OEH - Bilaketa

962 emaitza u bilaketarentzat

Sarrera buruan (15)


Sarrera osoan (494)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
adinon.
tradizioa
Tr. Hasta principios del s. XIX aparece en RS y otros textos vizcaínos, y, seguramente por influencia de Larramendi, tbn. en algunos autores guipuzcoanos. Desde finales del s. XIX o principios del XX su uso se revitaliza, en sentidos a veces divergentes. En cuanto a la distribución de variantes, además de la más usual adinon, hay arinon en Moguel y fray Bartolomé, y adion en Moguel, Arana Goiri, JBDei, Zaitegi y Erkiaga (en estos tres últimos sólo en la construcción adionez, tomada tal vez del dicc. de Azkue).
sense-1
I . (Adj.).
azpiadiera-1.1
1. (V, G ap. A; Madar, Lar, Aq 248, Añ, Izt 71v, Dv, H (V)), arinon (H (que cita a fB, s.v. aditzea)) Moderado, mediano; mediano, pasable, regular. "Guztian adin ona, quiere decir, en todas las cosas es bueno un medio" Madar 107v. "(Bastante) bueno, entre bueno y ruin, adiñona", "mediano", "passadero, mediano" Lar y Añ. "Adiñona bost hume, alaba bi, ta iru seme; para significar que bastan cinco hijos" Aq 248 (cf. infra el ej. de RS 108). "Assez-bon" H. "Acomodado, proporcionado, regular" A. "Adinon dago (V-ple-arr-oroz), está de salud, ni bien ni mal, regular" Ib.
Ax adinon ta axa on. "Sé acomodado y serás bueno" . RS 31. Adinon da bost ume, alaba bi, ta iru seme. "Acomodadas son" . Ib. 108 (tbn. en Eguzk GizAuz 175). Adinona larra baño obe da. Ib. 30. Adin onari akio. "Emprende lo razonable" . RG A, 8. Artu din moduan, ona edo adinona, edo ez deungeena. Cap 59. --Nor dira espirituz pobreak? --Ez honrarik nai dutenak, ez eta aberastasun andirik ta adiñonik. CatBurg 45. Emoten dala, arzen dan legez, onerik ona, adinonerik adinona, eta txarrerik txarra. Oe 121. Baña siñale txarra da, beretzat onena artu ta Jainkoari eta Elizari adiñona ematea. Ub 188. Emon biar jako bada pillotik, esan gura dot, onetik ona, arinonetik arinona, ta deungatik deungia artu dan legez. CrIc 107. Bada nor paketuko da denpora artako konfesio arin onakin ta bear bada txaarrakin? Mg CC 162. Amarrenari txatxarrena edo adinona, zuretzat onena gorde-ta emon badeutsazu. EL2 139. Adinon izatea komeni zaigu, eta adinon omen zen inoiz gehiegizko eta guttiegizkoen erdi alderanzko joera. MEIG VI 134.
azpiadiera-1.1.1
( adiñonen A, que cita a Cb). (Con valor peyorativo). Mediocre, regular; (eufemísticamente) malo.
Kaleetan biltzen zuen limosnatik pobreai onena eman da adiñonena <-omena> berak jaten zuen. Cb SIgn 82. Izan leitekez [olgeetak] onak, baita arin onak bere. fB Olg 28. Esateko moduban, gurasuen aziera ona, edo arin ona dala umeen izte guztia. fB Ic I app., 4. Pekatubaren bildurrik eza ta konzienzija arinonak. Ib. 1. Ikusten dozu sazerdote bat emakume kleitu arinoneko baten etxian sartuten. fB Ic II 218. Iñok uste baleuke eze zer-egin au deungea dala, edo bai beintzat adinona ta alperrena. Zav Fab, RIEV 1907, 91.
azpiadiera-1.2
2. "(V-ger), pillo, desvergonzado. Adiñon ori, etorri banakik orra etorri! " A.
Edan eitegi adinon, / ondatu naxok ire tripa traidore gextoak, / or konpon! Acto 261. (tal vez 'bebe moderadamente')
azpiadiera-1.3
3. Conveniente.
Oroenganako maitasuna bearra bai-da; oroenganako nabastarrea ez da adiñona. Ol Imit I 8, 2. Arei eskatzia ixan leikijue on, baña niri ez emotia adin-on. Otx 46. Ongi mintzo diranengandik ikastea, adiñona izango zaio. Zait Sof 181. Adiñona danik ez dut bazterreratuko. 'Si en ello hay algún provecho' . Ib. 36. Ene Tzeu! Zer da au? Zorioneko berriak ote ditut? Ala, itzalak izan-arren, adiñonak? Ib. 31. Eta burutapenen noraezeko bidea dan izkera ere argitan iarri naiari, egoki eta adinon zeritzaten. Zait Plat 120.
sense-2
II adion (Mg PAbVoc (-ij-), Izt 69v, A). (Como cuantificador). "Adijon , lo preciso. Se conserva esta voz en el adagio: Alaba bi, ta iru seme, adijon ume" Mg PAbVoc (cf. supra RS).
Alaba bi ta iru seme, adi on ume. Mg PAb 123.
sense-3
III . (Sust.).
azpiadiera-3.1
1. adion. Oportunidad. Cf. infra ADINONEZ.
I zenbatekua onlakua ixan zala. II-a ta III-a erdera bakarrezkuak ixan ziriala, adijona ez galtzeko. "Por razones de oportunidad" . AG 200. Orregatik ba adion edo ereti au daukodan ezkero, txarto ere, zerbait emen idatzi gura dot. EEs 1922, 189.
azpiadiera-3.2
2. Medida, proporción adecuada.
Eskatu bear eztoguz [...] aberastasun larregiak, ezpada bear dogun adiñona, ta konbeni jakuna janaritu ta janziteko. MisE 73. Ogibide guztiak onelan, adiñon zuzenez, alkartu ezkero, ogasunetzazko arazo au oñarri sendo gañean legoke. Eguzk GizAuz 143.
azpisarrera-1
ADINONEAN. A tiempo.
Neskatilla otseiñak ostuteko ekanduba badauka, botaten da arin onian. Mg CO 140. Igarten dau [txakurrak] ardi, aunz, idi edo beiren bat dabillela soluan, ta ateraten ditu arin onian. Mg PAb 92.
azpisarrera-2
ADINONEKO. "Adioneko (V-oroz)" A Apend (sin trad.).
azpisarrera-3
ADINONEZ. (adionez V, G; Mg PAbVoc , Añ (V), Izt 3v). Ref.: A y A Apend (adionez). a) A tiempo, oportunamente. "A buen tiempo u hora" Mg PAbVoc . "Ocasión, en buena ocasión, hora, tiempo, (V) adiuntzaz, adionez" Añ. "Oportunamente" Ib. v. ADIUNEZ, ADIUNTZAZ.
Jakin ta sinistu bada adi onez edo lenengoti biar dala artu Propositu sendua. Mg CO 119. Salduten dau [astotxua] zorionez / edo obeto adinonez. Zav Fab RIEV 1907, 531. Lenbiziko urratsetatik gure arazoa adiñonez zuzentzeko. Ol EEs 1919, 26. Gaixoei lagundu ta elizakoak adionez artu ditzaten gertutzia. JBDei 1919, 307. Ala au baño biar-ixan andijagorik ba ete laiettekit etorri egin yataan eskeintzeari onen adin-onez baietza emoteko? Otx 65. Ara! Yauregitik oraintxe irten eta adionez etorri dator. Zait Sof 171. Ta lo egon barik, adionez bizkor ibili, eretia eldu-urren danean... Erkiag Arran 91. Gai orrek zeregin egikorra ta ausarta eskatzen dauanez, norbaitzuek adionez ta aurretiaz asten dira arloan, lanean, lenengo zerzeladak atonduten. Erkiag BatB 79.
b) Razonablemente.
Ezer artez badio, ikastea bidezko dagokitzu, ene Bakaldun orri! Berak ere bai zuri; biok adiñonez itz egin baituzute. Zait Sof 181.
adinon
<< adarail 0 / 0 adiuntza >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper