Harremana

    OEH - Bilaketa

    964 emaitza u bilaketarentzat

    Sarrera buruan (15)


    Sarrera osoan (494)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    herstu.
    tradizioa
    Tr. Usado por autores septentrionales (y tbn. por algún meridional moderno) desde Leiçarraga; es más frecuente en los textos anteriores a 1800, disminuyendo relativamente su uso en el s. XIX, y notablemente en el XX. Encontramos la forma herstutu en Goyhetche, Joannateguy y Mirande. Leiçarraga emplea herstu, hers, hertse- (cf. en el mismo autor ertsi, erts, erste- ). Hay heste- en Haramburu.
    sense-1
    1. (R; Urt I 15); herstutu Ref.: A (erstu); Iz R 306.
     Oprimir, apretar. "Ersán oropíloa, aprieta el nudo" Iz R 306. v. hertsatu (3), estutu.
    Jendetzearen kausaz, hers ezlezatenzát. "Afin qu'elle ne l'empressât". Lç Mc 3, 9 (TB herst; He, Leon leher(t), Dv lehertua, Ol lardakatu, Arriand estutu, Or, Ker, IBk, IBe zapal(du)). Etsaiék asetiaturen auté tranxeaz, eta inguraturen eta hersturen alde guzietarik. Lç Lc 19, 43 (He herstuko). Nork sobera besarkatzen baitu gutti hersten du. Volt 194. Zeiñek baitarozkigute / hersten geure arimak. EZ Noel 130. Eta gerriaren ere lerdentzeko bortitzki hersten zela. 'Se oprimía'. Ax 516 (V 332). Zapatak iauntzi berrian hersten du. Ib. 490 (V 317). Baldin bihotza hersten bazaik. Gç 140. Zenbatenaz ere aingira eskuetan gehiago hertstuko. ES 134. Ikhusten duzu yendez herstua zarela, eta diozu, nork hunkitu nau? TB Mc 5, 31. Gehiago ez dezake / Haren zintzur herstutuan bozak aurki pasaia. Gy 81. Atsekabe berek hersten diote arima. Laph 44. Baidaukate lephotik herstua eta ithoa bezala. Elsb Fram 155. Behar zioten iduki bihotza [...] dena herstutua eta lehertua. Jnn SBi 42. Gero isartan dei aro edo kaxal batian erstuz suaren beroareki. Mdg 136 (en la pág. 145 traduce "apretando"). Barnea hersten zaungularik [...] laztura batek. JE Bur 161. Herstu zuen eskuko zakua bere gerriari kontrago. Mde Pr 154. Gerriari kontra herstutuz. Ib. 152. Jendei banan bana eskua herstu eta agur esan ostean. Osk Kurl 21. Ainbat eta sendoago ekiozu, seme, lokarriak ersten. Ibiñ Virgil 115.
    azpiadiera-1.1
    Angustiar; afligir.
    Has zekitzon Skribák eta Fariseuak hagitz hertsen, eta propos iradokiten anhitz gauzaz. "Le presser". Lç Lc 11, 53. Geure miseriak hersturik. Mat 299. Eria hersten da. EZ Man I 56. Hainitz maneraz izanen da trabatua eta hertstua. "Angustiabitur". SP Imit III 9, 2 (Ch trabak eta hersturak berretuko, Mst nahasküretan eta hersidüretan izanen, Pi larrituko). Zenbat herstua banaiz ere ez naiz beldur izanen. Ch III 29, 1. Tentazioneak borthizkienik hersten eta tormentatzen zaituen denboran. He Gudu 115. Otso gosek bildots bat inguratzen / duten gisan, etsaiez herstua. Iraultza 27. Hertstuak kausitzen ziren gosearen partetik. Lg I 245. Miserablea, dolorez hertstua. Jaur 121. Errege gathibo zen, bai eta haren familiako guziak, [...] gero eta gehiago herstuak. Elsb Fram 88.
    azpiadiera-1.2
    Atar, ceñir, apretar atando.
    Bil ezazue lehenik hiraká, eta hers ezazue azautoz erratzekotzat. "La liez". Lç Mt 13, 30 (Ip herts; He amarra, TB y SalabBN esteka, Dv, Echn, IBe, Ur, Ol, Or, Ker e IBk lot(h)u). Unzia beheretik hersturik. "Ceignant". Lç Act 27, 17 (IBe estutu). Haién oinák hers zitzan zepoaz. Ib. 16,24. Kaprestuaz eta bridaz hers itzatzu heken sudupilak. Harb 325. Hargatik mazelak brida / Banaz zaiztela hersten. EZ Eliç 322. Burdiñez herstua. Ch III 21, 4. Den zuen gerria gerrikoz herstua. He Lc 12, 35.
    azpiadiera-1.3
    Contener, retener, sujetar.
    Irakasten du sensuen hersten. "Restringere". SP Imit III 54, 7 (Ch hersten; Leon negurritzen).
    azpiadiera-1.4
    Limitar, restringir.
    Nola beraz, gisa guziz herstua den adimendu batek, nola baita gizonarena, horiek guziak osoki konpreni detzazke? Lap 33 (V 18).
    azpiadiera-1.5
    (Part. en función de adj.).Apretado, prieto.
    Dakigunean ezen Iainkoak hala [deabruei] bridá herstua diadutela. Lç Ins C, 2r.
    azpiadiera-1.5.1
    (SP, H).
    Apurado, angustioso. "Hertstua, serré, pressé [...] (Ax 242)" SP.
    Zenbait behar ordu herstutan eta premiazkotan baizen ezpaikara obligatu heken egitera. Ax 242 (V 162). Den denborarik herstueneko. Ib. 202 (V 135). Alde orotarik lanyerak: / Badarama herstuenak. "Le plus pressant l'emporte". Gy 246.
    sense-2
    2. Instar, empujar a; obligar, compeler. v. hertsatu.
    Ezen Kristen karitateak <ch-> hertsen gaitu. Lç 2 Cor 5, 14 (He hertxatzen, Dv, Bibl hertsatzen, IBk, IBe behartzen). Paulek, Spirituaz hersturik, testifikatzen zerauen Iuduei Iesus zela Krist. "Pressé". Lç Act 18, 5. Ezen hertsen naiz alde bietarik. "Je suis enserré". Lç Phil 1, 23. Ezin ihesik daidikegun denborara eta pontura herstu eta bildu beharko dugu. Ax 166 (V 112). Nehork ontasunera hersten zaituenean. Ib. 51 (V 33). Herstua gatik eztago hertsturik. "Non coarctatur". SP Imit III 5, 5 (Mst hersatzen).
    sense-3
    3. (L ap. A ; Dv, H).
    Acercarse; llegar. Pouvreau traduce etsaiak hertsten zaiskit, adiskideak urruntzen "mes ennemis me pressent". En Harriet (que cita EZ Man) aparece s.v. herstea, hertsi. v. estu (I, 3).
    Jendetzearen kausaz ezin hers zekidizkion [Iesusi] . "L'aborder". Lç Lc 8, 19 (He, TB, Dv, Ol, Leon, IBk (h)urbil(du)). Hurbil adi, eta hers akio karriot horri. "T'adjoins". Lç Act 8, 29. Hitaz zerbait errateko denbora duk herstua. EZ Man I 133. Ene gana zure noble hers dadin presenzia. EZ Man II 87. Etsaiak nola zaizkidan hersten. EZ Eliç 246. Ezen eztuk othoitzetan huni hersten zaionik. Ib. 109. Zure seme Iaunari hesteko garazia zeure othoitzez irabaz diazaguzu. Harb 105.
    sense-4
    4. Cerrar; trabar, bloquear. v. hertsi; hetsi.
    Athea zegoelarik barrenetik herstua. EZ Man II 86. Eternalak herstu zuen athea beregana. Urt Gen 7, 16. Hainitzen eskandalei ithurria herstu. Hb Esk 44. Ezagutzari bidea herstuko. Ib. 237.
    azpiadiera-4.1
    Encerrar.
    Erregeren presonierak herstuak ziren lekhuan. Urt Gen 39, 20.
    sense-5
    5. (Adj.).Estrecho. v. estu (II) .
    Lezearen ondo-ondoan, beste herstuago bat ageri zen. Mde Pr 112 (en la versión de EG 1952 (7-8), 23 estuago).

    herstu

    herstu
    << heredero 0 / 0 hertsigarri >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper