Harremana

    OEH - Bilaketa

    964 emaitza u bilaketarentzat

    Sarrera buruan (15)


    Sarrera osoan (494)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 behatz.
    Onom.: Et aliam de çuzterbeaça. (1222) Arzam 161. Nomnadament don Pere beatça et Johan decheuerria. (1266) Archivo Municipal de Pamplona LIII 145. Supra istius uinee que fuit domni Pascasii Beatca. (1320) Ib. LII. (Cf. para los antropónimos GLarr SJ 540 (1288): "En el barrio de Johan Polgar").
    sense-1
    1. (G, AN, B, L-sar, BN, S; IC 446r, Deen I 122, Lar, Lecl, Dv, H, VocB , Zam Voc); biatz (V, G, AN, B; VP 8r, Dv (V, G); bih- BN-baig; H); bietx (V-gip); bietz (V-gip, G-azp-nav, AN-araq); beratz (B) Ref.: Bon-Ond 140; A (beatz, biatz); Iz ArOñ (bíatz); Iz To (beatza); Iz Ulz (ankako biátzak); Iz UrrAnz (bi-étza); EAEL 14; Elexp Berg (biatz, bietz); Gte Erd 54, 150.
     Dedo de la mano. (Incluimos en este apartado los testimonios ambiguos de los lexicógrafos). "Dedo" Lar. "Eri, doigt (AN-egüés-ilzarb), beatz (AN-olza)" Bon-Ond 140. "Behatz, ongle (BN, S); pouce (G); doigt" Dv. "(V, G, AN), doigt" H. v. 1 eri, hatz, atzamar (2). Tr. Propio de la tradición guipuzcoana y alto-navarra. En textos vizcaínos --en los que su sdo. usual es 'dedo del pie' (v. infra (2) ), solo hallamos algún ej. en D. Agirre y Etxaburu). En DFrec hay 34 ejs.
    Bost beatz eskuieko oetan daude representaturik Kristoren bost llaga preziosa aek. OA 16. Eskuieko beatz biakin. CatBurg 11. Animarik bage ezin dagike biziaren lan txikienik ere; bada ezin gora dezake esku bat, oin bat edo behatz bat ere. Mb IArg I 171. Itsua, zenbat behatz-heri ditu nere eskuak? Mb IArg II 354 (corregido en behatz edo heri). Ez dut siñetsiko [...] nere heri-behatz hau beraren bular zulatuan sartu arte guzian. Ib. 26. Zu zera Aitaren eskuieko beatza: atoz, ta zuretzat señala nazazu. Cb Eg III 305. Au ikusirik, erran zuten guziek: au da Jangoikoaren beatza, Digitus Dei est hic . Luzuriaga 155. Asko tokitan, Apaizak beatzak garbituta geratzen dan ura <uu->, ematen zate komulgatzen diranai. AA I 459. Beatza potoan sartzen bada. AA II 167. Badakizu noski zer dan zigarra. Askotan sortzen zaie aurrai beatz artean. It Dial 23 (Ur atz, Dv, Ip erhi). Zeñari erantzun zion Doña Mariak, beatza jasota baratza alderontz ifinirik, "ara non dagoen". Izt C 163. Zure beatza emen sar ezazu. Lard 474. Eskuko erraztuna beatzean ipiñi zion. Ib. 54. Jesusek itzik ere esan gabe, makurtu eta beatzarekin lurrean eskribatzen zuen. Ib. 413. Bada lotzen 'tuzte karga pisuak eta ezin yasan alak, eta paratzen 'tuzte gizonen bizkarrean: baño beatz bakar batez ere ez 'tuzte nai igitu. Echn Mt 23, 4 (Ur beatz; Hual, Samper eripunta). Jenobebak, bere beatzetik aterata, bere erraztuna mutilltxoari eman zion. Arr GB 74. Bere ustean egiña daukaguna egingabe idukitzeagatik, eskuko beatz bat emango likek. Ib. 40. Beatzarekin, esateko moduan, siñalaturik. Aran SIgn 99s. Au da, edo emen dago Jainkoaren biatza. 'Digitus Dei est hic'. Ib. 106. Mundu danari beatz onekin / zatzaiodan erakutsi, / oiuz esanaz, ara an! Txurruka, / nun jarri dedan ikusi. AB AmaE 105. An! --esan zuan Inaziok, beatzarekin Etxe-alai erakutsiaz bere arrebari. Apaol 116. Eziñ inondik iñora biatzetik atara. [...] atzamarra ebagi bear geuntzelata ibilli giñan, olgetan. Ag Kr 193. Eskuko lenbiziko iru beatzak igartuak bezela mugitzen etzirala gelditu zitzaizkan. Goñi 70. Iru edo lau jira emango diyozka berriz biatz tartian [duroari] . Iraola 74. Buruko zapia askatu, belarrondoko illetxoak beatzakin jaso ta lotu zuan ostera zapi ori. Ag G 53s. Zolia du mingaña, azkarrak dauzka beso ta biatzak. Ib. 183. Or lumerorik onena au da (eskuiko bost beatzak kurkurtuaz), zinko. Urruz Zer 65. Etzituen artu nai izan, ordea, Alkateak beatzen erpinean zeuzkan paperak. A Ardi 72. Colombiako betoiarrak, oñarritzat esku bateko beatzak arturikan, bostekoa [zenbakera] sortu zuten, eta ogei adirazitzeko lau esku esaten dute. ZA RIEV 1928, 584. Erregin baten antzean zegon / arrosa mardul arroa / nere beatzez ebaki nuan. Jaukol Biozk 80. Nolanai zizpak ustutzen alferrik, ezin egon beatzari eman gabe. FIr 141. Beatzez lurrean idazten. Ol Io 8, 6 (LE erias). Ur onetsia Gaztek eskeiñi: Maiteak / beatz zurigorriak dardarez beteak... Ldi UO 55. Garai onetako lur-ontziak "arzulo-lantzekoen" erako apaindurak zituzten: batzuetan lokarri-antzekoak, beatz ikutuz tarteka zanpatuak. JMB ELG 60. Nexka bakarrik, esna, Aingeru / Begiraria bezala, / belaun-aurretik esku beatzak / antxumaturik dauzkala. Or Eus 312. Jaungoikoaren beatza argiro agiri zan ustegabeko ezbear artan. TAg Uzt 289. Azkenekotz, bere behatz enbaldituekin, tapoia kendu ahal izan zuenean. Mde HaurB 82. Esku-arpegiak otzez anpatuak eta ubelduak zitun eta biatzak erdi alderaño izoztuak. Etxde JJ 261. Beatzak igurtzi zituan Polik jantzi zarrean. Anab Poli 126. Txispa jasota, beatza kakoan zuala tiratzeko gertu. NEtx Antz 145. Mingaina ebaki, burua larrutu, oin-eskuetako beatzak moztu, edo beste onelako. Zait Plat 101. Jesusek kiñu egin erleari beatzakin, eta sartu zan Pedroren kolkoan. And AUzta 101. Poliziek [...] bat banaka artzen ziozten izenak eta beatzen señaleak. Izeta DirG 48. Beatzen artean igurtzi ta erabil ditekena baizik eztu siñesten. Vill Jaink 35. Beatz bat txistuz bustirik tellatu leiatillatik ateratzen du zer nolako aizea dabillen jakiteko. Lab SuEm 193. Ire beatzak jostatzen ditek tekletan ariñ ta alai. Olea 112. Jo zuan eskuan ta ontzian bete-betean; ontzia xeetu, iruzpalau ortz-agiñ aotik kendu, ta eskuko beatz bi lardakatuta utzi zuan. Berron Kijote 201. Amua beatzean sartuta eukala. Etxabu Kontu 94. Eskuetako beatzak txuritzen asi zaizkioken. Ataño TxanKan 254. Eskubiko beatz batekin sudurra jo. JAzpiroz 105. Behatz bati eragiteaz ehun etsai lurreratzen dituzten gizon beldurgabeak. MIH 363. Zenbait erakutsi dizkigu Altunak behatz zorrotzez. MEIG IV 117.
    v. tbn. Iraz 10. Añ CatAN 12. FrantzesB I 40. CatB 20. Xe 237. Legaz 9. Mok 12. ArgiDL 31. TP Kattalin 181. Ir YKBiz 398. Munita 14. MAtx Gazt 97. Biatz: CatUt 34. Sor Gabon 38. CatUlz 11. Auspoa 77-78, 30.
    azpiadiera-1.1
    Beatzak txupatzeko / alibiorik ez, / oliua biarko / koipiaren ordez. Auspoa 95-96, 43. Beatzak ere, gozoaren gozoz, miazkatu baietz? A Ardi 115. --Olio-azak gal-galean daude. --(Beatzak miaztuaz). Ta zer geiago? NEtx Antz 122.
    azpiadiera-1.2
    Beatzari eraztuna bezala zegokinat au niri. Or Mi 27.
    azpiadiera-1.3
    Beatza eskeñi, ta besoa artu. (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1300.
    azpiadiera-1.4
    (Fig., referido al pene).
    Uzteko tabakoa, / alkola ta gatza, / ura edateko ta / jateko legatza; / ez da gerran asiko / azpiko beatza. Insausti 86.
    sense-2
    2. (V; Añ); biatz (V-gip) Ref.: A; Holmer ApuntV; Etxba Eib (biatza); Gte Erd 150.
     Dedo del pie. "Dedo, atza, (AN) eria; del pie beatza" Añ. "Biatza daukat urratuta oñetako barrixegaz" Etxba Eib. "Goikoak atzamarrak dira (V-arr-gip), bekoak beatzak dira (V-arr-gip)" Gte Erd 150. "Beatzak eta zangoko beatzak (B) [...] eskuko beatzak, ankako beatzak (G-azp), eskuko beatza / zangoko beatza (AN-gip-5vill)" Ib. 150. "Dedo, tanto de la mano como del pie. Berezi nahi direnean, ankako bietz edo eskuko bietz" Elexp Berg. Cf. A DBols: "Beatz es literalmente 'dedo de abajo' y en V significa exclusivamente 'dedo del pie', siendo atz el dedo". Harriet infiere erróneamente el sdo. "pied" de la expresión burutik biatzera (v. infra BURUTIK ETA BEHATZERA.
    Bera esnatuteko bildurrean legez, biatzen gaiñean igoten eben goiko egotokira gizon da emakume danak, itz bat alkarri esan baga. Ag AL 100 (v. BEHATZ-GAINEAN). Maste nausia erasten gebiltzala, eskuetatik iges eginda, ezkerreko biatzak zapaldu eustazan. Ag Kr 103. Arek bai ebala oiñetan bizkortasuna! Aren beatzen, ta orpoen, ta orkatillen, ta bernen ta iztarren arintasuna. Erkiag Arran 37. Oraingoan esan ditu, atz eta beatz, bere buruazko gorabeerak. Erkiag BatB 188. Handik berehala zapaldu ere nuen / nire abarrarekin barea, eta ez nituen / behatzetan sentitu adur itsusiak. Arti MaldanB 195. Oin-eskuetako beatzak moztu. Zait Plat 101. Hamar atz eta hamar beatzen laguntzaz, hesi gainera igon zan. Osk Kurl 145.
    azpiadiera-2.1
    (Hablando de dedos de animales).
    [Txoria] leio-arrian yausi zan; lauso begiak, / zutiturik errotxoak: / beatzak biurri, zabal egoak. "Retorcidos los dedos". Ldi BB 38. Zimiorik zaluienak, utzi ditu zuhatzak. / Hibaiondoko haretan, markaturik behatzak. Arti MaldanB 232.
    sense-3
    3. (G, AN, L, BN, S, Sal; O-SPAd ( SP), Aq 434 (AN), Lecl, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H); beratz (-rh- Lecl, Chaho ap. A., Hb) Ref.: Bon-Ond 140; A; Lrq; Satr VocP.
     Dedo pulgar. "En Basse Navarre c'est le pouce" O-SPAd 878. "(BN-baig), pulgar" Bon. "Beatz, pouce (AN-egüés), eripulgare (AN-ilzarb), beatzaundi (AN-olza)" Bon-Ond 140. v. BEHATZ LODI.
    Eskuieko beatza lenbiziko eriareki gurutzaturik. El 23. Abarkatik has nadin emeki emeki, / haragi ustel urrin bat badu bereki; haler'ederki / aztal' eta behatza kanpoan bethi, / ziloa petik. ChantP 94.
    azpiadiera-3.1
    (Ae, Sal, R, S); beratz (AN-erro; -th- Hb) Ref.: VocPir 257; A Apend; Lrq (ehi); Iz R 306; ContR 519.
     (Tras eri). "Eribiatza, dedo pulgar" Mdg 163. "Erebíatza (5 sil.), el dedo pulgar (lenengo eribíatza esan zuen)" Iz R 306.
    Ebakizió leník eri-beátza, geró urbiléna, gero gañarákoak. LE JMSB 314. Eskuineko eskuko erhi behatzaz hirur Kurutze egitea. CatLuz 8 (CatAe 14 y CatSal 15 eri beatzaz, CatR 15 eri biatzaz). Ehi behátz müthürrái éman ziuá martéllü kháldü izigarrí bat. Lrq Larraja, RIEV 1935, 141.
    sense-4
    4. (V-arr, L; O-SP 226, SP, Urt I 448, Ht VocGr, Lecl, Dv, H); bietz (V-ger).
    Uña (del hombre y de los animales, sea en éstos garra o pezuña). "Ongle; soit de personnes, soit de quadrupèdes" H. "Griffe. Ce terme dans le dialecte labourdin est certainement détourné de son sens et proprement doit signifier 'doigt', comme dans les dialectes G, V, AN et même le BN et le S disent behatz pour 'pouce'. De là les expressions du dialecte du Labourd atzemaitea, azkaborra, atzaparra, haztaparra, azkazala, haztamuka, haztatzea, etc., qui toutes sont dérivées de atza, hatza, au sens de 'doigt'" Ib. "Beatz [...] (L-ain), behatz (Lc), uña" A. "(V-arr), pezuña" Ib. "Katueri eta txakurreri bietzak ebai" (V-ger, comunicación personal) v. azazkal, azkazal. Tr. Documentado en textos labortanos desde comienzos del s. XVII; fuera de ese dialecto sólo se utiliza en algunas zonas referido a los animales y, al parecer, siempre en forma restringida a una u otra clase de ellos.
    Eta hura hala nola haztoreak xoria / behatzez altxatzen baitu airean gora ttipia. EZ Man I 93. Nano idurian Sathan heldu zaio burlari / behatzez arrapaturik egotzten du lurrera. Ib. 107. Atz-herriko alabak Israeltarrarekin esposatzekotz behar ditu bere gathibutasuneko arropak erauntsi, bere behatzak motztu eta bere buruko illeak ebaki. SP Phil 20 (He 19 behatzak). Erregek [lehoiñak] erraten dio: / [...] Gure behatz sakratuek / unkituko ere ez ditiztek / hire menbro profanoak. Gy 213s. Badituzte mazelan behatz zarrapoak. Hb Esk 228. Adarrez yoz airea, muthur arrapotan: / Aldiz dio lurrari behatzez ematen, / zintzurrean marruma duela ehorzten [zezenak] . Ib. 220. Behatzekin delarik lehertzen tokia / gorderik deraukana gaitzen ithurria. Ib. 231. Argi onera atherako duzu behia hortarakotz, behatzaz ere haztatuko larrua ezagutzekotzat nondik hasten diren ilearen goiti-beheitiak. Dv Lab 246. Eta han ikhusten... Yesus! Maria!... atso zahar bat... bi begi gorri izigarriekin... ukhabilak eta behatzak bi hortz luzekin erakutsiz. Elzb PAd 40. Baltatzarrek, ba, senda zezaken bere landare eta belarrekin: Ezpeletako neskatxari ez ginion behatzaren punta fidatu nahiko. Zerb Azk 91.
    azpiadiera-4.1
    Garra (fig., referido a las de personas).
    Atera naiean [Jesus] gaizkille aien beatzen artetik. Ag Serm 352. Atera du gizona deabruaren beatzetatik. Ib. 356.
    sense-5
    5. (VocB, PMuj). "Beatz, dedo; se usa también como medida. Bi beatz, iru beatz" VocB . "(G), dedo, pulgada, medida" PMuj. v. BEHATZ-BETE.
    Arri onen neurri egiazkoa da, luzean kana bat, zabalean iru kanalauren eta lodian ogei beatz igaroak. Izt C 74. Aspaldi luzean an da beintzat kirikate (kirikatzeko atea) izateko aterik egokiena, iru bat beatz laburregia. A Ardi 51. Alkandora au, gogor plantxatuba zeguelako edo etzekiat zergatik, lenago justu-justu nikan, eta orain sobra zaizkiak bi biatz. EgutTo 8-10-1920 (ap. DRA ). Lenengo malla beatz bi edo ondarra; gañean ezkurra beste orrenbestetsu. Munita 40s. Belaun-koskorrez goitik lau-bost bat / beatz gutxi gorabera / gonentzat naiko neurria ere / bada au alde batera. Olea 95.
    sense-6
    6. "(V-m), base del mástil" A Apend.
    azpiadiera-6.1
    "Base del velorto que queda sin retenerse (V-gip)" A Apend.
    azpisarrera-1
    BEHATZAK EGIN.
    Arreglarse las uñas.
    [Emazte buddistek] nonbait badute senharra, ez ditezke ilkhi, ez dezakete garbi hortzik, ez egin behatzik, ez yan bietan, ez egin lorik ohean. Hb Egia 65.
    azpisarrera-2
    BEHATZ HANDI (B; VocB , Darric (ap. DRA ); beatz aundi AN-olza, B; biatz aundi V-gip, AN-ulz, B; bietz aundi V-gip) Ref.: Bon-Ond 140; A (beatz-andi); Iz Ulz (biatz); Etxba Eib (biatza); Elexp Berg (bietz-aundi).
     Dedo pulgar. "Beatz, pouce (AN-egüés), eripulgare (AN-ilzarb), beatzaundi (AN-olza)" Bon-Ond 140. "El dedo gordo del pie. Mallukia jausi eta biatz-aundixa mallatu desta" Etxba Eib. "Biatz aundie, polex" (B, comunicación personal) v. BEHATZ LODI.
    Irur Gurutze egitea eskuieko beatz andias. Ber Doc 96r. Eskuieko eskuaren beatz andiari. OA 12 (cf. ib. 12 iru krutz beatz andienaz). Zer da zeñetzea. --Egitea iru krutze eskubiko biatz andiyes. CatUt 33. Eskuñeko eskuko biatz aundieki iru gurutze osoik egitia. CatUlz 11. "Gurutze Santuaren" egitea, eskuiko beatz aundiaz iru gurutze egitea da. KIkG 4 (KIkV 6 erpuruaz). Antxin-antxiñako gizonak bat adirazitzeko, erakustatza (index) luzatzen bide zuan, eta bi adirazitzeko, beatz orreri beste beatza, beatzaundia, elkartu. ZA RIEV 1928, 591. Eskubiko beatz aundiarekin. Ataño TxanKan 209.
    azpisarrerakoSense-2.1
    "Guk hemen askotan esaten diogu behatz haundia pitilinari (G-azp)" HErot (s.v. behatz handia).
    azpisarrera-3
    BEHATZAREN GAINEAN.
    "Behatzaren gainean gauzak iakitea, connaître les choses (ad unguem), parfaitement et dans les détails" H.
    azpisarrera-4
    BEHATZ-AZAL v. behatzal.
    azpisarrera-5
    BEHATZ-AZKAL.
    Uña. v. azazkal.
    --Zertako ditut nik aizturrak? --[...] beatz-azkalak moztu ta orrelako lanetarako oso politak ditu. Urruz Zer 123.
    azpisarrera-6
    BEHATZ-BETE.
    "Beazbete (G-to), una pulgada" A (s.v. azbete).
    azpisarrera-7
    BEHATZ BIZKOR.
    "Dedo índice" (G-bet, comunicación personal)
    azpisarrera-8
    BEHATZEN GAINEKO.
    "Beatzen ganeko (V-gip-ger), presumido" A.
    azpisarrera-9
    BEHATZEN PUNTETAN v. BEHATZ-PUNTETAN.
    azpisarrera-10
    BEHATZ ERDIRA.
    "(G-to), a medio camino" A.
    azpisarrera-11
    BEHATZETATIK BURURA; BEHATZETIK BURURA; BEHATZETATIK BURURAINO; BEHATZETIK BURURAINO.
    De los pies (litm. 'de los dedos de los pies') a la cabeza, por entero. v. BURUTIK ETA BEHATZERA.
    Geratu zan bere Gorputza beatzerik burura zatiturik ta odolezko iturri bat egiñik. Añ EL1 213. Biatzetati bururaginoko gatx triste batek artuta. fB Ic II 163. Beatzeti burureiño baten baiño geio begituko eutson. Akes Ipiñ 33.
    azpisarrera-12
    BEHATZ-EZKALDA.
    "Padrastro (de dedos)" A.
    azpisarrera-13
    BEHATZ-GAINEAN.
    De puntillas.
    Ixil beatz gañean / ondotxora yoan / ta, sart! mitxeletea / eskuratu eban. GMant Goi 90.
    azpisarrera-14
    BEHATZ-GERREN (L, BN-lab) Ref.: A (behatz, behatz-ezkalda).
     "Padrastro (de dedos)" A.
    azpisarrera-15
    BEHATZIK BEHATZ.
    Juntando dedo con dedo.
    Bost gizon biran, beatzik beatz, / ezin gerririk atzeman. "Dedo con dedo". Or Eus 265.
    azpisarrera-16
    BEHATZ-KAPELU.
    "(G-nav, Sc), beaz-kapelu (AN-5vill), dedil" A. v. HATZ-KAPELA, berakatux.
    azpisarrera-17
    BEHATZ-KOSKO.
    "Beatz-kosko (G), articulación de los dedos" A (s.v. kosko).
    azpisarrera-18
    BEHATZ-KOSKOR (B; VocB ; beatz-koxkor B).
    "Beatzkozkor: Estando el puño cerrado, las extremidades de las articulaciones" VocB . "Articulaciones del dedo" A. "Beatz-koxkor, articulación del dedo. Beatz-koxkorretan min artut" Izeta BHizt2.
    Ontan asi da Katu filarmonika jotzen eta bestiak kantari, maia biatz koskorrakin juaz, zaldiyen trotia balitz bezela. Iraola 122.
    azpisarrera-19
    BEHATZ-LARRU.
    "Bietz-narru, behatza babesteko, zauria egin ondorean edo, ipini ohi zen larru pusketa" Elexp Berg.
    azpisarrera-20
    BEHATZ LODI (G; Lar, Hb, H).
    Dedo pulgar. "Pólice, atzlodia, beatzlodia" Lar. "(V, G), pouce" H. v. BEHATZ HANDI.
    Zer da ziñatzea? --Da eskuieko beatz lodia]t[z hiru gurutze egitea. CatBurg 10. Eskuñeko beatz lodiaz. Añ CatAN 11. Eskuñeko eskuko beatz lodiaz. Legaz 8. Abarka urratuetatik beatz lodi biak agirian ekarzan. Ag AL 128. Gizonezkoak, beren beatz lodiak aizkora-itaien aoetan erabilliaz [zebiltzen] . Ag G 51. Bereala, eldu zidak eskuko beatz lodia, nagon alkitik derriorrean yaiki-arazi, ta an naramatxik zuzen-zuzenean. Ldi IL 17s. Gure etxean orixe dek lanik egin ez eta dana zurrupatzen duan beatz lodia! Ataño TxanKan 157.
    azpisarrera-21
    BEHATZ LODI-HURREN.
    "Beatz lodi urrena, index" H. "Beatzlodiurren (G), index" vEys.
    azpisarrera-22
    BEHATZ LUZE.
    "Dedo corazón" (G, comunicación personal)
    azpisarrera-23
    BEHATZ-MAMI.
    "Yema [...] del dedo" Aq 1290. "(G), yema del dedo" A.
    azpisarrera-24
    BEHATZ MOTZ.
    "Betz-motz [sic], dedo pulgar (Darric)" DRA .
    azpisarrera-25
    BEHATZ-MUTUR (G-to, B ap. A ; VocB ).
    Yema o punta de dedo. "Extremidades de los dedos" VocB . Cf. supra (4), el ej. de Lrq Larraja.
    Orain aitatutako igidura egin duan igarilaria geldituko zan luze-luze eginda [...] eskuetako biatz-muturretatik ankakoetaraño. Anab EEs 1919, 186. Iparraldeko mendietara beatz-muturra luzatuz. Mok 18. Bere beatz-muturra uretan busti. Ir YKBiz 308. Beaz-muturra zatarrez lotu, / ta ain sarri doaz euntzera. Or Eus 315. Lur biribila beatz-muturrean eraman lezake. Or QA 134. Azkenean, tzintzil ibiltzalea zela eta, behatz muturren oharkabeko higikunek dutela ibilerazten erakutsi zuen. Mde Pr 312. [Pasteletik] beatz-muturrarekin pixka bat abora ekarrita. Anab Poli 101. Urrengo goizerako beatz-muturrak gorri-gorri egin ta aunditu. Ataño TxanKan 172. Arbi-ostro edo paotx motxean jardun bear bazan, ai zer lantegi penagarria! Beatz-muturrak suminduta jarduten giñan. AZink 40. Delako batu edo baturakoaren zoriaz ez naiz ni mintzatuko, behatz muturrez erakustea aski baita. MEIG VII 170.
    azpisarrera-26
    BEHATZ NAGI.
    "Dedo anular, dedo médico" PMuj.
    azpisarrera-27
    BEHATZ NAGUSI.
    "(G), pólice, pulgar" PMuj.
    azpisarrera-28
    BEHATZ POTOLO (bietz potolo V-gip ap. Elexp Berg ).
    Dedo pulgar.
    azpisarrera-29
    BEHATZ-PUNTA.
    Yema o punta del dedo. v. BEHATZ-MUTUR.
    Oñ eta eskuetako beatz-punta guziak ebaki zitzaiozkan. Lard 121. [Mantangorriak] igotzerik ez badu beatz-punttara iristeagatik, egan egin bear. Txill Let 66. Haren idun-ezurtxoak senditzen zituen behatz-puntaren pean, eta jokatzen zituen, piano baten teklak bailiren. Mde HaurB 16. Ez zion behatz-puntarekin laztan batxo egin. Ib. 55. Azkenerako, beatz-puntaren moduko koxkorra egin zitzaion [betazalean] . JAzpiroz 42. Baiña bazitun maixu aretxek / zintzo saiatzen zan otsak, / biurri xamarrari kenduaz / beatz-puntetako otzak. Insausti 74.
    azpisarrera-30
    BEHATZ-PUNTAKO.
    Paso de baile que consiste en tocar el suelo con la punta del pie.
    Zelako anka-joko, oin-muturretako ta beatz-puntakoak egin, gero!... Batez ere, arin-ariñari ekiten eutsanean. Erkiag Arran 37.
    azpisarrera-31
    BEHATZ-PUNTEKIN.
    De puntillas. "Bietz puntakin fuen zan (V-gip)" Gte Erd 264. v. BEHATZ-PUNTETAN.
    azpisarrera-32
    BEHATZ-PUNTETAN (PMuj); BEHATZEN PUNTETAN.
    De puntillas.
    Biatzen puntetan jarririk, txairo-txairo asi zan ariñeketan. Otx 60. Erdi makurrik eta zaratarik ez ataratearren beatz-puntetan. Bilbao IpuiB 233. Artega joan zan Migel Permin sasi arterantz, beorra bildurtu ez egian beatz puntetan. Ib. 117.
    azpisarrera-33
    BEHATZ-TARTE v. behatzarte.
    azpisarrera-34
    BEHATZ-TRAPU (bietz-trapu V-gip).
    "Behatza babesteko, zauria egin ondorean eta, behatzean bilduta ipini ohi zen trapua" Elexp Berg.
    azpisarrera-35
    BEHATZ TXIKAR (G-nav; biatz txikar VP 10v; beatxikar G-to; beatxakar G-goi) Ref.: A (beatziñar, beatxikar).
     Dedo meñique.
    Bere beatz txikarraren azalaz ukitzeko bekokia ba-leuke. Lh Yol 25. Sendabide au ikasia zun / aitaren aitonengandik; / saiets osoan barreiatzen zun / beatz-txikarra bustirik. Or Eus 88. Tartalok eraztuna jaurtiki, ta mutillaren beatxikarrean sartu zion. Eston Iz 54. Motillek iruei eskuuk artu ementzien eta ezkarreko eskuun beatxikarrik etzoona beetzat aukerau ementzoon. (G-goi). JMB Mund III 22.
    azpisarrera-36
    BEHATZ TXIKI (G; biatz tx. V-gip; bieztxiki V-gip) Ref.: Etxba Eib (biatz txikixa); Elexp Berg (bieztxiki).
     Dedo pequeño (de la mano o del pie). "Dedo pequeño del pie. Biatz txikixa zittalduta daukak ospelakin <esp->" Etxba Eib.
    azpisarrera-37
    BEHATZ TXINKAR (beatz txingar AN-ulz-araq; biatz txinger AN-ulz; bietz txinger G-nav; beatzinar VocB , A) Ref.: A Apend (txingar); Iz Als (bietz txinger); Iz Ulz (biatz txinger).
     Dedo meñique.
    Beatxingarra du ziztatua / ermamiaren ondotik. "La picadura está en el dedo meñique, cerca de la uña". Or Eus 314.
    azpisarrera-38
    BEHATZ-UKALDIKA.
    A golpe de dedo.
    Jainkoak mundua beatz-ukaldika ibilli-araziko balu bezala. Vill Jaink 44.
    azpisarrera-39
    BEHATZ-XARUNA.
    "Dedo auricular (Darric)" DRA .
    azpisarrera-40
    BEHATZ-ZIGAR.
    "(G), arador, parásito que se introduce bajo la piel" A.
    azpisarrera-41
    BEHATZ-ZORRO.
    "(V-m), dedil" A.
    azpisarrera-42
    BURUTIK ETA BEHATZERA; BURUTIK ETA BEHATZETARA; BURUTIK ETA BEHATZERAINO; BURUTIK ETA BEHATZETARAINO; BURUTIK BEHATZERA; BURUTIK BEHATZETARA; BURUTIK BEHATZERAINO; BURUTIK BEHATZETARAINO.
    De la cabeza a los pies; (fig.) completamente. "De la tête aux pieds" H (que cita el ej. de Astar). "Burutik behatzeraiño (G...), completamente, de cabo a rabo" A EY III 255. v. BURUTIK OINETARAINO. Tr. Usado gralmente. por autores vizcaínos.
    Bildurtu zan buruti biatzetara; ikara ebilkon bijotza. Mg PAb 216. Ainbat onduen buruti biatzera apainduta, moduztauta, garbituta, orraztuta. fB Olg 50. Zauri andi bat eginik burutik biatzera. Astar I 67. Gelditu yakon gorputza bururik eta beatzetara zati oso bagarik. Añ EL2 213. Abadeari ta Alkateari belarrire zer edo zer esan otsen; da burutik beatzetara ondo aitu osten guztiek. A BGuzur 124. Begiratu egizue zeuen burutik biatzetara, eta begiratu egizue ete daukazuen zerbait Jaungoikoagandik artu izan ez dozuenik. Itz Berb II 26. Baserrittarra irudian burutik bietzetara. Echta Jos 193. Bere buruba astin-astin egin dau burutik biatzetara. Otx 161. "Ortzuri" deritzon [txerri] au, onezkero "oin-zuri", / burutik beatzera dena duzu guri. Or Eus 137. Gizon santu ark astindu nindun / burutikan beatzera. Ib. 122. Txomini burutik beatzetara begiratu, eta astiro astiro, ortzak alkar joka, bai esan bere. Erkiag BatB 30.
    azpisarrera-43
    ERDIKO BEHATZ.
    "Erdiko bietz, dedo medio, corazón" >Elexp Berg .

    behatz

    behatz
    << 1 behatu 0 / 0 behaztopaxka >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper