honelako.
Tr. Bien documentado al Sur en autores de todas las épocas, aunque no se han encontrado ejs. de los dialectos pirenaicos. Al Norte se atestigua ya en Leiçarraga, y es gral. su empleo durante los ss. XVII y XVIII, disminuyendo progresivamente su uso a partir de esta época y siendo muy escasos los ejs. del s. XX.
1.
(
V, G, AN ap. A
; Lar,
Añ,
H (
o-
)),
hunelako (
L, BN ap. A
; SP,
Urt II 469,
Dv,
H),
onelango (
V ap. A
),
onlako (
G ap. A
; H),
onelaingo,
hunlako,
onalako (
H),
unalako .
(Adnom.).
Así, como este (esta, esto).
"(De esta) manera, [...] onelako moldez
"
Lar, Añ.
"(En) atención a esto, onelakoren begirunez
"
Ib.
"
Onelako ebillerak gaitzera doaz
"
H.
"1.º de esta clase; 2.º tal (como éste)"
A.
"
Hunelako sagarrik eztut behin ere jaten, yo no como nunca manzanas así"
Ib.
Tr.
Onelako es la forma mayoritaria en autores guipuzcoanos, aunque también se encuentra
onlako desde finales del s. XIX (hay tbn. esta var. en
AltsAuz, doc. de Alsasua de características más bien alto-navarras). La mayoría de los vizcaínos emplean tbn.
onelako, seguido en frec. de
onelango . En Moguel hay además
onlako y
onlango. En textos navarros hay
onlako en Beriayn (
Trat 31v),
onelako en Mendiburu (
IArg I 74), Añibarro (
CatAN 36), Legaz (25) e Inza (
Azalp 64),
unalako en el catecismo de Baztán y
unelako en F. Irigaray (169). Los autores septentrionales no suletinos emplean
hunelako (en Xalbador (
EzinB 127) tbn.
honelako). En Belapeyre (II 88) hay
honlako. Hay además
onelaingo en T. Agirre (
Uzt 31) y
hunlako en un ej. de Duvoisin. En
DFrec hay 151 ejs. de
(h)onelako, 20 de
hunelako y 1 de
honelango, todos ellos meridionales.
Egundano ezta agertu hunelako gauzarik Israelen.
Lç Mt 9, 33 (He hunelakorik, Ur onelakorik; TB, Dv, Ip, SalabBN, Leon, Or holakorik, Hual kalako
).
Zergatik hunelako egin nauk?
Lç Rom 9, 20.
Zegaiti emaiten deustazu / zuk onelako bizia.
Lazarraga A2, 1164r.
Ene fedea, ene fedeaz, ene egia eta hunelakoak erranagatik eztira iuramentu baldin [...].
Harb 165.
Gau erditaraiño orazinotan egoitea eta hunelako bertzerik anhitz.
Ax 498 (V 321).
Zuk eztuzu hunelakorik sinhetsi nahi.
Ib. 71 (V 47).
Oker orrek onlako auzo honratu bat utzi dezala prozesiorik gabe onlako egun batean.
AltsAuz
317.
Ta miseria gogorren bat edo onelako beste eskarmenturen bat.
OA 68.
Eta ahal guziak enplegatzen baititu hunelakoak bere egiñbidera bihur-arazitzeko.
He Gudu 160.
Bost onelako entzuten degu Euskerazko sermoietan!
Ub 3.
Onelakoa izan da nere bizitza guzia.
Mg CC 179 (
CO 251 onelango; PAb 172 onlako, 102 onlango
).
Uxala onelako adiskidetasunik ezpazeunka.
Astar II 138.
Zer egin bear du unalako bekatariak?
CatB 68.
Izen oek eta beste onelako asko.
Izt C 234.
Oiek eta onelako beste gauza asko esan ziezten.
Lard 395.
Izerditu ondorean ez da jarri bear onelako aizetan.
It Dial 77 (Ur onelako, Dv hunelako; Ip holako
).
Hunelakoa da dohatsuen zortea.
Dv LEd 191 (67 hunlako
).
Bi errik [...] elkarte-batzaldia egiteko alkar artu nai badute egin lezakete. Onelakoetan Diputazio txit goituaren laguntza izango da.
ForuAG 333.
[Entzun izan dot] maltzur bat besterik ez dala... eta ez dakit zenbat onelako.
Bilbao IpuiB 193.
Siñis al diteke onelakorik?
Txill Let 48.
Ez didate egunero onelako arrerarik egiten.
Lab SuEm 171.
Asto au onelakoa: iru ixkiñakoa, egur dezente bat, xarde banakakoa.
JAzpiroz 114.
Ez baitugu sarri honelako teatroa ikusteko aukerarik izaten.
MIH 313.
Mende erdi honetan hasi zaizkigu honelakoak biltzen eta argitaratzen.
MEIG VI 35.
v. tbn. (para var. distintas de (h)onelako). Hunelako: Mat 279. EZ Noel 81. Hm 86. SP Imit IV 15, 4. Gç 177. ES 172. Ch III 46, 3. Brtc 107. MarIl 95. Hb Esk 104. Jnn SBi148. Osk Kurl 174. Xa Odol 15. Onelango: BBizk 31. Cb CatV 67. Oe 105. Añ EL2 175. Zav Fab RIEV 1907, 92. CatLlo 38. Ur BulaAl 21. A BeinB 73. Azc PB 114. Itz Azald 99. Balad 197. Kk Ab I 11. EusJok II 78. Onlako: Arr May 16. Sor Bar 105. Goñi 37. Iraola 124. Tx B II 228. Alz Ram 38. Uzt Sas 253.
(Pospuesto al sintagma al que acompaña).
Pontu hunez eta bertze hunelakoez ere kontu guti eginik.
Ax 125 (V 83).
Orhoitzapen hunelakoek [...].
He Gudu 98.
Okasione hunelakoetan.
Ib. 60.
Aldi onelakoan edo beste artan.
Mb IArg I 222.
Kastigo onelakoren batekin ezagutuko zenuan zure bekatuaren anditasuna.
Mg CC 254 (v. tbn. 114).
Nolako kastiguak izango dituzte zori gaiztoan jaio diran kristau lotsagabe onelakoak?
Ib. 242.
Ez da baida onelanguetan irago ditut txikitati onako urte guztiak.
Mg CO 265.
Nola asmatu ez dube / gauza onelakorik?
Mg (
in
VMg 92
).
Zeren bekatari onelakoak arretarik ipintzen ez duen komunioko sakramentua [...] artzeko.
AA I 406.
Sasoi onelakoan bizitu ote zera, Kristaua?
AA II 111.
Zaldi onelako biurtzen dira gizonak edan geiegiarekin.
AA III 381.
Burubako fijanza onelakuak gaitik.
Astar II 128.
Esan omen zituan / itz onelakoak: [...].
It Fab 134.
Argatik edaten degu / ardoa onlakoa.
JanEd I 124.
(Acompañado del demostrativo de 1.er grado).
Hunelako iuramentu hauken egiteaz, ezta bekhaturik.
Ax 257 (V 172).
Hunelako iuramentu hautan emaiten da aditzera [...].
Ib. 257 (V 172).
(Indet.).
Tal.
Ezpaitute guziarekin ere [...] hunelako materiatan, hunela ausartziarik [...] hartu.
Ax 16 (V 7).
Gaur edo bihar goanen gare hunelako hirirat.
He Iac 4, 13 (Lç hiri batetara
).
Ondo dagokizun pena emango dizu. [...] ez onelako leku edo etxetan sartzea edo urliarekin bakarrik ez egotea.
Cb Eg III 392.
Orretarako dira, Eleizak, onelako orazio esaten duanari edo alako lan on egiten duanari [...] ematen diozkan induljenziak.
Ub 212.
Utzi bear dirala betiko bekaturako [...] perillak, onelako etxetan sartzea, urliarekin edo sandiarekin itzegitea.
AA III 423.
Ematen diozu mandatu [...] irten dedilla illun-abarrean onelako lekura, arratsean onelako leiotara.
Ib. 554.
Hunelako egunean, Jauna, eta hunelako lekhutan, halako bekhatua egin zuen.
Dv LEd 196.
Oraindaño ixillik gorde dezu onelako pekatu --eta pekatua izendatu zion--.
Arr May 20.
Onelako urtetako maietzaren lenengo egunean asi eta egiña.
Ib. 13.
Urlia auzori eztakit, onelako aideri bai, alako adiskideri ez.
Ag G 316.
Gaberdian, onelako tokitan [...] onenbeste diru kendu ziotela.
Ib. 63s.
Ori bertso zarra da, onelako garaitan papelean jarria!
Uzt Sas 19.
Ai, onelako euzko-eredu / beste guztiak balira!
Enb 75.
Bai, onelako ergel omen naiz zure iritziz.
Zait Sof 69.
Oraingo jaz... rumba... [...] ta onelako ta aterako diranak.
MAtx Gazt 67.
2.
(Indet.).
Fulano.
"
Deitu bear diozu onlakori (urliari) nere etxera (G), debes llamar a fulano a mi casa"
A (s.v. deitu
).
Enzuten dugu zer dioten urliak, eta sandiak, hunelakok eta halakok, eta gerok ere desiros gara iakitera.
Ax 312 (V 207).
Norat zoaz horrela harmaturik? Ihardetsi zioen: Hunelakoren, urliaren hiltzera noha.
Ib. 317 (V 211).
Siongatik erranen da, / hunelako han sorthu.
(Ps 86).
Hm 57 (BiblE bai batak, bai besteak zeu zaitu sorleku
).
[Enaiz gehiago minduko] hunelakok edo halakok nitaz egiten duten halako eta halako mesprezioaz.
SP Phil 106.
Zenbatetan ez duzu aditu hunelako hill da ezpata kolpe batez, halako itho da.
Ch I 23, 7 (SP hura hil da ezpataz
).
Ez zazula erran: hunelako hordi bat da.
He Phil 357 (SP 355 horrelakoa
).
Emendik [dator] nai izatea onelakogan lujuriaren sua erazekitzea ta atzenean biotza prest jartzea [...].
AA III 553s.
"Luisa, onelakok zuretzat eskumuñak eman dizkit". "Luisa, beste alakok zure galdera egin du".
Ag G 298.
Buru bezanbat aburu ediro ditu. [...]; onelakok, au; alakok, bestea; urliak [...].
A Ardi 103.
Gertakizuna poliki josia dagoela, honelakoren lana harrigarrizkoa dela, besteak ere hainbestean egin duela eta abar.
MIH 320.
(Det.).
"
Deitu behar duzu honelakoa nere etxera (BN)"
A (s.v. deitu
).
Tal cosa.
Asi zan kapitana egiteko asko agintzen: onelako kentzeko, alako estutzeko, ateak itxitzeko.
Anab Poli 60.
HONELAKOTAN,
HONELAKOAN,
HONELAKOETAN.
En casos como éste.
Ordean hunelakoetan ere, ez dire behiñ ere iragan behar dizkrezionearen eta obedienziaren mugarriak.
He Gudu 114.
Jazo leite konfesoria aztutia emotiaz penitenzija. Onelanguan, konfesetan danak, gomutau eragin biar deutsa.
Mg CO 212.
Onelakotan baeukan bakoitxik gure Bertoldinek!
Bilbao IpuiB 247.
Onelakotan, bere buruaren jabetasunari eutsiz.
Etxde JJ 210.
Onelakoetan maiz egia da gure erritarren esaera: [...].
Zait Plat 28.
Izlari oiek jartzen dituzte / gaur gauzak beren lekuan, / bertsolariak gogor poztutzen / dirade onelakuan.
Lasarte (
in
Uzt Noiz 127 (114 onelakuan
)
).
Lozorroan aurkitzen nuen zenbait aldiz, sukarraren mende; ernai, berriz, beste zenbaitetan [...]. Honelakoetan, patxara ederrean mintzatzen zitzaidan familiaz.
MEIG IX 97 (v. tbn. MEIG II 92).
HONELAKO BATEAN.
En una de éstas.
Eta unelako batean erraten dio: [...].
FIr 157.
HONELAKO BATEZ.
En una de éstas.
Onelako batez, gelditu eta Etxeberriari onela diot.
Alkain 121.
HONELAKO EDO HALAKO.
Tal o tal.
"Descendiente, [...] onelako edo alako leiñukoa
"
Lar.
Ezin baiterrakegu: bihar eginen dugu hunelako edo halako gauza.
Ax 55 (V 36).
Hunelako edo halako egitekotan zer dohatzu zuri.
Ch III 24, 1.
Joan dedilla onara edo ara, datorrela onelako edo alako hordurako.
Mb IArg I 182.
Helas, hunelako edo halako denboran, egunean eta orenean hil banintz [...].
Brtc 134.
Ematen dioe itza [...] egingo dutela [...] restituzioa onelako edo alako denporan.
Mg CC 115.
[Antxiña emoten ziran] penitenzija ikaragarrijak onelako edo alako pekatu mortala gaitik.
JJMg BasEsc 60.
Eskiñiko du onelako edo alako gauza ezkondu bear dutenentzako. Bereala asiko dira besteak batak emango dabela onelako, besteak orrelako.
Izt C 239.
Gurekin etorri bearko dezu onelako edo alako errira.
Ag G 124.
Ez ote gara euskaldunok, ez naiz honelako edo halako euskaldunez ari [...].
MIH 304.
v. tbn. Izt C 226. Hunelako edo halako: He Gudu131.
(Acompañando a un sintagma indet.).
[Bakoitzak bere barruan daukan] onelako edo alako pekatu egiteko oitura.
Gco I 418.
Nik onelako edo alako estadu artu banu, izango nintzan ona.
AA I 593.
Argia ipintzea onelako edo alako Santuren aurrean.
AA II 32.
Eta an edo aruntzago onlako edo alako mirari egin zuen.
Aran SIgn 76.
Honenbeste kostako zela, horrenbeste lagun agertuko zirela, honelako edo halako lekutan filmatzekoa zela, eta antzekoak.
MEIG I 165.
(Aplicado a personas).
Fulano o mengano.
Cf. supra
(2).
Eskribi litezke papertxo batean [...] onela: Nik, (onelako edo alako) pekatari guziz andiak [...].
Arr May 13.
Eziñ zuan arrek, zion, onelako edo alakoren etxean ezertxore jan.
Ag G 28.
HONELAKO EDO BESTELAKO.
Este u otro.
v. HONELAKO EDO HALAKO.
Ah kristau zaudena konfesatu gabe onelako edo bestelako bekatu itsusi bat edo asko!
Mg CC 118 (v. tbn. 136).
HONELAKO EDO HORRELAKO.
Tal o tal.
v. HONELAKO EDO HALAKO.
Esanik eruateko Zaragozara ta onelako edo orrelako ostatuan izteko.
Kk Ab II 168.
HONELAKO ETA HALAKO.
Tal y tal.
v. HONELAKO ETA HONELAKO.
Zeren erraiten dugu ezen gero, bertze urthean onduko garela; orduan hunelako eta halako deskargu eginen ditugula.
Ax 65s (V 43).
Eta are erraiten deratzu, zenbait zeure bekhatugatik, hunelako eta halakogatik, hek guztiak ethorri zaitzkitzula.
Ib. 438 (V 286).
Bada ene humiltzeagatik, nahi dut hunelako eta halako gauza egin, halako eta halako mesprezioa pairatu.
SP Phil 34 (He 33 hunelako edo halako
).
Probinzian farra egiten zaiela onelako ta alako hitzen batzuei?
Lar Carta a Mb 280.
Zeruko abisoai eranzun gabe, onelako ta alako pekatuetan nola egondu zan.
Cb Eg II 198.
Iges egitea onelako ta alako [...] bekatu-bideetatik.
Añ
LoraS
70.
v. tbn. He Phil 108. Mg CC 152. Zait Sof 124.
(Acompañando a un sintagma nominal indet.).
Ai, onelako ta alako tokitan irabazitako txanpon ederrak!
Anab Poli 123.
Gero ere joatekoa zala onelako ta alako tokitara.
Anab Aprika 30.
Fulano y mengano.
Egia da ipintzen dituala kabezelerotzaz onelako eta alako?
"
A tal y cual"
.
DicM
(ed. 1877) 82.
HONELAKO ETA HOLATSUKO.
Onelako ta olatsuko eskeintzak zirala bide, utzi zituan [...] bere emazte ta seme-alabak.
"Con estas promesas y otras tales"
.
Berron Kijote 87.
HONELAKO ETA HONELAKO.
Tal y tal.
v. HONELAKO ETA HALAKO.
Enaiz geiago minduko hunelako eta hunelako hauzokoek [...] nitaz erraiten duten halako eta halako tarritagarrizko hitzaz.
SP Phil 106.
HONELAKO EZPA HORRELAKO.
De esta manera o de otra.
Zer axola duzu hau hunelako ezpa horrelako izaiteaz.
SP Imit III 24, 1 (Ch hunelako edo halako
).
HONELAKOXE .
(Forma con suf. -xe, de valor intensivo).
Hunelakotxe abiaduran izanen da arthikia Babilonia hiri handi hura, eta gehiago ez da aurkhituko.
He Apoc 18, 21.
Lausengarien itza / duenak sinisten, / onelakoxe txalmak / ditu eramaten.
It Fab 68.
Onekakoxea da izen onen asiera.
Arr CDoc 14.
Onelakoxe lanak / etorririk guri / iya igartu gera / len geundenak guri.
Otag EE
1892a, 90.
Onelakoxe esamesak zebiltzan bere lagunen artean.
Urruz Zer 90.
Urte artan ere, onelakoxe egualdiak jo ginduzen.
NEtx Antz 14.
Au bide ederra! Onelakoxea al da guztia?
Anab Aprika 58.
Onelakoxe irudipenak sortzen dira askoren buruan.
Insausti 16.
Herria-ko adiskide maiteek honelakoxe oharrak ipini zizkioten gure saioari.
MIH
140.
Honelakoxea zen [...] euskal silabaren antzinako egitura.
MEIG VII 179.
v. tbn. A Ardi 78. Kk Ab II 15. Ldi UO 9. Zepai in Uzt LEG I 287. Onelakotxe: NEtx LBB 18. Onelangoxe: A BGuzur 130.
Hitz khartsu hunelakoxe zenbaitez.
He (ap. Dv
).
Zerbait onelakoxe / pasa zazu zuri.
It Fab 131.