OEH - Bilaketa

962 emaitza u bilaketarentzat

Sarrera buruan (15)


Sarrera osoan (494)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bentzutu.
tradizioa
Tr. Al Norte se encuentra ben(t)zutu (radical benzut en Leiçarraga) salvo en los bajo-navarros Dechepare, CatLan, Lopez y Bordel, que emplean ben(t)zitu . En textos vizcaínos se documenta exclusivamente ben(t)zidu; en el resto de la tradición meridional se dan tanto ben(t)zutu como ben(t)zitu, frecuentemente en un mismo autor. Men(t)zutu lo emplean Iztueta y Bilintx.
sense-1
1. (BN, S; Urt I 136, VP 92r ( -nz- ), Lar, , Hb, Foix ap. Lh.), bentzitu (G-azp; benzitu VocBN, benzidu V-gip), mentzutu (Dv) Ref.: Lh; Elexp Berg; ZestErret .
Vencer, derrotar, superar. "Vencer" Lar, . " Benzi, benzitu, vaincre" VocBN . v. bentzun, garaitu. Tr. De empleo general, salvo en textos suletinos. Su uso decae relativamente en el s. XX. En DFrec hay un ej., septentrional, de bentzutu .
Othoi iauna enguztazu lagun zure sainduiak / Enetsaiak benzi enazan neure azken finian. E 22. Egiaren klaretateaz benzutu izanik bortxatu izan dirade anhitz gauzaren konfesatzera eta aboatzera. Adv ** 5r. Ezen norzaz nehor benzutu izan baita, hura haren sklabo egin izan da. "Par lequel on est vaincu" . 2 Petr 2, 19 (TB bentzutu; He garaitu, Ol menderatu, Ker azpiratu, IBk mende jarri, IBe mendean hartu ). Juzga zinzaenak benzutu zinzan. Miserere (ed. Akesolo) 40. Txeak andia benzi liri. IC I 665. Etorrizkero donzella batek / amorez ei dau benzidu. Lazarraga A12, 1180r. Loak benzitzen dau inozentea. Ib. B3, 1151v. Jaungoikoa debeela herreguten / Degiola eman Konde laztanari / Bitoria andia gaiztoen kontra / [...], / Bretaña guztia benziturik, datorren / Konde galantori Gipuzkoa herrira. CantBret 15ss. Iainkoa gatik eta haren legearen begiratzeagatik presenta ahal ditezkeien trabaillu eta egiteko guztien benzutzeko eta garaitzeko. Mat 145. Maruak benzitzeko. CancVizc 368. Hik halaber bentzutzeko haragi gudutsua, / Errespetuz begira zak barur egun Saindua. EZ Man I 32. Lehen ere San Migelek munduaren hastean / Luzifer bentzutu zuen sendoki konbatean. Ib. 75. Bentzuturik herioa berze garratzagoaz. EZ Man II 16. O Martir animotsua, / zure pazienziak / bentzutu zituen burreu / odoltsuen furiak. EZ Noel 169. Lehenbiziko aurthiki zuen harria finkatu zeraukan bere etsaiari belarraren erdian, [...], eta egotzi zuen bentzuturik lurrera. Ax 89 (V 61). Nola baitira eritasun batzuk, hain handiak, gorputz guztia flakatua, benzutua eta ezindua ibentzen dutenak. Ib. 99 (V 68). Haragiak haragiaren benzutzea, naturalezak naturalezaren azpiratzea, gaitz da. Ib. 363 (V 240). Benzietarren da bitoria alkanzeetarren. Cap 69. Zure buruz bethi ezdeusera makhurtzen zara, laster erortzen, laster benzutzen, laster asaldatzen, laster flakatzen. SP Imit III 4, 2 (Ch berehala zare garaitua, Mst bertan goithü izaten ). Zertan ere gizonak bere burua benzutzen eta espiritua mortifikatzenago baitu, hartan probetxu geiago egiten du eta grazia handiago merezi du. SP Imit I 25, 3 (Ch garaitzen, Mst garhaitzenago ). Deabruaren eta munduaren zagitak bentzutzeagatik. Arg DevB 244. Damnatuak bentzuturik, / Su asprean hondaturik, / Deit nazazu zeureturik. 159.
( s. XVIII) Hainaren sinhetsgogortasunaren bentzutzeko, ekharriko diotzat lekhuko herri hautako arbola ferde fruitutsu eta hagitz ederrak. ES 121. Arrozoinak eta oraino naturalezak berak ere onhesten du, bentzutuek amor eman dezoten garaitiarren usantzei. Ib. 108. Eskuara da hitzkuntza guztien artean bere indar propialez entseiaturik, etsaiez bentzutu gabekoa. Ib. 109. Beraren birtutean benziduko ditugu demonioa mundua eta geuren apetitu gaiztoak. OA 14. Ezin beregandik kendu dezakean edo bentzutu tentazio ori. Ib. 54. Zer inklinaziok eta biziok arrastradu deban edo benzutu geiena. Ib. 134. Aren abegi ederrak / Duda baga benzitzen ditu / kanpoetako eperrak. Acto 310. --Nondik izandu z[u]an gurutzeak birtute ori? --Benzitzeagandik Kristok gurutzean etsai oek bere eriotzarekin. Iraz 11. Pasioneen bentzutzeko eta bizioen garaitzeko moianik hoberenak. He Gudu 1. Ez zohazela gibela, seguratua bitoria eraman duzula, non ez zaitzun iduritzen osoki benzutua zarela. Ib. 91. Ala nola benzutu zuen Kristo gure jaunak demonioa ala guk ere aren majestadearen exenploarekiñ ikasi dezagun benzutzen demonioa. MurSerm 64. Kristok bere eriotzaz antxe garaitu edo benzidu zitualako. Cb CatV 17 ( CatG 25 garaitu ). Oneganik iges egiten da eta au benzietan da gogortasun diziplina ta baraurrakgaz. Ib. 58. Alafede nekea da; baña neke guziak amorioak benzitzen du. Cb EBO 51. Arma oiekin, soldadu goapoak bezala, zuk peleatu ta benzutu bear dezu. Cb Eg III 389. Herabe hura benzituz. AR 368. Egizu bentzu detzadan ene salbamenduaren etsai guziak. Brtc 31. Etsaiak garaitu ta benzutu zituelako. Ub 149. Benzutua harma balios huntaz. Iraultza 20.

( s. XIX) Gure beiratzerat / Aingeru tropa bat / Da zerutik jautsiko / Eta bentzutuko / Mundu sotilla. Monho 94. Emetasunak errexki / Du kolera bentzutzen. Ib. 98. Zelango indarrak artu ez daruaz arimiak arerijuak goitu edo benziduteko? Mg CO 98. Biar dabee konfesoriaren laguntasuna goitu edo benzietako tentazino gogorrak. Ib. 149. Dakuskuna da, ondasunen bat galduko danean, eragozgarri guztiak benzietan dirala. LoraS 26. [Jangoikoaren] grazia laguntariaz benzuturik tentaziñoak ta tentatzalleak. MisE 99. Filisteoak goitu edo benzitu eta Israeldarrak aetatik libratu zituan. Gco II 69. Bestela nork bentzitu / orrenbeste frantzes? FrantzesB I 141. Nosbait goitu edo benzietan bagaituz tentazinoiak ezta Aingerubaren erruz. Astar II 290. Abreak gerla eginen diote, bentzutuko ditu eta hilen ditu. TB Apoc 11, 7 (Ur (V), Ip goit(h)u, Ur (G), Echn garaitu ). Filosofo urguilutsuak bentzutu zituen, eta girixtino on bilhaka arazi hetarik hanitzak. Jaur 386. Bildurrik gabe sartu aurrera / gogor etsaiarengana, / benzi dezagun indarrarekin / onuntza agertzen dana. Izt Po 144. Luzaro burruka alkar ezin benzutuz jardun ta ondorean, menderatu zeban noizbaten ere. Izt C 504. Laugarren ekinaldian, etsaiari indar berriak laguntzalle etorri zitzaiozkalako, izandu ziran menzutuak. Ib. 390. Etsai eziñ ikhusia, / Eramanik biktoria, / Hirriz badago hazia; / Ikhustearekin abre bentzutua / Errabiak zoratua. Gy 300s. Israeltarrai eraso zien, alako gauzarik gogoan etzeukaten garaiean, eta lenengo sarreran goiartu zien edo benzutu zituen. Lard 99. Onekin mundu au zenduan benzutu / Ta infernu guztiak ainbeste izutu. MSIgn 354. Moruak bentzidu ta / laster emen gera. Afrika 63. Tiroka ezin bentzutu. Ib. 143. Aien barrengo aldetik / ortza txiki fiñak, / txuriz elurrak ere / mentzutu eziñak. Bil 60 (cf. infra BENTZUTU-EZIN). Enbidia ori ez da / Lehenbizikoa, / Benzitu nahi dute / Jende ohorezkoa. Bordel 174. Igortzen ahal dute / Espaiñari goraintzi, / Sekulan ez dirote / Gobernurik bentzi. Ib. 184. Indarrak egiñ baño lenago / juiziyuan sartuba, / enemiguba bentzutziatik / amaika golpe artuba. EusJok II 89. Kartan benzitu ztiolakoz Kristok bere iltiaz. CatR 17 (CatSal 17 garaitu, CatAe 16 gareitu ). Zeruko abisoak / ditugu mandatuz, / etsaia bentzitzera / saiatzeko kontuz. Xe 330. Bentzutu zuten [belek arranoa]; ezin atxiki / Hoinbertze etsai beltzen artean . Elzb Po 203. Etsaiarekin bethi guduan / Hemen gabilza munduan: / Pharatzen bazaizkigu buruan, / Oi gu nork bentzu orduan. Zby RIEV 1908, 285. Bentzutuak izatea izan garen bezala merezi ginuen. Elsb Fram X. Lagunduko dizue tentaziuak bentzitzen. Ag Serm 146. Fede ukatzalle guziak bentzutu. Ib. 82.

( s. XX) Debruak bentzutuz geroz, haren meneko zen gizona. CatJauf 22. Jakin nai aundi ura ezin bentzutu nuan, eta joan naiz etxera gorde bide batetik. Ill Testim 28s. Bizkaien jaio ziran, / Bizkaien azita, / oraiñ gelditu dira / danak benziduta. EusJok II 119. Kanpeon pasa ditut / oi ta zortzi urte, / ontaz aurrera noski / bentzutuko naute. Tx B I 201. Alperkeriyak bentzitu zuan, / aztu zitzaion lanian. Tx B II 45. Haren samurtasunak bentzuturik, ezin hitzegin zezakeen. Mde HaurB 89. Zesarrek bezala esan dezaket: ueni, uidi, uici. Allega, ikus eta bentzu. Arti Tobera 272. Erreboluzioak bentzutu zuenetik aurrerantzean, mugartear guztiak gara anai, gara berdin, gara libre. Ib. 264. Gaur berriz bentzitu du / danetan onena. TxGarm Auspoa 39, 28. Paganoak bentzutuak ikusiz giristinoek zer bozkarioa zuten ohartuz, ez nituen gehiago sendi gorputzeko akidurak. Ardoy SFran 336s. Oi-ez bezalako burrukan Don Kijote Mantxakoak bentzutu nauana. Berron Kijote 39. Garaille zu beti, bentzutua beiñ-ere ez. Ib. 29. Baiña gaitz txar bat bere barruan / urte bete ontan gerran, / bai eriotzak bentzitu ere. Insausti 278.

v. tbn. CatLav 396 (V 191). MarIl 103. Hb Esk 70. Lap 50 (V 27). Ben(t)zi-: CatUt 36. CatLan 72. CatLlo 95. CatBus 56. Ud 140. MendaroTx 343.
azpiadiera-1.1
(Con dat.).
Napoleon juan dela / dudarikan ez-ta, / ez baitzion bentzitu / oraiko disputa. Bordel 164.
azpiadiera-1.2
Convencer.
Doktrina sanoz exhorta ere ahal dezanzát eta kontrastatzen diradenak benzut. "Convaincre" . Tit 1, 9 (He bentzutu; TB sinhestarazi, Ol zuritu, Ker sinismenera ekarri, IBk isilerazi ).
azpiadiera-1.3
bentzitu (benzidu V-gip).
"Vencer, hundir, romper o inclinar una cosa, o a una persona, el peso de algo. Sagarran pixuak benziduta dauzka adarrak " Elexp Berg.
Salbadorea pausu bat ere / ezin emanik aurrera / arbola astunak azpiraturik / benzutu zuen lurrera. Cb Bast 45 (cf. Balad 239 bentzitu (versión de Motrico)). Gure salbadorea gurutzetzar astunaren pisutasunak benzuturik lurrean auspez zetzala. Jauregui 236.
sense-2
2. Censurar, vituperar.
Baldin guziék profetizatzen baduté, eta sar dadin zenbeit infidel edo ignorant, benzutzen da guziéz, eta iujeatzen da guziéz. "Il est redargué de tous" . 1 Cor 14, 24 (cf. Dv: guziek egia erakhusten diote ). Eta dathorrenean hark benzuturen du mundua bekhatuz eta iustiziaz eta iujemenduz. Io 16, 8 (He bentzutu; LE akusatu, Dv hobendun agerrarazi, Ol etsirazi, Ker arpegira jaurti, IBk agerian jarri ).
sense-3
3. mentzutu (G-bet, AN-5vill, L-ain).
"Humillarse. Arroa zan, baiña mentzutu da (AN-5vill), era orgulloso, pero se ha humillado" A.
azpisarrera-1
BENTZUTUA EMAN.
"Rendirse el vencido, benzidua emon [= 'dar la vencida']" Lcc.
azpisarrera-2
BENTZUTU-EZ (-nz- , benzutez Lar).
"Invicto, benzutu eza " .
azpisarrera-3
BENTZUTU-EZIN.
"Invencible, benzutu eziña " .
azpisarrera-4
EZIN BENTZUTU, EZIN BENTZUTURIKAKO, EZIN BENTZUTUZKO.
Inquebrantable, invencible, insuperable.
Eskualduna da guztien artean ez hotzetez, ez berotez, ez gosetez ezin bentzuturikakoa. ES 108. Bortha alhartzea hunkitu bezen laster, baratua senditu nintzen, indar gorde eta ezin bentzutu batez. MarIl 72. Pazientzia bat ezin bentzutuzkoa. Jaur 152. Emadazut pazientzia ezin bentzutu bat. JesBih 451. Bethi haren fedea / zutaz argitua, / Garbirik dago eta / ezin bentzutua. Zby RIEV 1908, 607. Mehatxuez eta heriotzeaz beraz ezin bentzutuzkoak. Lap 320 (V 145). Ezinbestean niharduen horrela, ezin-bentzutuzko indar baten morroi, gogoetaren gogoetaz gertatua desgertarazteko modurik balego bezala. MEIG I 93.
bentzutu
<< belorit 0 / 0 berakatutx >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper