixoak. Mde HaurB 55. Norbere kabitik urbil ibilten diralako. Erkiag Arran 28. Leturia etzan, gure aburuz, aietako bat, urbil xamar bazebillen ere. Txill Let 74. Herritik hurbil nintzalakotz. JEtchep 110. Erorten zan tokitik urbilen zegoanak. Osk Kurl 78. Zoritxarrez Keremonatik urbillegi dagon Mantua. Ibiñ Virgil 60. Herri ttipi bat, Elizondotik hurbil. Ardoy SFran 53. Artaldea zuri hurbil mendietan zabilano. Xa Odol 103. Etxea plazari hurbil. Larre ArtzainE 98 (ib. 176 -tik hurbil). Hor ditugu Detxepare eta Oihenart aseak [...], eta gugandik hurbilago Bilintx gosea. MIH 298. Axular gorengoa dugula mugimenduaren iturburuari oso hurbil. MEIG VI 32.
    v. tbn. Arg DevB 215. INav 80. CatLav 424 (V 201). Mih 124. JesBih 398. Jaur 173. Dv Lab 115. ECocin 42. Elzb PAd 41. Lap 43 (V 24). Jnn SBi 110. Arb Igand 79. HU Aurp 182. CatJauf 29. Inza Azalp 66. Ox 107. Etcham 149. Zub 17. Laux BBa 18. Ir YKBiz 413. Iratz 44. In SM Zirik 100. Gand Elorri 218. Anab Aprika 75. Izeta DirG 67. Vill Jaink 179. Gazt MusIx 143. NEtx LBB 239. Lab SuEm 212. Berron Kijote 151. Ataño TxanKan 21. MMant 68. Etchebarne 49.
    azpiadiera-1.1.1
    (Precedido de tema nominal nudo). "Erreka hurbil da gure eskuara (BN-lab)" Gte Erd 265.
    azpiadiera-1.2
    2. Casi. "Bi zehe luze da hurbil, c'est long presque de deux empans" H.
    Duela ehun urthe hurbil, [...] Kardaberaz Donestiarrak argitara eman zuen. Dv LEd V. Igurikia zen salbatzailea duela bi mila urthe hurbil. Hb Egia 51. Pasta hau beira ditake sei ilhabethe eta urthe bat hurbil. ECocin 54. Elizak berak hetsi, eta hetsirik atxiki hamar urthez hurbil. Elsb Fram 127. Erreboluzionearen hastean bazukeen hogoi eta hamar urthe hurbil. Ib. 83. Bederatziak baitire hurbil. Arb Igand 120. Bazuen ehun urthe hurbil jende hekiek etzutela misionestik beren ganat hurbiltzerat uzten. Prop 1906, 25. Bi urte urbill dira / guda au asi zena. Auspoa 97, 99. Zenbat buru beste ainbeste bereizte ta sinestasun ba-dira urbil. Inza Azalp 95. Hamargarren urthea hurbil iragana. Ox 145. Erromanoak zagozilarik / orotan hurbil nagusi. Ib. 160. Gizonak urbil ditu / Irur-ogei urte. LuzKant 94. Intzaur-ondo zahar bat, ehun urte hurbil dituena. JEtchep 47. Ordukotz Mariak bazituzken berrogoita-bost urte hurbil. "Près de". Ardoy SFran 67. Sei hilabete hurbil. Etchebarne 105. Metra batez hurbil goratu baitzuten lehengoa. Larre ArtzainE 169.
    azpiadiera-1.2.1
    Urbil-ordua dala, sar dute plazara. "Acercándose la hora". Or Eus 28.
    azpiadiera-1.2.2
    (Tras edo). Aproximadamente. "Ehun libera edo hurbil zor zaitut, je vous dois 100 f. ou approchant" Dv.
    Gizon gaitza zen egiazki gure Piarres: bi metra gora edo hurbil. Barb Sup 41.
    sense-2
    II. (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    1. (AN, L, BN ap. A ; SP, Ht VocGr 409, Aq (AN), Añ (G), Dv, H (+ u)) Próximo, cercano. "Prochain, hurbilla <-llia>" Ht VocGr. "Inmediato, urbillena (AN)" Aq 262 A (cf. infra HURBILEN). "Inmediato, próximo" Añ. "Etxe hori hurbila da, [...]. Ephe hurbila emaiten darotazu, vous me donnez un court délai. [...] Bekhatu bide hurbiletik urruntzea, s'éloigner de l'occasion prochaine du péché" H. "Cercano. Herririk hurbilena (L, BN), el pueblo más cercano" A. En AxN se explica gerthua (193) por urbilla.
    Damnatuen putzuaren hau da hauzo hurbilla. EZ Man I 119. Ezin dakikeonean / itzur gaitz hurbillari. EZ Eliç 284. Elizarik hurbilenera itzulirik. Gç 59. Alaba herriak eta Bizkaiak gaztelarrekin duten mugakidetasun hurbila dela kausa. ES 137. Bizitze luzean baiño heriotze hurbillean maizago bazindu gogoa. Ch I 21, 5. Galduak izateko hirrisku hurbil batean bizi baitire. He Gudu 35. Justiziaren egiazko iruzkiaren ethortze hurbila. MarIl 93. Gauza edo ihizi hurbilenez mintzatzian. Arch Gram 30. Hauzo hurbilleko garraiotarik bat. Gy 311. Arbolarik urbillena / du bere pausa lekua. Elzb Po 181. Elizarik hurbilena hiruetan hogoi ta hamar kilometretan aurkitzen. JE Bur 115. Baserri hurbilak. Ox 25. Erri urbil artako bidetik. FIr 142. Erregearen erria ikusten du urbilla. Or Eus 51. Bijoaz urbillen zaien itxas-ordezkariarengana. EAEg 15-12-1936, 548. Baso urbil eta maitean. Gand Elorri 206. Kausa urbillak Jainkoaren eskuetan tresna edo mutil batzuk bezala dira. Vill Jaink 32. Hilaren auzo hurbilena. Larz Senper 60. Beste egoitza bat, hurbilagoa, gertatu artean. Larre ArtzainE 308. Nahiz Lapurdikoa, adibidez, Giputzaren kide hurbilagoa izan hizkuntzalari batentzat Bizkaitarra baino. MIH 109. Zeure inguru hurbilera begira. MEIG III 140.
    v. tbn. Laph 165. HU Aurp 168. JEtchep 46.
    azpiadiera-2.1.1
    (AN-5vill, B, BN-ciz ap. Gte Erd 250 ) v. AHAIDE HURBIL.
    Hari darraitzan donzeillak / ethorriko zaizkitzu: / hurbilenak hurbilenik, / ordenaz darraizkitzu. Hm 53. Bi familietako haurride hurbilenak bildu ginen Otsamendirat. Larre ArtzainE 91.
    v. tbn. Monho 60. Laph 2. Zerb Azk 69.
    azpiadiera-2.1.2
    Urrun da baidu damurik ikhusteaz isurtzen bere hurbilleneen odola. Lg I 219.
    azpiadiera-2.1.3
    (Ref. a personas). Próximo, accesible.
    Bainan badakigu guretzat beti hurbila eta hunki errexa dagoela [Roger] ikusten ahal dugun bakarretan. Larre ArtzainE 257.
    azpiadiera-2.1.4
    (Con ablativo).
    Sartu zen eliza handik hurbil batetan. SP Phil 495. Burutik hurbillena [irla] . INav 93. Gau ixil paketsua, / goiz-argitik urbilla. Or (in Gazt MusIx 199). Aipa ditzagun nahas-mahas, gutarik hurbilagoetan, aipagarrienak. Ardoy SFran 15.
    azpiadiera-2.1.5
    (Tras gen., uso sust.).
    Txori gaxoei aztu / gau latzaren urbil. "Que está proxima la noche cruel". Ldi BB 156. Gau beltzaren hurbilak eguna inoiz baino desiragarriago bihurtzen duenean. MIH 301.
    azpiadiera-2.2
    2. Semejante, parecido.
    Insensuaren parea. Nardoaren hurbilla. EZ Man II 198. Izadi zabalean zer arkitu erabateko eitegabe oni urbillagorik lurra ta leizea baiño? Or Aitork 341. Gureari hain hurbila ginuen euskara batekin. Larre ArtzainE 302.
    azpiadiera-2.3
    3. Preparado, dispuesto.
    Eta faborera duzun othoi esku hurbilla. EZ Man II 148. Zuk gathabute batean, / hobirako hurbilla, / ziñadukan aitzinean / zeure burua hilla. Arg DevB 167.
    azpiadiera-2.4
    4. Cf. supra (I, 2).
    Bi ilabete hurbilez itsasoan bide egina zutela. "Pendant près de trois mois". Ardoy Fran 212.
    azpisarrera-1
    EZTA HURBILEKIN ERE. Ni de cerca, ni cosa parecida. "Ezta hurbilekin ere, aski laster ethorri, il n'est pas arrivé assez tôt, [...]" H.
    azpisarrera-2
    EZ HURBILDIK ERE. Ni de cerca, ni parecido.
    Herioa ez dator laister, ez urbildik ere, kondenatuaren oinaze lazgarrien burutzera. Mde Pr 79. Aski bekit esatea hauzia ez dutela oraindik erabakia parapsikologiariek, ez hurbildik ere. Ib. 329.
    azpisarrera-3
    HURBILAGODANIK. De más cerca.
    Ez da bizkitartean intresik eternitatekoak baino hurbilago danik ukitzen gaituenik. Brtc 7. Saindua hurbilagodanik ikhusiz irriak sartuko direlakoan. Laph 124.
    azpisarrera-4
    HURBILAGOKO. Más cercano.
    Agituko dire señáleak, batzuk urrutiagókoak, urbilágokoak berze bátzuk. LE Doc 189.
    azpisarrera-5
    HURBILAGORIK. De más cerca.
    Hurbilagorik ikhustearekin hobeki ezagutu gituzte. Prop 1880b, 379.
    azpisarrera-6
    HURBILAGOTIK (H). De más cerca. "Hurbilagotik mintza zakizkio, parlez-lui de plus près" H.
    Hek gaitzesten baikaituzte hanbatenaz gehiago, zenbatenaz gure eskasak hurbillagotik ikhusten baitituzte. Ch I 8, 2. Bada othe da intresik hurbillagotik ukitzen zaituztenik. Mih 87. Nola? Hurbilagotik heldu da [seda]? Dv Dial 4 (It alderagotik, Ur urragotik, Ip hüllanagotik). Hurbilagotik beira eta handiago da. Hb Egia 89. Gero ta sendoagoak, gero ta hurbilagotik zethozten abotsak. Osk Kurl 146. Misterio au urbillagotik aztertu. Vill Jaink 112. Sekulan baino hurbilagotik zainduko zuketela gain hartatik. Ardoy SFran 197. Bi aginte-eremuren izenak dira eta, honek hurbilagotik ukitzen gaitu orain, bi kultur-eremurenak. MEIG VI 58.
    azpisarrera-7
    HURBIL HARTAN. En las inmediaciones.
    Urbil artan bazen ostatu zar bat. Izeta DirG 21.
    azpisarrerakoSense-7.1
    Zortzigarren mendeko urbil artan izandu zen. FIr 163.
    azpisarrera-8
    HURBILDANIK (Dv). De cerca. "Hurbildanik ikhusi dut, je l'ai vu de près" Dv. v. HURBILETIK.
    Hantusteari hurbildanik darraio jauzkortasuna ta pairu-eskasa. Dh 68. Halako mugetan erletegiari hurbildanik begiratzea premia da. Dv Lab 296. Eginbide bat gure gizatasunari berari, gure izaiteari hurbildanik datxeikona. Arb Igand 59. Hurbildanik edo urrundanik arimentzat galbide baitzen. HU Aurp 114. Langileari baitago hurbil danik behatzea halako artzainen egintzer. JE Bur 202. Oilar batek, aski hurbildanik jotzen du kukuruku luze bat. Barb Sup 90. Hurbildanikan zaindu hobiko sargia. Ox 81.
    v. tbn. MarIl 104. Hb Esk 74. Laph 26. Oxald in AstLas 74.
    azpisarrera-9
    HURBILDIK (Urt I 6, Hb, Dv). De cerca; por cerca. Cf. EZ HURBILDIK ERE. v. HURBILETIK.
    Inguratzen eta hurbilldik atakatzen gaituzten etsaien nonbre handia. He Gudu 170. Haren biziari hurbildik begiratu. Mih 7. Zerbait dirudi urrundik / eta deus ezta hurbildik. Gy 208. Zigoiña bat han hurbilldik / badathor pasatzera. Ib. 71. Urrundik frango xede badut, / bainan hurbildik ezin atrebi. Elzb Po 185. Yauregi orren inguruneak urbildik begixta itzatzu. Lh Yol (ed. 1921) 7 (falta urbildik en la ed. de 2007, 4). Jendea hargatik hurbildik ikusi ginuen. Zerb Metsiko 189. Hurbildik entzuten dut tirainen oldarra. Iratz 61. Urbildik argitzen du bakarrik adimenaren zuziak. Txill Let 134. Gizonik ajolakabeenari ere urbildik eltzen dion galdekizuna. Vill Jaink 57. Aski hurbildik segitzen ahal dut, horren urhatsen jakintsun izaiteko. Larz Senper 86. Ez zituela gure lanak hurbildik zaintzen. Larre ArtzainE 121.
    v. tbn. Lf in     Zait Plat XIV. Gazt MusIx 67.
    azpisarrera-10
    HURBILEAN (AN ap. A; Lar, Dv). Cerca.
    Urrenak entzunen du aparteko soñua / hala nola hurbillean kantatzen den tonua. EZ Man I 135. Badu irla bat hurbillean. INav 101. Jakin zazue Gizonaren Semea hurbillean ditekela eta athe athean. He Mc 13, 29 (Lç hurbil datela). Hurbilean xutik hirur gizon agertu zitzaizkon. Dv Gen 18, 2 (Ur bere aldean, Ol, Ker, BiblE bere aurrean, Bibl bere ondoan). Hura urrun zerbait atzematen dutenek, bertzelako buruzagiak ere eskax atzematen dituzte hurbilean. Hb Egia 66. Aita an zutela urbillian. Bv AsL 138. Etxetik urbillean / bizpairu akazi luze / zeuden. Ldi UO 35. Urbillean, gizon bat baitakust. Zait Sof 106. Judear neskatxak ere ez bezate an urbillean otsik atera. Onaind (in Gazt MusIx 155). Neronek dakit ongi zenbat zebiltzan hurbilean eta urrutian horrexen bila. MEIG III 103.
    azpisarrerakoSense-10.1
    (Tras gen.). "Ez da gure hurbilean egoten, il ne demeure pas dans nôtre voisinage" Dv.
    Gure bihotzek egun guziez hautatu eta hartu behar dute zenbait leku, edo Kalbarioko mendiaren gainean [...], edo zenbait bertze lekutan haren hurbillean. SP Phil 122. Noiz ere uste baituzu urrun naizela zureganik, orduan maiz zure hurbillean naiz. Ch III 30, 3. Arkaren hurbillean zuen ere bere etzantza. Lg I 252. Ni zure hurbillean ikusteaz zinduen atsegiña. Mih 116. Herriaren hurbillean ora bat topatzen du. Gy 48. Persitar gezi-ontzidunen urbillean. Ibiñ Virgil 113.
    azpisarrerakoSense-10.2
    (H, que cita He Lc).
    (Tras -ko).
    Jerusalemeko hurbillean baitzen. He Lc 19, 11.
    azpisarrerakoSense-10.3
    (Tras tema nominal nudo).
    Nihoiz alba hurbillean / sarthu nahi bazen lotan. Gy 79.
    azpisarrera-11
    HURBILEGIKO. Excesivamente próximo.
    Leheneko hotzak baño gehiago eskuak / penatzen baitarozkigu hurbillegiko suak. EZ Man I 109.
    azpisarrera-12
    HURBILEGITIK. De demasiado cerca.
    Ez dezon irakurtzaileak hemengo Euskarari hurbilegitik beha. Zerb Azk 5.
    azpisarrera-13
    HURBILEKO.
    azpisarrerakoSense-13.1
    a) (AN, L ap. A; Lar, Añ (G), Dv). (Adnom. y adj.). Cercano, próximo. "Circunstante, urbillekoa" Lar. "Próximo, cercano, [...] urbilekoa" Añ. "Ocasión próxima, bide edo okasio [...] urbilekoa" Ib. "Hurbileko herria, le village prochain. Hurbilekoa zare? êtes-vous de proche?" Ib.
    O ahaide adiskide noizbait hurbillekoak. EZ Man I 122. Heldu ziren tropelaka halaber hurbilleko hirietarik jende hainitz Jerusalemerat. He Act 5, 16. Bethaniako zen sortzez, erran nahi da Jerusalemetik hurbillekoa. Lg II 155. Paso-marrako edo hurbileko [pilotari] bat edo bia. Zby RIEV 1908, 88. Hemen hurbileko ala han-hara nonbeiteko fraide eta serora etxe zonbatekin. HU Aurp 148. Hurbileko Jatsuar batek erosia zion bertz bat. Barb Sup 167. Itzuliazi urbileko errira. FIr 143. Hurbileko aurkintze hoberenak hustu ondoan, Baigura-mendiko erraietan barna zilatzen ari direla orai. JE Ber 8. Zure mintzairak urbillekotzat salatzen zaitu. Nungo zaitugu? Etxde JJ 160. Yaun apezaren aide urbilleko izanen gaituk. Ib. 71. Prantzisko Medrano, askatuan ez-baña urbilleko jarraian oratiar onena dana. Gazt MusIx 65n. Ereiñotz eta urbilleko gilloria. Ibiñ Virgil 35. Boncolac, Berria, Lafitte, eta beste hurbileko lantegietan. Larre ArtzainE 297. Gertakari horiek, izan ere, hurkoak ditugu, hurbilekoak, zenbait mila kilometro gora-behera. MEIG VIII 36.
    azpiadiera-1.1
    (Tras gen.). "Bidearen hurbileko etxeak" Dv.
    Suak ere Zeruaren hurbilleko hauzoak / argituren du [sic] iguzki nola uztaillekoak. EZ Man I 88.
    azpisarrerakoSense-13.2
    b) (Ae ap. EI 173). Siguiente.
    azpisarrerakoSense-13.3
    c) (Sust.). "Hurkoa, hurbilekoa, hullanekoa, urkho laguna, protsimoa" HeH Voc. "(?), prójimo" A.
    azpiadiera-3.1
    "Hurbilekoak, se prend dans le sens de: les proches parents" H.
    Aideak bildu ta negar zotinka artean errosariorako urbillekoai ots egin. Etxde JJ 47. Mediku bat ere beren hurbilekoetan bazuten. Larre ArtzainE 112.
    azpisarrerakoSense-13.4
    d) "(?), parroquiano" A.
    azpisarrera-14
    HURBILEN.
    azpisarrerakoSense-14.1
    a) (AN-araq-arce-erro). Ref.: EI 173 y 205; A EY IIII 335. (Ante sust.). Próximo, siguiente. "Urbilen gabean (AN-araq), [...] a la noche siguiente" A EY III 335. v. hurrengo.
    Baña utzi bearko dúgu urbilen platikáko. LE Prog 102. Noiz árteo órdea? Eldudén urteráño? Urbilén okasioráño? LE (in BOEanm 328). Urbillen egunean opatu zuten illik leoia gurutzearen ondoan. (Larrainzar, 1905). FLV 1988, 269. Barkatu baño urbilen aldian, irriak utsinez eginen dugu. FIr 156.
    azpiadiera-1.1
    (El) más próximo. v. supra (II) ejs. en el orden normal del adj. superlativo.
    Eken xedeak zirela meatzetik urbilen erria jotzeko. FIr 137s. Aialdeko ta lagun, urbillen aideak, / egin ttute gosari-bazkari-legeak. Or Eus 365. Il diranen urbillen aidea nerau naizelako. Zait Sof 166.
    azpisarrerakoSense-14.2
    b) A continuación.
    Jangoikoa lén, proximoa urbilén. LE Urt (ms.) 119r.
    azpisarrera-15
    HURBILENEKO. De más cerca, más próximo.
    Iainkoak emaztea athera du lehenbiziko gizonaren bihotzaren hurbilleneko saietsetik. SP Phil 395. Ez zuten harrieta hurbilenekoa hurbil. Prop 1905, 245.
    azpisarrera-16
    HURBILENETIK. De lo más cerca.
    Hurbilenetik ikusten zutenek zakiten bakarrik, artaren beharra bazuela; baina berak bere buruaz baino gehiago baitzuen ordean bertzeen osasunaz. HU Aurp 86.
    azpisarrerakoSense-16.1
    Haren desirei ahalik hurbillenetik iarraikitzea. SP Phil 210 (He 211 ahalik eta hurbillenetik). Mineta maiz berriturik / ahalik hurbilenetik. Monho 46.
    azpisarrera-17
    HURBILENGO.
    azpisarrerakoSense-17.1
    a) (SP, Lar, Añ (G)). (Adj.). "Hurbillengoa, le plus prochain" SP. "Cercano, [...] urbilengoa" Lar y Añ.
    Atsegin dan itzalera, / -intza jun da, ta- sardêkin doaz / urbillengo lizarpera. Or Eus 101.
    azpisarrerakoSense-17.2
    b) (H (V, G)). (Sust.). Prójimo.
    azpisarrera-18
    HURBILENIK. Lo más cerca.
    Berze Aingeruak ere hersten zaizko pagurik; / ordean begiraillea du bethi hurbillenik. EZ Man I 132. Eta hala noiz eta uste baituzu heriotzea zureganik dagoela urrunenik, orduan ohi dago komunzki hurbilenik. Ax 60 (V 39). Hari darraitzan donzeillak / ethorriko zaizkitzu: / hurbilenak hurbilenik, / ordenaz darraizkitzu. Hm 53. Bertze kantonamentuetan gibeletik zen [deputatu-geia]; bertzeari hurbilenik Bastidan, eta urrunenik Bidaxunen. HU Aurp 105. Zugana natorkizu otoi egitera, Likeitar Apolon, urbillenik baitzaitut. Zait Sof 82.
    azpisarrera-19
    HURBILERA; HURBILERAT. Cerca, a la proximidad.
    Guri ere ekharguzu hurbillera balea. EZ Man II 155. Soldaduak ere trufaz zegozkon hurbillerat ethorririk. He Lc 23, 36.
    azpisarrerakoSense-19.1
    (Tras gen.).
    Antekristen hurbillera egin eta bidea. EZ Man I 75. Arribatu zen Samariako hiri Sikar zeritzan batetarat, Jakobek bere seme Josefi eman izan zioen putzuaren hurbillerat. He Io 4, 5. Igorri zituela bere aingiruak zure urbilera. Echn Mt 6, 4.
    azpisarrerakoSense-19.2
    (Tras -ko).
    Eta iragan zen Betsaideko hurbillerat. Lg II 162.
    azpisarrera-20
    HURBILETIK.
    azpisarrerakoSense-20.1
    a) (Volt 4, SP (-ill-), Urt I 6, Dv, H; hurbiletikan Urt I 6). De cerca; por cerca. "A propre, hurbilletikan, hurbilletik" Urt I 6. "Zoaz horren hurbiletik haratako, allez plus loin (par là) de son voisinage" H. v. HURBILDIK.
    Iesus nobleari zaio lothuren hurbilletik. EZ Man I 65. Zuk ordean erakutsi / hurbilletik erhiaz. EZ Noel 166. Berze zensuek urruititik, baiña ukitzeak hurbilletik akometatzen du. Ax 417 (V 271). Iarraiki dakidizkeie edo hurbilletik edo urrunetik. SP Phil 147. Hura ahal dugun bezaiñ hurbilletik imitatuz. He Phil 211. Jo urrun horren leia / xuxenean dago, / eta hurbiletik du / indar gehiago. Zby RIEV 1908, 91. Hurbiletik ontsa ezagutu dutenek dakite zoin zen zuhurra. HU Aurp 179. Orroaz, marrumaz, urrunetik lehenik, hurbiletik gero, bata bertzeari hola jazartzen dira. Barb Sup 182. Erioa ain urbiletik ikusi zuelarik, gogoa argitu zitzaion. FIr 146. Etxegoiheniak baditu zelai ederrak etxe iguruan baiñan baita ere mendi kaxko galantak urbilletik. Etxde JJ 9. Peiok etzuen behin ere xori bat hoin hurbiletik ikusia. JEtchep 26. Beste pasarte bat itzuri zaio [...], berak aipatuari hurbiletik darraiona. MEIG VII 120.
    v. tbn. Arch Fab 143. Ardoy SFran 317.
    azpiadiera-1.1
    (Tras gen.) "Zoaz haren hurbiletik haratako" H.
    azpisarrerakoSense-20.2
    b) Aproximadamente.
    Badakigu aski hurbiletik nolakoa zen kanpoko mugetan euskararen hedadura. (In MEIG VI 34).
    azpisarrera-21
    HURBILETIK HURBILERA. "Hurbilletik hurbillera ardietsi du nahi zuena, de proche en proche il a atteint ce qu'il voulait" H.
    azpisarrera-22
    HURBILGO (Hb). Cercano, próximo, de cerca. "Prochain, voisin" Hb. v. HURBILEKO.
    Mintzo naizen denbora ez da hurbilgoa, / Yesusetik bortz ehun urthe goragoa. Hb Esk 26.
    azpisarrera-23
    HURBILIK.
    azpisarrerakoSense-23.1
    a) Cerca.
    Eternalak Zeruaren portaleak zabalik / idukiren ditu onak ikhustean hurbillik. EZ Man I 87. Bide luzean neroni ez nabillan bakharrik, / aitzitik zu zaitudala saihetsean hurbillik. EZ Man II 121.
    azpisarrerakoSense-23.2
    b) De cerca. v. HURBILETIK.
    Hurbilik ala urrundanik, norbeiten begi-beharriak eta bihotza heien urratsei zagozila. HU Aurp 117. Gure artetik lehen lehenik joan zena ene haurreko oroitean, bere anaia Bettiñori hurbilik. Larre ArtzainE 70.
    azpisarrerakoSense-23.3
    c) (Precedido de part.). A punto de.
    Sarritan aurkitu naz etsi-urbillik. Gand Elorri 211.
    azpisarrera-24
    HURBILIK ERE (Dv) (En frase negativa). Ni de cerca, ni aproximadamente, ni cosa parecida. "--Zenbat dire? ehun? --Ez eta hurbilik ere" Dv. v. HURRIK ERE (s.v. 2 hur).
    Hemen bururatzen zerait Jainkoak etzerotala, ez ehun menderen oinhazeak, ez hurbilik ere galdatu. Dv LEd 217. Baditeke eskualdun koblek ez dezaketen ukan, hurbilik ere, gauzek manatzen lioketen hedadura edo indarra. JE Bur 159. Ah! etzuian, ez eskualdun bazkaria. Ez hurbilik ere. JE Ber 34.
    azpisarrera-25
    HURBIL-HURBIL.
    azpisarrerakoSense-25.1
    a) Muy cerca. En AxN se explica hurran, hurran (193) por urbil, urbil.
    Hurbil-hurbil nengoen loreen babespean etzanik. Mde Pr 119.
    azpisarrerakoSense-25.2
    b) (Adj.). Cercano.
    Auzo herrietan, hurbil hurbilenak aipatuz, banuke ere nik Arrosa. Larre ArtzainE 90. Ez ginen ez elgarri hurbil hurbilak jendakiaz. Ib. 87.
    azpisarrera-26
    HURBIL-HURBILA (H). Muy cerca. "Hurbil hurbila da, c'est tout près, tout proche" H.
    Nere beldur izan gabe / yauts adi urbil-urbila. Elzb Po 182. Karkailaz ari zen beraz, Martinen sudurrari hurbil hurbila. Barb Sup 10. Gure sahetsean, gutarik hurbil-hurbila, errekako ura gurekin batean doha. JE Ber 40. Etsaia hurbil-hurbila dugu. Herr 8-11-1956, 1. Izan ginen urte batez Loiolan, Gipuzkoako Azpeitia herritik hurbil hurbila. Larre ArtzainE 302. Hain baiginen guhaur lurrari hurbil hurbila haziak izanak. Ib. 111.
    azpisarrerakoSense-26.1
    Casi.
    Hirur ehun hilez goiti ukhan ginuen gudu horietan, eta bortz ehun kolpatu hurbil-hurbila. Zerb Gerlan 66.
    azpisarrera-27
    HURBIL-HURBILEAN (Intens. de hurbilean). Muy cerca.
    Hurbil hurbilean berriz, ez ginuena hor Sokorriko gainaren pean eta oinetan bezala, Urruñako karrikaren etxe multzoa! Larre ArtzainE 241s.
    azpisarrera-28
    HURBIL-HURBILETIK; HURBIL-HURBILDIK. De muy cerca; por muy cerca.
    Oihu, marraka eta garrasia, orro, guzietarik; lehenik, urrunxkotik bezala, gero, hurbil hurbiletik. Barb Sup 122s. Baita nire gordelekuaren urbil-urbilletik igaro ere. Etxde JJ 45. Aita Saindua hurbil hurbildik ikusi ginuela. Larre ArtzainE 287.
    azpisarrera-29
    HURBILXE (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). "Un peu près" H.
    Bergiliren sorterrixka andik urbilxe aurkitzen zan. Ibiñ Virgil 33n.
    azpisarrera-30
    HURBILXEAGO (-xago H). Un poco más cerca.
    Metsikoren bertze aldean, hiriari hurbiltxago, bertze esne-etxe bat ikusi dugu. Zerb Metsiko 212. Etzen [...] Piarres famatu hura: mugari hurbiltxagokoa zen oraino. Zerb Gerlan 89. Ondotik pasatzen zaizkigu horrelakoak, hurbilxeago nahiz urrutixeago. MEIG IX 99.
    azpisarrera-31
    HURBILXEAGOTIK. Desde un poco más cerca.
    Jaun politiku oiek urbilxeagotik ezagutzen asterakoan. Vill Jaink 130. Multzo honi guztioni hurbilxeagotik begiratzea. MEIG VI 165.
    azpisarrera-32
    HURBILXEGI. "Hurbiltxegi, un peu trop près" H.

    hurbil

    hurbil
    << 2 hur 0 / 0 hurgarri >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper