OEH - Bilaketa

962 emaitza u bilaketarentzat

Sarrera buruan (15)


Sarrera osoan (494)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
burdina.
tradizioa
Tr. La forma más extendida es burdina, propia tanto del vizcaíno como de los dialectos septentrionales, salvo el suletino (y Tartas), donde se emplea bürdü(i)ña. Los escritores guipuzcoanos usan burni(a), forma que se encuentra tbn. en los alto-navarros Isasti y Beriain; hay además algún ej. vizcaíno en el s. XX (Lauaxeta, Gandiaga; burnizko en Enbeita). Se atestigua burrin(a) en RomBasc (24), Luzuriaga (burrin gorri), Lizarraga de Elcano (sg. el ed. de LE Doc, el tema es burrin, pero sólo hallamos burriña en este autor), Añibarro (pero en EL2 hay burdiñazko). Hay además burnin- (burningela, burninpara, burninziri) en GoiBur. No encontramos otros testimonios para burne que el dicc. de Bera (hay tbn. burne-bide en uno de sus escritos) y burne-ori (junto a burni-ori) en Zaitegi. En DFrec hay 55 ejs. de burdina frente a 18 de burni.
La vocal final del tema se pierde antes que en ninguna otra variante en burni; burnia sólo se atestigua con seguridad en Garibay, Isasti y GavS, mientras que ya Larramendi, Ubillos, etc. emplean burni. Con todo, todavía en Iztueta hay burniatsu (y burniazko, como en Aguirre de Asteasu, en éste junto al más común burnizko), si bien al lado de burni.
Dado que la forma de composición de burdina es burdin-, y teniendo en cuenta además que ésta podía aparecer tbn. ante adjetivo en algunas colocaciones frecuentes (burdin gori, etc.), resulta díficil establecer su evolución. Así y todo, parece que la vocal final se mantiene bien (salvo en Pouvreau y Mendiburu) hasta finales del s. XIX; hay burdin y burdina en Laphitz y sólo burdin en muchos autores septentrionales no suletinos de la época (Zalduby, Elissamburu, Etchepare, Barbier, etc., pero no en Hiriart Urruty), y en el baztanés Echenique (v. burdinezko). Se conserva mejor en vizcaíno, donde los primeros ejs. de burdin son de Arrese-Beitia, pero, aunque con muchas vacilaciones, burdina aparece todavía en autores de la 2.a mitad del s. XX. En algunos casos hay burdina- y no burdin- en primer miembro de compuesto (Voltoire, Gasteluçar, Lizarraga de Elcano, Arrese Beitia, E.M. Azcue, Erkiaga y, junto a formas sin -a, en Xarlem, HerVal y Kirikiño).
sense-1
(V, AN-erro, L, B, BN, Ae, S; -a (det.) Mic, SP, Urt Gram 33, Lar, Añ (V), Arch VocGr; -a (indet.) Dv, VocBN ; -nia Deen I 290; burdin Bera, T-L), burni(a) (V-ple-ger, G, AN, Sal; burnia (det.) Lcc, IC 442r, Añ (G); burni VP 7v, Lar, VocCB , Dv (G), Zam Voc ), burrin(a) (V-ple-arrig-oroz-arr-ger, AN-egüés-ilzarb-olza; -iña Sal; Añ (V)), burduin(a) ( -(i)ñ(a) S; burduña R-is; Gèze, Lecl, Hb (-in), Dv (S)), burdun (S), burña (Sal, R-is-urz), burruña (V-arr, R-uzt), burdi(a) (V-ger, G-goi; SaraskHizt 19), burre(i)ne (V-arrig-arr), burraine (V-arrig), burrina (AN-erro, Sal), burine (V-ple-arr), burne (Bera, BeraLzM) Ref.: VocPir 138; Bon-Ond 138; A (burdina, burni, bürdün, burña, burruña); Etxba Eib (burdiñia, burnia); Iz Als (burniya), ArOñ (burdiña), R 287, 304, To (burniya), UrrAnz (burdiñia); ContR 531; Lrq /bürdüña/; Izeta BHizt2; SM EiTec1 ; Holmer ApuntV ; Elexp Berg ; EI 121; EAEL 107; Echaide Nav 26.
Hierro. "Amolar hierro, burnia zorroztu " Lcc. "Limar hierro, burnia limadu " Ib. "Orín de hierro, burnian ordeia " Ib. " Norteko harriak beregana erakhartzen du burdiña " Urt I 524. "Aferrar, asir fuertemente con fierro, como cuando se aferran las naves, burniaz, burdinaz eutsi, itsatsi, eldu; burniak, kakoak, makoak eransi; kakoaz lotu " Lar. "Enroxar el fierro, burnia goritu " Ib. "Pavonar el hierro, burnia moreztatu " Ib. "Cibica, cibicón, son unos hierros que dan firmeza al eje del coche, manurgaren errodatxan ifinten diran burni luze batzuek " Ib. " Burni urtúe, el hierro derretido" Iz Ulz. " Uretan gozatu-burnia (Vc), hierro al temple" Zait Sof II 158. Cf. VocNav: "Burni, seso o hierro semicircular para apoyar los pucheros en la lumbre (Ochagavía). En otras localidades hierro, hierro del puchero, guibilico, guibleco, elseburnia, etc.". Cf. burddin.
Balizko oleak, burniarik egin eztaroa. "La herrería de Si sería no suele labrar hierro" . RG A, 36 (tbn. B 30). Balizko oleak burdiarik [con nasalización no representada por la grafía] ez. RS 15. Jaunak kriatu zeban / Bizkaian burdina, / armaak egiteko / galzairu gordina. CancVizc 368. Balizko olaak, burnia gitxi. RIs 12. Kartari karta, eta burniari dirua. Ib. 20. Laster orain partitzen da gorputzetik arima / baldin barrena bazaio sartzen zorrotz burdiña. EZ Man I 111. Askotan hautsten diotza lethagiñak kolpeaz / eta mihia ere burdin atheratzen meheaz. Ib. 105. Zein burdina, zokhoan datzana ala erabiltzen dena? Ax 38 (V 23). Zeren baitakizu ezen burdina hura [burdin goria] erabiltzen duen barberaren intenzionea eta borondatea ona dela. Ib. 308 (V 205). Ni ere laguneki, orratza burdineki. Saug 148. Eztun alzeiru, ez burdina, / ez eta berun hotza. O Po 24. Hala nola aimantaren bertute ixilaz eramaiten den burdinak hainitz bertze burdin bata bertzearen ondoan beregana baitakharke. SP Phil 289s. Bidalzen dizudanean burdiña. CartVera 265. Burdiñarik gabe. Ib. 265. Kolpaturik dagoenian fuzil kolpu batez edo ezpata ukaldi batez, edo haren gorpitza pozoaturik dagoenian [...] idoki behar du behin kanporat balak, burduiñak eta pozoak eta gero sendotu. Tt Arima 28. Guztiz oba leuke Heibarrek / burdiña zein da erurra, / baita kapa euna negura. BBizk 31. Burdin bero batez xilhaturik. Mong 589. Non egiten da hanbat burdina, nola Eskual-herrian? ES 116. Bata konsumitzen du subak, bertzea akhabatzen du burdiñak; bata hiltzen da izurriz, bertzea manduleren eskuz. Ch I 23, 7. Nai zuen mendi edozeñek / Potosi bezela izan, / ez nai burnia <burni-a> emanik, / baizen Ofirko urrea. Lar Gram 384. Burdina bero da jo. (G, AN) "No se han de dejar enfriar los negocios" . Aq (pág.) 63 (v. variantes más orientales en A EY III 186). Süiak borogatzen dü bürdüña; eta tentazioniak gizon jüstua. Mst I 13, 5. Burdin garbia limarekin bezala, len baño garbiago ta leunago egiñak. Mb IArg I 233. Burdinez estalia ta lanz arrigarri bat eskuan duela. Ib. 349. Burnia baño otzago ta gogorrago. Cb Eg II 40. Ta alferrikan ez dedin / galdu burnia ura. GavS 33. Deus ere ez ahal da lurraren gainean guri dezakenik bihotz bat, zerutik heldu zaizkon kolpek berek, burdina bezala, gogortzen dutena. Lg I 122. Megopiak, ardoillak dian bezala bürduiña dü jaten. Egiat 231. Ebéki arima naidút / jósi Jesus onaréki; / biótza burriña dút, / moldatubez ór beréki. LE Kop 150. Olioak lagunzendú burriña latz gogórra, zaluitzentú záñak. LE ( in BOEanm 458 ).
( s. XIX) Sartu nere biotzean burni zorrotz bat. Mg CC 246. Ez da zorroztu biar burdiñarik, esku utseetan ta burdiña baga dabiltzanen gorputz samurrak igaroteko. Mg PAb 218. Deritxat danzudala arerijuen esku-burdinen ospe ta barallia. Ib. 202. Lur bira guztia suz ta burdiñaz desegin gura daben Catilinari. Ib. 213. Sutegiti atera barrija dan burdinia samur ta biguna dago. Mg CO 105. Lima batek argitu ta polituten dau burriña latz motela. MisE 69 (v. tbn. NekeA 225). Burnia sutegian berotzen eta erazekitzen da. AA I 412. Oinak ta besuak burdina zorrotzez josita [Jesu Kristo] . fB Olg 4. Birjinen estaduba urria, ezkondu bagakuena zidarra ta ezkondubena burdinia dala. fB Ic III 326. Urik onena da burnia daukan ura. " La ferruginosa" . It Dial 85 (Ur metal-ura, Dv burdin ura, Ip bürdün hura ). Oetako [ola] bakotxak naiko ura dabela zenbat burni dagikean [adierazo nai izan det] . Izt C 131. Errementarijan goritu ta galdaturiko burdiña baten gisan. Ur MarIl 40. Burdina kraska zuken besoko indarrez. Hb Esk 35. Ezin pisatu-al kobre eta burni, eta beste gai asko. Lard 206. Bürdüñak ezkuan bezala, phentsamentü hunak bihotzian barna egiten dizü herexa. Myst 11. Burdina sutegian baino khaldatuagoa. Hb Esk 35. Ezin pisatu-al kobre eta burni, eta beste gai asko. Lard 206. Burdina sutegian baino khaldatuagoa. Dv LEd 81. Burdin txar batek zagokan athe bat ideki zuen. Laph 86. Bürdüñarik dianian zintzarri egilia. ChantP 384. Orgendako bi burdina. HerVal 135. Lurraren erraietarik burdin idekiten ari diren jende oste bat. Prop 1883, 143. Orlandok emon eutsan bat ona, / Leongoari esku biakaz ezkuduan, / burdiñ ez motzak, mee miñ zorrotzak gordiñ mingotzak / inkau bagarik ez eutsan itxi ikutuan. AB AmaE 452. Gari urte txarra, baratzuriyak gorriik ez badu: izaten du burniyari ateratzen zaion gisan, ordoi bat ostuan Uzta-Aboztuan. Sor Bar 100. Jesus gurutzefikatzeko serbitu zizun burnia. Arr May 81. Galda galdan dagoan burnia baño gorriagoko oñaztuak. Apaol 56. Borthaz bortha philtzar tzar, luma eta burdin zahar erosten. Elsb Fram 167. Burdiñaz ta suz zaurituarren. A BeinB 36. Lurraren axaleko ala barnagoko izaite zer guziez: harri, burdina, lur, ikatz, ur eta bertze... HU Aurp 97. Iduriz beti erikor diren batzu burdinaz eginikako batzu bezen bizikor direla. Ib. 133. Gizon talde andi bat billatu neban indar neurketan burdin luze bat iaurtika. Ag AL 44. Zelan [...] suak ez deutsan itxiten su argitsua eta beroa izateari, burdinan aurkitu arren bere. Itz Azald 30.

( s. XX) Idiak atzetik eroien golde ortza biotzaren erdian sartzen jakon burdiñea zala esango eukean. Ag Kr 205. Bandera oial da burdin zarrak gordeten. Ib. 96. Mendi gorri aiek burniz urratu dituzte. Ag G 216s. Ura zan burni zarrezko trumoi ta kaskabarra! Ib. 301s. Aragi-barruan burniak nolako miña ematen duan. Urruz Zer 139. Sutan goritutako burniari. ArgiDL 31. Burdina bezen gogorra. Ox 89. Gizon alimale batek [...] bihurtzen zituen burdinak eta izigarriko pizuak altxatzen [zirkoan] . Zub 112. Ez urkatzailek, ez suk, ez burnik, ez lidaken galaraziko. Or Mi 26. Burdiña urtu lanetan bera baño oberik ez eguala. Kk Ab II 188. Gudarijak dagixuz, berunezko bizkarrak, / tente diran erruak, burni diran iztarrak. Laux BBa 138. Aldare-aitzina hetsia dela burdin-ziri gora batzuez, burdina ingudian jorik eginak. JE Ber 22. Suaren azpiko burdin zabal handia. Barb Leg 141. Oneik aberiok beraunezko sabela-edo dabe. Antza, bai; burdiñea jaten daragoioe-ta. Otx 113. Eman ditzagun mundu huntako aizkora guziak, burdin ala alzeiru, aihotz, belhagoi ala puda, denak batean urturik. Lf Murtuts 22. Orain gorriak orma bi... / Yo besteak eta... Ai!... Burni! (En un partido de pelota). Monzon Urrundik 119. Edenez ala burdiñez il. Or Aitork 204. Burnia bezain zorrotz dan ahopaldi gogor sendagarria. Ib. 227. Bi burni-puska zeuden parean arrian sartuta. Polik soka-muturra burni aietako bateri lotu zion. Anab Poli 24. Gurdi batentzako burni batzuek eskatzera bialdu du. NEtx Antz 23. Nik meetzen det burnia / nai dedan bezela. Ib. 18. Zaldi-burdin bat aurkitu eban bide ondoan. Bilbao IpuiB 109. Okotzetik burdiña bat sartuta. Ib. 67. Preso zen eta kaiolaren ziriak etziren xokoletazkoak. Dena burdina ziren. JEtchep 21. Burnia bezin ajolakabe. Ugalde Iltz 46. Burdiña ugertu eta ez ugertuak bananduten. Erkiag BatB 121. Zauri-ertzak burniarekin erretzea. Ibiñ Virgil 103. Ez ditzazula burni erdoituz altsumak zauritu. Ib. 88. Burniarekin lurra iraultzen. Ib. 72. Abenduko elurra gailtzerua, Ilbeltzekua burniya, Otsailekua egurra, Martxokua ura. (G-nav). Satr CEEN 1969, 76. Zu itzatzeko burdin zorrotzak naramatzala eskutan. Xa Odol 265. Hainbeste burni gurutzatu, hain estruktura egokiak. Lasa Poem 100. [Adarrari] ipiñi zon autsitako [lantza] artatik kenduriko burdiña. Berron Kijote 98. Burdina hura suian ezarri. Etchebarne 45. Oletara minerala ekarri eta burnia egiten omen zuten. JAzpiroz 12. Burdiñe, kobre eta gañerako onek. Gerrika 265. Ez luke inork, burdinaz eta tupikiz ondu nahi balu ere, irudi sendoagorik sortuko. MIH 176.

v. tbn. Astar II 162. Zav Fab RIEV 1909, 30. Azc PB 206. Eguzk GizAuz 54. Larre ArtzainE 105. Burdin: Zby RIEV 1909, 398. StPierre 27. GMant Goi 57. Altuna 26. Gand Elorri 157. Burni: VMg 52. Echag 144. Lh Yol 31. MendaroTx 71. Zait Sof 24. Gand Elorri 58. Vill Jaink 64. Azurm HitzB 61. Ataño TxanKan 146. MMant 84. BBarand 78. AZink 141. Insausti 297.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de compuesto). " Burdin arrastelua, râteau de fer" SP. " Burdina-karraba, carreau de tailleur" Ib. "Borgoñota [...], burni burukoa, burdin burukia " Lar. "Cuchara para sacar agua de las tinajas, sulla-katillua, burnikatillua " Ib. "Alacranes, esecillas de trabar botones, burni-eseak, zillar-eseak, urre-eseak, nolako diraden " Ib. "Brafoneras, armas de hierro antiguas a manera de escamas, burniezkatak " Ib. "Hachard, burdin-aiztur " T-L. "Boulet, bolet, burdin-bola " Ib. " Burdín-kaldaria, caldera de hierro" Iz ArOñ. v. infra BURDIN HARRI, etc.; v. BURDINAZKO.
Eta zituzten halakretak burdin halakretak bezala. Apoc 9, 9 (He, TB, IBe burdinazko, Ur (V) burdiñazko, Ur (G), Ol burnizko, IBk burdinezko). Ezen hark gobernaturen ditu hek burdin berga batez. Ib. 19,15 (IBk burdin). Gero burdin garroteaz hezur xehatzeraño. EZ Man I 107. Bañan hobenen nazazu libra zepoetarik, / nola gaixtagin hartua burdin gatheetarik. Ib. II 71. Burdin-athe bortitz bat. SP Phil 414. Pairatu tristeziak, gauak, / deabruak eta furiak, / desparaziño, presondegi, / burdiña gathe goriak. 163. Kobre eta burdiñ errementa guzien olhagizona. Urt Gen 4, 22. Norteko harriak ukiturik daraman burdinazko erreztun batek hurbiletik ezartzen zaizkon bertze hanitz burdin erreztun bata berzearen ondotik bereganatuak daramatzan bezala. He Phil 290. Bürdüiñ arreia txipi batetarik [...] zünükian ikhusi jendiak. Egiat 166. Bürdün arroparen petik / lantatü derot lanza. 'L'armure' . Xarlem 537. (en 534 bürdüña arroparen petik) Guziak su bilhakatuak, olhako sutik atheratzen den burdin puska bezala. Dh 163s. Ikusi zuen otso andiak / zeukala ark lepandea, / artzen ziona lepo guztia, / burni-arantzez betea. It Fab 138. Eta gobernatuko 'tu burdin zarda yaikin. Echn Apoc 2, 27. Burdin korazak. Ib. 9,9 (Ip bürdün bulharrekuak). Begira jarriten da ermitatxo barrura, / leioaren burdiña erreja artetik. AB AmaE 390. Burdin sagarde bat arriñatu. 'Bieldo' . HerVal 141. Lurrezko eltzeari / burdin tupina bat / oihuz hasi zitzaion. Zby RIEV 1908, 766. Burdin krako batzuetan. Jnn SBi 161. Bürdün khatiez estekatürik. Ip Hil 217. Burdin-khadena batez. Arb Igand 80. Lenago legez iñor / begoan kantetan / laster burdiña-amarrak / oi eutseen bernetan. Azc PB 49. Esku-artean eukan burdin makillea gora iasota. Ag AL 44. Or da emen, burdiñazko topiñ da galdarak (maskelua, pertza, burni-pertza), lurrezko lapiko, pedarra ta txangillak. Ib. 60. Burni-makillazko itxitura bat egin diote. Goñi 107. Garririk oñetara burdinkateak ebazala. Echta Jos 107. Makila bat mizpira ginharrizkoa, bere burdin gerrenarekin. JE Bur 127. Lenbizi burni-beta ikatz-suakiñ bigundu-ta erauzten eta puxkatzen zuten. Lh Yol 6. Burdin kurutzea. Ox 168. Zuk lez, beste zapatraki gustiyak be ipiñi badaiez orrelako burdin-txapelak [...]. Kk Ab II 16. Igurtziz erabiliaz meatutako burdin-artxabalak. JMB ELG 30. Biortzeko burni-tresna bat da. Ib. 69. Lotu ditzagun esku ok / bi burni-mutur elkar urtuak / diran baino estuago. Or BM 62. Burni tratuan ibiltzen dana. ABar Goi 29. Atadiko burni-kakoan lotuta. TAg Uzt 75. Goidelarazko idazkuntzak haien oroitzapena begiratu zuen, "teanga iarann", hau da, burdin hizkuntzaren aipu baitakar, Goidela jin-aitzin izaroan mintzatzen zenaren. Mde Pr 222. Ur on bat, dena burdin kolore eta burdin gustu. Zerb Azk 47. Burdiña usaña. SM EiTec1 147. Txandaka degu biok / burni-urtze-lana. NEtx Antz 18. Uriko burdin-atera eldu ziran. Arriand Act 12, 10. Orman egozan estun eta burdiña-kakoetan. Erkiag BatB 50. Burdin-esteak-eta sartu zituen lurreko ur-zuloetan eta [...] asi ziran bonberuak euren ur-odiak eskuetan. Ib. 13s. Ba, burdin hondarren / ibai beltzean / zuhaitz gabeko / ugarte erreren / baten bila. Azurm HitzB 50s. Fisika, Kimika, Burdin-galdaketa, Tximizt-arloak eta Metafisikako yakintza batzuk burutapenetan murgilduta erabiltzen dabe. Abeletxe GaziG 137. Ebroren gañeko burdin zubian. Gerrika 165. Burdin-negozio batean hasten da lagun batekin. MIH 336.
azpiadiera-1.2
(Pl.). Cadenas, grilletes.
Genzen zizakiola loturik zeuzkien burniak. Ber Trat 114r. Eta gu gelditzen gare burdiñetan zangoa. EZ Man I 113. Sathan gathetik laxaturen da. Orduan da largaturen Sathan burdiñetarik. Ib. 69. Burdin hekin seinaleak gero ere egonen dira ene oinetan. SP Phil 308 (He 309 gathe). Zer izanen dut emateaz / mila jende burdiñetan, / baldiñ esklabo behar banaiz / Ifernuko zepoetan? 203. Presondegi beltz batean bezala gaitzez kargatua, burdiñez herstua. Ch III 21, 4 (SP, Leon burdinez, Mst bürdüñaz, Ip khatiaz, Pi oiñestunakaz (oin-burdiñakaz)). Bürdüñak huñetan beilütie bezala. Mst III 32, 1 (Ip bürdüinak). Preso altxarazten eta burdinetan ezartzen zituzten. Lg I 96. Hautse zütian bere bürdüiñak. Egiat 218. Rolanek ezar bürdünak eta minza. Xarlem 657. Tiranoek gatiboak gatez eta burdinez / kargatzen ohi dituzte. Monho 48. Sartu zuen karzelan, bete zuen burniz eta atzenean lepoa kendu zioen. AA III 495. Pairatu ditu pertsekuzionerik izigarrienak, tormentarik kruelenak, burdinak, heriotzea. Jaur 401. Onela burniz ondo loturik. Lard 146. Egortzen dute burdinetarat, urkhatzeko eguna ethor artean. Hb Egia 45. Zein hobendun diren! Burdinetan diren asko baino hobendunago. Ib. 122. Orduan burdinetan zadukan gaixtagin bat aiphatua, Barrabas deitzen zena. Dv Mt 27, 16 (Ip khatietan). Gathibotasun hau zoin garratz ahal zaizun eta burdina hauk zoin dorphe! Laph 96. Katez eta burniz lotu eta Jenobeba egon zan ziega artan bertan sar zezatela agindu zuen. Arr GB 98. Garririk oñetara burdiñakaz lotuta zengozala. Echta Jos 109. Manatu ziotela burdinak khen ziozkaten. Barb Sup 149. Eskuek burniz billurtu ta sudurrek eraztunez idi-astoari bezala zulatu bear. Or Mi 93. Kateak autsi ta oin-burniak porrokatu zituen. Ir YKBiz 189. Burdinetan daukazuen gizona eremazue hamar orenetan auzitegirat. Lf Murtuts 47. Burdinetan egon izan ziran aien zoritxarra. Zait Plat 16. Burniak kendu, bere burua lokabe ikusi ta arpetik atera da. Ib. 49. Burdinez kargaturik / oi presundegian. Balad 216. Kartzela atarian esku-mutur-burniak ezin lasaturik nengoalarik. Lab SuEm 206.
azpiadiera-1.2.1
(Pl.). Barrotes, rejas.
Berriz ni atsekabez, / burni artean [kaiolan] naukatela beldurrez. Mg ( in VMg 105 ). Gora-bera au ikusi ebanean / sartu zan [kaiolan dagoan] katamotza aserrean, / zerua besoz nai dau arrapatu / eta eukazan burdiñak urratu. Zav Fab, RIEV 1907, 543. Jauregi eder bat, inguru guzia dena burdinez zerratua. Barb Leg 130. Burni-tartetik. "Por entre las rejas" . Ldi BB 28. Burua [lehioko] burdin artetik sartzen hasi zan. Osk Kurl 199.
azpisarrera-1
HARI-BURDINA. v. hari.
azpisarrera-2
ATE-BURDINA. v. ate.
azpisarrera-3
BURDIN ABAR.
Residuo de hierro.
Burniari loturikako ikatz edo egur abarrak kentzen ziozkaten. Lh Yol 13. [Labeari] burni abarrak bi orduz geroz jaurtiki diozkagu-ta. Ib. 12.
azpisarrera-4
BURDIN ADUR. "Burdiñ-adur (V-m), suciedades rojizas que deja la plancha en los objetos planchados" A.
azpisarrera-5
BURDIN HAGA (V ap. A; burniaga BeraLzM; bürdün-haga S ap. A; bürdüñ- Foix; burnaga BeraLzM). Palanca, barra de hierro. "Palankia edo burdinagaak" Mg PAb 135 (en una lista de instrumentos de ferrería). "Barre de fer" Foix. "Burdiñagea, burdiña luze ta lodi bat arri astunai bultza eragiteko (arrobian)" EEs 1930, 200. "Burdinagaren ordez palanka [erabiltzen da orain]" SM EiTec2 129. v. BURDIN BARRA.
Lagunduten deutsee agoia su azpiti ateraten ijela ta gatzamalliak, bakotxak bere burdinaga edo palankiaz. Mg PAb 126s. [Burni-jaurtitzeko] txandea eldu zaielata, burni-aga banaz enparantzara sartzen dira. Ag EEs 1917, 202. Bere burdiñaga luzez, labezolan zegoen zama jo ta zatitu zuten. Lh Yol 12 (50 burni-aga ). Bazuen eskualdun makila bat, burdin-haga alimale bat. Barb Sup 146. Atearen burni-aga kendu, [...] ta badoa aizea bezain usu gau bildurgarrian. Or Mi 99. Urrik azpikeriz, burni-agaz yota zerraldo uzten du Bikendi. Ib. 58. Aurreko burdin-agari izugarrizko takatekoa erantsi zion bekokiaz, oargabe. TAg Uzt 28. Sarrerako burni-agazko esi sendoaren gibelaldetik. Ib. 153. Begira jarri zan, besoak burdiñagetan gurutzetuta ipiñiaz, alkar laztanka, gerria apur bat okertuta, balkoi batean bailegoan. Erkiag Arran 68. Berotu bitartean, burdin-agaz eragiñik, agertzen dan burdiña utsa batu egiten da, au da, agoa sortzen da. Zubiau Burd 102. Aren gorputz-atalak brontzezko odiak dira / eta aren azurrak, burdin-agak lakoak. Ker Iob 40, 18 (Dv burdinazko zaflak, Ol burnizko zigorrak). Lan hauetan, eraren anatomiak ixuri osoaren aldizkako hausiketa bidez (burdin-haga, nahiz troxkoa dela), sutegirik ateratzen den bezela, mamitzen dira. MEIG IX 120. (en colab. con NEtx)
azpisarrera-6
BURDIN HAITZ. Imán. "Pierre de fer" Lfn NotesO 10. v. BURDIN BIZI.
Kadran-orratzak, / burdin-aitz latzak, / hunki-eta buztan mehea, / xuxen, han hara, / eguerditara, / diadukan punta xehea. O Po 10.
azpisarrera-7
BURDINA LANDU. Hierro forjado.
Danek, Greziak eta Moselek atheratu ditine burdina lanthuak hire merkhatuetara. "Ferrum fabrefactum" . Dv Ez 27, 19 (Ol burni landua, Ker burdiña landua). Zernai zaar ta ertizko etxean dezuten orok --gutun, yazki, burni landu, ari-lan, argizaiol, [...]-- yar zazute, arren, "Eusko-Ikaskuntza"-ren eskuetan. Ldi IL 128.
azpisarrera-8
BURDIN ALDI (PMuj). Edad de Hierro (periodo prehistórico). Cf. BURDIN ARO.
Eneolitos edo urraida-aldia ezkero igaro ziran, bata bestearen ondoren, burdiñori- eta burdin-aldia. JMB ELG 71. Burdin-aldikoak, batik-bait Hallstatt-aro ezkerozkoak. Ib. 72. Ondoren, burni-aldia igaro zan, erromatarren zabalkuntzak arteraño. Ib. 63. Burni-aldikoak (agian lenagokoak) izan bear dute. Ib. 66.
azpisarrera-9
BURDIN HARI.
azpisarrerakoSense-9.1
a) (Dv A; burdiñari BeraLzM; bürdün- S). Ref.: A (bürdün-hari); Lh (bürdün-hari). Alambre. "Fil de fer" Dv. "Hilo de hierro, alambre" A.
Erran diezadazu zer den, gure pentsamenduak, burdin hari baten medioz, urrunerat eramaten dituen indar hori? Lap 33 (V 19). Burdin harizko hesirat heldu zeneko. JE Bur 18. Taulazko barne handi bat, burdin har]r[iz inguratua, soldadoz zaindua. StPierre 39. Burdin hari bizardun, elektrika. Ib. 28. Trebolak (kordelak) beren txanpel, kala-berun, burnari (alanbre), amu-gas ta gañerontzekoekin. Elizdo EEs 1925, 248. Uso zuririk / maitekorrena / [...] burdin-arizko / kaiolan dago, / erosta baten, ai! ai! ai! Enb 171. Hiru haurrak [...] burdin-harien artetik beha dagozkigu, sagu batzuen pare. JE Ber 28. Gela estuak eta burdin-ariz sareturiko leio-zirritu utsak. TAg GaGo 81. 1, 3 m/m-z beeko burniariari, 2, 70 laurleko. EAEg 21-3-1937, 1334. Zurubia jexten dan tokian burni-ari bat ikusi nun ordun; goiko barandatik zintzilik eta urean narrazka zijoan. PMuj Noni 63. Egur ta burnarikin egindako itxitura. JAIraz Joañixio 70. Piñu-salla ipiñi zuten. Baita sail ori burni-ari edo alanbrez oso ondo itxi ere. Munita 25. Gazta gordetzeko bae burniarizkoa. Anab Poli 8. Kittarra. Sei burni-ari zintzilik. NEtx LBB 237. Arrisku ontatik [puskatzetik] seguratzearren, berriz egin zuan, burdin-ari batzuk barrengo aldetik jarrita. Berron Kijote 35s.
azpisarrerakoSense-9.2
b) Raíl. v. BURDIN-LERRO.
Emen [Vintemillen] izan dira barriro pardel ikusi bearrak eta Italiako burni-arietara aldatu premiñak. Ag Ioan 181. Zaldi-mandoen indarrez burdiñ aritik ebillen burdian [...] (oraindik tximist-indarrik ez egoan orretarako, Bilbon). Ag Kr 117. Bultziaren gurpillak burdin-arietan pirritaka dagien burrunbak. TAg GaGo 18. Arnaska bizian sartu da Zarautzen, burdin-arietan labainka, Donostiko bultzia. TAg Uzt 5. Trenentzako lerrobiko burdiñari luzeak. Erkiag BatB 119.
azpisarrera-10
BURDIN-HARIGINTZA.
Burdinarigintza eta Etorkiñak, B. I. "S. A: de Trefilería y Derivados" . EAEg 7-6-1937, 1777.
azpisarrera-11
BURDIN ARO (PMuj). Edad de Hierro (mitológica). v. BURDIN EDADE; cf. BURDIN ALDI.
Ur[r]ezko garaian lurrean bizi izan zan; baiña gero, burni-aroan, gizasemeek zegizkien gaiztakeriz lotsatua, ortzira goratu omen zan. Ibiñ Virgil 44. Jakin bear duzu, Santxo lagun, gure burdin-aro ontan urre-aroa berpizteko jaio nintzala ni. Berron Kijote 226. Urre-aroa deritzana gure burni-aro ontan berpizteko. Ib. 216.
azpisarrera-12
BURDIN AROTZ (burnarotz Zam Voc). "Herrero. El pueblo dice errementari" Zam Voc. v. arotz (2).
Tiriki-tauki-tauki, / mailluaren otsa... / Gaur gora nai nukela / nik Gabi-arotza, / bai burni-arotza, / mailluaren otsa. Or Eus 210.
azpisarrera-13
BURDIN HARRI (L-sar; Lar, Hb, A Apend; burni-harri G-nav; Lar; bürdün-harri S; burnarri G; Lar). Ref.: A (burnarri); JMB At; Ond Bac (burniarri); Lh (bürdün). (Mineral de) hierro. "Sideritis, un género de piedra, salpicada de manchas de hierro" Lar. "Alcohol, piedra mineral de color negro, algo azul y resplandeciente, burnarria, mearria" Ib. "Sorte de pierre parsemée de petites taches de fer" Hb. "Piedra ofita" JMB At. "Piedras pequeñas y negruzcas. Según el pueblo contienen hierro" Ond Bac.
Nork arkituko du Españan toki bat, beruna, burnia, kobrea, burnarria, alzairua, urrea ta zillarra ain ugari guztitik dariola? Izt C 60. Burnarri meatze ospatsuak. Ib. 71. Zirraida (estañuba), beruna, burnarriya, burnigorria (kobrea) eta zillarra ere atera izandu dirade. IPrad EEs 1915, 106. Bilbotar aberats batzuk asi omen dira Berastegin burni-arria ateratzen. A Ardi 82. Lehenagoko burdin-harri harrobiak. Larre ArtzainE 98.
azpisarrera-14
BURDINAZKO (V-gip; Dv; burdinezko G-azp, B, BN-arb; SP, VP 57r, Lar, Añ (V, AN); burnizko V-gip, G, AN-gip-5vill; VP 93v, Lar, Añ (G); burniazko Lcc; bürdüinazko S; Casve; burrinezko V-arr, AN-erro; Añ; burnezko Bera, BeraLzM). Ref.: Etxba Eib (burdiñazkua, burnizkua); EI 104; Gte Erd 69. De hierro, férreo. "Argolla de hierro, burniazko argollea" Lcc. "Afilar cosa de hierro, burniazko gauzea afiladu" Ib. "Qui est de fer" SP, Dv. "Férreo" Lar, Añ. "Almete, yelmo, burnizko burukoa" Lar. "Burdiñazko begituna, argolla" A. "Burdiñazkua, de hierro, férreo. Oiñ, gauzarik geixenak dira burdiñazkuak" Etxba Eib. "Burnizkua, lo mismo que burdiñazkua. Eukan ontzitadi guztia zan burnizkua" Ib. "Koldea mie burrinezko (AN-erro), arado de una púa" EI 104. "Burdinezko aitzurra deuka (G-azp, B, BN-arb), burriñezko atxurre (V-arr), burnizko ankak deuzka mahai horrek (AN-gip-5vill), bürdiñazko haitzürra (S)" Gte Erd 69. Tr. La forma burdinazko, que supone burdina, es casi general en vizcaínos y septentrionales, documentándose incluso en autores que emplean burdin (como J. Etchepare y Barbier). Los escritores guipuzcoanos emplean sobre todo burnizko, aunque hallamos burniazko en Iztueta y en alguna ocasión en Aguirre de Asteasu.
Ethor zitezen burdinazko borthara, zibitatera daramanera. Act 12, 10 (He burdiñazko, TB, Dv, IBe burdinazko, Ol burnizko, IBk burdinezko). Emanen draukat bothere Jentilén gainean. Eta gobernaturen dituke burdinazko zihorrez. Apoc 2, 26s (Ip bürdüñazko ). Han dirade burdiñazko maillu eta arrodak. EZ Man I 103. Burdinazko itze handi batez. Harb 301. Marteillu zillar[r]ezkoak hauts detzake ate burdinazkoak. O Pr 314. O arrazoiñezko kolera, / graziarik gabekoa! / Lekhu esperantza galdua! / Denbora burdiñazkoa! 156. Billa itzazue burnizko biotzak, gaitzez beterik daudenak. Lar SermAzc 50. Burdinazko erreztun batek. He Phil 290. Arzen du botikari jakinsuak burdiñezko korrik batekin zirau itsu izurduna. Mb IArg I 230. Burnizko biotz au kendu ta, arren, aragizko bat indazu. Cb Eg II 132. Zehaturen zaituztet burdinezko puntak dituzten azoteekin. Lg I 340. Larru arrasetik burdiñazko zintak gorpitzaren gastigatzeko er]r[abilten tie. AR 430. Burriñásko káte gogórrak. LE Matr2 86. Burdinazko orratzen punta zorrotzak. Brtc 150. Urratzen zizten gorputzeko aragi guziak burnizko azkazalakin. Ub 115. Bihotz gogor, bihotz burdinazkoak. Iraultza 16. Mallu burdinazkuakaz dabillenaren eskubak. Mg CO 19. Ezkonduen bizimodua gurutze txit astun eta samiña da berez, eta burnizkoak dira onen kateak. AA II 89. Burniazko azotez. AA III 601. Burdinazko azotez bere gorphutzak sarrazkitzen. Dh 172. Burdiñazko untze lodiakaz. EL2 205. Gobernatuko ditu zigor burdinazko batekin. TB Apoc 2, 26s. Khaldera irekituak, burdinazko orrazeak. Jaur 387. Burnizko katea. It Fab 262. Burniazko kutxa lodi giltza askorekiko batean gordeak. Izt C 225. Burdiñezko eltzea eta lurrezkoa. Gy 91. Burdinazko esku du Turkoei hedatu, / bainan ikuspen horrek bertzeak ernatu. Hb Esk 159. Faraonen biotz burnizkoa biguntzeko. Lard 71. Morrollo sendo eta burnizko balanka alboetan ondo sartuakin itxia. Ib. 537s. Eta eukezan loarikak burdiñazko loarikak lakuak. Ur Apoc (V) 9, 9 (G burnizko ). Burdinezko eta marmolezko untzi guzia. Echn Apoc 18, 12. Harotz eta burdinazko eta letoinezko obra orotan langile. Dv Gen 4, 22. Gerrikotzat burdinezko gathe bat. Laph 150. Burnizko katea gerrian lotuta. Aran SIgn 21. Burdinazko gerriko bat dena punta zorrotzez bethea. Jnn SBi 91. Burnizko zepo batean eskuak sarturik. Apaol 123s. Nehor ez gira mundu huntan burdinazkorik. HU Aurp 89. Onek ez eukalako / munduan aiderik / ezpada burdinazko / kutxea gorderik. Azc PB 133. Lurrezko ta burdiñazko ontzietan. Ag AL 41.
( s. XX) Burdiñazko aginddun zepo (trampa) andi eder bat. Echta Jos 247. Ohe ona. Zurezkoa baino hobe burdinazkoa. JE Bur 188. Kaiola batzuek zotzezkoak dituk, beste batzuek burnizkoak. Ag G 303. Goitik beera ta beetik gora dabilen burnizko soka lodiari lotuta. A Ardi 39. Presondegian dauden / burnizko ateak. JanEd II 114. Huna Baigorrirateko zubi burdinazkoa. Barb Sup 47. Burdiñazko kaiola. Enb 66. Lixun-sundezko gelatzar illun, / burnizko leio ta atiak? Ib. 173. Burnizko kaja batean. Tx B I 51. Lapur-bildurrak dauzkate kajoi / burnizkuetan gordiak. MendaroTx 128. Burdinezko soka lodi bati esker. FIr 151. Onako burnizko eskumutur onek ezurrak eioko ditik. Or Mi 57. Lantzeruek eruaten daben lako burdiñazko txapel edo kaskua. Kk Ab II 14. Burdinazko bi erhaztun gotor. JE Ber 23. Toki batzuetan burniorizko zeren bat dala uste dute oñaztarra; beste batzuetan, berriz, burnizkoa dala. JMB ELG 83. Burnizko ezpaten dirdiraz. Laux AB 76. Elizaren puntako gurutzearen puntan bazen burdinazko oilar bat. Zerb Gerlan 34. Kebide itxia ta burnizko labea zeuzkan [sukaldeak] . TAg Uzt 110. Burdinezko estalgi arin bat emaiten dio gatiluari. Lf Murtuts 9. Burnizko oiak. JAIraz Bizia 40. Bere burnizko borondateak bein bat geiago garaitu zun. Etxde JJ 48. Bein baño geiagotan atzitu dut eskuaz burnizko eskudela. Txill Let 132. Burnizko plater bana artu. Anab Poli 93. Burnizko lokarriez. Arti MaldanB 210. Erregeak bere herritarrak lau taldetan ezarri behar ditu, Platonek dionaz: [...] hirugarren mailean, ofizialena, burdinazkoa. Lf ( in Zait Plat XVII ). Burdiñezko kurutze bat dago an. And AUzta 79. Baserritarrai baturiko laia, atxur, golde-zati, uztaiak eta edozer, burdiñazkoa edo izan ezkero. Erkiag BatB 124. Eun mingain, aleun ao eta burnizko aotsa banitu ere. Ibiñ Virgil 83. Bi indar, bata malluaren pixua, bestea burdiñazko topearen aurkako reaziñoa. Zubiau Burd 103. Haize errota eroriaren ondoan / burnizko zubi pean. Lasa Poem 115. Kalbarioak errezatu ta burnizko ubal oiek gorputzean ibilli ere. TxGarm BordaB 61. Burdiñezko oe bat. Gerrika 98. Ohitura burdinazko katea baino lokarri etengaitzagoa baita. MIH 36.

v. tbn. Lap 265 (V 121). Etchebarne 120. Burdinezko: Osk Kurl 123. Burnizko: Echag 218. Arr GB 141. Lh Yol 12. Auspoa 77-78, 21. Azurm HitzB 30. Ataño TxanKan 193. BBarand 93.
azpisarrerakoSense-14.1
Hecho con hierro candente.
Burdinazko marka bat bizkarrean. Etchebarne 45.
azpisarrera-15
BURDINAZKO BIDE. Ferrocarril. v. burdinbide.
Norteko burdiñazko bidia, Madrildik Franzijara zuzen joianak. (1856). BBatzarN 175. Beraz ez da onezkero / frantzesik Frantzian; / danak emen ditugu / oraingo aldian, / burnizko bide traste / oien aitzakian. Xe 223. Ez gera beñere alleatuko, burnizko bidian ez jartzeko seta orrekin. Sor AuOst 73. Egun, burdinazko bideri esker, aise eta fite laiteke bide horren kurritzea. Elsb Fram 90. Laster eginen da piaya burdinezko bidean, eta loria da hetan ibiltzea. Ib. 166. Inglaterran burreñezko bidea, / Prantsien meriñakea; / ez dala errez izango / ezautzen aberatsa ta pobrea. (V-arr). AEF 1930, 14.
azpisarrera-16
BURDINAZKO SOINEKO. Armadura. v. BURDIN SOINEKO.
Dukia, burdiñazko soñekuz jantzirik eta ezpata albuan arturik, Turkuen lur urriñetara juan zan gudura. Etxba Ibilt 490. Galburu orizko koroe-dunak eta aberatsak; burdiñezko soiñekoa oi dutenak, godo-odolaren aspaldiko ondorenak. Berron Kijote 199.
azpisarrera-17
BURDIN BARRA (Hb, Dv, A; bürdünbarra S ap. A. Barra de hierro, barrote; palanca de hierro. "Barre de fer" Hb. "Barre de fer. Il est aussi syn. de phalanga, levier" Dv. "Lingote" A, y "barra de hierro" Zubiau Burd 107, citando ambos a Mg. v. BURDIN HAGA.
Eztuk posible burdin barrez / oiñak lothurik joatea, / ez eta gloriarat ere / Ifernutik igatea. 158. Arik aurrerako biar edo lanak geratuten dira ijeliarentzat, zeñi jagokan ijestea edo irutia burdiñia, ekarri artian burdin-barra izatera. Mg PAb 127 (tbn. burdin-barria ib. 135, en una lista). Emeretzi burdina barra. HerVal 204. Burdin barra kozinillako. Ib. 206. Hango leihoetan ezarri zituzten [...] burdin barrak, eta gero, heien barneko aldetik, taulazko traba suerte batzu. Elsb Fram 106. Phalanga edo burdin-barra mehe bat eskuetan. Prop 1894, 281. Leiho bakhar bat burdin barrez hetsia. Arb Igand 76. Burdin-barra, marteilu, / aizkorak eskutan / zure bortak aurtikiz / lurrerat pusketan. Etcham 56. Azpeiti dala Azpeiti, / Riojan San Millan... / an bai, euskal-amarren, / burni-barrak pillan! Or Eus 211. Burni-barren saneurria ere garestiagotu dezake. EAEg 10-3-1937, 1242. Iragaile soil bat zekusatenean, gaitzeko kaska bat emaiten zioten burutik behera [...]. Batak burdin barra bat erabiltzen zuen helburu hortarakotz. Mde Pr 134. Leioko burni-barren atzetik ederkitxo ikusten nituan. Anab Aprika 88. Burdin barra haundi bat baiginuen. Etchebarne 36. Leio txikiok burdin barrak eukezan. Gerrika 100.
azpisarrera-18
BURDIN BERA (T-L, bürdüin Casve). "Fer doux" T-L, Casve. v. BURDIN GEZA.
Burni berazko eta galtzairuzko txatarra. "De hierro dulce" . EAEg 5-2-1937, 986.
azpisarrera-19
BURDIN BIZI (BeraLzM; burni- BeraLzM). Imán.
Burnibizi bat euki ezkero edozeñi egin zaiokezute, ikutu gabe nai dezuten tokira armiarma eraman baietz. EgutTo 15-6-1919 (ap. DRA ). Burdin-biziak eztau ezer bereganatzen, neuk lasto-izpi bategaz ardau a baizen ondo. Or Tormes 19. Giza gorputzak, abereek, hitz batez, bizidun guziek, burdin biziarenak iduri irrada batzu bidaltzen dituztela. Mde Pr 311.
azpisarrera-20
BURDIN BORTA. "Bürdüñ-bortha (S-saug), plaque de fonte du fond de l'âtre" Lh.
azpisarrera-21
BURDIN EDADE. Edad de Hierro (mitológica). v. BURDIN ARO.
Burni edadea berriz / dator zori gaistoan, / urre-oriak kendurikan / burnidun anz illunak. Lar Gram 385.
azpisarrera-22
BURDIN-EGILE. v. burdingile.
azpisarrera-23
BURDIN ENDAI (burnindai G-nav). "Burnindai bat, una pala de hierro para meter el pan en el horno" Iz Als. "Pala de horno de hierro. La de madera es sencillamente labendai" Ond Bac.
azpisarrera-24
BURDIN ERRAUTS (bürdün-erhauts S, burña- Sal, R ap. A; Casve). "Escoria líquida de hierro" A. "Scorie (en fusion) bürdüinerrauts" Casve. v. BURDIN GESAL.
azpisarrera-25
BURDIN HESI (Lar, Hb; burni- Lar, BeraLzM). "Balaustrada de hierro" Lar. "Reja" BeraLzM.
Burdin esi au ez bada apurtzen / koska larrian gabiltza. Ayesta 91.
azpisarrera-26
BURDIN ESKUARE. "Burni-eskuare, arriak bereizteko burnizko eskuarea" (V-gip) Urkia EEs 1930, 45. Cf. burdinare.
azpisarrera-27
BURDIN ESTALI. Chapitel.
Elizkoi batzuek egiñak dira torreko tximizt-orratza (pararrayos) eta burni-estalia (chapitela). Ayerb EEs 1912, 37.
azpisarrera-28
BURDIN EZTI. "Fer doux, burdin-bera, burdin-ezti" T-L.
azpisarrera-29
BURDIN FERRA. Herradura.
Bi oñetan dabilza burdiña <bor-> ferrak. "Il cloche de[s] deux pieds" . Volt 160. (Interpr?)
azpisarrera-30
BURDIN GARAI. Edad de Hierro (mitológica). v. BURDIN ARO.
Burni-garaia itzali ta urregaraia mundu guztiari ekarriko dion aur iaio-berriari lagundu ezaiozu. Ibiñ Virgil 42.
azpisarrera-31
BURDIN GELA.
"Cuarto para almacenar el hierro elaborado" GoiBur 240. "En un cuarto [...] llamado burninguela, se halla una gran porción de granadas de mano" (1824). Ib. 241.
azpisarrera-32
BURDIN GERIZA. Coraza. "Cuirasse" Bibl Ex, voc. del final.
Efodaren soin-gainekoa eginen duzu [...]. Aho bat izanen du erdian, buruarentzat. Ezpain bat ahoaren inguruan --ehule lan--; burdin-gerizaren ahoa bezala izanen du, ezin urratua. Bibl Ex 28, 31s (Dv, Ur soineko, Ol, Ker guda-bularreko ).
azpisarrera-33
BURDIN GESAL. "(B), escoria líquida de hierro" A. "Burdin gesal orrekin erre nuen eskue" Izeta BHizt2. v. BURDIN ERRAUTS.
azpisarrera-34
BURDIN GEZA (PMuj). Hierro dulce. v. BURDIN BERA.
Burni gezazko bi ardatz eta lau kurpil zituan [idi-parearekin erabiltzen zuten orgak] . Garm EskL I 142.
azpisarrera-35
BURDIN GORDIN.
Hierro crudo, mineral de hierro.
Orduko miagizonak burni gordiñ edo latza jalkitzeko aitzkiñ asko gogorrik etzeukatelako. Lh Yol 6.
azpisarrera-36
BURDIN GORI (V-gip; SP; burdiña gori V-gip; Añ; burni gori Añ; burña gori R-is). Ref.: Etxba Eib (gorixa); Iz R 304; Elexp Berg (gori). Hierro candente. "Burdin goria, fer chaud" SP s.v. goria. "Cauterizar, erre burdiña edo burni goriaz" Añ. "Burdin gori, fierro (calient), candens" Tilander. "Burdiña gorixa artzen eban eskuan, Ferran malluarixak" Etxba Eib. "Búrña góri bat, un hierro rusiente" Iz R 304. "Burdin gorixakin markatzen die animalixak" Elexp Berg. v. BURDIN GORRI.
Azotatu ondoan iustiziak sorbaldan, burdin goriaz emaiten dioen markaz eta zigilluaz prezatzen den ohoiña. Ax 416s (V 270). Dakarrelarik bere eskuen burrin gori bates egiñik dagon liburu bet. Luzuriaga 15. [Sendalleak] esaten badu burdin goriz erre behar dizula an edo emen zere gorputza. Mb IArg I 174. Burriña goria. LE-Ir. haren [Sibaren] adoratzailek badute non kopeta estal ilhargi hastez, burdin goria lagun, non sudurra marrazta Gangeko ligaz edo behi khorotzez. Hb Egia 60. Burni goriz bizkarra erretzen dio [zezenari] . Or Mi 49. Gertu giñan burni goriak eskuz artu, su gañean ibilli ta Yainko-arren zin egiteko, ez genula egin. Zait Sof 168. Burdin goriak bere marka ezko malguan erretzen duen antzora. Mde HaurB 73. Burni goria ur otzean sartu oi dan bezela. Etxde JJ 169. Burni goria sartu omen zion begietatik. Anab Poli 128. Erdi ondoren kumeetan iarri bear duzu arreta guztia; bereala iabearen xakia burni goriz ezarri bear zaie. Ibiñ Virgil 97. Martin erremendariak burdin-gori bati eragoion dinbi ta danba mallukaz. Abeletxe GaziG 93.
azpisarrera-37
BURDIN GORITU. Hierro candente. v. BURDIN GORI.
Suz eta kharrez, kanpoan eta barrenean, ariman eta gorputzean hartua, inguratua eta, burdin goritua bezala, goritua eta sutua. Ax 599 (V 385). Onelakoak markatu bear lirake mingañean burni gorituarekin. AA I 571. Zelan burdina gorituak [...] daukan burdinearen eta suaren izatea eta deitu leitekeon burdinea eta sua batera. Itz Azald 30. Irurazaiak lapurtzat daukanak, jaso bearko du burni goritua eskuan, eta burni gorituak erretzen ez badu, irurazaiak eman bearko dizkio berrogei sueldo . Etxeg RIEV 1908, 116.
azpisarrera-38
BURDIN GORRI.
azpisarrerakoSense-38.1
a) Hierro candente. v. BURDIN GORI.
Baldin senti badiozute abzes bilduma edo materiarik duela, denbora hartan aparanziaz agerian den lekhuan zillhatuko diozue burdin gorri batez. Mong 591. Infernuko su gar izugarriak gorputz guztia barrena, berun urtu edo burni gorriaren gisa banatuko dira. Cb Eg II 148. Arotzak burdiña gorria sutheitik moldatzeko idoki onduan, nahi dien moldian ezarteko, behinere arras hoztera eztizi uzten. AR 46. Bakhotxak bere ubela gordetzen du, eta oro behar bezalakoak dire! Burdin gorri arrastoa garraiatzen ez duten guziak, behar bezalakoak! Hb Egia 36. Zer dire burdin gorri, berun urthu, olio irakituak, ifernuko thormenten aldean? Dv LEd 218. Bildurrik gabe hartuko nuke burdin gorria eskutan: / beste hoinbeste esan ez dunik ez dela egongo gutan. Xa Odol 269. Nihaurek garbituko dauzkitzut zure ezpain zikinak burdin gorriarekin. Larre ArtzainE 261.
azpisarrerakoSense-38.2
b) (V-gip; T-L; burdüiñ gorri S; burnigorri BeraLzM). Ref.: Etxba Eib; EAEL 110. Cobre. "Cuivre, kobre, okain, burdin gorri" T-L. "Burdiñ-gorrixa, cobre. Arrateko aldietan, bazan burdiñ-gorri gei apurren bat" Etxba Eib. v. kobre, tupiki; burdinori.
Onez ganera billatu dabez diru burdingorrizkoak. Ezale 1897, 144a. Aiamendiyan batezere, zirraida (estañuba), beruna, burnarriya, burnigorria (kobrea) eta zillarra ere atera izandu dirade. IPrad EEs 1915, 106. Burnigorria. " Cobre" . EAEg 14-10-1936, 43. Egizak burdin gorriz suge bat. Zerb IxtS 41s. Burdin gorrizko sugea. Ib. 41. Ta hartu nuen ezpata / burdin-gorriz egina. Azurm HitzB 31. En DFrec hay un ej. de burnigorri.
azpisarrera-39
BURDIN GORRITU. Hierro candente.
Aska bat urez bethea, behar orduan burdin gorrituaren iraungitzeko. JE Bur 58. Bi langilek urez betetako ontzi bat ekarri ta burni gorrituari jaurtiki zioten. Lh Yol 12. Eztian ibili untzi bat zakurrak milikatzen duen goxotasunian, harek ere milikatu burdin gorritu hura, eta mihia batere erre gabe, gero. Zub 112.
azpisarrera-40
BURDIN JAKA. Armadura.
Jauntz dezagun burdiñ jakatzat fedea eta karitatea. He 1 Thess 5, 8 (Bibl burdin-soinekoa ).
azpisarrera-41
BURDIN JANTZI. Armadura. v. BURDIN SOINEKO.
Zaldi eder bikañak ozar datoz enparantzara, ta beren gañean iaio burni jantziz estalduriko gizon gazteak. Ag EEs 1917, 213. Etzion beste minik egin, baizik eta alde ortako burdin-yauntzia urratu. " Desarmarle todo aquel lado" . (Quijote IX) AIr RIEV 1928, 605 (Or RIEV 1929, 9 arma-yantzi ).
azpisarrera-42
BURDIN JO (T-L, bürdüin Casve). "Fer battu" T-L, Casve.
Har zazu zilharrezko edo burdin yo plat bat. ECocin 18.
azpisarrera-43
BURDIN KAKA (Dv (BN-bard) A; T-L). "Scorie de fer" Dv. "Cagafierro, escoria sólida de hierro" A. "Machefer" T-L. v. BURDIN LETZO.
azpisarrera-44
BURDIN KATU. "Burdin gathua, davier de tonnelier, chat de fer" SP. "Burdinkato, tenazas grandes de hierro con que se mueve la goa (masa de hierro candente) (Mg PAb)" A.
[Agoia] botaten dabee beera ta txirikiña edo burdin kato bat iraatsirik, darue gabipera. Mg PAb 127.
azpisarrera-45
BURDIN KOKA. "Bürdüñ-koka (S-saug), garniture de fer du fuseau" Lh. "Ferrure (fuseau), bürdüin koka" Casve.
azpisarrera-46
BURDIN KOLORE. De color de hierro. "Pinchard" T-L.
Ur on bat, dena burdin kolore eta burdin gustu. Zerb Azk 47.
azpisarrera-47
BURDIN KUTXA (T-L). Caja fuerte. "Coffre-fort" T-L.
Etxeko zoko batean bazuen burni-kutxa ttipi bat eta an zituen ebatsitako diruak. Izeta DirG 122.
azpisarrera-48
BURDIN LAHAR (Hb; burni-lar Lar). "Abrojos de fierro, que se usaban para mancar enemigos y caballos" Lar.
azpisarrera-49
BURDIN LAN (T-L; burni-lan PMuj). (Trabajos de) forja. "Ferronnerie" y "sidérurgie" T-L. "Metalurgia, siderurgia" PMuj. v. burdingintza.
Burdin eta kobre lanetan hari zirenei. Dv 2 Par 24, 12 (Ker errementariai ). Etxe batek galdegiten du hargina; burdin lanak, harotza. Lap 57 (V 29). Burni-lan oriek nolakoak izango ziran beste aztar batzuk badagerkigute. Lh Yol 6. Bizkai erriko mutil gaste bat, oso azkarra burdiña lanetan, errementari ona. Kk Ab II 186.
azpisarrera-50
BURDIN LANDU.
Burni landuari eta burni-barrari buruzko saneurriak. "Productos laminados" . EAEg 10-3-1937, 1241.
azpisarrera-51
BURDIN LANGILE.
Ondoren izendatzen diran ogibide, malla eta jardunkizunei dagokie agindu au: [...] fresalariei, ajustalariei, burdin-langilleei [...] eta abar. "Forjadores" . EAEg 29-10-1936, 163.
azpisarrera-52
BURDIN LANKAI. "Herramienta, erremienta, burnilankaia" Lar.
azpisarrera-53
BURDIN LANTEGI (T-L; burni-lantegi PMuj). Forja. "Métallurgie" T-L. "Metalurgia, siderurgia" PMuj. "Burni-lantegiak, fábricas siderúrgicas" Ib.
Ezeri be jaramon barik, ez bide inguruko burdin lantegi ketsuai, ez Ibaizabalgo ontzite ugariai. Ag Kr 117.
azpisarrera-54
BURDIN LANTZAILE (burdin-lantzale T-L s.v. forge). Forjador.
Tzilak, berriz, Tuval-Kain sortu zuen, brontze eta burdin lantzaile guzien aita. Bibl Gen 4, 22.
azpisarrera-55
BURDIN LATZ.
Hierro crudo, mineral de hierro.
Orduko miagizonak burni gordiñ edo latza jalkitzeko aitzkiñ asko gogorrik etzeukatelako. Lh Yol 6.
azpisarrera-56
BURDIN LEIHO. Reja. "Reja de los antiguos trinquetes" BU (ap. DRA).
Apaizak [...] elizako burni-leiora jetxi dira, ta burnien barrutik agertu da Malentxo. Ag G 340.
azpisarrera-57
BURDIN LERRO. Raíl. v. BURDIN HARI (b).
Suburdi beltza bere burni lerrotik barruna laisterka. Ag G 12.
azpisarrera-58
BURDIN LETZO (L-ain ap. A; T-L). "Cagafierro, escoria sólida de hierro" A. "Machefer" T-L. v. BURDIN KAKA.
azpisarrera-59
BURDIN LOHI. Cemento armado.
Ogei ta berrogei metroko etxeak jasotzeko, moldeak egiteko, burni-loi moldeak antolatzeko egur asko bear da. Munita 135.
azpisarrera-60
BURDIN LUR. "(Terre) ferrifère, bürdüinlur" Casve.
Etzauden opor egiten beste huntzietan ere. Batean garia legorreratzen, bestean burdin-lur gorria huntziratzen. Osk Kurl 129.
azpisarrera-61
BURDIN MAHAI.
Yunque. Burni maia astiro jotzen ari izan gabiaren ondoan. Lh Yol 47.
azpisarrera-62
BURDIN MAILU (Hb; bürdüñ Foix ap. Lh; bürdüin- Casve; burni- Lar). "Almádana, almádena, almádina, burni-mallua, burdin malluki andi bat", "ferrada, maza de hierro, burnimallua" Lar. "Gros maillet de fer", "massue" Lh. "Massue (arme)", "maillet" Casve.
Eskupean zeukan burni mailu aundi bat artuta ura goratu zuan etsaiaren buru gainean. Lh Yol 47. Eta Harroka egin zuen Laminak. Bainan, burdin-mailua eskuan, gizon batek puska puskaren ondotik jauzarazi zion. "Un marteau de fer" . Barb Leg 27.
azpisarrera-63
BURDIN MEA.
azpisarrerakoSense-63.1
a) Mina de hierro.
Non nahi burdin miak badire. Prop 1902, 76. Aiamendin, Oiarzungo lurretan, burnimia zar-zar batzuk badirala. Lh Yol 5s.
azpisarrerakoSense-63.2
b) Mineral de hierro.
Guztiak nai izan dabe albait lasterren aberastu [...], geroari jaramon barik, atereago ta burdin-mea lenago agortuko zala aintzat artu barik. Eguzk GizAuz 160.
azpisarrera-64
BURDIN MEATZE.
azpisarrerakoSense-64.1
a) (burni-meatz PMuj). Mina de hierro. "Yacimiento o mina de hierro" PMuj.
Berastegiko Erriak badu burni-meatze ugaria txit, Biskotx deitzen zaion toki eroso batean. Izt C 67. Artan arkitzen da burni meatze bat, legua lauren bateko inguru guztian menasta ona ta iori ematen dabena. Ib. 71. Plino, Kaizar eta Esterabonek gure mendietako burnimeatzen aberastasuna goratu dute. Lh Yolanda 5. Beste gain erpin bat bazan agiri / lên eze: gaur burni-meatz iduri. Ldi BB 128.
azpisarrerakoSense-64.2
b) Mineral de hierro.
Kaleru aiek Somorrostrotik burni-meatzaz beterik etorri ta, ustutakoan, ondarra artzen zuten. Anab Don 113.
azpisarrera-65
BURDIN-METAL-OLA. Cf. burdinola.
Meatz eta Burnimetal Olak. "Minas y Fábricas Siderometalúrgicas" . EAEg 18-10-1936, 79.
azpisarrera-66
BURDIN MINA. Mina de hierro.
Leitzaranen burni-minak daude. JAzpiroz 12.
azpisarrera-67
BURDIN MOKO (T-L; burni-moko PMuj). "Ferret" T-L. "Herrete" PMuj.
azpisarrera-68
BURDIN MUTIL (T-L, PMuj; -th- H s.v. muthila). "Valet d'établi" T-L. "Soporte de banco de carpintero" PMuj.
azpisarrera-69
BURDIN NAHASI.
Burdin naasiak. "Ferro-aleaciones" . EAEg 14-10-1936, 43.
azpisarrera-70
BURDIN NEGAR. Mancha de orín.
Atxur txiker kirtenik bakoa, burdiña-negarrez beteriko artaziak, giltz ingeles ao bakoa... Erkiag BatB 21.
azpisarrera-71
BURDIN HORI. v. burdinori.
azpisarrera-72
BURDIN ORRI. "Plancha, burnorri (neol.), lit. 'hoja de hierro' como el alemán eisenblatt" A DBols.
azpisarrera-73
BURDIN HOSTO (T-L, PMuj; burni-o PMuj). "Planche de métal", "tôle" T-L.
azpisarrera-74
BURDIN HOTS. Sonido de hierro(s), metálico.
Ai! Ango orduko negar, txilio, / burdiñ-ots miña, / Infernuagaz bakarrik oi zan / bardiñ bardiña. AB AmaE 45. Giltz ta morrolloen burni otsa. Ag G 339. Burdiñots zakarra entzun-erazo ostean, euren paretik igarota al eban baizen aguro, gelditu egin zan automobil tartaiña. Erkiag BatB 87. [Burni-txoriaren] kantuak burniots antzeko zarata dualako. MItziar Txoriak 126. Horiek baino lehenago, Arrese Beitiak, burdin-hotsa darion Bizkaiko hizkeraz adierazi zuen aldez aurretik euskararen heriotza. MIH 26.
azpisarrera-75
BURDIN PALA. "Otra para que llaman burninpara con su mango de palo" (1733) GoiBur 241. "Bürdün-phala (S-saug), grande pelle en fer" Lh. "Bêche" T-L.
azpisarrera-76
BURDIN PALANKA (burdin-phalanga. H s.v. phalanga). Barra de hierro. v. BURDIN HAGA.
Burni balenkarik sendoena. Cb Eg I 5. Bere batelaren bularka burni balanka batekin urratzea. Izt C 429. Oro hil zituzten, haren manuz, burdin phalanga ukhaldika. Elsb Fram 85. "--Hautsi beharko dugu borta. --Hauts-azue". Deus ezin ardietsiz, jauz-arazi dute, burdin palangaz. HU Zez 128. Eta, bere makila han zuen orduko Piarrek, Ñakeroren makilari trebes emana, burdin palanga bezen bihurri... Barb Sup 184.
azpisarrera-77
BURDIN PRINTZ.
" Burni-printza, burni-zati txiki-txiki bat eta gehienetan oso punta zorrotzekoa" ZestErret .
azpisarrera-78
BURDIN SAGAR (bürdüñ S-saug ap. Lh; burduin Alth Bot 18). "Var. de pomme grise et petite" Lh.
azpisarrera-79
BURDIN SALDA (burdiña-s. SM EiTec1 157). Hierro fundido.
Ni naiz urtzalleetan / aurrena kantatzen; / izerdia dariot / burni-salda urtzen. NEtx Antz 18.
azpisarrera-80
BURDIN SARDE (BN-baig; SP; burni-sarda G-nav). Ref.: A; Iz Als (burnisarda). Horca de hierro. "Fourche de fer" SP.
Askok ez zuten harmatzat, burdin sarde, aihotz, gerren edo lantza herdoildurik baizik. Elsb Fram 118. Burdin-sardia bi eskuz harturik, bazoan arrotzari buruz. Barb Piar I 68.
azpisarrera-81
BURDIN SARE (Vc ap. A; T-L, -tsare Bera; burdunsare V-ger ap. A; A DBols). Reja, red de hierro. "Grillage, treillis" T-L.
Burdin sare bat, bi pikader, xofeta lurrezko bat. (1767). SenperEus 65. Zugatz edo arbola gazte bat egoan burdin-sarez inguraturik. A Ezale 1897, 198b. Euskal-errian atietako kisket, maratilla, morrollu ta burnisareak alperrikakoak ziraden. Ag Serm 428. Katamotzak arrapateko euken burdiñazko txaolatxo bat, burdinsarez inguratuta. Echta Jos 310. Buru batean dago errebota, harri pikatuz eginik, harrasi batek zabaltzen duela eta bertze batek goititzen, burdin sarea hegian. JE Bur 25. Burni-sare baten atzean ikusi bearko zuala. Ag G 291. Burni-sarez (reja) itxita illobi irudiak / nunai agertzen dira kalien erdian. Garbiz GH 1924, 765. Kurutze-egunean bi kutxatxo [...] erlikiaz beterik, Iruñako katedralean, torreko burnisare batean ipinten zituzten, ostots ta erauntsiengatik. " En una reja de la Catedral" . A EY I 202. Burni-sarezko ateburuan zegon ezkillari lokarritik eragin zion deika. TAg Uzt 188. Ijituek arrapatuko ez dutela etsi-etsita, bere ostean burdin eta leiar ots gogorraz isten dan burdintsarean barna igaro ta yauzi ta ikotu egiten du. Amez Plat 96 (ap. DRA , que traduce, por error, "platero"). Burdin sare batek debekatzen zuan kanpora irtetea. Osk Kurl 199. Koruko burdin-sarera begira. Onaind STeresa 69. Murru gaineko burdin-sarea berritu. Larre ArtzainE 73.
azpisarrerakoSense-81.1
( Burdin-xare ).
Burni-xare batek ixten ziek, begiakin ikusten duten askatasun ta zorionerako bidea. Ataño TxanKan 231.
azpisarrera-82
BURDIN SOINDU. "Blindado, burdin-soindua" (1880) JFlor.
azpisarrera-83
BURDIN SOINEKO. Armadura. v. BURDINAZKO SOINEKO.
"Samouraï" edo soldado zonbait, beren bi ezpatak kurutzaturik burdin soinekoen gainetik. "Armure de fer" . Ardoy SFran 214. Ezar gerrikotzat egia, jantz burdin-soinekotzat zuzentasuna. Bibl Eph 6, 14 (TB soiburni, Ol, Ker, IBk, IBe bularreko ). Fedearen eta maitasunaren burdin-soinekoa jantz dezagun bai eta salbamenduko esperantzaren kaska. Bibl 1 Thess 5, 8 (He burdin jaka ).
azpisarrera-84
BURDIN SOINU. Ruido de hierros; ruido metálico.
Ango garraxiak! Ango abarrotsa! Ango burdiñ soiñua! Ango arrien sunburrunea! Ango gizonen bilin-bolakea zertzan! Ag AL 145. An ibiltzen dek [burni-txoria], lar muturren baten kokatuta, "siit-siit" burni-soñu gozoa joaz. MItziar Txoriak 127.
azpisarrera-85
BURDIN SUKULA. "Bürdün-sukulak (S), morillos, piezas de hierro que se usan en el hogar para asar viandas, sostener cacerolas, etc." A.
azpisarrera-86
BURDIN TXATAR. Chatarra. "Burdiña-txatarra, deshecho de hierro. Gerra ondorian, burdiña-txatarrakin aberastu dira bat baño geixago" Etxba Eib.
Ola aundi batera daroaz Nikanorrek bigarrenez burdiña txatarrak. Erkiag BatB 127. Burdiña txatarrak badakarrez, eta badaroez urtuteko, laba aundietara-ta. Ib. 161.
azpisarrera-87
BURDIN TXINGAR. Hierro candente.
Genoban langille bat burdin-txingar artera jausi zan. Gustiz odolduta eta itxutasun osoan egoan gaixoa. EgutAr 8-5-1963 (ap. DRA , que traduce "barra de hierro").
azpisarrera-88
BURDIN UR (L, BN, S; Hb, Dv; bürdün-hur S; burruñ-ur R-uzt; bürdüin hur Foix, Casve). Ref.: A (burdin-ur, bürdün-hura, burruñ-ur); Lrq /bürdünhúr/. Agua ferruginosa. "Eau ferrugineuse" Hb, Dv, Foix. v. METAL-UR.
Etxearen mugapean dago ugaio iturri bat, burni ur otz menasloraduna ematen dabena. Izt C 97s. Hanti Sügarrak odeietara jauzten eta hedatzen, eta hire elder gahüna, bürdünhura bezala, turrustatzen. Chaho AztiB 9. Hortarakotz urik hobeena da burdin ura, zeren kolore eder bat ematen baitu. Dv Dial 85 (Ip bürdün hura; It burnia daukan ura, Ur metal ura). Mirikuak ikhusten duenean eri bat kolore txarrakin, apetiturik gabe,... zer egiten dio? Emaiten dio errekitua, kinkina arnoa, burdin-ura edo erhautsa. MarLi 3 (ap. DRA ). Mendi-barrenean burdin-ur azal-lodia dario atx bati. A EY II 79.
azpisarrera-89
BURDIN URTU (T-L s.v. fonte; burni u. PMuj). Hierro colado. "Hierro fundido" PMuj.
Orobat badituzte duphina hirur zangotakoak burdin urthuz eginak. Horietan da heien baxereria den guzia. Prop 1897, 285. Kurpil bakoitzak burni urtuzko txopin bat zeraman. Garm EskL I 144.
azpisarrerakoSense-89.1
Masa de hierro fundido.
Emendi dua burdiña urtu guztia. Mg PAb 132.
azpisarrera-90
BURDIN UZTAI (Hb, T-L; burni-ustai PMuj). "Cercle de fer" Hb. "Aro que ciñe las duelas de las cubas" T-L (ap. DRA).
Zaldien lotzeko burdin usteia hautsi zen. Prop 1884, 39. Zorro orren aboa burni-ustai bategaz itxiten zan. "Argolla de hierro" . Or Tormes 17.
azpisarrera-91
BURDIN XAFLA. Lámina, placa de hierro.
Bere ametsetan jo eta jo darabilen burni-xafla durunditsua. "Placa de resonancia" . MEIG IX 126. (en colab. con NEtx) Burni-xafla mehar hauek. "Láminas extrechas" . Ib. 129 (en colab. con NEtx).
azpisarrera-92
BURDIN ZIRI (V, B, L; T-L; -ntziri Bera; burni-ziri G-to-nav; BeraLzM; bürdün- S; bürdüiñ- Foix; burñaziri Sal; burruñaziri R-uzt; burdin-zi Hb). Ref.: A (burdinziri, burni-ziri, bürdünziri, burñaziri, burruñaziri); Lrq /bürdünzii/; Iz UrrAnz (burdin-ziríxa), To (burniya); Ond Bac (burnizi); Elexp Berg; Izeta BHizt2; ZestErret. Cuña de hierro; punzón. "Tres barritas o burnincirias" (1762) GoiBur 241. Cuñas de hierro que se usan para partir troncos recios" A. "Coin en fer" Foix. "Burniziria, egur txikitzeko erabiltzen dan burnizko ziria" Etxbe EEs 1931, 41. "La cuña de hierro" Iz UrrAnz y To. "Burnizi, cuña de hierro. La -i final será larga" Ond Bac 115. "Coin en fer" Lrq. "Goupille" T-L. "Burdinsiri, burdinazko pieza luzanga eta zorrotza edo diedro-formako muturduna. Egurrak printzatzeko erabiltzen da" ZestErret.
Burdin ziri bat kaldatu. HerVal 149. Burdin ziri yoiteko mailu bat. Ib. 166. Bere pikotx, puda, haizkora, bi hortzeko, arrastelu, burdin ziri eta matoak sorbalda gainean [...] badohaz dela baratzerat, dela oihanerat. Prop 1897, 126. Ikazkiñen lan-tresnak auek dira: Aizkora, tronzerra (bi eskuleku dituana), burni-ziria, borra (mazo aundi bat). Garm EskL I 84. Arbolari, askotan, nai dan lekura bestela bota ezin dalako, burni-ziri batzuk sartzen zaizkio ta borrarekin jo. BasoM 102. Ondoren txikitu, bai egurra ta arria. Egurra, aizkora, zerra eta burni-ziriakin. JAzpiroz 204.
azpisarrerakoSense-92.1
Punzón de hierro.
Judaren bekhatua burdin-xiriaz eta diamantaren mokoaz iskribatua da. "Stylo ferreo" . Dv Ier 17, 1 (Ker burdiñazko eztenaz).
azpisarrerakoSense-92.2
Barrote; barra de hierro. " Burdinxiri, barre ou baguette de fer" Hb.
Leihoak mukurru dagode betheak ikusliarrez, burdin ziri batzuen artetik buru zenbeit geldi geldia dagozilarik, begiak bakarrik alde orotarat alhan. JE Bur 29. Biziki ofizio pollita zitzautan [itzegilearena]. Eta errexa. [...] Aski zen, ezkerreko eskuaz burdin ziria atxikiz, hunen muturra suan ezartzea. Ib. 59. Ohartzen gira aldare-aitzina hetsia dela burdin-ziri gora batzuez, burdina ingudian jorik eginak. JE Ber 22. Burdin zirizko kaiola batean preso ezarri zuen. JEtchep 20.
azpisarrera-93
BURDIN ZUR. "Bois de fer" H s.v. zura.
azpisarrera-94
ELTZE-BURDINA. v. eltze.
azpisarrera-95
SU-BURDINA. v. su.
azpisarrera-96
TALO-BURDINA. v. talo.
burdina
<< bunatu 0 / 0 1 burla >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper