Tr. La forma eskur se documenta en Capanaga, Echeita (Jos 9), Otxolua (117) y Munita. Con aspiración inicial se encuentra en Duvoisin, Hiribarren y Zalduby.
sense-1
1.
(V arc. ap. A; Lar DVC 222),
eskur (V arc. ap. A). Árbol. Ezkur berereango ziya. "Del mismo árbol la cuña".RS 182.
Belorita ezkur ona, eskeki asko baleuko. "El rollo buen frutal".Ib. 197.
Oba txori bat eskuan ze ez bost ezkurrean. Ib. 432.
Zozpalak dirudi bere egurra ta egurrak bere ezkurra. Ib. 483 (cf. Zait Plat 81 ezpalak bere egurra dirudi ta egurrak bere ezkurra).
Nolan direan eskurrean frutuak gozoenak eta preziaduenak, alan dira gugan espiritu santuen frutuak. Cap 82.
azpiadiera-1.1
(Lar, H). "Roble"Lar.
sense-2
2.
(V, G, AN, BN, Ae, Sal, S, R; Urt I 125, Lar, Añ, VocBN, Gèze, H; h- L; -kh- Ht VocGr, Lecl),
eskur (V-gip; Mic, SP),
ixkur (V-gip).
Ref.:
VocPir 658; Bon-Ond 149; A; Lrq; Iz ArOñ,UrrAnz (eskúrra), Als,ArOñ,Ulz; Etxba Eib; Echaide Nav 98s. ; Elexp Berg (ixkur). Bellota (aplicado tbn. a los frutos de otros árboles com el haya). "Bellota" Lar. "Fabuco, fruto del haya, pago ezkurra" Ib. "Cedris, el fruto del cedro, zedro-ezkurra" Ib. "Faine" Gèze. "1. gland de chêne. 2. gland du hêtre, faîne (mais avec acompagnement du nom de l'arbre). 3. (S) gland du hêtre, faîne, sans adjonction du nom de l'arbre" H. "1.º algunos en S lo concretan a la bellota del haya. [...] 4.º (R), todo alimento de ganado lanar y vacuno" A. v. 2 artazi. Tr. Atestiguado ya en Etcheberri de Ziburu; hay ejs. prácticamente en todos los dialectos.
Ezkurretik ezagun da haritz larraiñekoa, / Bere fruitutik sagarra, bai beretik fikoa. EZMan I 43.
Urde goseak ezkur amets. "Songe au gland".OPr 456 (tbn. en Saug 51).
Jaten zuen ezkurra etzen ari zegokan janaria. MbIArg I 162.
Aretx ganetik botetan dituezan ezkurrak. AñMisE 79.
Kakauari botatzen zaiola urra, artearen ezkurra eta kakau txikia. AA II 184.
Arte-ezkur ta lur-arbietan. ZavFab,
RIEV 1909, 30.
Ezkurrean ametsa / du txerri goseak. Echag 162.
Anziñako denporan gizakiak ezkurra jan oi zutela. IztC 153.
Ezkur bat haritz gainetik / Erortzen zaio gaiñera. Gy 13.
Non txerriai emandako ezkurrak ere pozik jango zitukean. Lard 417.
Eni Orhiko ezkurra janhari bat zait hobia. MichelLPB 294.
Fago hezkurraren olioa hainitz ona da gordinik yateko. DvDial 106 (It, Ur pago ezkurraren, Ip ezkürraren).
Hezkurra haitzetik dilindan. HbEgia 30.
Aretx ezkurrok foru maiteak esan nai dabez. ABAmaE 65.
Khuia eta hezkurra. ZbyRIEV 1908, 761.
Bein batean ezkurra biltzen ari zela. Goñi 70.
Zer? Donostira etorri ta ezkurra jatera?UrruzZer 113.
Ezkurrak onthu haitz abarretan. Ox 115.
Haritz ondoen ezkurretarik / beti sortzen da landare. Etcham 236.
Pago eta aritz ezkurrez beterik beren papoa nasaiki ase ondoan. Zub 101.
Ezkur batzu baditu zintzilik. LdiIL 111.
Larre-zerri naiz ezkur-basurdek / ez dezaten muturkatu. "Jabalíes que pastan en la bellota".OrEus 87.
Ezkurrak mokokatzen ari dan uso-aldrak. TAgUzt 249.
Aritz ezkurra, landarea artzeko nola erabilli bear dan. Munita 40 (39 eskur).
Lo-zurrungan eta --nahiz ez goseak-- / ezkur-amets bat dutela. MdePo 92.
Eskeko edo erromes ibilli naiz zakur gosea lez, ezkurra dutalarik amets. EtxdeJJ 246.
Tximiñueri abillanak, urrak, ezkurrak, naranja azalak eta orretariko zaburrikeriak emon ezkero. SMZirik 112.
Asi zizuzan ezkurrak jaten. AndAUzta 93.
Ezta ainbeste ezkur erortzen arte-ondoa iñarrosten denean. IbiñVirgil 109.
Ezkurrarekin mantendutzen or / ardiak eta txerriak. UztSas 285.
Amorratua da ardia naiz gaztaiña edo ezkurrera. AZink 36.
Pagatxa edo beure ezkurra jateko oso ona da.Ostolaiz 30.
Baroja goseak amets duen amets-ezkurra. MIH 272.
v. tbn. It Fab 76. Mdg 130. Ag G 211. Bera EEs 1915, 215. MendaroTx 360. Akes Ipiñ 33. Balad 210. Berron Kijote 126. Ataño TxanKan 157.
azpiadiera-2.1
"Ezkurrak daukaz orrek txikiak, es mezquino (V-ger)"AApend.
"Badakik bai zein aritzei darion ezkurre (AN-erro). Laguntzaile onari lotzen zaionaz esaten da ori" Inza NaEsZarr 2276.
azpiadiera-2.2
"Azúcar de pila, azukre ezkurra, lat. Saccharea glans"Lar.
sense-3
3.eskur (SP). Cosecha de bellota. "Glandage" SP.
azpiadiera-3.1
Ezkur-aurretik ezkur gorria / jaten asi da basurde."Antes de la época de la bellota."OrEus 279.
sense-4
4."(V-arr-och-ple-m-gip, Gc, pop.), dinero"A.
Patxi guztiz nagia zan, baña nola zeguan ezkurran zurru murrua, berantzat ere zerbait izango zan ametsetan, lau brinkoan eldu zan Don Josen etxera. Apaol 38.
Iragintza kontratakin ezkurra polito baturik. KkAb II 186.
Ain errez irabazten al dira ezkur banakak, keia ta besterik ez dan tabakuaren su-garretan ondatuteko?ErkiagBatB 125.
Ezkurra bear, ostera, esku-artekoa, ene seme ori. Ib. 79.
Gu bezelakuentzat / ez baita samurra, / bai iduki ezkero / naikua ezkurra. UztSas 256.
azpisarrera-1
BERUN-EZKUR.
Bala. Berun-ezkurra (bala) sar diot bi biriketatik. OrEus 48.
azpisarrera-2
EZKUR-ALE.
Bellota. "Ezkur alea: un gland" H. Badirudite ezkur-aleak / orduan oso-osoak. ItFab 162.
Kapulearen barrenen dauden arrak oso osoro ezkur alea dirudite. ItDial 7 (Ur, Dv ezkurra, Ip zia).
Arunzko muturrera iritxi zanean ortziko argiari ezkur-alea zitzaion. (Interpr?). AnabPoli 13.
azpisarrera-3
EZKUR-AZAL.
"(B), cúpula de la bellota" A. Ezkur-azal baltzak / t'orbelak lurrean. GandElorri 193.
azpisarrera-4
EZKUR-DEBEKU.
Prohibición de que pasten los animales de cerda (litm. 'prohibición de (comer) bellota'). Aziendarik sar ez dadin herri huntako oihan barnetan, ezkur debekua emana dugu.
SaraGut
136.
azpisarrera-5
EZKUR-JALE.
Comedor de bellotas. Zeina baita seinale bat yauregi hori egin zutenean lekhu hortan bazirela eskualdunak; bertzenaz nola izanen zen yauregi hori deithua Ezkurjalen egoitza?ElzbPAd 57s (se refiere al palacio del Escorial).
Etzan orduko, arima salbu, / ezkur jaleen zurrunga badu. Ox 116.
azpisarrera-6
EZKUR-LEKU.
Lugar abundante en bellotas. Besteren ezkur lekutan ezin sar dezakela iñork ere abererik bazkatzera. IztC 153.
EZKUR-PIKOR.
"Ezkurbikorra, la bellota de roble" Iz Als. Khuiak beharko zuen / haitz adar hoietan; / Hezkur pikorrak aldiz / lurrean herrestan. ZbyRIEV 1908, 761.
azpisarrera-9
EZKURRA DEBEKATU.
Prohibir que pasten los animales de cerda. Cf. EZKUR-DEBEKU. Aditzerat emaiteko nola ezkurra debekatu dugun, eta hortarakotz zuen aziendak izanen duzu borondatea erretiratzeko. (Sara, 1769). RIEV 1934, 694.
azpisarrera-10
EZKURREAN.
"Ezkúrrian dabitz, comiendo bellotas" Iz ArOñ. Ganadu beltzen eran bazka loietan, ozalean ta ezkurrean bizitzea. AA III 303.
Urde bat ederra [...], gaztainetan, ezkurrean edo pagotxan ibilia. LarreArtzainE 100.
azpisarrera-11
EZKURRETAN.
Comiendo bellotas. Azkonarra basuan / ari tz-ezkurretan. MendaroTx 212.
EZKUR-URTE(V-gip ap. Iz UrrAnz;ixkur-u. V-gip ap. Elexp Berg). Año de abundancia de bellotas. "Ezkúrrúrte, edúrrúrte" Iz UrrAnz. "Ixkur urte, edur urte (esaera)" Elexp Berg. Ezkur urte onean, Aboztuko illaren erdi-alderontz bost edo sei zerri-ama beren umeakin erosi. IztC 154.
Ezkur-urte, sagu-urte. (AN)"Año de bellota, año de alimañas".InzaEusk 1927, 154.
[Ametzak] ezkur urthe duken ala ez jakiteko, hurbilik so egin behar litzaio. GH 1934, 6.
Ezkur-urte da, baita arto-urte. OrEus 78.
Elur-urte, ezkur-urte. EZBB I 93.
azpisarrera-15
ITSAS-EZKUR(FauMar 139). Balano, crustáceo que se fija a las rocas.