Azpisarrerak (sarrerak) (15)
1 atun.
1.
(gral.; SP, Lar, Añ, VocBN , Dv, H)
Ref.:
A;
VocPir
493;
Bon-Ond 145;
Etxba Eib;
Holmer ApuntV;
Elexp Berg
.
Atún. "Cordila, atún recién nacido, atun jaio berria" Lar. "Toñina, atun freskoa" Ib. "Atuna, atún" Izt C 204 (en una lista de peces). "Thon" VocBN, Dv. "Se dice que año de pulgas es año de atún: ardi urte, atun urte" (V-m) AEF 1960, 20.
Nai besigu, nai legatz, / atun, sardinia. DurPl 60. Apastatzat du begitarte ona, / eta amutzat soinik ederrena: / hula zurikatzen, hula du peskatzen / gizon atun gaizoa, Piarres tontoa. Rob ( in BertsZB 185 ). Hurbildu direneko lurretik piñazak, / Ekharriz atun, xardin, arrosel, marluzak. Hb Esk 228. Arraina dator / portura beti / besigu lebatz, sardina ta atun / eta beste asko ganeti. Azc PB 64. Itxasoko atun guztiek geuri begire egozala. A BGuzur 138. Besigu ta atun tatoakaz azi ta loditu ninduen. Ag Kr 88. Otzarakada bat atunegaz etorrela. Ib. 67. Atuna baño azkarrago, izurdea baño gogorrago, balea baño adoretsuago. Ib. 211. [Grano] oiek atera zaizkizu, atun eskabetxatua jan dezulako. Iraola 138. Atuna ala bestelako arrai aundia erori ba-da. Anab EEs 1919, 65. Lau legoi kazuelan / zezenarekin [...] / balia atunakin. JanEd II 140. Uliako arroketan / bildutako lapak, / atunan tinpollak, / pinpiño perloiak. MendaroTx 97. Igaz bere [...] ez genduan guk u, atun askorik artun. Erkiag Arran 14. Atun-pillo polita ekarren untziak. Ib. 130. Ardi-urte, atun-urte. (V-m). EZBB I 39. Oraiñ ere iru egun / parrandan da salsan, / Oriyon ez egon onen / atun-esperantzan. Basarri ( in Uzt Noiz 78 ). Bat bera ezin mantendu leike / onen moduko jatunak, / gaur ere laste garbitu ditu / Lekeitioko atunak. Uzt LEG II 144. Atrapaten eben atuna ango kaietan saltzen eben. Etxabu Kontu 121. Arrantzaleak oraingoan atuna jan, eta hurrengoan atunak arrantzalea. MIH 310.
Atún. "Cordila, atún recién nacido, atun jaio berria" Lar. "Toñina, atun freskoa" Ib. "Atuna, atún" Izt C 204 (en una lista de peces). "Thon" VocBN, Dv. "Se dice que año de pulgas es año de atún: ardi urte, atun urte" (V-m) AEF 1960, 20.
Nai besigu, nai legatz, / atun, sardinia. DurPl 60. Apastatzat du begitarte ona, / eta amutzat soinik ederrena: / hula zurikatzen, hula du peskatzen / gizon atun gaizoa, Piarres tontoa. Rob ( in BertsZB 185 ). Hurbildu direneko lurretik piñazak, / Ekharriz atun, xardin, arrosel, marluzak. Hb Esk 228. Arraina dator / portura beti / besigu lebatz, sardina ta atun / eta beste asko ganeti. Azc PB 64. Itxasoko atun guztiek geuri begire egozala. A BGuzur 138. Besigu ta atun tatoakaz azi ta loditu ninduen. Ag Kr 88. Otzarakada bat atunegaz etorrela. Ib. 67. Atuna baño azkarrago, izurdea baño gogorrago, balea baño adoretsuago. Ib. 211. [Grano] oiek atera zaizkizu, atun eskabetxatua jan dezulako. Iraola 138. Atuna ala bestelako arrai aundia erori ba-da. Anab EEs 1919, 65. Lau legoi kazuelan / zezenarekin [...] / balia atunakin. JanEd II 140. Uliako arroketan / bildutako lapak, / atunan tinpollak, / pinpiño perloiak. MendaroTx 97. Igaz bere [...] ez genduan guk u, atun askorik artun. Erkiag Arran 14. Atun-pillo polita ekarren untziak. Ib. 130. Ardi-urte, atun-urte. (V-m). EZBB I 39. Oraiñ ere iru egun / parrandan da salsan, / Oriyon ez egon onen / atun-esperantzan. Basarri ( in Uzt Noiz 78 ). Bat bera ezin mantendu leike / onen moduko jatunak, / gaur ere laste garbitu ditu / Lekeitioko atunak. Uzt LEG II 144. Atrapaten eben atuna ango kaietan saltzen eben. Etxabu Kontu 121. Arrantzaleak oraingoan atuna jan, eta hurrengoan atunak arrantzalea. MIH 310.
2.
(AN-gip)
Ref.:
A; Inza NaEsZarr.
.
Borrachera. "A zer atuna daukaken!" (AN-gip) Inza NaEsZarr 794.
Ordu gutxiren barru emen da illuna, / nik aditzen det emendik / zerbaiten lurruna, / gaur seguru arrapatu / bear degu atuna. Uzt Auspoa 22, 88.
Borrachera. "A zer atuna daukaken!" (AN-gip) Inza NaEsZarr 794.
Ordu gutxiren barru emen da illuna, / nik aditzen det emendik / zerbaiten lurruna, / gaur seguru arrapatu / bear degu atuna. Uzt Auspoa 22, 88.
3.
"(Sal), galbana"
A.
ATUN-ADUR.
"(V-m), lluvia muy menuda" A.
ATUN-AMU.
"Atunamu, [anzuelo] para atunes" A (s.v. amu).
ATUN-ARRANTZA
(-nz- Lar, Dv; atunarrantz Hb; athun-arraintza T-L), ATUN-ARRANTZU. Pesca del atún. "Almadraba, sitio y pesca de atunes, atuntokia, atun arranza" Lar. "Atuntokia, atun arranza, almadraba" Dv. "Madrague" T-L. v. atuntzu.
Atun-arrantzu berrirako ontziyak ongi osatuta arkitu zitezen. Elizdo EEs 1925, 248.
Atun-arrantzu berrirako ontziyak ongi osatuta arkitu zitezen. Elizdo EEs 1925, 248.
ATUN BELTZ.
"Thon noir, commun" Hb.
ATUN BERRI.
"Atun-berria, tonina" Izt C 205. "(Thunnus thynnus), atún, cimarrón, jardón, egalabur, zimarroia, atun-berri" FauMar 89. "Según BJB [= SBaroj] es Thynnus thunina; tonina (v. egalabur, egaluze)" Arzdi Peces 376.
ATUN BURUHANDI.
"Grosse tête de thon, terme d'injure" Hb.
ATUN HEGALABUR.
"Atun egalabur (AN-gip), atún primerizo de aletas cortas. v. egalabur" DRA.
ATUN HEGALUZE.
Bonito.
Agostuko Amabirjiñ egun alderarte atun ega-luxea atxitu naian ibillita gero. Elizdo EEs 1925, 249.
Agostuko Amabirjiñ egun alderarte atun ega-luxea atxitu naian ibillita gero. Elizdo EEs 1925, 249.
ATUN GORRI
(L-côte; FauMar;
-th- Lh). Ref.: A; Lh. Atún rojo. "Atunketa maiatzean asten da, uztailletarte atun gorria ta andik aitzina azillerarte atun txuria (L-côte)" A s.v. atuneta. "Atun-gorri (L-côte, Lf), thon rouge" Lh. "(Thunnus thynnus), atún, cimarrón, jardón, atun-gorri, atuntxikia, bonita" FauMar 89.
Denbora hotzegiaren gatik, diotenaz, atun gorriak berant egin du aurthen, hemen gaindi, bere agertzea. Herr 24-7-1958 (ap. DRA ).
Denbora hotzegiaren gatik, diotenaz, atun gorriak berant egin du aurthen, hemen gaindi, bere agertzea. Herr 24-7-1958 (ap. DRA ).
ATUN-JATE.
Comida de atún.
Eguerdi aldean atun-jatea egin genduan. Alkain 52. Sabela atun-jatez eta polboraz lendik zikindua baineukan. Ib. 54.
Eguerdi aldean atun-jatea egin genduan. Alkain 52. Sabela atun-jatez eta polboraz lendik zikindua baineukan. Ib. 54.
ATUN-SAMAR.
"Athun-samar (Gim. 142), crabe nageur, étrille" Lh. "Atun-samar (L-côte, Lf), étrille (crustacé)" Ib. "Nécora, andarico, atun samarra (Macropipus puber)" FauMar 135.
ATUN-TOKI.
"Almadraba, sitio y pesca de atunes, atuntokia, atun arranza" Lar. "Atuntokia, atun arranza, almadraba" Dv.
ATUN TXIKI
(Lar, H (-th-), FauMar 89). Bonito. "Bonito, bonitala, atún de menos cuerpo, atuntxikia" Lar. "Atuntxikia, amia, bonito, bonitulo" Izt C 205 (en una lista de peces). "Athun-txiki. v. iarmota. (Les basques le prennent pour un thon de petite espèce)" H. "Bonito, atun-txiki, atun-zuri (Sarda sarda)" FauMar 89.
ATUN-TXORI.
"(G-bet <AN-don>-azp ap. A), cierta gaviota (Sternina paradisea)" A.
ATUN-ZORRI.
"Asilus marinus, itsas úlia, itsas zórria, atun zórria" Urt II 402.
ATUN ZURI
(L-côte ap. A; FauMar 89), ATUN XURI (Lh). "Atun zuri (L-côte, Lf), germon, bonite" Lh. "Athun xuri (Gim. 138), thon blanc, bonite" Ib. "Bonito, atun-txiki, atun zuri. (lat. Sarda, sarda)" FauMar 89.
Atunketa maiatzean asten da, uztailletarte atun gorria ta andik aitzina azillerarte atun txuria. (L-côte) 'Atún blanco' . A (s.v. atuneta ). Atun-zuri larria urrun dabila gure itsas hegietarik. Herr 10-9-1959 (ap. DRA ).
Atunketa maiatzean asten da, uztailletarte atun gorria ta andik aitzina azillerarte atun txuria. (L-côte) 'Atún blanco' . A (s.v. atuneta ). Atun-zuri larria urrun dabila gure itsas hegietarik. Herr 10-9-1959 (ap. DRA ).
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
