Harremana

    OEH - Bilaketa

    964 emaitza u bilaketarentzat

    Sarrera buruan (15)


    Sarrera osoan (494)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    arerio.
    sense-1
    1. (V; Lar, Añ (V), Mg Nom, Dv (V), H (V, G)) Ref.: A; Gte Erd 181.
     Enemigo. "Adversario", "contrario, enemigo", "enemigo" Lar y Añ. "Antagonista" Lar. "Etsaia (G), arerioa (V)" Mg Nom. "Arerioa, etsaia, izterbegia" HeH Voc. "Arerijo-ua (V), ennemi" Dv. v. etsai, izterbegi. Tr. Documentado en la tradición occidental desde el s. XV, es de uso gral. entre los vizcaínos; fuera de éstos se encuentra en autores como Cardaberaz (y Duvoisin --arherio -- en LEd ), Lardizabal (42), Arana (SIgn 113) y, ya en el s. XX, Lizardi, Orixe, Zaitegi, Mirande... La forma areio (-u ) la usa, por necesidades métricas, Enbeita. En DFrec hay 35 ejs., 21 de ellos vizcaínos. P. Altuna supone que anuerioak en EZ Man I 39 está por arerioak; cf. anuerio.
    Arerioak ur jarraika arrebearen semea. EZarate 17. Ditxoso ni nolako kapitana, / ditxosa zu lako arerioa. Lazarraga (B), 1193vb. Muxika arerioakaz agika. "Muxica a dentelladas con los enemigos". RS 270. Geure arerioetarik libradu gagizuz. Bet 52 (v. tbn. en contexto similar VJ 3 arerio, Cb CatV 3 arerio gesto, CatLlo 3 areriyo gaisto). --Berak dirudi gizakume ona. --[...] Falta bat dau bakarrik. --Zeiñ da? --Da uren arerio andia. Mic 14v. Esazuz arimeen arerioak. Cap 69. Zegaiti beti da leku guztietan jarraituten jakuzan gatxerako geure arerioak. Arz 28. Parketan deustet neure arerio guztiai. Urqz 33. O pekatu nere biziaren eralleak, ta zeñ erio, ta arerio garratzak zeraten, ta nere gorrotorako beti izango zeraten! Cb Eg II 41 (Dv LEd 83 zein herio eta arherio garratzak zareten!). --Norzuk dira geure proximoak? --Gizon guztiak: infiel eta geure arerio giñokoak. Oe 36. Arerijo andi bi / daukaguz zer goitu, / gura bugu Seintxuba / Erregetzat artu. Iraultza 168. Bigarren arerijo iges egin biar dana da Munduba. Mg CO 280. Arerijo donga. Ib. 99. Inguruban artu ez gagijezan arerijo pilluak, galerazoten dau tokijaren estutasunak. Mg PAb 207. Deabru arerio gaistoak. Añ EL1 81. Zelan azpiratu arerio itzal, artoso ta asmutsuak. Añ EL2 4. Arerio okerrak. Ib. 4. Bertatik da ezagun nor dan arerijo eta nor dan adiskide. Astar II 181. Daukaguz iru arerijo krubel. Ib. 264. Eta pekatuz beterik daguana dago bere arerijo aragijari nai daben janari guztija emoten? Ib. 248. Enbusteruba edo enbusteria artu dagijela guztiak gorrotuan, euki dagijela arerijotzat. fB Ic II 214. Ta leen adiskide zirianak arerijo egin. Ib. 209. [Geure gorputza] da arerijo mukerra, ezin gaistokua, ostikarija, sutsuba ta zala. fB Ic III 264. Bustija da abereentzat guretzat legez arerijorik andijena. Ur Dial 59s (It, Dv, Ip etsai(r)ik). Beti izan dana español izenaren arerijo agirija. (1859). BBatzarN 183. Zenbat geiago areriyorik / txapel gorriyak pozago. Azc (in Afrika 82). Egiak arerio beti dau guzurra. AB AmaE 343. Eleizea da munduko gauzen aurrerapen barriyen areriyoa? Itz Azald 51. Areriuai parkatutea. Ag AL 72. Aspalditxoan eurak izan dirala bakearen areriorik gogorrenak. Ib. 48 (v. tbn. con gogor en Añ LoraS 117, Astar II 236 e Itz Azald 34).
    ( s. XX) Gure izkuntza, oitura ta izateko erearen arerio diranak, geure areriotzat daukaguz. Ag Kr 100. Itxasuari iges-egin eutsoen, baña beste arerijo txar bat agertu yaken: gosia. Kk Ab I 81. Progreso ta zebilizaziñoaren arerioak. Belaus LEItz 109. Arerijuak dozuz eskuman [euzkera!], / Areiuak ezkerrian, / Arerijuak atze-aldetik, / Arerijuak aurrian! Enb 51. Aginddu ei eutsen gure zangurrubari arerijuen landan zer egitten ete eben zelatan juateko. Otx 58. Bikendi mugimentu gabe, eizezakurra baseizearen aurrean bezala, arerioari bidea itxiz zegoen. Or Mi 57. Gizartekeriaren irakasle nagusiak erlejiño, ezkontza ta sendi edo familiaren arerio agertu dira. Eguzk GizAuz 84. Piztirik amorratuenak ditugu berriz arerio: sapelatsa ta basatxakurra. TAg Uzt 87. Iñor [...] agindutako unean ontziratzen ez bada, Erkalaren areriotzat artua izan bedi. EAEg 29-11-1936, 415. Xalbat bere arerio dollorra. Etxde JJ 153. Eta Nikanor-ek ez eban, arranotan, tabaku-orria arerio. Baiña batez bere, artea, eukitea, topautea, ori zan, mutiko orren gogoa ta zaletasuna. Erkiag BatB 42. Euskeriaren ondamendiko / arerio gogorrenak / ezbairik bage esan legike / diriala euskaldunak. BEnb NereA 87. Kristo bezela areriuak / masail batian jo zuan. Uzt Sas 279. Elizeak, arerio asko zituan ingurumari. Onaind STeresa 77. Nire arimaren arerioak. Ayesta 107. Ondo urrian egoan arerio ori. Kañoiak be bertara zuzen asi ziran. Gerrika 75.
    v. tbn. JJMg BasEsc 61. Zav Fab RIEV 1909, 34. CatBus 10. A BGuzur 141. Echta Jos 237. J.M. Tolosa EEs 1913, 207. KIkV 56. Ldi RIEV 1929, 210 (Quijote IX). Zait Sof 166. Mde HaurB 95. NEtx Antz 137. Bilbao IpuiB 241. Txill Let 66. Osk Kurl 158. Alkain 140. Etxabu Kontu 57. FEtxeb 28. AZink 79.
    azpiadiera-1.1
    Contrincante (en una competición deportiva).
    Biamon-atsaldean ba du norekin bil: / Antsorengan ba duke arerio bipil. Or Eus 15. Azkenean be, lortu eben, kaltza motzak jantzi ta eskularru andiak eskuan sartuta, ring-ean ikustea. Arerioa be alagalakoa billatu eutsoen. Etxabu Kontu 175.
    sense-2
    2. "Le tiene antipatía, arerioa deutso; liter.: enemiga (V-ger)" A EY III 245 (en A Apend arerio deutso).
    sense-3
    3. "Arérixua, la mala enfermedad" Iz ArOñ. .
    azpisarrera-1
    ARERIOTZAKO. Persona considerada enemiga.
    Marka urdiñez ertzaturik egozan izenak, liberalen alderakoak ziran, nunbait. Marra gorriz ikutuak, ostera aen areriotzakoenak. Erkiag BatB 92.
    azpisarrera-2
    ARERIOZKO (Adnom.).
    Beingo batean zelan zirean anabasitu, / Areriozko soldadu aldra ta pilluak, / Ezin ezautu zeikean meta berarizkorik, / Ebiltzalako ganora baga banatuak. AB AmaE 449.

    arerio

    arerio
    << arean 0 / 0 argi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper