OEH - Bilaketa

962 emaitza u bilaketarentzat

Sarrera buruan (15)


Sarrera osoan (494)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
baliatu.
tradizioa
Tr. Además de baliatu, Chourio emplea bailiatu y beliatu (si no se trata de erratas). Encontramos ejs. de la forma de part. balia en Añibarro, Orixe y N. Etxaniz.
sense-1
1. (BN-ciz, S; SP <u->, Ht VocGr 409, Lar, VocBN , H, Dv, Gèze), balietu , bailiatu , beliatu . (Con dat.). Ayudar, amparar; servir, valer. "Balia zakiskit, aidez-moi" SP. "(Válgame) Dios, Jainkoa balia dakidala" Lar. "Goizik ethorri da, baliatu zaio, il est venu de bonne heure, bien lui a valu" Dv. "Etzaio baliatu laster egitea" H. "Untsa baliatu zazkiat (=vous m'avez bien aidé) (BN-ciz)" Gte Erd 38. "Untsa baliatu zitzait (S), zitadazüt (S) (=lagundu)" Ib. 38s. Cf. los ejs. de Dechepare en BALIA IZAN (b). Tr. Más usual al Norte, aunque hay ejs. meridionales ya desde los primeros textos.
Berba orren berba gazia, / Berba orri nai ez dakiola balia. / Dardoak eginarren bere aldia, / Olaso da ene egoteko aulkia. Olaso 1ss. Zure humanitatea sekulan enegana hel ahal leitela, guziagatik ere anhitz aldez hura baliatu izan zait. Dedic * 5r. Ezen duten guzia, ezin deus balia ahal dakidiela, Iainkoak bere graziaz usatzeko eta hartarik gozo hartzeko lekhu emaiten drauen bezenbat baizen. Ins E 6r. Hire grazia gure miseriari balia eta hel dakión. Ib. A, 1v. Nori berea balia dakionzat. ABC I 7v. Balia bekit, / oi badot adiskiderik. Lazarraga A28, 1202r. Oi ene laztanari / alanzaitez / balia dakidala / Jauna, amorez. Ib. B8, 1171v. O dulze eta suabe beti Birjinia Maria zakizgula balia, alabiz Jauna gure salbadorea. OracAr 121. Hunen dolore handitan zu zakizkit balia. EZ Man I 123. Nori bere obra onak zaizko baliature. Ib. 84. O dolore balekigu eta pena balia / Eta behiala legez hobenen urrikia! Ib. 114. Errezibitze hau balia dakidan neure salbamendutan. Harb 220. Zeren ondotik ere zure prestutasuna, ohorea eta fama ona, baliatuko baitzaitza. Ax 5 (V 2). Penitenziaren esperantzan bekhatu egiten duenak, eztu bide ona hartzen, eztu penitenziarik balia dakion merezi. Ib. 151 (V 99). Eta orduko ongi egitea zer balia ahal dakidikaio? Ib. 176 (V 118). Dudan guztia probei eman badiazet ere, eta neure burua erratzera utz badezat ere, etzaizkit hek guztiak deus baliatuko, baldin karitaterik ezpadut. Ib. 220 (V 147). Baiña orai, nor baliatuko zaiku? Norgatik baliatuko deraku? Ib. 328 (V 218). Goiz iaikitea baliatuko etzaik, zori ona ondoti ezpadarraik. " Il ne te servira de rien" . O Pr 520. Auzilaria, sarista ezak onsa barataria, ezpere eure zuzena eztakidik balia. Ib. 59 (podría ser balia izan ). Orai eta gero bethi / Zakizkigu balia. Hm 36. Ezen baitakit, neure ez deustasunaren meditazionea, Zeruko gidaritzat baliatuko zaitala. Arg DevB 175. --[Arima purgatoriokoak] erak ereendako baliatzen bira? --Ez Jauna, baina bai aen erregua guretako baliatzen jakuna da. CatAnz 6. Balia zakizkigu, othoi, Amarik den hoberena. 142. Iguzkitzat zure jendeei / Natzaiela baliatzen, / Ah, zeruan gora banitu / Ene ardiak gidatzen! Ib. 201. Ezin daizu ukatu / nolan askok adbertidu / zaituzan egin bear yakala Bizkaiari erregu; / santua bere eztakidizu / orregaz baliadu, / baia zu obstinadu. BBizk 37.
(s. XVIII) Bere jakintasuna baliatzen zitzaioela bere erresumako, eta bertze gainerako egiteko guztietan. ES 177. Hedatu duzu zure besoa ene gaiñerat eta zure zigorrada instrukzionetzat bailiatuko zait. " Disciplina tua super me, et virga tua ipsa me docebit" . Ch III 50, 5. Ene humiltasuna balia dakizuntzat zure orguilleriaren garaitzeko. Ib. 13, 2. Ikhasazu zure pasioneen hezteko antzea; hura gehiago baliatuko zaitzu gauzarik gaitzenen ezagutza baiño. Ib. 43, 1. Guri laguntzat baliatzen zaigu [Jesu-Kristo] Aitaren aldean. CatLav 88 (V 52). Baldiñ konzienziako errenkura hek baliatzen bazaizkigu gu beheititzeko eta humiliatzeko. He Gudu 154. Zure nekhe eta trabaillu guziak inutillak izanen dire, eta ez zaizkitzu Zerukotz deusentzat baliatuko. Ib. 152. Seguratuak, egorriko darozkigun gurutzeak berak ere, baliatuko zaizkigula infinitu bat ontasunen surtsatzat. Ib. 156. Ar zazu bada, Santu beraren debozioa ta medalla edo estanpa, ta balia dakizula zere behar aldietan. Mb IArg II 313. O zeñ gutxi baliatuko zaizkitzun aide ta adiskideen negarrak! Cb Eg II 101. Jesus orañ ta beti balia dakidala. Cb Eg III 314. Fidantziaz bethea den zure fede bizia baliatu zaitzu salbatzekotzat. Lg II 157. Gizonari zer baliatuko zaio munduaren arabera progotxosak eta ohoragarria diren argi eta ezagutza guziez bere ispirituaren aberaxtea. Mih 88. Baldin hartu izan balu zuk duzun legia, / baliatuko zangon jaun hari, egia. Iraultza 80.

(s. XIX) Jesusen Eretzian othoi / balia zakistade / Ene behar ordü handia / Egün ikus ezazie. Xarlem 794 (podría ser balia izan ). Baliatü zaik malerusa / Jalki behiz hebeti / ezi bestela ikusiren ian / Bertan beste airerik. ' Tu as de la chance, malheureux, / De t'être échappé d'ici' . Ib. 218. Ez baduk sainduen / Bertutea, / Eta justuen / Sinestea, / Deusik zeruko / Ez zaizkik baliatuko. Monho 140. Salbagaitza, ezperén galduak gára. Baliabekígu orrén óna. LE Ong 84v. Bainan bai damnazionezko arrazointzat balia dakizkon hartu dituen sakramenduak. Dh 134. Jinkuaren aitzinian arartekari balia dakiskun. UskLiB 29s. Atxikitzen dugun erretiramendua zerbeit balia dakigun. Jaur 348. Baina handitu eta, orduan ikhasia lege baliatu behar zaiotelakotz bere bizitzeraren erregelatzeko. Gy VII. Herrifrankari ere baliatzen zaio, / Belharrezko gaindia hark ematen dio. Hb Esk 93. Jauna, balia zatzakit. Lard 404. Jauna balia dakidala! Dv LEd 201. Guziei baliatuko zitzaioeten ona, guzientzat galdua! Dv Lab 315. Hartuko duzu beraz zurekin jan ditazkeen hazkurri guzietarik, eta ezarriko dituzu arkhan: eta baliatuko dira zuri eta hekiei janharitzat. Dv Gen 6, 21. Irabaztia desio zuben, / argatik du peliatu, / saiatu dira bañan alferrik, / etzaiote baliatu. EusJok II 61. Etzauzu baliatu / Aurtengo tratua. LuzKant 51. Hanitx baliatüko zaie haurrer. CatS XI. Jaun gazte eijer bati eman neron konfidantza: / Hura eni baliatü traidore bezala. ChantP 254. Nahi duenak yakin noizkoa ni naizen, / Bila beza harrokan erroak non diren! / Baliatu zait; barnexko bait-ziren; / Orain, bertzenaz, bizi ez nintzen izanen. Elzb Po 201. Harri hori zaitzu hor berdin baliatzen. Zby RIEV 1908, 765. Egin zuen ere aintzina othoitz; eta baliatu zitzaion ederki. Jnn SBi 165. Güzier balia dakigün bizitze eternaliala helzeko. Halabiz. Ip Hil 231. Oi, zü, Ama birjina, / Zaude gur' artekari, / Bai gure berme huna / Balia zit' orori. UNLilia 20. Jauna, baliyau zakidaz. Itz Azald 63.

(s. XX) Birjina Saindua, Jainkoaren Ama, ene Patroin Saindua, Saindu guziak, balia zazkitet Jesu-Kristo Gure Jaunaren aitzinean. CatJauf 3. Egin ala egin dud D. Arturo erkin ledin diputao; baia ezaitad baliatu; oraixa xakin aldu erkin da Mella. Mdg 136. Nere aitak alegiñak egiten ditu nere eskontza Mariatxokin galdu erazitzeko, bañan etzaio baliatuko. Ill Testim 11. Jeniyo bizikua, / espiritu utsa, / ta baliatu zaio / Jaunaren laguntza. Tx ( in Imaz Auspoa 24, 54 ). Zuri baliatutzen / zaitzu nere indarra. Yanzi 46. Baliatzen zauk, segur, joare tzar hori jo eta jo eman baita! " Il te sert" . Barb Leg 126. Martxoko oilarra, otoi! Balia dakidala. (Ae). A EY II 438. Pastore santu birtuosuak / Balia zakiguz gaur emen / Bart arratsian zer pasatu dan / Konta dezagun Belenen. Balad 200. Indar hori baliatu zitzaion segurki Filistindarren kontra. Zerb IxtS 48. Lapur auek eskola aundia dute; bañan etzaiete balietuko. Izeta DirG 82. Saindu bazen, baliatuko zitzaion... ezen saindu guti zen hor gaindi. Ardoy SFran 184. Aita San Antonio Urkiolakoa, balia bekit! NEtx LBB 176. Auzo on horren laguntzak ainitz baliatu zaizkola Aherrari. Larre ArtzainE 283. Azterketa librearen izarrak bildu omen gaitu, ordea, bertatik eta urrutitik, Deiaren inguruan, eta horrexek lasatzen dit barrena. Argi hori bekit, beraz, balia. MEIG VIII 42.
azpiadiera-1.1
"Hacer buena venta [...]. Aurten merke egon da ta etxaku bape balixau lekia" Elexp Berg. "Zaharrek azkena [NOR-NORI] normal erabiltzen dute, baina gazteagoen artean nor aditzaz entzun daiteke bakarrik" Ib. (v. infra).
azpiadiera-1.2
(Con aux. intrans. unipersonal). Valer, ser válido, servir. v. BALIO IZAN (b).
Bainan hanbat baliatzen direla Induljenziak, / zenbat deklaratzen baitu mandatu egorriak. EZ Man I 24. Exkusarik nihola ere ezta baliaturen, / Bañan gauza den bezala da examinaturen. Ib. 84. [Arima purgatoriokoak] erak ereendako baliatzen bira? CatAnz 6. Kolika bezala heldu da eritarzun hura eta hala kolikarentzat on diren erremedioak balia daitezke sabel minetan. Mong 587. Eta noizik behiñ ihardetsi badiote bertzeen gaxtakeriei, hori egiñ du beldurrez haren ixiltasuna behaztopa harri belia [ed. 1788 balia] zediñ flakoentzat. Ch III 36, 2. Eta laudorio bano horiek baliatzen dire hobeki ohoratzeko baiño desohoratzeko eta konfunditzeko. Ib. 50, 8. Jainkoaren amudioa gabe egiten diren obrak ezdire deusetako baliatzen. Ch I 15, 1. Kontrarat gaixtagiñen seguratasuna heldu da hekien orguilleriatik eta burupetik, eta azkenean baliatzen da hekien enganatzeko eta galtzeko. Ib. 20, 3. --Persekuzione hek zertako baliatu dire?--Martir hainitzen egiteko, eta giristinoen berretzeko. CatLav 57 (V 37). Pratika hauek aproposki eta pheituz enplegatuak ez direnenan, ez dire baliatzen izpirituren nahasteko [...] eta munduko tentamendu gaxtoei bide-emateko baizen. He Gudu 145s. Nahi zuen egin zezaten harri hetaz lur gogorraren gainean aldare bat bezala, ethorkizunerat baliatuko zena seinaletzat zer mirakuilluz israeldarrek iragan zuten Jurdaingo ura. Lg I 187. Etzakiten non ziren, eta Jainkoak nahi izan zuen heien ezpatak balia zitezen elkhar hiltzekotzat. Ib. 214. Har arazi zioten bizkarrean haren gurutzefikatzekotzat baliatu behar zen zur pisua, eta eraman zuten Yerusalemeko murrutarik zenbeit hurratsetarat. Ib. 276. Piarresen penitentzia balia daite penitent guzien mirail eta exenplu eder batentzat. Ib. 267. Beldurra eta errespetua dakarsketzu aitsekiatzat; ordean beldurrak eta errespetuak amodioari amor eman behar diote; eta baliatu behar dire amodioa atzarriagoa billakatzeko. Mih 41. [Nahi dügü] erran den Konfraria jüntatürik baliz orai, edo gero jünta baledi beste zonbait Konfraria gehiagori, [...] lehenak edo beste letera Apostolikuak eztitian deüsetako balia, bena ordiandanik deüsik baliotako diren. Mercy 9. Eztiteke gehiago balia, meditazione egiteko astirik ez dutela diotenen aitzakia. Dh 94. Giristino sakrilejoaren [sic] bihotz lohian jasaiten dituen laidoak eta heriotzea arras alferretan doazi, ez Jainkoaren loriakotzat, ez gizonen onerako batere baliatuko ez diren gisan. Ib. 222. Hunentzat ararteko balia beitez Jainkoaren Saindu eta hautetsi guziak. JesBih 463. Bainan gure egin ahal guziak ez dire baliatu. MarIl 98. Lehia gaiten merezitzera Erregina guzien gaineko haren arartekotasun puxanta. Zer ez dugu idurikitzeko haren laguntzatik, baldin guretzat baliatu nahi bada! Eta segur da baliatu nahiko dela gure fagoretan. Ib. 80. Gisa hortan egun hek balia laitezke debozionezko kharraren erreberritzekotzat. Ib. 21. Mirakulu hori ez da guti baliatu pratika Saindu horren hedatzeko Frantzia guzian. Ib. 91. Batzuetan ezen U hori behar da Frantsesez OU bezala pronontziatu, eta bertzetan ez da baliatzen G gogortzeko baizen. Ib. XIV. Indarra eta errabia / Eztia / Pazenzia bezain baliatzen. Arch Fab 105. Frogatzeko erran hau zoin den egia, / Ondoko fable hau daiteke balia. Gy 198. Ikhas beza erdara duenak ahala; / Gauzetan ederrana da bethi eskola; / Bainan porrokatzea mintzo erdarazko, / baliatzen da hirri egin-arazteko. Hb Esk 166. Artha horiek premia dira, zer baliatuko dira bertzenaz hasteko egin diren gastuak. Dv Lab 364. Hura da bat bederak ükheiten dütian graziak, eta bat bederak egiten dütian obra hunak, baliatzen direla Khorpitz güziari eta Elizaren Menbrü orori. CatS 34. Zuen liburuetarik ere banakien ethorriko zela lege bat berria eta bethierekoa, baliaturen zena mende eta bazter orotako jende guzientzat. Arb Igand 61. Nai genioten lagundu, bañan etzan baliatu gure desiorik. Ill Testim 4. Muniziua bolada baten / eduki dabe abasto, / baña gizonen apunteria / ez da baliatu asko. Noe 75. Bihar ageriko Jainkoaren aintzinean, zure dantzak ala nere othoitzak baliatuko diren hobekienik! Barb Sup 53. Artzain bat bere bordan / Baitute garbitu / Etsaiaren indarra, / Han da baliatu. Larz Senper 96. Ikasia zuen ere, laster, ez deustako direla mundu huntako ontasunak, ez badira besteko baliatzen. Ardoy SFran 306s.
azpiadiera-1.2.1
(Con compl. predicativo).
Orain begira zaiozu, or duzu agiria, / zitalaren morroi baliatu zerala. Etxde JJ 113 (en la vers. orig. suletina Makaleren sarjant zerbütxatü zirela ).
azpiadiera-1.3
(Con aux. trans. tripersonal).
Bereala iltzen nazala dakust, ta munduan geien nai nituen gauzak, adiskide ta aziendak ezer baliatzen ez didatela. Cb Eg II 94. Gezurra zan au baña baliatu zion semeari, amagandik zekusan gurutze gogaikarritik iges egiteko. AA II 227. Andik lenengoz aldegin zunean, kale luze batean barrena joana gogoan zedukan. Baliatuko ote zion? Or SCruz 47. Orduan, an gelditzen din olioa, ots, otoitzak, Elizaren argiontzi aundira ustutzen din, beste animeri balia dezaien. Or QA 117.
azpiadiera-1.4
(Con aux. trans. bipersonal). Valer, ser válido.
Konfesioak baliatzeko (edo bear dan bezelakoa izan didin konfesioa) bear ditu penitenteak [...] esan bere kulpak. OA 129. Zeñan kausaz suzeditu leitean konfesioak ez baliatzea. Ib. 130. Nai dut, Jauna, ez dezan balia deus orren kontra pasa daienak nere baitan. LE Prog 100. Bigarréna, edozéin gogorázio edo gauza okurridáien orrék naieztueník, edo naiduenarén kontra, ezdezála bália, baizik oraindaník dagóla errebokaturík, ta deseginík, ain nola ezpálitz. LE Ong 39v.
sense-2
2. (V, G-azp, AN-gip-5vill, L, BN, S; SP <u->, Ht VocGr, Lar, Añ, Arch VocGr, VocBN, Hb, H, Dv) Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Gte Erd 38; Elexp Berg. .
(La referencia "balia (V, L, BN, S), [...] servirse de..." en Azkue, es de dudosa interpretación). Servirse, valerse, ayudarse (de). "Se servir" SP. "Se prévaloir" Ht VocGr 409. "Profiter" Ib. 409. "Valerse" Lar y Añ. "(Me) valgo de ti, de aquél, zuzaz, arzaz baliatzen naiz [...]; del dinero, de la casa, diruaz, etxeaz; siempre con esta terminación" Lar. "(No tiene) tras que valer, ezteu zerzaz baliatu" Ib. "Se prévaloir, faire valoir" VocBN. "Zure enultasunaz baliatzen da, il se prévaut de votre faiblesse" Dv. "Ez niri galda hori, etzare baliatuko" Ib. "Se prévaloir. Bere nausiaren arartekotasunaz baliatu da, il s'est prévalu de l'entremise du maître" H. "Ezin balia daiteke bere eskuez" Ib. "Zaintzallien loaldi txiki baten [sic] balixau nintzan iges eitteko, me valí de un sueñecito de los guardianes para escaparme" Etxba Eib. "Balixau, balixaittia (gausa bateas), valerse de una cosa" Iz ArOñ. "Liburu hortaz baliatzen gira (BN-lab) [...] bere jakituriagaz baliau zen (V-arr), geure indarrez baliatzen gera (G-azp) [...] orretzaz ondo baliatu naiz (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 38. "Amakin ederki baliatzen da ori, berak nai duena egiteko (AN-5vill), orrekin ongi baliatu naiz (G-azp, AN-5vill)" Ib. 38. "Nik e, kalteik ein ddostanik e, eztot ikusi eta mesede ein ddostanik pe ezin neike esan, euskeriakin balixau naizela ni" Elex Berg. Tr. Documentado desde principios del s. XVII, es usado tanto al Norte como al Sur. El complemento del verbo va en instrumental, salvo algún ejemplo aislado con ablativo (Guerrico) y con sociativo (a partir del s. XIX en los vizcaínos y en algunos gipuzcoanos y alto-navarros).
Pasatzera eztezakela utz non ez adin balia, / Ez aiz segur ikhusiren duken hurren aldia. EZ Man I 25. Orduan da Iustiziaz zuzen baliaturen. Ib. 84. Artifizio gaixtoz da hanbat baliaturen / Non Iauntasun handiena baitu ardiatsiren. Ib. 65. Sentenziaren denbora dago seiñalatua: / Ezagutza galtzearen azkeneko pontua. / Hareraiñoko arteaz nihor bedi balia, / Orduraiño eriak du salbatzeko astia. Ib. 49. Zure sortze sainduaz / ungi gaiten balia. EZ Noel 59. Orduko berthutez ni behar bezala baliatzea gatik. Harb 289. Indietako herri batzuetan, etzen bat ere bere gorputzaz balia ahal zitekeienik eskean ibiltzen. Ax 33 (V 19). Konfesioan fabore hauk ardiestekotz behar zara ungi baliatu ondoko laur pontuez. Hm 203. Ikusirik halako hitzez baliatzen zela bere ondiko guzietan. SP Phil 490. Behazu bada zenbat ontasun egin derauzkitzun Iainkoak eta nola guziez gaizki baliatu zaren emaillearen kontra. Ib. 44. Zeren nola bere sensuez eta mienbroez baliatu baitira bekhatu egiteko. Ib. 55. Beraren pasinoaz baliatzen baginan, eta aren Mandamentuak gordatzen baginduzen salbaduko ginala. CatAnz 4s. Othoiztu nahitut beraz debota eta nagia, liburu huntzaz baliatzeaz. 30. Paralitikoaren kejea / gizonik ez edutea, / nor baliau daukazula / zeuen terkedadea. BBizk 38. Gero errauts hortaz balia zaitezte ulzera edo larrudura guztien sendatzeko. Mong 592.
( s. XVIII) Hartarakotzat baliatu naiz Trogo Ponpeioren exenpluaz. ES 193. Herriko hitzkuntzaz baliatu baitzen. Ib. 387. Prudenziaz eta diskrezioaz baliatzen dala. OA 70. Medioak onak eta lizitoak diranenan aez baliatzen dalarik. Ib. 163. Jauna ikhusten baduzu nik nahi dudana on dela ene arimakotz, eta progotxos ene salbamendukotz arren egidazu balia nadiñ zure ohoretan. Ch III 15, 1. Balia zaite [...] miserikordia hartaz beraz. Ch IV 16, 3. Okasioetan aietas baliatzeko. SermAN 1v. Artha handirekin ihes egin dezotegun Deabrua gure tentatzeko baliatzen den okhasionei. CatLav 35. (V 25) Bekhatuen barkhatzeko eman dioen bothereaz baliatzeko. Ib. 99 (V 56). Jainkoa, indazu arren, ala zure ongitez balia nadin lurrean. Lar STomas 1. Nola ungi balia gaitezken gure gorphutzeko sensuez. He Gudu 127. Eztela ihur azken jüdiziozko egünian besteren, ez gaxotziaz, ez süstengatziaz baliatüren. Mst I 24, 1. Orra ori, Jangoikoz baliatzen ez den ta berezkoa dirudien gizona. Mb IArg I 73. Ta nola bere buruaz ezin baliatu zen, amak lagundu eta janzi zuen. Cb Eg II 192. Jaunaren eta Santuen alabantzarako, Latiñez bezala, Euskeraz baliatzeaz losatu bear ezkera. Cb EBO 36. Jakin ere naiko dezue norzaz baliatu naizan koplaak eta beren soñua ateratzeko. GavS 6. Ez balin-bada nahi baliatu bere zuzenaz. Lg I 248. Azkenean, erran zioten hotzki eta gezurraz baliaturik, hek etzekitela segur Joannesek noren izenean eta noren laudamenduarekin bathaiatzen zuen. Lg II 28. Aphal bazare Jinkoa zutaz baliatuko da bere loriaren emendatzeko. Mih 31. Zergatik behar gira baliatu Kateximaz? CatLan 20. Baliatuko naiz, beraz, egun eta oren guziez, Jainkoak bizitze eternalaren irabazteko eman darotan denboraz. Brtc 115. Bena baloriaz dirade baliatzen. Egiat 165. Bere ofizioetako lanez baliatzerat bihurrarazteko moienen eta bidien idekitzea. Iraultza 102.

( s. XIX) Ez baidakite zuhurki / Denboraz baliatzen. Monho 102. Baña zure zorigaiztokoa Jesusen itxarote onekin baliatzen ezpazera. Mg CC 121 (CO 173 itxarate onegaz balijetan). Etxizeriaz baliatzen baitirenak. CatAN 36. Eta eurekaz baliaturik, jarraitu egizuez meditaziño santuok. LoraS 136. Alan balia zirian santuak Jesusen graziaz. Ib. 56. Zerren [...] aren argiaz eta abisuaz baliatu nai izan etzeran. Gco I 386. Bide guztietatik baliatzen da gu galtzeko eta beretzeko. Ib. 442. Onekin baliatzen da eskuarkiro deabrua, gu errazago benzitzeko. Ib. 445. Baliatu bear garéla Jesus onarén mereximentues. LE Ong 19r. Begira, oian zurekin etziten dan aurraz baliatu ote zeran gauza debekatuetarako. AA II 147. Jende prestuak balia bitez ematen zaizkoten laguntzez. Dh 110. Beste batzubetan balijetan da aingerubakin ta gizonakin bere naijak egiteko. fB Ic III 291. Ikusirik ze ispillu ederrak itxi deuskubeezan filosofuak errazoiaren argijagaz balijauta. JJMg BasEsc 188. Sorginkerietaz baliatzen denak. CatB 42. Eta hura zen moien bat probidentzia baliatzen zena ongi eginetan den handiena bai amari bai alabari egiteko. Jaur 112. Don Rodrigo de Mercado [...], zeñaren baratxtasun modu andikoaz baliatu izan zan Errege Fededuna, Agramontestar eta Beaumontestarren berezkiak donarioturik bakean ifinteko. Izt C 484. Titre haiez balia haien etsaien kuntre. Etch 148. Bere zentzu naturalaz baliatuz. Gy 104. Dixiduz baliatzen direnak badire. Hb Esk 228. Onetarako, suge pistirik sotillenaz baliatu zan. Lard 3. Zeren balia laitekeenaz ez baita baliatzen. Dv Lab 83. Ene semea eskola onaz badakizu baliatzen. Ib. 13. Balijau nairik daukagun era egokijagaz. (1866). BBatzarN 221. Eta ezartzeko gañera kolperik seguruena parterik bizienean, Eliza-gizon batzuegaz baliatu zan. 'Se valió de algunos eclesiásticos' . Aran SIgn 55. Berandutxo bederik, oartu ta baliatu zan une egoki onetzaz. Ib. 8. Beok geiago baliyatzen dira beren izkribu edo itz batzubekiñ. Sor Bar 31. An kañoeko baleak beso eskumakoa / eroan arren, ezkerrekoaz balietan. AB AmaE 186s. Ahal baduk, Pello, balia hadi solas hoietaz, ni neroni baliatzen naizen baino hobeki. Elzb PAd 29. Iñoiz ere lo ezdatzan etsaiak, deretx onez baliatuta, judu zar gaizkiñ edo sorgiñ bat aurrean ipiñi zion. Arr May 149s. Beldur onekin baliatuaz egiten ziozkan madarikatu arek, zakur amorratu bati opa bear ez zaizkonak. Apaol 94s. Hobeki balia gitian Jinkoak bere miserikordian emanen deizkegün graziez. Ip Hil 35. Buruz ari ez dena, ar ditake eskuz edo zangoz; bakotxa alabainan duen hartaz balia. HU Zez 49. Bertze ordu batez balia zaite zure lagunari erran behar direnen erraiteko. Arb Igand 132. Balietan da Kurutzearen ezaugarriagaz bere bendezinoe guztietan. Itz Azald 12.

( s. XX) Demonio belza, ez hiz baliatüko. Alth Bot 17. Emen bialtzen dit paper bat eta onekin baliatuko naiz; erakutsiaz batari ta besteari, zuzenduko naute. Urruz Zer 91. Eguna bururen buru zatitua baitzen xeheki, oren guziez baliatzeko. StPierre 40. Baliatu dira ongi / Zauketen sekretiaz. LuzKant 14. Alde guzietatik bearrez josirik, galbidez esitturik ta gure buruz ezin baliatuz arkitzen gera bizitza onetan. Inza Azalp 122. Hurratsa luzatuz, goxokiago hatsaz baliatuz, patar aiphatuari behera hartu zuen. Barb Sup 173. Lau neskatxa ta mutillak zazpi / ezin gerala atzendu, / baliatuaz bizi gerala / Azeigorriko Agustinak esan du. Tx B I 265. Jakinduri denakin / ezta baliatu. Yanzi 148. Zelan baliatuko ete nintzan kutxa ataz. Or Tormes 51. Don Karlosek euskaldunetaz baliatu nai zun Errege-alkian eseritzeko; euskaldunak, berriz, artaz Fueroetarako. Or SCruz 15. Getarik gogor eraso dio / uin-gañetik baliatuz; / txanpa labur bik usu dakarte / uiñak adin bat korrituz. "Valiéndose de la ayuda de la ola" . Or Eus 396. Ordaindu gabe urrutizkiñaz baliatu ditezken Bazkunak. EAEg 13-3-1937, 1265. Markinako Batzokiari pelota-lekuaz eta zineaz baliatu al izatea aitortzea. "Ceder [...] la explotación" . Ib. 7-4-1937, 1452. Zure biotza ideki duzu / kar hortaz nadin balia. Iratz 57. Judu eta Israelitek beren erresumarat itzultzeko baimena ukhen zutenean, etziren oro baliatu: frango Babilonian eta han gaindi gelditu ziren. Zerb IxtS 72s. [Guraso] aiek [...] orduko gauzetaz balia ziran. Or Aitork 65. Begietaz baliatu gabe, hurbil edo urrun dauden zerak garbi ikusten ditu. Mde Pr 323. Norentzaz balia zitekean bada bere asmo zitala aurrera eramateko. Etxde JJ 147. Denak balia litazke ene erakaspenez. JEtchep 88. Ortaz baliatuko gera gu aren alde jokatzeko. Vill Jaink 179. Orduan poliziek atera zituzten pistolak gaizkileei apuntetuz. --Ba, ortaz balietzen zerate, bai. Izeta DirG 76. An arturiko jakituri orrezaz baliau egiten zan, orraitio, beste gaztetxu buru-zentzun samurrago batzuk iratzartuteko. Erkiag BatB 37. Konprenitzeko da nahi zuela okasioneaz baliatu. Ardoy SFran 219. Konfiantza osoan nere bañu-gelaz balia ziñezteke. Lab SuEm 194. Lotsagarri jotzen du iñoren laguntzaz baliatzea. NEtx LBB 91. Nago ez ote ziren haren bihotz onaz baliatzen, naiz eni segurik etzitzautan behin ere arranguratu. Xa Odol 49. Bat-edo-ren bat izango da ain txoroa, zure kondaira argi ta umill ortarako, [liburu] beraietaz baliatu zerala usteko duana. Berron Kijote 21. Abesbatz onegaz baliaturik, euskal estampa edo irudi batzuk agertzeko aukerea ikusi eban. Etxabu Kontu 49. Asko baliatu giñan [material] aiekin. BAyerbe 35. Anbiguitateaz, bestalde, maiz baliatu dira lanabes gisa, ez poetak bakarrik, baita filosofo zuhurrak ere. MIH 389.

v. tbn. Ub 84. CrIc 55. Astar II 200. JesBih 430. CatLuz 2. MarIl 12. Bordel 87. Laph 79. Noe 61. Arrantz 129. Legaz 25. Bv AsL 215. Zby RIEV 1908, 419. Jnn SBi 132. UNLilia 14. Ox 118. Ir YKBiz 1. Txill Let 106. Arti Tobera 275. Larz Iru 110. Lf in Casve SGrazi 10. Ataño TxanKan 180. Larre ArtzainE 299. Balietu: CatUlz 28.
azpiadiera-2.1
(Con dat.).
Abade jantziak itzal pixka bat baeukan, eta oni baliatuz, dana ondo. Gerrika 82.
azpiadiera-2.2
"Hacer buena venta [...]. Olañetakuak oso ondo balixatzen zien sagarrakin " Elexp Berg. .
Erri txiki sakabanatuetako sagar-jabeak ezin baliatuko dirala beren sagar ta sagardoaz erri bildu andiak gertuan dauzkatenetakoak bezala. Izt C 142. Erribilduetako aiton-umeak ere ekin zaiozka [zerrikumeak] azitzeari, berakin ondo baliatzen diralako. Ib. 186.
sense-3
3. (BN-lab-arb, S). Emplear, utilizar; aprovechar. " Ez dugu hitz hori baliatzen (eta erabiltzen) (BN-arb), zütian indar undarrak baliatüz (S), nork du baliatzen gehienik bide hori? (BN-lab)" Gte Erd 38. Tr. Propio de la tradición septentrional.
Niholatan hunelako manerarik ez balia. Harb 371. Kontatzen du Aulo Geliok Korintioko herrian zela Lais zeritzan emazte eder bat, famatua, amoltsua eta plazer egillea, eta bere ofizioaren baliatzen ongi ziakiena. Ax 388 (V 254). Enganatzaille batek, zenbat pensu eta itzul-inguru egin behar du, bere enganamenduaren baliatzeko? Ib. 513 (V 331). Altaratuko eta ganbiatuko dire, kapa zahar ezin balia daiteken bat bezala. 49. Manuz, kontseiluz, lagunduz, kontsentimenduz, ohoin estalki baliatuz edo bertzela ebaskoetan edo bidegabetan kutsatzen edo parte hartzen dutenek. Brtc 65. Eian duen denbora ungi baliatu, / Eian ez den Parisen sobera yostatu. Hb Esk 206. Lehenak ezdu indar nahi baliatu; / Gogoeta guziak adrezian ditu. Ib. 225. Urrea baliatu suspitxa sortzeko. Ib. 30. [Zuhamu] horiek dira lekhu heze eta aintziratsuen baliatzeko. Dv Lab 326. Orduan grazia guzien baliatzera zinaudeke. Dv LEd 234. Deus ez zuan izanen ohatze-ketan baizen ez banu baliatu nere abilezia suertea. Elzb PAd 36. Lehengoen asmuak / aise baliatuz / Berenak dituztela / dagozi espantuz. Zby RIEV 1908, 768. Gure eginbidea da legeak boz egunetan elgarri buruz emaiten daukun indarra, elgarren onetan balia dezagun, eta ez bakarrik bakotxak beretzat. HU Zez 139. Beren jateko poxitik ixtudiant frantsesek eman zioten zerbeit, lur sagar axalak eta oro baliaturik. StPierre 32. Zoko moko guziak baliaturik, emazteak ari dira lurgintzan. Ib. 26. Ez zen lan ttipia: zer nahi gostarik, hupatu zuten, palanka, sokak eta oro baliatuz. Lf Murtuts 33. Hola-hola hogoi-ta-hameka ere egin ditake bai eta partida irabaz, karta bera bi aldiz baliaturik. Ib. 16. Zure soldado denbora ontsa baliatzen baduzu, ez duzu dolurik ukanen. JEtchep 94. Iñork ere etzion esaten ezer, eta ahal beste baliatu zuan garaia. Osk Kurl 104. Ez ahal dira Eskualdun jaidura guziak tzarrak?... Eta onik ere balinbadute, zertako ez lituzke Saindu batek baliatu behar? "Utiliser" . Ardoy SFran 25. Eta zuen larderia guzia nahi zuen baliatu jaun apezpikuaren erraner jarraikiz. Ib. 160. Eta Jainkoari laket baitzaio ez deusetarik zerbaiten egitea, den mutilik herrebesena baliatuz. Ib. 209. Migel Landibarrekin [eskuara] baliatzen baitzuken. Ib. 94. Pertsua bururatzea gatik, edozoin hitz mota baliatu nuela. Xa Odol 37. Hobeko nuke, eskola gehiago baino, dakidanaren baliatzeko denbora. Ib. 27. Autoak baliatzen ditugu. Larre ArtzainE 203.
azpiadiera-3.1
"Valorizar. Artu eban gari apurra, ondo balixau eban, el poco trigo que cosechó le hizo valer bien" Etxba Eib.
azpiadiera-3.2
(Con dat.).
Basusarrin da Ader, gizon maitagarri, / Zorrik ez dukeiena burutan nihori: / Damurik dela urrun gaztetan higatu, / Baliatu diote bertzek izpiritu. Hb Esk 140.
sense-4
4. (S ap. Lrq; SP <u->, Añ) .
(Con aux. trans. tripersonal). Hacer valer, hacer que valga. "Validar" . "Faire valoir" SP, Lrq. v. baliarazi.
Zuk gizonei baliatzen daroezu nekea. EZ Man II 153. O Jesukristo, Profeta / sainduez agindua, / balia diezaguzu / zeure iauste saindua. EZ Noel 30. Arren, bada, Iainko gizon / gure gatik sorthua, / balia diezaguzu / zeure sortze saindua. Ib. 61. Hil da gure aita prestua, ona eta saindua: eta hura bizi zeiño ongi ginen, segur ginen, zeren haren amoreakgatik, geure anaiak barkhatzen zerakun. Baiña orain, nor baliatuko zaiku? Norgatik baliatuko deraku? Ax 328 (V 218: '¿Quién nos valdrá? ¿Por causa de quién nos dispensará el perdón?'). Guzia balia iazadazu ni guzia zuri alde guziz bahitzeko. Hm 214. San Luis Errege miragarriak, ala gerlan, ala bakean, artha paregabeko batez Iustizia-kortean hari zelarik bat-bederari bere zuzenaren baliatzen, eta berak bere Erresumako egitekoak errekaitatzen zituelarik. SP Phil 540 (He 548 berak errendatzen ere zuen arren Justizia). Lizardi berbera bezin nagusi ditugu guretzat umezurtz olerki auek. Ari egingo genion arrera oiei ere egiten diegu; alako aitaren seme izateak baliatzen baidituzte. Aitzol ( in Ldi UO 4 (Interpr?) ).
sense-5
5. Permitir, aprobar.
Iauna, othoi, egorrazu egorriko duzuna, / bidalduko zinduela prometatu duzuna; / arren, othoi, ezazula gehiago balia / preso gaudezen, ikhusi gabetarik argia. EZ Man I 129 (cf. nota en la ed. de P. Altuna 403: "Hemen adizki laguntzaile iragankorra du eta konpletiva darama: preso gaudezen. Honako zerbait esan nahi du: 'no permitas que...'").
sense-6
6. (G-azp; Lar, ).
"No poder (valerse), ezin baliatu " Lar, Añ. " Baliyau, norbait bere kabuz baliatu; pertsona sufizientea izan. Enaiz ondo baliyatzen " ZestErret.
Sorgin-zuloan atso bat dakus eroria... / andik ateratzeko ezin zan balia. "Sin que pueda valerse para salir" . Or Eus 50. An etzan da bat ume-miñetan / buruz lurrari josia; / ara da artzaia, ardia berez / ezin baledi balia. "Por si ella no pudiera valerse en el alumbramiento" . Ib. 223. Alde batetik bestera igaro-nairik zebillela, barru-aldera egin naian, burni batetik esegita, balia eziñik gelditu zan. NEtx LBB 73.
sense-7
7. (Lar).
Valer. "(Ser uno un) badea, ser inútil, [...] pelapat ez baliatzea " Lar. v. BALIO IZAN.
sense-8
8. Valorar, determinar el valor.
[Aldegin bearrak ekarri litzaken kalteak] dirutan baliatu al balitezke beintzat. EAEg 1-11-1936, 187. Ogasunak baliatu ondoren. "Verificada la valoración de los bienes" . Ib. 29-5-1937, 1721.
azpisarrera-1
BALIATUKI. Valiéndose.
Asiberrien lotsaz baliatuki, makurra utsaren orde egiten baitzuten, bere irrien atsegarri. Or Aitork 57. Beraz, ez liteke guzialdun, Berak ez egin-gaiz baliatuki baizik onik egin ez balezake. Ib. 160. Naiz Zuk egiñ-etorkia itsustuz edo okertuz ari, edota sori-gauzetan neurrigabe baliatuki edo sori ez diranetan etorkiaren aurka tirriatuki. Ib. 67.
azpisarrera-2
BALIATU-NAHI. "Baliatu-nahia, désireux de se prévaloir" Dv.
azpisarrera-3
EZIN BALIATUZKO. "Qu'on ne peut utiliser" Dv.
baliatu
<< balentu 0 / 0 balio >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper