Azpisarrerak (sarrerak) (15)
etxetiar.
1.
(G, B ap. A
; SP, H),
etxatiar (Lar),
itxetiar.
Habitante (de la casa); (en plural) familia (incluye tbn. a los criados). "Domestique" SP. "Familiar, perteneciente a la casa" Lar. "Casa, familia de criados, etxatiarrak, etxekoak " Ib. "(Au plur.), les habitants d'une maison" H. "Familiar" A. v. etxeko, etxetar.
Neure etxatiarren hutsak sobera gastigatu tut. EZ Eliç 150. Munduko kreatura guztiak, are harriak ere, etxeko iaun hunen familia eta etxatiarrak baitira. Ax 566 (V 362; 2.a ed., 568 y AxIp 315: etxatiarra, cf. infra (3)). Haurrik etzuen amari / emaiten dio haurra; / eta ama gelditzen da / bozik etxetiarra. (Ps 112, 9) "Habitare facit eam, quae sterilis erat in domo, Matrem filiorum laetantem" . Hm 151 (Dv ezartzen baitu bere etxean). Norbaitek ezpadaduka bere etxetiarrez eta beregainki bere mainadakoez artha eta kontu. SP Phil 419 (He 423 etxetiar). Jeinkoak dizula osasuna zure etxatiar guztiarekin. CartVera 265. Jeinkoak dizula osasuna eta konsueloa zere etxatear [sic] guztiarekin. Ib. 264. Noe bere etxatiarrarekin. ES 386. Sehiek, etxetiarrek edo bertze ixilik ebasten dutenek egiten duten bezala. CatLav 136. (V 71) Zeruko etxetiar edozein. Mb IArg I 241 (240 itxetiar). [Josepek bere anaiak] erakarri zituan Ijitora eren familia edo etxetiar guziakin batean. Ub 23. Gure aziko etxetiarrik ez dezagun urruña. (Is 58, 7) "Domesticos seminis nostri" . Or Aitork 395 (Ol odolkide, Ker anaia).
Habitante (de la casa); (en plural) familia (incluye tbn. a los criados). "Domestique" SP. "Familiar, perteneciente a la casa" Lar. "Casa, familia de criados, etxatiarrak, etxekoak " Ib. "(Au plur.), les habitants d'une maison" H. "Familiar" A. v. etxeko, etxetar.
Neure etxatiarren hutsak sobera gastigatu tut. EZ Eliç 150. Munduko kreatura guztiak, are harriak ere, etxeko iaun hunen familia eta etxatiarrak baitira. Ax 566 (V 362; 2.a ed., 568 y AxIp 315: etxatiarra, cf. infra (3)). Haurrik etzuen amari / emaiten dio haurra; / eta ama gelditzen da / bozik etxetiarra. (Ps 112, 9) "Habitare facit eam, quae sterilis erat in domo, Matrem filiorum laetantem" . Hm 151 (Dv ezartzen baitu bere etxean). Norbaitek ezpadaduka bere etxetiarrez eta beregainki bere mainadakoez artha eta kontu. SP Phil 419 (He 423 etxetiar). Jeinkoak dizula osasuna zure etxatiar guztiarekin. CartVera 265. Jeinkoak dizula osasuna eta konsueloa zere etxatear [sic] guztiarekin. Ib. 264. Noe bere etxatiarrarekin. ES 386. Sehiek, etxetiarrek edo bertze ixilik ebasten dutenek egiten duten bezala. CatLav 136. (V 71) Zeruko etxetiar edozein. Mb IArg I 241 (240 itxetiar). [Josepek bere anaiak] erakarri zituan Ijitora eren familia edo etxetiar guziakin batean. Ub 23. Gure aziko etxetiarrik ez dezagun urruña. (Is 58, 7) "Domesticos seminis nostri" . Or Aitork 395 (Ol odolkide, Ker anaia).
2.
(Adj.).
(Animal) doméstico.
Animale etxatiar, bai larrean haziak. EZ Man I 80. Len basabereak [...] ziranak, orain gizonaren naiez menperatuta abere etxetiarrak biurturik daude. NekIr 69. Abere etxetiarrak. NekIr 69. Ate etxetiarrak arraultzak lurraren gañean jartzen dituzte. Ib. 101.
Animale etxatiar, bai larrean haziak. EZ Man I 80. Len basabereak [...] ziranak, orain gizonaren naiez menperatuta abere etxetiarrak biurturik daude. NekIr 69. Abere etxetiarrak. NekIr 69. Ate etxetiarrak arraultzak lurraren gañean jartzen dituzte. Ib. 101.
Familiar, doméstico.
Paul deunak kristauaren etxea, eliz etxetiartzat dauka. JBDei 1919, 292. Oitura etxetiarrekiko beren ezagutze zeatza. "Costumbres domésticas" . Zink Crit 73.
Paul deunak kristauaren etxea, eliz etxetiartzat dauka. JBDei 1919, 292. Oitura etxetiarrekiko beren ezagutze zeatza. "Costumbres domésticas" . Zink Crit 73.
[Iaungoikoak] deitu zuen Noe zeritzan gizon bat, zein, bera zortzigarren, etxatier guztia, gerthatu baitzen on eta iustu. 'Y toda su familia' . Ax 121 (V 80). Noeren etxatiarrean. ES 388 (v. tbn. 386).
4.
(Sc, R-uzt ap. A),
etxatiar
(Sc ap. A; Lar). "Casero, casera, amiga de su casa y su gobierno" Lar. "Vividor, próvido" Ib. "Hacendosa, que cuida de la casa, amigo della, etc." Lar DVC 215. "Casero, hombre amante de su casa" A. "Etxatiar (Sc), hijo u otro individuo que tiene mucho cariño a la casa" Ib. v. etxekoi.
Gisako etxekoandrea ez duena ez da etxetiarra. FIr 173.
Gisako etxekoandrea ez duena ez da etxetiarra. FIr 173.
5.
(L, BN-baig; Sb-Urq, Arch VocGr, HeH Voc, Dv, H (L)),
etxatiar
(BN; Sb-Urq, H),
etxatier
(BN),
etxetier.
Ref.: A (etxetiar, etxatiar); Satr CEEN 1969, 211.
Arrendatario, inquilino.
"Colon partiaire. On le dit aussi pour locataire"
Dv.
v. 1 bordari, etxamaizter; cf. etxezain
(2).
Gizon batek landatu zuen mahasti bat, eta eman zaroen arthatzera etxetiar batzuei. HeH Lc 20, 9 (Dv, Leon etxetiar; Lç, He, TB alokatu). Nausiak etxetiarrari lurrak estatu onean eman behar diozka. Dv Dial 62 (It maister, Ur errenteru, Ip etxe zañ). Denbora hartako etxetier edo bordaria zen Leon. Elsb LehE 2. Zeztaua etxetiarrak. (1890). HerVal 227. Ni muthil naiz, etxetiar edo bordari naiz. Isoard 38. (ap. DRA) Jaun harek bazituen oihan-aldean etxetiar batzu, senar-emazte. HU Zez 71. Etxetiar zagoden etxeño hura. JE Bur 105. Galdegiten diogu atxoari etxetiar direnez, ala etxezain, ala etxearen jabe. JE Ber 31 (58 etxetiar-etxeen). "Lanlord" lurjabe hihuingarrien etxetiarrak ziren guztiz [Irlandako laborari] gehienak. Mde Pr 236. Gehienek bazuten lurra lantzeko, ez haatik denek berea: etxatiar edo bordari asko ezagutu dut nik. Larre ArtzainE 245.
v. tbn. Hb Egia 16. Arb Igand 24 (ambos son de dudosa interpr.). Ardoy SFran 34.
Gizon batek landatu zuen mahasti bat, eta eman zaroen arthatzera etxetiar batzuei. HeH Lc 20, 9 (Dv, Leon etxetiar; Lç, He, TB alokatu). Nausiak etxetiarrari lurrak estatu onean eman behar diozka. Dv Dial 62 (It maister, Ur errenteru, Ip etxe zañ). Denbora hartako etxetier edo bordaria zen Leon. Elsb LehE 2. Zeztaua etxetiarrak. (1890). HerVal 227. Ni muthil naiz, etxetiar edo bordari naiz. Isoard 38. (ap. DRA) Jaun harek bazituen oihan-aldean etxetiar batzu, senar-emazte. HU Zez 71. Etxetiar zagoden etxeño hura. JE Bur 105. Galdegiten diogu atxoari etxetiar direnez, ala etxezain, ala etxearen jabe. JE Ber 31 (58 etxetiar-etxeen). "Lanlord" lurjabe hihuingarrien etxetiarrak ziren guztiz [Irlandako laborari] gehienak. Mde Pr 236. Gehienek bazuten lurra lantzeko, ez haatik denek berea: etxatiar edo bordari asko ezagutu dut nik. Larre ArtzainE 245.
v. tbn. Hb Egia 16. Arb Igand 24 (ambos son de dudosa interpr.). Ardoy SFran 34.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
