OEH - Bilaketa

962 emaitza u bilaketarentzat

Sarrera buruan (15)


Sarrera osoan (494)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ezagutu.
tradizioa
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Ezagutu es la forma mejor documentada. Hay ezautu en Lazarraga, RS (554), Olaetxea (23), Arzadun (53), Urquizu, fray Bartolomé y unos pocos autores vizcaínos posteriores, en los alto-navarros F. Elizalde (89), SermAN y CatAe, en Jaukol (Biozk 34) y en Iratzeder (186); hay ezaundu en Lizarraga de Elcano y Gamiz; izaguntu en textos roncaleses (Mendigacha, CatR , Hual Mt 1, 25); iza(g)undu en textos salacencos (ZarSerm, 167, CatSal, Samper Mt 1, 25 y ZMoso 41); zautu en textos baztaneses (CatB y Balad 180), en CatUlz , y Xa Odol 266 (un ej. frente al general ezagutu ); zagutu en ZugSerm (301); ezeutu en una balada vizcaína (Balad 126). Hay etzagu- (cuatro veces) en Ht VocGr junto a un ej. de ezagutza . En cuanto al sust. vbal., ezagutze- es la forma general. Hay tbn. ezagutute en la mayoría de los autores vizcaínos, ezagututze- en algunos bersolaris y textos populares guipuzcoanos de los ss. XIX y XX (It Fab 102, Bv AsL 35, Zab Gabon 26, Noe 30, Apaolaza 47, AzpPr 31, Tx B 145, Basarri 13, y Uzt Sas 44), y ezagute- en Orixe (Aitork 9, 180, 201, etc.) y algún ej. aislado en Iturzaeta (Azald 32), Moguel (CO 41) y T. Etxebarria (Ibilt 483). El radical ezagut es la forma gral. al Norte (tbn. Or BM 50). Ezagu se documenta en Beriain, Mendiburu (en uno de los ejs., si no se trata de errata, con auxiliar indicativo; v. infra IArg I 105), Cardaberaz (Eg III 272), Arrue (GB 27), Etxaide (JJ 5) y Orixe (sólo en Aitork: 239, 243, etc.). Las formas sintéticas se atestiguan ya en fJZ, y se documentan en Dechepare, Leizarraga, Lazarraga, autores labortanos del s. XVII (Haranburu (267), Oihenart, Pouvreau y Harizmendi), autores vizcaínos del XIX (Moguel, Añibarro, Astarloa (II 131), Uriarte (MarIl 12, Arrese Beitia (AmaE 325)) y, durante el s. XX, en autores cultistas. En Lauaxeta (BBa 42) encontramos el único ej. de verbo fuerte tripersonal. En DFrec hay 643 ejs. de ezagutu y uno de ezagundu .
etimologikoa
Etim. Para la suposición de Schuchardt sobre su origen en un part. románico sabut , v. FHV 157 y FLV 1974, 204.
sense-1
1. (gral; Volt 64, SP, Urt II 299, Ht VocGr, Lar, , VocBN , Gèze, Dv, H), ezautu (V, AN-egüés-ilzarb; , VocCB ( Dv (V), H )), etzagutu (Ht VocGr), izagutu (L), izautu (AN-olza), zagutu (AN, L), zautu (AN-ulz-olza, B; VocB ), ezagundu (Dv (que cita a LE)), ezaundu (AN; Lcc), izagundu (Sal izaundu ), izaguntu (R), ezondu (Ae), ezetu (V-ger) Ref.: A ( ezagutu, ezaundu, ezautu, izagutu, izagun, izaun, zagutu, zautu, ezetu ); Bon-Ond 157; Lrq; Etxba Eib; A Apend ( ezondu ); Iz Ulz ( zautu ); Elexp Berg ( eza(g)utu ); Gte Erd 113, 114 .
Conocer (una cosa, lugar o persona); reconocer, distinguir, identificar; saber. "Connaître. Ezagutu baino lehen ez lauda ez arbuia. Badazagut. Eztezagut gizona " SP. "Apear alguna dificultad, errotik jakin, ezagutu" Lar. "Conocer de vista, aurpegiz ezagutu " Lar, . "Comprehender con el entendimiento, ulertu, adimentuaz ezagutu " . "Connaître, reconnaître, comprendre. Ezagutzen dut gizon hori, je connais cet homme. Ezagutzen du orai non den egia, je reconnais maintenant où est la vérité. Ezagutzerat utzi dio samur dela, il lui a laissé voir qu'il est fâché" Dv. "1. connaître, avoir connaissance de quelqu'un ou de quelque chose. Ezagutzen dut gizon hori, egiteko hori, bide hori. 2. connaître, reconnaître, apprécier, distinguer, discerner, remettre quelqu'un. [...]. Ezagutzen ahal da ehunen artean, on peut le reconnaître, le distinguer entre cent. Orai ezagutzen zaitut mintzorik, je vous reconnais, vous remets maintenant à votre parleur. 3. connaître, savoir. Nere haurrak ezagutzen ditu jadanik letrak, mon enfant connait déjà les lettres. Syn. iakitea. 4. connaître, deviner à quelque signe. Hatsetik ezagutzen da edana zarela, on reconnait à votre haleine que vous avez bu. Syn. ageri izaitea. Ezagut dezakezu nor den bere solasetarik, par ses discours vous pouvez connaître, deviner, déduire quel il est. Syn. barruntatzea, iragartzea, igartzea, igertzea, ikhertzea, igertea. [...] 6. avoir sa connaissance. Ezagutzen du? A-t-il sa connaissance? Syn. ohartzea, orhotzea, orhitzea " H. " Arpegiz ezagutzen det (G-azp-goi)" Gte Erd 113. " Ikustez baizik ez nuen ezagutzen (AN-gip-5vill, BN-ciz, S). Ikusiz bakarrik ezagutzen det (G-azp)" Ib. 113. " Orduan ezagutu genuen elkar (G-azp, BN-arb)" Ib. 114. v. ezagun (II). Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos.
Durangoko jentea bazaut, juizio gitxizkoa da geiaena. fJZ 98. Eztazagut zu nolako amarik. E 113. Eztik ioren egun oillarrak, hiruretan ni nezaguála ukha dezakeán baino lehen. Lc 22, 34 (He, Or, Ker ezagutzen na(u)zula, TB ezagutu nauzula, Dv ez nauzula ezagutzen, Ol ezagun nauzula ). Utra manera andian [Silvero] dazauen guztiok alabadu deuskue. Lazarraga A, 1147v. Ala zara mudaduko, ze / ez zau inork ezautuko. Ib. A8, 1173v. Oi antxinako liburuetan, / zeñetan ditut ezautu / Euskel Erriau oi nola eben / errege batek pobladu. Ib. A6, 1169v. Egiazko eliza hunen ezagutzeko [...] seiñaleak. Mat 67. Ezagu dezagun nor den. Ber Doc 172v. Pilatusek inozenta / libratu nahi zuen / zeren hekin inbidia / ezagutu baitzuen. EZ Noel 96. Elkhar ezagutu gabe. Ib. 33. Mihian da ezagun nor den bat bedera [...]. Iondone Petri ezagutu zen bezala. Ax 396 (V 258). Izenik ezpazuen ere, ezagutu zuen bere adiskidearen letra eta eskua. Ib. 318 (V 211). Garzia, gaixto batak diazaguk berzia. Saug 130 (tbn. en Bela 26). Zalduna, egik semea Duke, ez ezaguke. "Il ne te connaîtra plus" . O Pr 424. Badazaguzkit gogo eta gordeak. SP Imit III 30, 4 (Ch ezagutzen tut, Mst bazikitzüt ). Aingeruaren erranez ezagutu baitugu [...] zure Semearen inkarnazionea. 148. Ezagutu duzuenian idiak mihi azpia hantua duela [...]. Mong 589. Pentsatu bage edo ezagutu bage pekatu zanik. OA 140. Ez ninduten ezagutzen ikustez. He Gal 1, 22 (Lç ninzen begithartez ezagun gabea, TB begithartez ez nintzen ezagutua, Dv ez nintzen ikhustez ezagutua, Ol ez nintzaien ikustez ezaguna, Ker ikustez ez ezaguna nintzan ). Lenago ezaundu baño / uste duei guziak / Nerone bat zerala. Gamiz 203 (v. tbn. 204). Oraindik eztazaute Euskaldunak Euskera duela gauzarik onena. Lar Carta a Mb 279. Nere eskuz beraren bular lanzaz urratua ezagu dezadaño. Mb IArg I 299s. Behatu diot artha handirekin eta ezagutu dut etzela nere umea. Lg I 327. Ezaundu-banindúze ni, ezaunduko-zindúte sinés Aita nérea ére. LE Io 14, 7. Ai baletor ona ez dazaudan ta eznazauban konfesore [...] bat. Mg CO 184. Ezagutu gabe egin edo eragin dituen pekatuak. Gco I 434. [Medikuak] eztakije gatxa ezagututen eta ezagutu arren eztakije zelan osatu. Astar II 102. Argiro dazaut, ondu ezik, betiko galduko nasana. EL2 61. Etzuen ezagutu artzai-soñekoakin [...] zegoalako. Lard 165. Ezagutuko duzu pasta egosia dela, kasolari lotzen denian. ECocin 38. Jangeikuaren izena izan deila izaguntruk eta onratruk mundu guziuan. CatR 35 (CatB 35 zautua, CatUlz 23 zautue, CatSal 35 izaundrik, CatAe 34 ezautua ) Ez baitut ezagutu amaren musurik. Elzb Po 180. Topatu zuten gizon arrotz bat beñere ezagutu gabia. Bv AsL 71. Noiz ezagutu da orrelakorik! Zortzi zentimo baso kaxkar bat. Sor Bar 94. Torre ura Sant-Angeloren izenaz ezagutzen da. Arr May 157. Non, noiz eta nola ezagutu nuen Piarres Adame. Elzb PAd 1. Ezagutu edo jakin ere zuen etzuela [...] zenbeit egun bakhar baizik. Jnn SBi 58.
( s. XX) Neure etxean ezagutu ziran. Ag AL 136. Ezagutu ebanean [...] gertau zana. Ib. 90. Kemen izaguntanda zunrezko trafikiua geroago eta aboroago. Mdg 137. Aurpegiz enituen ezagutzen. A Ardi 45 (v. tbn. Erkiag BatB 114, Berron Kijote 199 aurpegiz ezagutu ). Plazan ezagutu da zein dan nagusi. EusJok 127. Ezagutu neban arrotza zala bertakoen ezaguera apurra ebalako. Or Tormes 89. Balen ziztuetarik ezagutu zuen itsu-mustuka ari zirela. FIr 146. Armand d'Urtubie de Garro, nik ezagutu dutan Garrotar bakarra. JE Ber 34. Petri aiz. Itzetik ezagutu aut. Lek EunD 14. Agintarien asmuak ezagutu ezkero. Eguzk GizAuz 135. Zure liburuak baiño len aienak nik ezagutea zertako ote zan. Or Aitork 180. Ez dut Paris ezagutzen. Txill Let 112. Begiratu zion baño ez zuen ezagutu. Anab Poli 125. [Maiteren ezteietan] ginian elgar ezagutu. JEtchep 65. Ezagutu dedan elurterik aundiena. And AUzta 107. Nekea zer dan ezagutu du [...] bere bizitzan. Basarri 75. Horko bizimoldeak ezagutu gabe. Ardoy SFran 300. Doi doia ikustez nuen ezagutzen. Xa Odol 43 (v. tbn. HU Aurp 80, Alzola Atalak 75 ikustez ezagutu ). Harek ni fiteago ezagutu ninduen nik hura baino, zeren hura zahartua zen. Etchebarne 121. Mundu ontan guk txikientzako [justiziarik] / ez dogu ezagutu ta. Ayesta 99. Nik ezagutu nuanean, Beasaingo fabrikan zebillen. BBarand 150. Txillardegi ezagutzen dut aspalditxoan. MIH 296. Ongia eta gaizkia ezagutzeko adinbat jakituria. Ib. 352. Izenez baizik ezagutzen ez genuen. MEIG III 82.
azpiadiera-1.1
(A).
Conocer (carnalmente). "Es lenguaje figurado que nos viene por traducción" A.
Gizonik ezagutzen eztudanaz geroz. Lc 1, 34 (He, TB, Dv, Ol, Or, Ker (gizonik, gizonezkorik) ezagutu ). Iainkoaren seme date / zuk iaioa deithuko. / Nik gizonik eztazagut / nola da gerthatuko. Hm 79. Eztu esposik Mariak egundaiño ezagutu. 66. Ezagutu ezpadot sekula gizonik / nola jaioko da Jaunori neuganik? Acto 43. Gizonik ezagutu gabeko neskatx garbi eta aurrak. Lard 105. Neskatxa hainitz ederra zen [...]. Bainan erregek etzuen ezagutu. Dv 3 Reg 1, 4 (Ker erregea ez zan aregaz naastu ). Zelan izango da au ezaguten ez badot gizonik? Itz Azald 32. Gizonik ezagutu etzuan Ama. Inza Azalp 48. Etzuen ezagutu, etzuen arekin aragizko artu emanik izan. Ir YKBiz 20n.
v. tbn. UNLilia 5. Inza Azalp 56. MAtx Gazt 20.
azpiadiera-1.1.1
Donzellaren bat korputzaz ezagutu azkero. OA 161.
azpiadiera-1.2
(Con aux. trans. tripersonal).
Herodesek ere ez zioela ezagutu hobenik. Lg II 271. Orai ezagutzen ezdiogun harmarik beharko zuen lanen egiteko. Hb Egia 12. Gure [...] arbasoek zer hedadura ezagutu izan deraukoten Igandearen ongi santifikatzeko legeari. Arb Igand 126. Nehork ez dio behin ere askazirik ezagutu. Larz Senper 12. [Erkiagari] Simenonen itzulpen polit bat [...] eta Arranegi ezagutzen dizkiot. MEIG III 78.
azpiadiera-1.3
(Ref. al estado físico). Ver(se), sentir(se).
[Elbarria] ezagutu zanean oñez ibiltzeko adiña pozez saltoka abiatu zan. Lard 508. Zonbeit egunen ondoan hobeki ezagutu zuen bere burua eta uste izan zuen sendatzerat zoala. Prop 1876-77, 181. Hiltzerakoan ere bere burua gaizki ezagutu duenean [...] galdatu du bere kofesorra. HU Aurp 78.
azpiadiera-1.4
"Se connaître, s'entendre en quelque chose. Ezagutzen zare aberetan? vous connaissez-vous en bétail? Syn. aditzen zaitzu " H.
azpiadiera-1.5
(Con aux. intrans. bipersonal). Reconocer, distinguir, notar. " Horrek ezaka oaindik matxurik ezerre; jakiña, len-lengo materialakin inda do ta "hola" heldu ta ezautze zako berua dala, beste mantak baño beruo dala " ZestErret.
Zertan ezagu zaitzu maite dezula zere humea edo senarra? Mb IArg I 105. Ezagututen jatzula zeure bijotzeko aranzia. Astar II 26. Karlosi sarri ezagututen jakan Martiñi eutsan gorrotua. Echta Jos 53. Laster ezagutu jakan Eladiri bere [...] poza. Ib. 250 (v. tbn. 127, 298...). Nekea ezagutzen zaio ta azkenean zorabio batek ematen dio. Alz Ram 69. Egiteko arek eman zidan lotsa arpegian ezagutu ez lizaidakean. Anab Aprika 76.
azpiadiera-1.6
(Con aux. trans. tripersonal). Reconocer, distinguir, notar.
Idiak erorteko mina duenian ezagutuko diozue idia kolpez erori denean. Mong 588. Noiz eta ere ezagutzen baitiozue begian xuria duela [...]. Ib. 592. Bere bizikera barria ezagutu eutsanean [...] esaeutsan [...]. Ag Kr 76. Ezin eutsan semeari ezagutu zelan artu eban albistea. Ib. 73. Nagusien aurrean erakutsi nai ez arren, [...] [begien] gorriunean ezagutu eutsien bereala. Ib. 158. Ezagutu eutsen guztiak Martiñi gorrotua eutsana. Echta Jos 42. Ezagutzen zion amak semeari barruko illuntasuna. Ag G 76s. Erean dezaukijot bekoki bikaña. "Su frente noble la pudiera reconocer" . Laux BBa 42.
azpiadiera-1.7
(Con ablativo ). Reconocer, distinguir.
Nolatan ezagut dezaket bata bertzetik eta zein diren gaixtoak [...] onen artetik? SP Phil 478 (He 485 nola hek berezkara detzaket ). Ez daki Sherry ardoa Amontilladotik ezagutzen. Mde Pr 108.
azpiadiera-1.8
(Part. en función de adj.). Conocido, sabido, evidente. "Conocido ser, ezautu izan " Lcc. " Gauza hori egia ezagutua da, cette chose est un fait avéré" Dv. v. ezagun.
Iainkoaren egia ezagutuaren kontra. ABC I 5v (v. tbn. Harb 32, CatLan 118 egia ezagutua ). Egia iakinaren eta ezagutuaren kontra ioaitea. Mat 29. Norbait ezagutua eztenean ongi aiphatzen dela bere omen ona gatik. SP Imit I 8, 2 (Ch ezagutua ez dena ). Gauza ezagutua da. OA 137. Jesus haren etsai ezagutua da. Mih 119. Guzur ezagutubaren ganian juramentu egiten ebanak. Mg CO 227 (CatBus 24 guzur ezagutuaren ). Jartia pekatu egiteko peligru ezagutuban. Ib. 127. Zuaitzik ezagutuenak dira [...]. Izt C 124. Haren behar handia ezagutua da. Hb Esk 202. Mirikuek yakin behar dute [...] ematen sendakailu ezagutuak behin, aski ezagutuak gero eta azkenean [...]. Hb Egia 128. Gauza ezagutua da [...]. Dv Lab 115. Hori gaiza ezagütia da. Ip Dial 120 (It, Ur gauza jakiña, Dv gauza yakina ). Aire ezagutu hau. Zav Fab, RIEV 1908, 411. Ondo jakina eta ezagutua da [...]. Itz Azald 96. Eta egunean eguneko saindua aiphatuxagokoa edo ezagutuxagokoa balinbada [...], diren guziak [...] ikhusiko dire mahain saindurat hurbiltzen. Prop 1909, 155. Gaixotasun ezagutuenak. Ag G 4. Gipuzko aintziñakoan aiñ ezagutuak ziran ola eder aietatik baten aurrean gaude. Lh Yol 5. Autore ezagutuenak. Mde Pr 245. Gure nortasun ezagutuaren oinarri bezala. Ib. 352. Philippe Veyrin idazle ezagutuaren liburu batean. Zerb Azk 22. Hazparneko misionest ezagutu zonbait imitatuz. Larz Senper 108. Euskal idazle [...] eta olerkari ezagutua. Alzola Atalak 127. Mgr. Mugica Gasteizko apezpiku ezagutuaren eskutik. Larre ArtzainE 127s.
v. tbn. Gco II 78. Etch 238. HU Aurp 164. Zub 107. Xa Odol 53. Ardoy SFran 239.
azpiadiera-1.8.1
Reconocido.
Inozenzia ezagutuaren atsegiña. 85.
azpiadiera-1.9
(Part. en función de sust.). Conocido, persona conocida.
Zure askaziak, adiskidiak eta zure ezagutiak. Tt Onsa 41.
sense-2
2. (S ap. A ; Lar, ) .
(Con aux. trans. bipersonal). Reconocer, admitir, confesar. "Caer de su asno, desengañarse, kontuan jausi (V) [...] utsegiña ezagutu " . v. aitortu. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Menos frecuente en el s. XX.
Iaingoikoa deskonozi gure salbazalia / eta orok ezagutzen dela bidegabia. E 53. Egiguk grazia [...] hipokrisia gabe ezagut ahal dezagun zer damnazionetan garen naturalki. Ins A, 3r. Ezagutzen dut ez naizela digno. Ber Trat 95r. Zuregana ezagutzen zordun neure burua. EZ Man I 40. Tomasek ezagutu zuen bere hobena eta [...] eskatu barkhamendu. EZ Noel 108. Bere falta ezaguturik eta hobendun zela nabarbendurik. Ax 434 (V 283). Iar zaite Iainkoaren presenzian, ezagutezazu zure merezigabea. SP Phil 138 (He 141 ezagutzazu eta aithor ). Behar dugu Jinkoari susmetitu, ezagutu hura dela gure prinzia. Tt Arima 5. Ezautzen dut lenago bear nuela asi trabaju gau baña [...]. SermAN 1r. Bakoitzak bere faltaak ezagutzeko doea. OA 101. Ezauturik bere oraingiño euki daben deskuido andia. Urqz 28. Baña ezagutzen ta aitortzen det ta guziaz damu det. Cb Eg III 300. Ezagutu behar izan zuen haur bat aski zela asaldatzekotzat haren barnea. Lg II 122. Ahospez ezagützen dügü zü zirela gure Nausirik handiena. CatLan 163. Konfesino jeneralaren premiña daukeenak ta ezagutu gura ez dabeenak. Mg CO VIII. Eren pekatuak ondo ezagutu eta egiaz humillatu. Gco I 431. Ezauntzen ta konfesatzen dút, Jauna itendidan fabórea [...] argítus ezaumentua. LE Ong 36r. Ezagutzen dugula eztugula merezi Jainkoak bertze gisaz trata gaitzan. Dh 98. Juduak beren gaiztakeria ezagutu eta Jainkoaganonz [...] itzuliko zirala. Lard 462. Bere utsegitea ezagutu [...] barkazioa eskatu. Arr May 27. Simeonek ezagutu zuen arrazoin zuela apezpikuak. Jnn SBi 86. Ezagüt dezagün gure eskazkeria eta ezina. Ip Hil 215. Lasaiegia izan naiz, ezagutzen det. Alz Ram 44. Pilatok ezagutu du ta aitortu ere bai [...] Yesusek obenik eztuela. Ir YKBiz 490n (v. tbn. AA II 225, JJMg BasEsc 32, Bv AsL 210, Jnn SBi 102, Otx 91 ezagutu eta aitortu ). Jaun oneik, sozialista izena daroen arren, bakotxaren jabetzea ezautu ta autortu dabe. Eguzk GizAuz 164. Baña ezagutu bearra zeukan eta ezagutzen zuan jende ona zala. JAIraz Bizia 68. Guk ez dugu euskal mintzaira bat baizik ezagutuko. Larre ArtzainE 287. Gazteek ez omen dituzte gure alde onak ikusten, ez omen dute ezagutzen egin dugun lanaren balioa. MIH 228.
azpiadiera-2.1
(Con aux. intrans.).
Zeren ezagutzen bainaiz zordun zure aldera. EZ Man II 26.
azpiadiera-2.2
(Con aux. trans. tripersonal). Reconocer.
1518an Lutherek ezagutzen ziotzan Aita-Sainduari Yesus Kristoren argiak. Hb Egia 114. Egokiago eta pollitago dela ezagutu behar didazue. Mde Pr 137. Erdaldunek [...] ez diote ezagutu ez aitortu [Larramendiri] gaztelaniak dion zorra. MEIG VI 60.
azpiadiera-2.3
Reconocer como, tener por. " Ezagutuko nauzu zure nausitzat, vous me reconnaîtrez pour votre maître" H. " Ezautu: [...] 2.º (S), reconocer, proclamar" A. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos desde Leiçarraga.
Bere Iainko [...] ezagut eta adora ezanzát. Ins B, 2r. Iabetan, Salbadoretan eta Aitatan ezagut eta eduki badezagu. Ins D, 8r. Zu Aingeruek zaituzte bere Iaun ezagutzen. EZ Noel 67. Zeruko izarrek dute Iainkotzat ezagutu. Ib. 56. Filosofiak bere prinze ezagutu dizu, antikitatiak haren eskiribiak admiratu zitizu. Tt Onsa 17. Ezagüt ezazie hontarzün ororen üthürbüria bezala. FPrS 16. Nausi zaitu ezagutzen / eta [...] gustietan du / zure nahia konplitzen. 191. Artu da ezaututen ebela euren erreginazat. Urqz 18. Etzuten beren Jainkotzat eta Erregetako ezagutu. Mb IArg I 344 (v. tbn. Astar II 44, Lard 79, KIkG 48 Jainkotzat ezagutu ). [Baziran, jentilak egiten zutena] gaistotzat ezagutzen zuten gizonak. Ib. 358. Beren lagunzat ezagutu ta bidera ertengo zaizkitzu. Cb Eg III 248. Ezagützen zitügü gure errege. CatLan 161. Jesu-Kristo erredentoretzat ezagutu ta aitortu nai izandu etzuen. Ub 112. Gerrint handibatentako / zütit ezagützen. 'Je vous tiens pour' . Xarlem 116s. Pekatu mortaltzat ezagutu bear lituzkenak. Gco I 433. Jauna, ezaundu benáza ni bere kriatúra bekála, bere éskus egína. LE Ong 134v. Aintzakotzat ezagutu bearrean munduan zan gizonik gaiztoena bezala lotu zuen [Jesus] . AA I 420. Hori eginez baizen ezkaitzake har ez ezagut bere diszipulutzat. Dh 253. Pekatu eginda ez dau ezautu gura pekatutzat. fB Ic II 240. Ene Jinkuaren eta ene salbazaliaren ezagützen zütüt. UskLiB 51. Erriak [...] beretzat ezagutzen zitubanak ikusten dira orain eskualdatuak. Izt C 119. Aitak semetzat ezagutu eta bere etxean azia. Lard 135. Ebandelioa ezagutuz guzien buruzagi. Hb Egia 114. Gure Jinko [...] bezala ezagütü. CatS 100. Batzuen arabera behar litezke faltatzat ezagutu. Zby RIEV 1908, 86. Zor horren pagatzeko ezaxolatu dena ez daiteke [...] Euskalzale egiazko batentzat ezagutua khausi. Lander RIEV 1907, 431. Oraiko egunean [...] sainduenak trufatzen ez dituen gizona ez dela gizontzat ezagutua. JE Bur 104. Israelek ezagutu zuan Jaungoikoa Jauntzat. Inza Azalp 130. Mikel [...] ezagutu bear dezute zuen burutzat. Ldi IL 143. Dio galdegiten / Emaztetzat Garazi ezagutzen duen. "Si acepta por esposa" . Or Eus 363. Keltikutzat bezala ezaguturik eta onarturik izan zedin lortu zuen. Mde Pr 261. Sarkaldeko jeinu gehienek jaun eta nagusi ezagutu dute [Platon] . Lf ( in Zait Plat XIV ). Jainko hori ez baitu ezagutzen eta zalantzarik gabe aitortzen. MEIG I 198.
azpiadiera-2.3.1
(Sin complemento).
[Judeuak, Jesus] ezagutu ez eze, eriotza gogorraz iraindu eben. EL1 87. [Judutarrak] etzuen ezagutu nai izan beren Mesias edo Salbatzallea eta ezagutu ordean gurutzean illerazo zuen. AA III 432. Israeltarrak ez naue ni ezagutu nai izan. AA I 461.
azpiadiera-2.4
Profesar (el amor, etc.).
Nekez ere aitak haurrer haurrek ere bere aita-amer behar lukeien amorioa dereie ezagützen. Egiat 212.
azpiadiera-2.5
Reconocer, mostrar agradecimiento. " Ezagutzen dut zure ontasuna, je reconnais votre bonté, je l'apprécie" H.
Zeren eztu ezagutzen [gizonak] hala hongi egina? E 131. Ezen rekreatu ukhan dituzte ene spiritua eta zuena. Ezagut itzazue bada halako diradenak. 1 Cor 16, 18 (He ezagutzatzue, TB izan ezazue beraz ikhustate holako yendez, Dv ezagut zatzue ). Halaber othoizten zaituztegu, anaieák, ezagut ditzazuen zuen artean trabaillatzen diradenak. "Vous reconnoissiez" . 1 Thess 5, 12 (Dv ikhustate izan dezazuen, TB ezagutzeaz zuen artean lanean arzen direnak ). Ezagutzen dut eztela lekurik zure ganik errezibitzen ditudan ontasunen ezagutzeko eta ez merezi bezala ontasun hauken eskerren errendatzeko. Mat 296. Eskerrak: Nola emanen darozkitzut / merezi tutzun eskerrak / nola ditut ezagutuko / zure ontasun ederrak? 117. Ezagutzen ezpadaue / alango mesedea, / axe bai banidadea. BBizk 7. Mesede edo onegiña ezagutu ta estimatzen baño, esker gaistoak ematen errazago da. Cb EBO 11. Ezagutu biar da ondo egiña edo mesede artuba. Mg PAb 178.
azpiadiera-2.5.1
(En la expr. ezagutua dago (borondatea) 'se agradece (la intención)').
--Atsegin det, atsegin det. --Ezagutuba dago Jauna. Sor Bar 69. [Udarregik] pentsa zuben / Azpeitira juatia / onratutziagatik / gizon-artia; / gaxo pasatu zuben / iya iya urtia / etzan milagro orri / zerbait ematia [...]. / Ezagutua dago / borondatia. AzpPr 118. Eskerrik asko. Ezagutuba dago borondatia. Alz STFer 126.
azpisarrera-1
EZAGUTUAREN GAINEAN.
A sabiendas.
Imajinazinoe [...] aragizkoren bat burura etorrita ezagutubaren gainian gozatuten dirianak. CrIc 75.
azpisarrera-2
EZAGUTU ERAGIN (ezaguteragin Urt II 298).
Hacer conocer, dar a conocer. v. ezagutarazi.
Zerren ezagu eragiten deuskun eztakuskun grazia. CrIc 126. Ezagutu eragiteko gatx zaarrak ez diriala osatuten edozelan. Mg CO 114. Inklinazio txarrak ezagu eragiteko. Gco I 443. Gere buruak diran bezela ezagutu eragiten diguna. Gco II 25. Eskatu egijozu Marijari, ezagutu eragin dagizula zer dan infernua. Ur MarIl 42. Denpora egokian ezagutu eragin geuntzuen [...] enziklika. Itz Azald 55. Da ezaugarri bat [...] guztiakgandik desbardindu eta ondo ezagutu eragiten dabena. Ib. 10.
v. tbn. Ezautu eragin: fB Ic II 270. A in Azc PB 16.
azpisarrerakoSense-2.1
Zubék daukazubén zentzun on eta prudenzijak ezagutu eragiten deust zubén modu ona, orain euki biar dituzubén berba-aldi eta eztabaidetarako. "Me garantizan " . (1858) BBatzarN 179.
azpisarrera-3
EZAGUTU-EZ.
"Desconocido, ezagutueza " Lar.
Ah amodio zuhurra, eta oraiko mende dohakabetan ezagutueza! KadBet 126.
azpisarrera-4
EZAGUTZEKE (ezautzaka A).
azpisarrerakoSense-4.1
a) Sin conocer.
Errugabe nauzu. Egin nuna, ezaguteke egin bai-nun. Zait Sof 121. Zuzentasuna eta errukia zertzuk diran ezagutzeke jarraitzen dula. Etxde JJ 225. Beren burua ezagutzeke. Vill Jaink 143.
azpisarrerakoSense-4.2
b) " Ezautzaka (V-m-gip), desconocido" A.
azpisarrera-5
EZAGUTZEKO.
" Zautzeko (B, arc?), desconocido, que está por conocerse" A. " Ezagutzekoa, atendible (G-to)" A Apend.
azpisarrera-6
EZAGUTZEN EMAN (ezauketan emon V-arr), EZAGUTZERA EMAN (AN-5vill; Urt II 300), EZAGUTZERAT EMAN.
Dar a conocer (algo o alguien); enseñar. " Alkarri ezauketan emoutsen (V-gip)" Gte Erd 114. " Ez du bere burua ezagutzera eman (AN-5vill)" Ib. 114.
Ezen eztrauzuegu ezagutzera eman [...] gure Iaunaren botherea. 2 Petr 1, 16. Hek aditzera eta ezagutzera emaiten draukute. Adv *** 2r. Aitziñera eman dugu hori ezagutzera. EZ Man I 109. Estaltzen baitu bere burua: baina [...] bere burua ezagutzera emaiten duenean [...]. ES 180. Ezagutzerat emateko gure baithan diteken botherearen handitasuna Jainkoa ganik dela. He 2 Cor 4, 7. Jainkoak eman zion Samueli ezagutzerat etzela [...]. Lg I 274. Beardauziet eman izagutra onesten duzienez edo ez gauza guziak beño geiago. ZarSerm 163. Ezagututen emoten dozula [...] artuten dozun atsegina. Astar II 26. Ezagutzera eman dit jaunak [...] guda galduko dutela kristauak. Bv AsL 214. Eska zaiozu ezagutzera eman dizazula [...] nolakoa dan infernua. Arr May 52. Ezagututen emoteko [...] egon bear dabela gertu. Itz Azald 132. Etxaidenagaz, Euskalerrian ezagutzera emon zan gure inguru onetan egoan zirikadetarako etorkizuna. SM Zirik 6.
v. tbn. Ezagutzera(t) eman: Harb 104. Dh 67. Jaur 381. Jnn SBi 8. Elsb Fram 99. Ip Hil 117. Ezagutzen emon: Ag Ioan 158.
azpisarrera-7
EZAGUTZENTXE .
(Forma con suf. -xe ).
Erranen ahal dugu Iphar-Amerika Gorenekoa ezagutzentxe dugula. Prop 1912, 274 (ap. DRA ).
azpisarrera-8
EZAGUTZERA EMAN, EZAGUTZERAT EMAN v. EZAGUTZEN EMAN.
azpisarrera-9
EZ-EZAGUTU EGIN, EZ-EZAGUTU IDURI EGIN, EZ-EZAGUTUARENA EGIN.
Hacerse el desconocido, el que no se da cuenta.
Hekien trunperiak ez ezagutu iduri egiten nituen. 45. Bere Maisua soldadu tzarrak erdian zekartela ikusi zuen; baña ez ezagutu egin zan [...] preso artuko zuten bildurrez. Lard 447. Hortakotz ez ezagutuarena egin diogu haren aldean iragaitean. Jnn SBi 4.
azpisarrera-10
EZIN EZAGUTUZKO (Dv).
Difícil de reconocer, irreconocible. "Incompréhensible, méconnaissable, imperceptible" Dv.
Lakhetze hura hain da gordea eta ezin ezagutuzkoa. SP Phil 343 (He 346 ezin ezagutuzkoa; v. tbn. SP Phil 265).
azpisarrerakoSense-10.1
Ez da mintzo zurru-burruka eta nihork deus ezin ezagutuzko gisan. Hb Egia 6. Kasik ezin ezagutuzko heineraino hautsia kausitu zuela. HU Aurp 69.
ezagutu
<< eutsi 0 / 0 ezagutuezingarri >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper