Harremana

    OEH - Bilaketa

    965 emaitza u bilaketarentzat

    Sarrera buruan (15)


    Sarrera osoan (494)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    eztei.
    tradizioa
    Tr. Documentado desde Dechepare, no aparece en los textos vizcaínos. Eztei es la forma general entre los autores septentrionales y navarros; la hallamos tbn. en Urruzuno, A. Zabala, Olabide, Zaitegi y Etxaide, y alternando con eztai en Aguirre de Asteasu, Lardizabal y Uriarte. Hay eztai, además de en los autores guipuzcoanos, en Gasteluçar, CatLav, Goyhetche (alternando con eztei ), Echenique, Lapeyre, Zalduby y F. Irigaray. Usan estei Pouvreau, Haraneder (junto con estai ) y Xarlem. Xalbador emplea eztegi (Odol 246). En DFrec hay 7 ejs. de eztei y 16 (9 de ellos dialectales) de eztai.
    etimologikoa
    Etim. De ezt- + jei, jai. Su primer miembro quizá represente un *bezta más arcaico que los atestiguados besta, etc.
    sense-1
    (G, AN, L, BN, R, S; Lcc, UrduñBerb 398, Ht VocGr, Lar, Arch VocGr , Gèze, Dv, H), eztai (V-gip, G-to-bet-na, AN-larr, L-ain, B; Urt I 85, Lar, Añ (G, AN), H, VocB ), eztegi, estei (V-gip; SP), estai (SP). Ref.: A (eztei, eztai); Lrq (/estéi/); Iz Als (eztai); Iz UrrAnz (apilleko); Iz R 290, 307; Satr VocP.
     Boda(s), nupcias (ref. a su celebración o fiesta). (Empleado gralmte. en pl.). "Eztei, noce. Ce mot ne s'emploie qu'à l'indéfini et au pluriel" Dv. "Ezteietako barazkaria, le repas de la noce" Ib. "2. mariage. Arren bedinka etzatzu ezteiak zeruetan (EZ). 3. noces, festin, repas somptueux. Egun, ezteiak ginituen, nous avions aujourd'hui un repas de noces" H. "Eztai, comida de boda" VocB . "Apilleko josteurixak txakurren esteixak" Iz UrrAnz 51. "Guretzat [...] ezteiak ezkontzako janaldia [da]" VocS 141 (nota del editor). v. eztegu.
    Eztei iraganez gomitu handi. E 213. Ezteietara mersede egiguzu etorri. (Eraul, 1564). FLV 1991, 288. Ezteiak prest badirade, baina gomitatu ziradenak, eztirade digne izan. Lç Mt 22, 8 (TB, Dv, Ip, SalabBN, Hual, Samper, Ol, Leon, IBk, IBe eztei, He estai, Ur, Echn eztai; Ur (V), Ker eztegu). Baina hanbat hobe, ezteiak dira eta ez nekeak. Harb 250. Esteiak konzilioaz debekatuak dire abendoaren lehen igandetik. EZ Eliç XXXVIII (Man II 70 eztei). Halako ezteietan, halako zopak. Ax 372 (V 245). Seroretara zautan gogoa, ezteietara aizeak naroa. O Pr 530. Estei guzietara [gonbidatua] . SP Phil 392 (He 396 estei). Noiz dira debetü ezteiak? Bp I 112. Kanako eztaietan. CatLav 322 (V 159). Gizon bat estaietako arropaz bestitua. He Mt 22, 11 (TB ezteietako arropa, Dv ezteietako soin; v. infra EZTEI-ARROPA). Erakhartzekotzat gonbidatu hek ezteietako othuruntza hartarat. Lg II 236. Ezteien adinaren haidurü [zagoan] . Egiat 272. Ezkontza onratzea eztaiakin. AA I 605 (573 eztei). Eztaiera soñeko egokirik gabe sartu. Ib. 443. Printze baten eztaietan. Gy 210 (266 eztei). Semea ezkontzeko eztaiak prestatu. Lard 432. Semearen eztaietara. Ag G 46. Eztaietan izan giñan / Latostei aldian. JanEd II 79. Ez baitzen holako eztei bat ikusi behin ere. Barb Sup 45. Onek etxe ontan eztaiak diran galdetzen du. Lab EEguna 99. Ezteiak izan ziran [Kana errian] . Ir YKBiz 55. Bere eztei-betea Adesko txakian beintzat lortu. 'Después de haber obtenido sus ritos nupciales en la casa de Hades'. Zait Sof 195s. Batzuk atsegiñetan, besteak oñazeetan [...]. Batzuk eztaietan, besteak illetan. Or QA 57. Eztei haundiak izango dira. Mde Pr 143. Ezteiak [autsi] . Mde HaurB 41. Maitearen eztaietako apari xuxpergarrian. Onaind (in Gazt MusIx 155; v. EZTEI-AFARI). Etsaiak gal ez gaitzan / bere tentaketan / zurekin bearko det / laster eztaietan. NEtx LBB 337. Danak zeukaten libertsiua / eztaitara juandakuan. Uzt Sas 107. Lan asko zirala eta arropa guziak falta, eztaiak prestatu bear... JAzpiroz 184. Huna nolatsu joan ziren ezteiak eta familiaren elgarretaratzea. Larre ArtzainE 91. Zenbaitek badute Camachoren ezteien aditzea. MEIG IV 83.
    v. tbn. Tt Onsa 75. AR 335 (-th-). Xarlem 212 (211 estei). Dh 178. UskLiB 75. Dv LEd 81. Zab Gabon 56. Jnn SBi 42. JE Bur 137. Ox 201. Zerb IxtS 85. Lf Murtuts 52. Ardoy SFran 62. Eztai: Bv AsL 136. Lap 213 (V 96). Ill Pill 14. Jaukol Biozk 34. FIr 138. Or Eus 89. Tx B III 25. TAg Uzt 248. Txill Let 81. Etxde JJ 270. Vill Jaink 32. And AUzta 69. Balad 54.
    azpiadiera-1.1
    (Uso fig.).
    Noizik bein baldin badet / millizkatzen zaia / iduritzen zat dala / orduan eztaia. It Fab 42. Ez dire ez egun hautan gure etsaiak ere ezteietan! HU Aurp 103. Neketasunaren erraietan bertan eman lezaioke [Jaungoikoak] edozeñi zorion betea ta biotzeko eztaia. Ag Serm 423. Udaberria eztaietan dek. NEtx LBB 263.
    azpiadiera-1.2
    Banquete celebrado con otros motivos.
    --Zer da karobi-eztaia? --[...]. Karea egin da ondoreneko igande batean bazkari bikain bat danok mandio zabalean. TxGarm BordaB 23. Karobiari su eman aurretik erretorea ekartzen dek karobia bedeinkatzera; ta, jakiña, gero eztaietara. Ib. 23. Lehen Meza Eztei heietan egin beharko ziren herriko komitatze eta bazkariez. Larre ArtzainE 210.
    azpiadiera-1.3
    Eguzkia euritan, azariak eztaitan. EZBB I 89 (Cf. AZERIAREN EZTEIAK.).
    azpiadiera-1.4
    "Ezteiak (L, BN, S), morceau de gateau distribué à la fin de la noce pour être emporté chez soi" Lh.
    azpiadiera-1.5
    (Como primer miembro de compuestos). v. EZTEI-ARROPA, etc.
    Itxeko ataritik eztei-mairaño. Mb IArg I 373. Esan zion eztai-astea beintzat igaro zezala. Lard 37. Eztai-gauean. Ib. 37. Maikidez bete zan ezteigela. Ir YKBiz 389. Badator eztai-zopa begi-lausogarri. Or Eus 368. Eztei-oea dastatu baño len. Zait Sof 187. Eztai onek etzun eztai-ondorik [...]. Bai eztai-aurrea. Or QA 209. Elizako eztai-meza bukatu ondoren. NEtx LBB 202.
    azpisarrera-1
    AZERIAREN EZTEIAK. v. azeri.
    azpisarrera-2
    EZKON-EZTEI, EZKONZTA-EZTEI. v. ezkon-eztei, ezkontza.
    azpisarrera-3
    EZTEI-ABESTI, EZTEI-ERES, EZTEI-KANTA (eztai- Lar, Hb).
    "Epitalamio" Lar.
    Eztai-kanta au eman zun burutik mihira. "Improvisó el siguiente epitalamio". Or Eus 373. Eztei-eresirik gabe atso zaartzea. Zait Sof 86. Eztei-abestirik [...] abestu gabe. Ib. 184. Eztai-kanta. NEtx LBB 341.
    azpisarrera-4
    EZTEI-AFARI.
    Cena de bodas.
    Eztuzula nai, Santos, eztei-aparian ollorik jartzia? Urruz Zer 69. Gauez egiten zuten Yuduak eztei-afaria. Ir YKBiz 282n. Ezkontza batera edo eztai-aparira joateko deia gendukan. Insausti 269.
    azpisarrera-5
    EZTEIAK EGIN.
    Celebrar, festejar una boda.
    Ezteiak egin zitezen Kana Galileakoan. Lç Io 2, 1 (TB, Ol ezteiak egin, He, Dv estai / eztei batzu egin; Or eztaiak ziran, Ker eztegu bat ospatu). Denbora debekatuetan / eztuk egiñen eztaiak. Gç 215. Egin bitza eztaiak, dagokan neurri ta modua igarotzen ez duala. AA I 605. Jakobek Labani Rakel eskatu zion; eztaiak egin zituzten. Lard 37 (374 ezteiak egin). Egin zituen ezteiak. Ur Gen 29, 22. Ezteiak egiten zirela [Kanan] . Ip Hil 147. Jangeikoak nai diola egin ditzein ezteiak. Mdg 139. Eztei ederrenak egin ziren. Barb Leg 68. Aldi luze gabe eztaiak egin zituzten [...] bi gazteak. Etxde JJ 96 (AlosT 58 ezteiak egin).
    v. tbn. Zub 87.
    azpisarrerakoSense-5.1
    Bazko zahar arteño ezteirik ez egitea. Mat 11. Ez ezteik egin, sasoin gabe lehiaz. Harb 10. Tenpora debetatiez eztagiala ezteik. FPrS 16. Defendiatzen dü eztei egitia dispensarik gabe. CatLan 106.
    azpisarrerakoSense-5.2
    Organizar, dar una celebración de boda.
    Bere semeari ezteiak egin zizkion errege bat iduri du zeruko yaurgoak. Ir YKBiz 388.
    azpisarrerakoSense-5.3
    (Uso fig.).
    Artu bere zikiroa ta aste artan egundoko eztaiak egin zituan aren kontura. NEtx LBB 181.
    azpisarrera-6
    EZTEI-ALDI.
    Velación. "Cerrarse las velaciones, eztai aldiak debekatzea" Lar.
    azpisarrera-7
    EZTEI-APAIRU, EZTEI-JAN, EZTEI-OTURUNTZA.
    Banquete de bodas.
    Eztai-jan neurrizkoak. Lard 416. Eztei-oturuntzara sartzeko bear zan artarako yantzi bat. Ir YKBiz 389n (v. tbn. 390n). Gero egin zuten eztei aphairua. Zerb IxtS 62.
    azpisarrera-8
    EZTEI-ARROPA, EZTEI-JANTZI, EZTEI-SOINEKO.
    "Estei-arropak, robes nuptiales" SP.
    Eztei arropa. Lç Mt 22, 12 (Ip, SalabBN eztei arropa, He estai arroba, Ur, Or eztai jantzi, Ol e Ir YKBiz 390 eztei-yantzi; TB ezteietako arropa, Dv ezteietako soin, Ker eztegu-jantzi). Esteietan estei arropak iauntsten tu. SP Phil 331. Eztai-janzia. Lard 432. Eztai-soñekoa. Ib. 432. Eztai-soñekotan ere, oso erakuspen ederrak ditugu. NEtx Nola 16.
    v. tbn. ArgiDL 121 (eztai-soineko).
    azpisarrera-9
    EZTEI-BAZKARI.
    Comida de bodas.
    Eztai-bazkaritan mokau goxoak jatera. NEtx LBB 135. Hartu ene bizikleta gibeleko bortatik, eta kurri Arrosarat hartan, eztei-bazkarirat. Larre ArtzainE 91.
    azpisarrera-10
    EZTEI-DANTZA.
    Baile de bodas.
    Bazkal-jaia eta eztai-dantza. NEtx LBB 19 (v. tbn. 140).
    azpisarrera-11
    EZTEI-DEI.
    Invitación a una boda.
    Eztai-deia. Olabidetar Antonek eta Alberditar Karmenek [...] bere seme-alaba Koldobika ta Itziar-en maite-alkartea [...]. NEtx Nola 36.
    azpisarrera-12
    EZTEI-EGUN.
    Día de bodas.
    Eztai-egunez, maiean indi-oilloak. Ldi UO 17. Eztai-eguna baita jairik alaiena. Or Eus 375. Eztei-egun bezperan. Etxde AlosT 76. Eztai eguna erabaki zuten. NEtx LBB 46. Jose Mari Aranburu bertsolariaren eztai-egunean. Insausti 346.
    v. tbn. Mde Pr 179. JEtchep 75. Eztai-egun: Ag G 301. A Ardi 47. Lab EEguna 117. TAg Uzt 47. Txill Let 28.
    azpisarrera-13
    EZTEI-ERES. v. EZTEI-ABESTI.
    azpisarrera-14
    EZTEI-ESKAINI (eztai-eskaini Lar, b).
    "Redoma, la oferta que se hace a los novios en el día que se casan, eztaieskañia" Lar.
    azpisarrera-15
    EZTEIETARA DEITU.
    Invitar a una boda.
    Norbeitek dei azanean ezteietara, ezadila iar lehen lekhuan. Lç Lc 14, 8 (TB, Dv, Or eztei-, eztaietara deit(h)u; Ol ezteideia artu, Ker eztegura dei egin). Deithua lizen estei guzietara. He Phil 396 (SP 392 gonbidatua). Kana Galileakoan eztaietara deituak izan ziran. AA I 605. Jainkoak betiko eztaietara deitzen digunerako. Lard 433. Naigabetan zaude [...] eztaietara deitu eztizutelako. Ag G 45. Arkitzen dituzuen guziak dei itzazue ezteietara. Ir YKBiz 389.
    azpisarrera-16
    EZTEIETARA GONBIDATU.
    Invitar a una boda. v. EZTEIETARA DEITU.
    Estaietarat [...] gonbidatua. He Lc 14, 8. Zeruko eztaietara konbidatzera. Cb Eg III 233. Gonbiaturik nago eztaietara juaten. Balad 54.
    azpisarrerakoSense-16.1
    Ezteietara komit zena. Larre ArtzainE 91.
    azpisarrerakoSense-16.2
    Gonbidatua lizen estei guzietara. SP Phil 392 (He 396 deithua).
    azpisarrera-17
    EZTEIETARA HOTS EGIN.
    Invitar a una boda.
    Gaurdanik ezteietara otsegiña ago. Etxde AlosT 69 (v. tbn. JJ 270 ezteietara ots egin).
    azpisarrera-18
    EZTEI-ETXE.
    Lugar donde se celebra una boda.
    Arkitu zuten itsia eztei-etxea. Mb IArg I 374. Ardandegi, sagardotegi, eztei-etxe eta gañerako biltoki pozkidatsuetan. Izt D 39.
    azpisarrera-19
    EZTEI-EZTEIETAN.
    En la gloria.
    Gazte-jendea asi zan atsegin-pozetan / --euskeraz esateko "eztai-eztaietan"-- / jan, edanean, dantzan. Or Eus 359.
    azpisarrera-20
    EZTEI IZAN. (Trans.).
    Eztai dut andre onekin. "Celebro bodas con esta dama". Or BM 62.
    azpisarrera-21
    EZTEI-JAI.
    Bodas, nupcias (celebración).
    Yuduen artean eztei-yaia arratsean egiten zan. Ir YKBiz 417n. Udazkenerako erabakia gelditu zan gazte bien eztai-jaia. NEtx LBB 51.
    azpisarrera-22
    EZTEI-JAN. v. EZTEI-APAIRU.
    azpisarrera-23
    EZTEI-JANTZI. v. EZTEI-ARROPA.
    azpisarrera-24
    EZTEI-KANTA. v. EZTEI-ABESTI.
    azpisarrera-25
    EZTEIKO, EZTEIZKO.
    "Nupcial, eztaiko" Lar.
    Eztinat nahi nik berehala / nigarrak hitan itzul ditela / ezteizko denborala. "Change en des noces". Arch Fab 195.
    azpisarrera-26
    EZTEI-LAGUN.
    azpisarrerakoSense-26.1
    a) (H), eztai- (Lar, H).
    "Paraninfo" Lar. "Garçon, fille de noces" H.
    Aldare aurrera oakenian, iñola al ba-det, an izango naun ire eztai-lagun. NEtx Nola 19.
    azpisarrerakoSense-26.2
    b) Convidado a una boda. "Commensal des époux" Hb. v. ezteiliar.
    Baru egin ote dezakete eztei-lagunek ezkonberria aiekin dagoño? Ol Mc 2, 19 (IBk eztei-lagun; HeH, Dv, Leon ezteiliar).
    azpisarrera-27
    EZTEI-MARTXA, EZTEI-SOINU.
    Marcha nupcial.
    Organuan eztai-martxa. NEtx LBB 140. Eztai-soiñua entzun bedi eliz-barruan. Ib. 202 (v. tbn. 204, 157).
    azpisarrera-28
    EZTEI-OGIAK.
    "(S), lune de miel" Lh. "Eztei ogietan (S), en pleine lune de miel" Ib.
    azpisarrera-29
    EZTEI-ONDO.
    "Eztei-ondo" VocBN (sin trad., s.v. ondo).
    azpisarrera-30
    EZTEI-OTURUNTZA. v. EZTEI-APAIRU.
    azpisarrera-31
    EZTEI-SOINU. v. EZTEI-MARTXA.
    azpisarrera-32
    EZTEI-SOINEKO. v. EZTEI-ARROPA
    azpisarrera-33
    OILOEN EZTEI, OILO-EZTEI.
    Celebración de despedida de soltero. Cf. OILO-EZTEGU.
    Bezperatik mutillek artu senargaia / gau-erdian zioten oilloen eztaia. / Jan, edan eta kanta, biltzerako mâia / mutillaren begira zegon andregaia. "Para obsequiarle con la boda de gallinas". Or Eus 360. Senargaiak ez ditu betondoak illun, / oillo-eztaiak ez du utzi buru-astun. Ib. 360.
    azpisarrera-34
    PLATINOZKO EZTEI.
    Bodas de platino.
    Ene aita eta amaginarrebaren platinazko eztegi eguneko eginak. Xa Odol 243.
    azpisarrera-35
    URREZKO EZTEI, URRE-EZTEI.
    Bodas de oro.
    Noren Zillarrezko edo Urrezko Eztaiak diran. NEtx Nola 38. Ezkonduen zillar-eztai, naiz urre-eztaiak. Ib. 38n. Tapiatarren urrezko eztaiak. Basarri 117. Urrezko eztaiak, berriz, Loiolan egin zituzten. Uzt Sas 340. Pentsatu genduan urrezko eztaiak egitea. BAyerbe 86.
    azpisarrerakoSense-35.1
    (En gral., quincuagésimo aniversario).
    Haren Apheztasunak mende erdia du. / Urre-eztaien besta denek zor diogu. Zby RIEV 1908, 607. Leon XIIIgarrenaren urrezko eztaietan. Ag Serm 456. Aita misionestek egin dituzte bere misionest lagun zaharrenaren urhe-ezteiak. Prop 1901, 12. Urrezko eztai aietan. FLab (in Munita 10; en el quincuagésimo aniversario de una ordenación sacerdotal). Bere meza-barriko urre-eztaietan. Bilbao IpuiB 1. Hor eman nahi izan du bere apheztasuneko urhe-ezteietako meza. Herr 7-1-1960, 2. Euskalzaindiaren urre-eztaiak ospatzeko. (In MIH 224). Club Deportivo Aurrera-ren berrogetamargarren urtea betetea edo urrezko eztaiak ozpatu zirala. Etxabu Kontu 162. Gipuzkoako Euskal Pelota / Alkarteako anaiak / aurten betetzen omen dituzte / beren urrezko eztaiak. MMant 92. Maisu bezela berrogei ta amar urte bete zituanean [...], bere ikasleakin urrezko eztaiak egin zituan. JAzpiroz 50. Bere apeztasunaren urrezko ezteiak ospatu zituelarik. Larre ArtzainE 339.
    azpisarrera-36
    ZILARREZKO EZTEI, ZILAR-EZTEI.
    Bodas de plata.
    Zillarrezko edo urrezko eztaiak. NEtx Nola 38. Gertaera auen ondoren, zillarrezko eztaiak eta urrezko eztaiak datoz. Ib. 38. Ezkonduen zillar-eztai, naiz urre-eztaiak diranean. Ib. 38.

    eztei

    eztei
    << ezproi 0 / 0 1 fa >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper