Harremana

    OEH - Bilaketa

    964 emaitza u bilaketarentzat

    Sarrera buruan (15)


    Sarrera osoan (494)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    berri.
    tradizioa
    Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. La forma barri es propia de los textos vizcaínos; es tbn. la usual en Lazarraga, donde sólo encontramos un ej. de berri (en el texto B, en un poema con rasgos dialectales más orientales). Iztueta emplea barri como sust., mientras que como adj. utiliza berri.
    Onom.: In villa Ulibarrilior. (952) Arzam 154. Eneco Uerria. (1087) Ib. 172. Circa Corte Verria. (1110) Ib. 172.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V-gip, G, L, AN, B, BN, S, R; SP, Urt I 188, Ht VocGr, VP 12v, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocB , A DBols, Zam Voc); barri (V; Mic, Lcc, Lar, Añ, Dv (V), H (V), Zam Voc) Ref.: A (barri, berri); Bon-Ond 155; Lrq; Iz ArOñ (barri) UrrAnz (berríxa), Ulz , R 298; Etxba Eib (barrixa); Holmer ApuntV ; Elexp Berg (barri); ZestErret .
     Nuevo; reciente. "Nouveau, récent" SP. "Fresco, reciente", "nuevo"&c. Lar y Añ. "Nouveau, neuf" Ht VocGr 390. "Neuf. Aldagarri berria, un habit neuf. Urthe berri, l'an neuf, le jour de l'an" H. "Frais, récent. Ogi berria, pain frais" Ib. "Les sardines fraîches, xardin berriak" Ib. 364. "Barri eta berri biak erabiltzen dira eta eratorri gehienekin gauza bera gertatzen da. Lehena mendebaldera esaten da gehiago eta bigarrena ekialdera, baina barri-k dirudi sustraituena" Elexp Berg. Tr. Gral. en todas las épocas y dialectos.
    Iausi da zerurean arria, / Aurkitu dau Lastur-en torre barria. MLastur 9s. Norkbait ere amoria niri daraut muthatu, / Nik eztakit zer den bana estamendu berri du. E 161. Eztute ezarten mahatsarno berria zahagi zarretan. Lç Mt 9, 17 (He, TB, HeH, Dv, Ip, Ur, Echn, SalabBN, Samper, Hual, Ol, Leon, Or, IBk, IBe berri, Ur (V), Arriand, Ker barri). Manamendu berri bat emaiten drauzuet. Lç Io 13, 34. Ez dozu gona barriric. Lazarraga 1201r. Amore linda galant bata, / ene amore berria. Ib. (B)1204v. Errege barri, lege barri. RS 261. Leloa berri dan artean aita. Ib. 515. Okin berriak baia zuri. RIs 73. Entzun etzatzue, bada, / gure kopla berriak. EZ Noel 33. Hala egin behar da bada bekhatuetan, eta bekhatuzko obretan ere: berri direino egotzi behar dira. Ax 79s (V 53). Zetabea berri deno holtzeko, gero ere saguaren hortzeko. O Pr 435. Zure arraiez egun duzu / Argitzen egun berria. Gç 95. Prebilejiaduak gara / Gastela Zar da Barrian, / ez Gipuzkoako errian. BBizk 6. Zeren lege berria egün hontan orori iakin erazi da. Bp II 74. Zeina [Axular, Materre eta Etxeberri Ziburukoaren hitzkuntza] guretzat hain baita berria eta freskoa, nola egungoa. ES 100. Bere borondateko bizitza barri bategaz. Urqz 42. Etsaia zenbait mobimendu fresko eta desirkunde berri gure baitan altxatzera ensaiatzen denean. He Gudu 153. Berhala azkartzen eta alagrantzia berri batez bethatzen nüzü. Mst III 8, 1. Eliz soñekoak egin ziranean bezain berriak eta gañeko oial zuria ta azpiko burukoa odol berriz beteak. Mb IArg II 302. Bizi berri bat ar dezadan. Cb Eg II 22s. Ordu danik aitzindari berri haren ospea eta ohorea finkatu izan ziren israeldarren izpiritutan. Lg I 188. Aragiaren erresurrezioa, edo bizitz berria. Ub 155.
    ( s. XIX) Errazago zala zimentuti etxe barri bat jasoten [...] zur barri ta orma barriak egitea baño. Mg PAb 198. Ain bérri milla urteén búruan, nola lenbiziko egúnean. LE Ong 65r. Apaindura bat betikotasun guzian beti berri egongo dana. AA III 582. Eta sarritan artzen duala Komunio Santua, eta aldi bakoitzean atsegin eta gusto berria. AA I 400. Seinduen atseginak zeruan bethi bardin fresko, bardin berri, bardin bizi izanen dire. Dh 178. Estadu barrija artuten dabeenak. fB Ic III 334. Bizitza barri ta zuzen bat egiteko. JJMg BasEsc 52. Jesüs-Krist thunba edo hobi berri batetan enbaumatürik ezari ziela. UskLiB 60. Ene tormentak orai memento huntan bezen berri, orai bezen jasan gaitz eta izigarri izanen dituk. Jaur 124. Haiñ xuxen ferra berriak dakhartzu ere atzetan. Gy 38. Sodomako Errege berri, erasoan il zanaren semea, aurkeztu zitzaion. Lard 15. Gisua berriago eta hobeago, nahiz esku-lanetako, nahiz laborantzako. Dv Lab 186. Aita Sainduari zitzohakon ikhustea ordre berri baten beharrik bazuenez Elizak. Laph 174. Erantzirik soñean zeraman jantzi berri ura, jantzi zion pobreari berak urrukiz beterik. Bv AsL 31. Indar barri ta bizi bizi bat / Biotzian dot sometan. AB AmaE 12. Pilotari xaharrak / joaiten has orduko, / Berriak dire bethi / ondotik helduko. Zby RIEV 1908, 92. Frantzia zaharra ezagutu zutenek, ez baitzezaketen maitha Frantzia berria, Frantzia errepublikanoa. Elsb Fram 105. Izar berri batek markatüren ziala haren jitia. Ip Hil 104. Landara zar apurtuak erro barririk botateko indarrik ezeukan. Ag AL 109.
    ( s. XX) Eliz-gizonen batzuek dirua ateratzeko modu berriren bat sortu zutela. Goñi 37. Agian mende berri hunek emeki emeki eta geroago barnago gogoeta hoitan sarthuko ditu Eskualdunen buruak! JE Bur 203. Lera zintzoa, griña sutsua, beti berri ta eze iduki zuan griña ona. Ag G 290. Ango atsegingai ta gozagai guziak beti berri, beti berdin iraungo dutenak dira. Inza Azalp 113. Constitution Civile zelako lege berri baten pian. Const 23. Gazta berria ekatzan. 'Un fromage frais'. Or Mi 40. Iruñeko auzo berri --Ensanche-- ari da egin ahala edatzen. Zub 91. Bide barrijak nai dauz abendaren kezkeak. Laux BBa 136. Zakar egiten yatzuz [itzak] barrijak edo ezezeunak diralako zuretzat. Kk Ab II 124. Erti-zuaitz berria antzin-ezeaz bazkatzea. Ldi IL 126. Senar-emazte berri oentzat / or zuritasun jatorra! Or Eus 358. Sei gazta berri daude / erdiko leioan. "Seis quesos frescos". Ib. 367. Hamabortzgarren bil-aldian Aita Saindu berri bat hautatu zuten. Zerb IxtS 108. Bainan egoitza zahar baino berri gehiago da Azkainen. Zerb Azk 11. Berpizleak entseiatu dira Irlandarazko literatura berri bat sorteraztera. Mde Pr 243. Asto barri bat erosi bear ebala-ta, eriara joan zan. Bilbao IpuiB 25. Mundu barri bat egosten dago, / bere gurari-labean. Gand Elorri 185. Gorputz baten erraietan beste gorputz berri bat sortzea eta moldatzea. Vill Jaink 58. Ainbestean bizi ziran tentel eta buru illunak, gizon barri biurturik jarteko. Erkiag BatB 128. Berriagoak eta gaurkoagoak ere ba-genituen begien aurrean antxiñako klasiku igatu oriek baiñon ernagarriagoak. Ibiñ Virgil 22. XVI garren mendean, literatura berria sortzearekin, hein batean gizartea legundu eta xukundu baitzen. Lf (in Casve SGrazi 9). Alaba be erropa / barri ta onakin. FEtxeb 185. Euskal gaietan egunotan sortu den joera berria nik bezain ongi ezagutzen duzue. MIH 251.
    azpiadiera-1.1.1
    Otro nuevo. Tr. Documentado desde el s. XVII, lo hallamos tanto al Norte como al Sur; no parece ser usado por autores populares. Cf. Gte Erd 283, donde se censura el empleo de berri en expresiones del tipo tanto berri bat egin du, a las que se oponen las más castizas tanto bat gehiago (V-arr-gip, G-azp, AN-5vill, BN-arb) o beste tanto bat (V-arr-gip, G-azp, AN-5vill, BN-arb).
    Kometi eztezan bekhatu berri bat elizari zor dian obedienziaren kontre. Tt Arima 61. Izango litzate pekatu mortal berria. OA 149. Biztu izan zen gerla berri bat filistindarren eta israeldarren artean. Lg I 276 (v. tbn. gerla berri bat JE Bur 143). Munduaren azkeneko egunean egingo da bizte berri hau. Ub 155. Bekatu berriak, eta berriak egiteko gose andia. AA I 400 (v. tbn., en contextos similares, bekatu berri o var. Lar SermAzc 54, Mb IArg I 247, Brtc 118, CatLan 101, Mg CO 118, Gco II 11, Dh 224, fB Ic II 240, Astar II 64, Ur MarIl 48; cf. beste bekatu (gehiago) o var. Gç 101, Mg CO 164, Gco II 22, Astar II 165). Egun oroz entseiu berriak egiten zituen perfekzionean aintzinatzeko. MarIl 86. Mirari berri onekin guziak arritu ziran. Lard 520. Krima berri hori egin zuten. Elsb Fram 112. Beinguan-beinguan maltzurkeri barri bat asmau. "Una nuova astuzia". Otx 33. Gudu berri baten amentsa bazterrerat utzirik. Ardoy SFran 106. Bidoi artetik gizon berri bat agertzen da. Lab SuEm 198. Ametzagatar Bingenek liburu berri bat agertu du oraindik orain. MEIG III 125.
    v. tbn. Mih 24. Etxde AlosT 73. Zerb Azk 59. Mde Pr 159. Osk Kurl 128. Ibiñ Virgil 23. Barri: JJMg BasEsc+
    azpiadiera-1.1.2
    (Con nombres propios). Otro nuevo (similar).
    Europak ekusi dau / bere buruan / Iupiter berri bat / aurtengo neguan. FProsp 29ss. Hala nola Jesüs-Krist baita Adam berria; berhala Maria dela Eva berria. Bp II 99. Bardotzeko Luther berria, / Eta ez aditu nahi! Monho 38. Hi haiz beraz Judas berri bat, Herodes berri bat, borredo berri bat Jesu-Kristorentzat. Dh 222. Zeruko gauzetan jakintsun handi bat da Iñazio [...]. Jondoni Paulo berria, mundua inharrosiko du. Laph 48. Bizitzan eta eriotzan Judas berri bat izandu zan. Bv AsL 63. Soldaduak joan ziren beraz, Judas berri hura gidari. Jnn SBi 157. Nun estalduko naiz ni, / ni Judas barria? Azc PB 36. Nik irepaziriko diruegaz Lekeitio barri bet Satikan egin leike. A BGuzur 141. Gaur zeruak artzen dabe beragan Eva barrija. Ag Serm 74. Odiseu barri gara, lamiñik ezta baña. Laux BBa 138. Adore au dun Erriak / emango ditu o bai! Xabier / ta Zumarraga berriak. SMitx Aranz 98. Betidanik fama baita Azkainen harpeak Uhaldeko inguruetan badirela, balio luke artarekin bilatzea. Nork daki zer kausi litaken? Menturaz Otsozelai berri batzu. Zerb Azk 9. Bera da Salbatorea, / ni Beronika berria. Arti MaldanB 231. Batzuetan lehengoa bera izendatzen dute eta bertze batzuetan emaiten dute [superior jeneral] berria. Etchebarne 114. Goienetxe zarretik Martxoaren aurrenean erten genduan; eta berria egin da berriz etorri Abenduaren l8an. JAzpiroz 68. Abarketa barrixei bibote aundixek urten eutsen. Gerrika 25. Oraingo eleberrian, Nikanor, behinola Zorrizto izana, hartu du bidelagun Erkiagak, Wilhelm Meister berri baten gisa. MEIG III 92.
    azpiadiera-1.1.3
    "Novato" Lar, Añ. v. hasiberri.
    Oraino berri direnak eta Iainkoaren bidean frogatu gabeak [...] errazki engana eta gal ditezke. SP Imit III 7, 2 (Mst, Echve, Ip berri; Ch, Leon sart(h)u berri, Ol sarberri, Pi asi-barri). Jaunaren zerbitzuan berri direnek ere ezpezate huts egin. Dh 100. Gauza hortan emaztia / orano zen berria, / Beste hanitz gauzetan bezala. Arch Fab 131. Oraiño berri zen hauzoko otso bati / Badiotzo: "zatho, zatho laster kusi, / Abre bat bada alhan gure phentzeetan". "Franc novice". Gy 273. Barriak iru illabete eroiezan instrumentua joten ikasten. Etxabu Kontu 23. Gure aldetik, ain barri eta ezjakin giñanez, parkatzeko eskatu geuntsan eta or geratu zan guria. Gerrika 69.
    azpiadiera-1.1.4
    (Ref. a personas que han accedido a otro estado, situación...). "Hasta estar la Compañía algo mas conocida y fundada en Castilla, parece muy conveniente mirar sobre recibir gente verriak [= 'cristianos nuevos'], porque para muchos solo eso <ya> es veneno" (1545). TAV 2.2.16.
    Kristau berriak ziran, eta alere zer fedea, zer Jaungoikoaren amorioa. Cb Eg II 183. Oraiko idazleak, gutiz geienak eskualdun berriak, nola ari diren hitz bihurritu eta herrebesez [...] eskuara emokatzen. Zub 19. Aberats berriak gutiesten du eskuara. Ib. 66. Erregek agindu eban kristinau barririk (mauru ta yudear kristinauturik), ez euren endakorik inor, Bizkaiko uri, ziudade ta basaurietan etzeiteala bertakotu. A EY I 362s. Aberats barri bat. SM Zirik 60. Ez zizaiokeen orduan euskaldun berri batek begiramen handirik ekar euskaldun jator bati, hots, euskaraz debekurik gabe mintzatzen denari. MIH 347.
    azpiadiera-1.1.5
    "Gauza berriak dira orai ikhusten ditugunak, elles sont étranges les choses qu'actuellement nous voyons" H.
    Gau batean, lorik pisuenean, gau erdian zetzala, gauza berri, ta izugarri bat igaro zitzaion. Cb Eg II 197. Ta gauza barria izango da, arik ara eldutea arimau, ardura bagea izatera bere zenzunetan, ta laprast egitera bekatu txiki arinetan? Añ LoraS 103. Ez da gauza barrija, guraso sobraubak, tertzijo atan bere buruba ikusita, egunian milla bidao, ta maldezinoe umiai ezartia. fB Ic I 308. Ez da gauza barrija, ta ez da gitxitan jazo oi dana bere. Ib. 308.
    azpiadiera-1.2
    2. (G, L, S; VP 83v, Lar, Añ, Dv, H, A DBols), barri (V; Añ, A DBols). Ref.: A (barri, berri); Lh; Etxba Eib (artu-barri); Elexp Berg (barri); ZestErret. (Tras participio). Recién. "Haurra egin berria, recién parida. Etorri-berria,n recién venido" VP 83v. "Recién, antepuesto a otras voces, berria, pospuesto a otras Bascongadas v.gr.: Recién nacido, jaio berria. Recién parida, erdi berria" Lar. "Berri joint à un participe rend l'adverbe 'nouvellement'. Ethorri-berria, goan-berria da, il est nouvellement venu, nouvellement parti. Quand ces composés, n'étant ni sujets ni régimes du verbe, sont mis au positif singulier, ils deviennent substantifs" Dv. "Ethorri berria, nouveau, récemment arrivé. Hasi berria, récemment commencé" H. "Egin barria, lo recién hecho" A. "Erre-berri (S), qui sort du four. Jin-berri (S), nouveau venu" Lh. "Badakizu auzoko andra gaztia artu barri [= 'recién embarazada'] daguana?" Etxba Eib. "Jan barri nago ta enoia bañatzera" Elexp Berg. "Oinddio karneta etara barri zeukan" Ib.
    Hartzen da [Proselitoa] Iuduén relijionera konbertitu berri ziradenakgatik. Lç Decl ã 5v. Zegaiti, danzuanean / jaio barri danak kantaetea, / loak benzitzen dau inozentea? Lazarraga (B), 1151vb. Ogi erraberria, etxagalzaigarria. "El pan recién cocido". RS A, 5 (B 2ogi erra barria). Guri iguzkigutzue / heriozko kolpeak, / eta utz bizirik gure / iaio berri umeak. EZ Noel 75. Hantik etorri-berri zela. O Pr 373. Ezen nola zenbait eritasunez gizon sendatu berria nezesario duen bezanbat baitabilla, baratxe ordea eta pisuki. SP Phil 5. Haur sorthü berri bere manü pekoak. FPrS 26. Hauk othe dire Jesusi / Tresna egiñ berriak. Gç 83. Zeinak eman baitziotzaten bi haur sorthu-berri artzain batzuei. ES 384. Jaunaren bidean sarthu berriak, eta oraiño ungi ikhasi gabeak errebelatuko dire falta gabe. Ch III 7, 2. Komentietan sarthü berrier. Mst I 22, 7. Jentil bataitu berri berei. Mb IArg I 360s. Yakin ezatzue, xeheki, haur sorthu berri haren berriak. Lg II 113s. Behar da Spiritü Seindü errezebitü berri dena adoratü. CatLan 130. Aur jaio-berriaren zirkunzisioa. Ub 62.
    ( s. XIX) Anima Jaunagana biurtu berriak, ez dira guziak modu batekoak. Mg CC 235. Ladrillu edo tellia balira egin barri, ta sutarik igaro bagiak. Mg CO 87. Aur jaio berriai. AA I 487. Elexia jaijo barri zanian ez eguan onelako agindu biarrik. Astar II 230. Txaltxu yaio barriak. Zav Fab RIEV 1909, 38. Felizitatzen deizüt fama, musde Renaud, / Parisetik zirena jin berri orano. Etch 590. Bere mokoan zeukan / gazta bat guria, / borda-leio batetik / ebatsi berria. It Fab 65. Kristau ez diranai ez ezik, egin-berriai ere. Izt C 211. Maiean jarri ziran Jesus bere Apostoluakin eta Lazaro biztu-berria. Lard 427. Lelengo iraziten da ezne batu barrija. Ur Dial 86 (It jatzi berria, Dv daitzi berria, Ip jeitsi berria). Zopa jan eta haragi hori / ekharri dauku egosi berri. ChantP 236. Sei librako ogi erre-berria. Zab Gabon 49. Jende arrotz etorri-berri aietara. Bv AsL 148. Piarres, indarrak bildu berria baitzen, hasi zitzaitan mintzatzen gisa huntan. Elzb PAd 35. Elhur egin berria / Ez zait aski xuri. Zby RIEV 1908, 288. Lenengo egunetan sartu-barrie nintzen da, maite nenduen. A BGuzur 130. Hazparnerat bikari joan berria zen. HU Aurp 162.
    ( s. XX) Alemanek bat egiten dute [Ameriketan], joan zaharrak jin berrier bidearen zilatzeko han dagozilarik erne. JE Bur 210. Yaundu berri horiek behar lukete atxiki gogoan erran zaharrak diona. Zub 67. Euzkotar uma jaio-barriei / Jarririk beti euzkel-ixenak. Enb 47. Mediku gaztea etorri-berriai urbilduko zaie. Lab EEguna 70. Eta bokata xuritzaileari galdegiten dio, ez duenez xerri-zain bat ikusi berria. Barb Leg 128. Basurde izua jeki-berri da, / bero dago oraiño ogea. Or Eus 75. Zugasti, itxartu barri, bai eder! Laux AB 73. Ur handirat aurdik zetzaten muthiko sortu-berri guziak. Zerb IxtS 33. Nik zekiñat nola dagon [Naparroa], irauli-berria bainaun goienik barren guda aurre-aurrean. Or QA 82. Hilobi zulatu berri batean. Mde Pr 101. Gaztiena, apaiztu berri, Amikuzeko erri koxkor baten zegon bikario. Etxde JJ 97. Sukaldariak oea pintatu-berria zeukala. Anab Poli 48. Biarrian (lanean) ikastera sartu barri zan mutil bati. SM Zirik 57. Bainan ene axuranta, ezagutu berria zitut. JEtchep 88. Azaldu berri da gure plazetan [Ogeta] . Basarri 89. Munduan bakar, zabar ta deslai ez dagola jakin barri dago Nikanor. Erkiag BatB 201. Joan zen [...] giristino zonbaitek erosi berria zioten bozuek bere gisa utzi komentu txar baterat. Ardoy SFran 238. Eskualde hortan ongi-etorri berezia egin deete Erroman Ekaldetik sartu berri erlisioneri. Lf CEEN 1973, 122. Erroma zahagita bat / iragan berri diela. Casve SGrazi 112. Orduantxe etorri-ta lurrean utzi-berria zuten angarilla. Berron Kijote 149. Katetik askatu berri dan zakurra bezela. JAzpiroz 128. Ondo iruntsiak geunkezan onako kasu askotan jazo barri ziranak. Gerrika 92. Afrika-Asietako herri askatu berri edo askatasun bidean direnen marmar hotsa. MIH 339. Aipatu berri dudan amets horrek berorrek liluraturik hartu zuen. MEIG IV 110. Gogora datorkit ustez irakurri berria dudan zerbait. MEIG VII 26.
    v. tbn. Gy 132. Laph 170. Jnn SBi 13. StPierre 26. Mok 3. Ox 189. Etcham 67. FIr 156. MendaroTx 208. Ir YKBiz 24. TAg Uzt 67. EA OlBe 104. SMitx Aranz 35. JAIraz Bizia 102. Izeta DirG 46. Osk Kurl 146. Zait Plat 122. Vill Jaink 34. Larz Senper 48. Ibiñ Virgil 78. NEtx LBB 178. Xa Odol 131. TxGarm BordaB 71. BBarand 166. Ostolaiz 79. Insausti 269.
    Barri: Ag AL 11. BEnb NereA 260. Gand Elorri 173. Alzola Atalak 36.
    azpiadiera-1.2.1
    (Tras -t(z)en).
    Zeren Pentekostez, Espiritü saintiaren jaixtiaz eta Jondane Petiriren peredikatziaz gure Eliza sortzen berri zenaren Primiziak Jinkoari ohereskatü baitzaitzon. Bp II 74.
    azpiadiera-1.2.2
    (Precediendo al part.).
    Aitoren seme batek igorri zian ürhün seme berri sorthia. Egiat 57.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (G, L, B, S; SP, Ht VocGr 390, VP 92v, Lar, Añ, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H, VocB, A DBols, Zam Voc), barri (V; Lcc, Añ, H, A DBols, Zam Voc). Ref.: A (barri, berri); Etxba Eib (barrixak); Elexp Berg (barri); ZestErret. Noticia. "Nuevas, barriak" Lcc. "Eztira berriak maingu, les nouvelles ne sont pas boiteuses" SP. "Malus auctor nouitatum, berritxar ekharlaria" Urt III 102. "Nueva, nuevas, noticias" Lar. "Anuncio, bueno o malo, berri ona, edo gaistoa" Ib. "Barrixak. En plural, noticias, nuevas, novedades" Etxba Eib. Cf. GSalazar (ap. TAV 2.2.17): "Vabarria, que quiere decir, buenas nuevas" (tal vez ba(da) barria, 'hay noticia(s)'). Cf. tbn. Berrigaitz "Tant-pis" y Berrion "Tant-mieux", nombres propios de personajes en Goyhetche (16). v. albiste. Cf. infra BERRI JAKIN, BERRI IKASI, BERRI EMAN, etc. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos.
    Gure berriak enzunik bidera ilkhi zekizkigun. Lç Act 28, 15. Bar[r]i ertuna lelengo enzuna. "La nueva desdichada". RS 408. Barri onak dakart. Lazarraga 1180v. Orai etorri diren berriak oiek dira, Jauna. CartEsp 462. Urrutiko berria lenena egia. RIs 83. Olatik berri onik ez. Ib. 68. Berri kontentu eta plazer anditako bat ematen drauzuet. Ber Trat 41v. Entzutean bada urthe Sainduaren berria. EZ Man I 25. Erran behar dut halaber, lekhuaren berria. EZ Man II 72. Haur da Iondone Ioanes Baptistaren lehenbiziko predikua. Haur da ethorri zenean, berekin ekharri zuen berria. Ax 571s (V 366). Ea barriakaz, konsejuagaz edo lagunduagaz oskasiñorik emon daben, batzuk alkarregaz aserreetako. Cap 101. Leku urrunetiko berria, lehen jina da egia. O Pr 302. Atsegin duzunaz gero noizpait berriak enzuteaz. SP Imit I 20, 8. Otoi zure berriak gaztia diezadazu. (Cambo, 1662). ConTAV 5.2.10. Mariari Inkarnazioniaren berria ekharri derio. Bp I 132. Letrak ekusi ditut atsegin anitzekin zerengatik badakatzen zure osasunaren berri onak. CartNav 139.
    ( s. XVIII) Ni naiz zeruetako Jaunaren angerua, / Dakardana zeruti barri deseadua. Acto 358s. Handik ilkhi ez baziñe, eta hanbat berri ez bazindu aditu. Ch I 20, 8. Jaiotza onen barri alegriak / zabaletarren munduti. Urqz 79. Natürak segretien jakitia eta berrien entzütia lehiatüki desiratzen dü. Mst III 54, 7. Onen erriaren ta itxearen berri billa. Mb IArg I 160. Kristautasunak eskatzen dituen lau gauzen berria. "Noticia". Mb (in Eusk 1967, 306). Jainkoak Jesuita oni esan zion [...] ta berri gozo oiekin zerura joan zan. Cb Eg III 286. Berri gaizto horrek hanbat tristatu zizin. AR 244. Ebanjelioaren berria banatu, ta etziran berealakoan galdu Jerusalengo Erria ta Judeako Erreinua. Ub 111.
    ( s. XIX) Eriotzaren barri bildurgarria. Añ EL1 23. Angeruak barri on au emon eutsenean. Añ LoraS 63. Berri au munduari adirazteko, autua zedukan Jaunak San Juan Bautista. AA III 535. Zelan artu dozu barri au? Astar II 191s. Jaunaren Aingeruak eman dio Mariari berri on bat. CatLuz 40. Publikatzera nua / berri noble baten. Bordel 117. Badator norbait berri andia / jendeari ematera. It Fab 142. Seme onen etorkizuneko berri asko eman ziozkan. Lard 17. Zabaldu zanian mendi baketsu oneetatik gure foruen kontra esaten zirian berba ta gauzen barrija. (1864). BBatzarN 203. Egun batez gortherat heldu dire Napleseko armadaren berriak. Laph 4. Berri onak badakaizkidatzu, oparo pagatuko zaitut. Arr GB 91. Iritxi zan berri ori gure santuaren belarrietara. Aran SIgn 68. Ekhartzen darotzuet bozkariozko berri handi bat. Jnn SBi 13. Jiten nitzaizie boztariozko berri handi baten emaitera. Ip Hil 96. Eta huna non heldu zarokun Parisetik berri bat oro baino handiagoa. HU Aurp 63. Barri gozo bategaz / nator zuekana. Azc PB 215.
    ( s. XX) Ara emen euren barri batzuk. Ag Kr 72. Ezkongaien berria zabaldu zanean. Ag G 301. Ez zindezake asma zenbat ilhundu nauen berri horrek. JE Bur 34. Igorri zuten berria Berlinera, Suisara, Erromara. StPierre 36. Jesukristo gure salbatzalle ta Ama Eleiza Deunaren barriak argi ta garbi emoteko. KIkV 15. Iguzki-aldetik ethorri zen berri handi bat, eta laster hedatu Eskual mendietan. Barb Sup 163. Ekarri zaiozu Pernandori amorrai aundiena Ameriketako berriak sustraitik jakin ditzan. Muj PAm 45. Ardura aundiz ibilli zala Yesusi buruzko berri alik geienak biltzen ta berri oiek lerro lerro idaztera saiatu zala. Ir YKBiz IX. Orain sendiartera zetorkiolako, atsegiñez artu zun eraman zion berria. TAg Uzt 309. Uri osoko, ta inguruko, albista ta barri ta esamesen "begi" ta "belarri" ziran arren. Erkiag Arran 136. Errian zabaldu zan bolo-bolo Patxikoren eriotzaren barria. SM Zirik 28. Etxean etzautaten berri hori igorria. JEtchep 112. Eta berri horrek zer ukaldia emanen dion bihotzean! Ardoy SFran 200. Eguardi-aurretik kableak ekarri zuan Benitoren il-berria. NEtx LBB 75. Esan bezela, eman nai ditut / Artikutzako berriak. Uzt Sas 283. Ez bait-zuan beiñ-ere alako izenaren eta alako printzesaren berririk jaso. Berron Kijote 149. "Hau ahatik berri huna diagu" egin nuen ene baitan. Etchebarne 91. Bi errietako berriak igualtsu jakiten genituan. BAyerbe 75. Barri txarra eldu jatzuna. FEtxeb 107. Etxepareren bizitzaren berri urri bezain zehatzak eman dizkigute. MIH 282.
    azpiadiera-2.1.1
    (Con oración subordinada provista del suf. -(e)lako). Noticia de que.
    Ill zelako berria aditu zueneko. Mb IArg I 171. Hedatu zen alde guzietarat israeldarren desmasiaren eta arka hartua zelako berria. Lg I 256. Eiz andi au Billafrankara zeramatelako barria inguruko Errietan zabaldu izan zalako. Izt C 192. Egun gitxiren epean aita txit gaizki zegoalako berria izan zuen. Lard 61. Eta Aingeru Gabrielek ekharri zuen zerutik lurrerat, ekharri zionean Andre-dena Mariari Jainkoaren Ama izanen zelako berria. Jnn SBi 14. Orotan heda-eraz ezak etxekandere xaharra hil zaizielako berria. Const 30. Laster zabaldu zan etxe batean zegolako berria. Ir YKBiz 89. Athoron kontrabandoa gordeta delako berria zabaldu duk nunbait. Etxde JJ 46.
    v. tbn. Arr May 163. Ox 81. Xa Odol 295.
    azpiadiera-2.1.2
    (Con -(e)la).
    Gabriel Aingüriak berria ekharri zerionian, Jinko semiaren ama izanen zela. Bp I 122. Ekharri zioten berria lekhu hura etzela hartzeko gaitza. Lg I 192. Estatua eri dela banatu du berria. Monho 56. Doidoia berria ukhan dut Frantses armada hurbiltzen ari dela. Laph 7. Simeonek ekarri zion zeruko berria: / Jesusen pasakizun / ikaragarria, / gure salbazioa / zala etorria. Xe 157. Aingüriak ekharri beitzeion berria izanen zela Salbazaliaren Ama. Ip Hil 139. Hil-hurran edo hola hirirat ereman dutela dugu azken berria, suprefetaren etxerat. HU Aurp 140. Hirien hiri den Erromatik heldua zauku berria: / Garikoitz dela bethiereko dohatsuekin jarria. Ox 22. Oporra zala barria zabaldu zan errian. Etxabu Kontu 56.
    v. tbn. CatLav 386 (V 186). CatS 97. Elsb Fram 70. Jnn SBi 156. Arb Igand 156. Const 31. Arti Tobera 268.
    azpiadiera-2.1.3
    (Con -(e)n). "Zertzun berriik gabe juntzaitzagun mutilla" ZestErret (s.v. zer).
    O berri latz, eta triste, / Bihotz transigarria, / Doazen hobira fite, / Heldu zaien berria. Arg devB 144. Bereala zabaltzen da barria mendi osoan, onelako edo alako marra belarrietan dauzkan ardia noren artaldean dagoen. Izt C 226. Gizon bat bakarrik ere bere erritarrai zer igaro zan berria eramateko gelditu gabe. Lard 74. Lur eskeñian sartuko etziran berria artu zutenean. Ib. 98. Dibortziorik ez egoan barri au ontzat emonaz. Etxabu Kontu 113.
    azpiadiera-2.2
    (Tema nudo tras gen.). cf. infra las construcciones más usuales BERRI EMAN, BERRI ENTZUN, BERRI IKASI, BERRI IZAN, BERRI JAKIN
    Maestro egingo naiz bekatarien, / berri irakasteko zure bideen. Miserere 333. Martingalako primeaen barri / zuk niri itaunketea. Lazarraga (B), 1159vb. Ez baitzuten galdetzen profeta haren berri. Lg I 351. Euren yakintzaren barri artzen eban. Or Tormes 105. Arek ekartzen zion etsaiaren berri. Or SCruz 72. An kontaukotzut neure barri. Kk Ab II 58. Nere erditze baten berri yaulki nai dizutet. Ldi IL 28. Aldi artan, Herode erregeak Yesusen berri aditu zuen, Yesusek egindako guziak ikasi zituen. Ir YKBiz 203. Aldarrikatu nai diet nere samiñaren berri. Zait Sof 15. Bai apaizari aren berri galdetu ere. NEtx Antz 155. Aingeruak adieraziko zien gure eskabideen berri. Or QA 112. Zuenean gertatutakoaren berri esango didazu. Etxde JJ 132. Bere griñen berri sumaturik. Or Aitork 262. Badadukat zure berri. Arti Tobera 275. Eleako irakasleek sortzezko edo berezko erlijioaren berri irakatsi zioten Platoni. Zait Plat 100. Asi zan aitaren berri galdetzen. JAzpiroz 36. Zure asmoen berri / zenidazun konta. Zendoia 77.
    azpiadiera-2.2.1
    (Tras -ko).
    Hargatik eztiot deus Franziako berri gastigatzen. CartEsp 465. Jauna: korteko berri aditu dudan bezain laster eztut faltatu nai izan zure señoriari parte egitera. Ib. 461. Len ere zerbait badet esana nere soldaduskako berri. Insausti 55.
    azpisarrera-1
    BAT BERRI BI BERRI; BAT BERRI ETA BI BERRI. Charlando, comentando noticias.
    Len ezkeutsan berbarik / egiten alkarri / eta orain beti gagoz / bat barri, bi barri. Azc PB 258. Durangoko Ezkurdin gizon batzuk, bat barri ta bi barri, zuzuluan jesarrita dira. JZ (Egutegia)(ap. DRA ).
    azpisarrera-2
    BERRIAGORIK (Dv) (En oraciones interrogativas directas o indirectas, o condicionales). "Bada berriagorik?, [qu']y a-t-il de nouveau?" Dv.
    --Bada zuen herrian deus berriagorik?--Ez da gauza handirik. "Y a-t-il dans votre pays quelque chose de nouveau?". Darthayet Manuel 341. Ah! banuen, ba, beldurra, zure begitarte arina ikustearekin, zerbeit bazinuela errateko. Badea berriagorik? HU Zez 56. Hemengoez berriagorik badugunez jakin arte, erran dezakegu bertzez orroitzea ontsa egin ginezakela. Ib. 141. Bada berriagorik, Joanes? JE Bur 17. --Peio, nun da Jainkoa? --Bada berriagorik, Jaun Erretora?... Berriagorik ez bada, lehengo lekhu berean. Egunaria 24-4-1961 (ap. DRA ).
    azpisarrerakoSense-2.1
    (En oraciones negativas).
    Ama ohetik jauz ta [...] zen abiatü ixilik jaun gaztiaren khanberala ta ez deusere berriagorik borogatürik eraitsi. Egiat 173.
    azpisarrerakoSense-2.2
    (En oraciones aseverativas). "Bazen berriagorik hirian (Jnn), il y avait du nouveau dans la ville" Dv.
    azpisarrera-3
    BERRIAN.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) (H (s.v. berritan)).
    Siendo nuevo. v. berritan. (2).
    Eltzeak luzaro edukitzen du, berrian hartzen duen usaiña eta kutsua. Ax 87 (V 59). Artharekin daukagu plaza bat herrian, / Orai hala baitago nola zen berrian! Ox 158.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) (S; Lar, Dv).
    (Tras part.). "Fragante, actual, reciente, egiñondoan, egin berrian" Lar. "Ethorri-berrian, goan-berrian ne peuvent se rendre que par cette circonlocution: dans le temps où il était nouvellement venu, nouvellement parti" Dv. "Ezkuntü berrian (S)" Gte Erd 144. v. berritan. (4).
    Ardia errebelatu berrian da erraxenik edireiteko eta inkontratzeko, eta bai kandela ere, iraungi berrian [...], berriz lotzeko eta iratxekitzeko. Ax 78 (V 52). Zapatak iauntzi berrian hersten du. Ib. 490 (V 317). Hura ezkondu berrian ezagutu zuten hiriko Andreak hasi ziren erraiten, ez othe da hori Noemi? SP Phil 417. Zuhaitz landareak landatu berrian urtztatzen edo urez freskatzen eta hezatzen tugu. ES 396. Aitzitik frogatzen dugu maiz konbertitu berrian berthute gehiago ginduela, handik hañitz urtheren buruan baiño. Ch I 11, 5. Ala derizte argizazki meetxo biribil batzuez eginikako bildotxai, aita Santuek bere egin berrian bedeikatuak. Lar (s.v. agnus). Ill berrian bizia dirudi gorputz illak. Mb IArg I 171. Egin berrian olio hau da hobena. Ip Dial 104 (It berritan, Ur barritan, Dv berri berrian). Onela bada gure santuaren jaio berrian iru Aingeru ikusi ziran. Bv AsL 24. Edozein albistak, entzun-barrian, arritu ta konkortuten eban Txanton. A BeinB 54. Albistea artu barrian enparantzara urteteko asmoa eukan. Ag AL 85. Illargiya're jaio berriyan / txikiya zaigu agertzen. Yanzi 57. Jetxi berrian mugazai batek zein "paper" ote nituan galdetu zidan. Anab Usauri 106. Beste askoek erosten dute, yaio-berritan ikusmiñez, gero aren erreztasun-atsegiñek gogoa irabazita. Ldi IL 71. Iainkoaz oroitze maite ortan, asi-berrian, kristau zintzo askok ez dute arkitzen lengo. Or QA 142. Meza asi berrian artzai bat eldu zaio Mañañari auntz eder bat erakarki. Etxde JJ 20. Eliz-kantak neri eragin malkoetaz oroitzean, bai fedea arkitu berrian, bai orain ere. Or Aitork 285. Eskeintzea entzun ebanean edo entzun barrian, alako larritasuntxua susmau eban barruan. Erkiag Arran 125. Meza eman-berrian, nagusiek izan zuten gure olerkaria Napolesera bialtzeko asmoa. Vill (in Gand Elorri 18). Kantinatik apaldu-berrian zetozela-edo. Anab Aprika 69. Galizia eta Leon aietan barrena, eguna asi berrian Palentziara. AZink 108. Franco il barrian. Gerrika 259. Ez da [euskara batua], hasi berrian behintzat, inoren "amaren hizkuntza" izango. MIH 223.
    azpiadiera-2.1
    (Tras rad. vbal.).
    Milagrozko hitzket oriek bear ziran Jesusen lege berria ager berrian. Mb IArg I 365.
    azpisarrera-4
    BERRIAREN BERRI.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) Raro, soprendente. v. BERRI-BERRI.
    --Erantzun egidazu ia senarrik dozunentz. --Ba-neuke ixango, jan ixan ezpaleu. --Orixe bai barrijaren barrija! "Odi questa, se va a proposito". Otx 108.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) Novedad.
    Nahikoa da esatea Leturiak sentitu zuenaren berriaren berriak ez duela berritasunik ez jatortasunik galdu Txillardegiren luman. MIH 298.
    azpisarrera-5
    BERRIAREN BERRIKO. Reciente.
    Neurtitzetan usario zahar zaharkituak eta berriaren berriko berrikeriak nahaste ibili ohi direnez. MEIG VI 155.
    azpisarrera-6
    BERRIAREN BERRIZ. De tan nuevo(s), por su novedad. Cf. BERRIREN BERRIZ.
    Erakleitok argi ta garbi esan zigun, dana ixurka ioan doa. Asmo onek berriaren berriz beraren aldikoak astindu egin zituen. Zait Plat 25. Metaturik daude elkarren gainka, mendez mende eta gizaldiz gizaldi, lehenaren hondakin zaahrkituak eta oraintsu arte berriaren berriz erantsi ez zaizkienak. MEIG VIII 62.
    azpisarrera-7
    BERRI HARTAN. Al principio.
    Zeren maithagune sakratu hark behar baiteraizte arindu ta gozatu gehienek berri hartan egiteko premia duten penitentzia garratzak. Dh 100. Emozu jendeari [...] berri fresko anitz; arrainak uretik jalitzean bezala baitire araiz berriz ere, berri hartan hoberenik. Gero, ez hain on; histen berehala. HU Zez 143.
    azpisarrerakoSense-7.1
    Zeren orduan [bere desira iragan duenean] bere berri hartan aphur bat hotztua dateke. Ax 390 (V 255). Eta klinikako zerbitzua ez zena hor! Ene berri hartan, arras hunkigarriak izan ziren, ni nintzan apez gaztearendako, bi eri haundi. Larre ArtzainE 227.
    azpisarrerakoSense-7.2
    (Tras part.). "Ezkondu berri hartan (G-azp, AN-gip, BN-arb) [...] ni esposatu berri hartan (B)" Gte Erd 144.
    Garzelean sarzen zaituztenean, sarthu berri hartan, usna on duzu, kiratsa aditzen duzu. Ax 91 (V 62). Egun begi-urdin, sortu-berri artan, / lurraren gaiñetik arroa zioan. Ldi UO 21. Nik asi berri artan, Horeb gaiñean, nere puxka banizun Iainkoaz atertu gabe oroitzen. Or QA 160. Etorri berri artan ez dakit zer bizimodu egingo nuan. AZink 108. Kondenatu berri hartan, mingarri zitzaidan penatuen uniformea jantzi beharra. MEIG IX 95.
    azpisarrera-8
    BERRI-BERRI.
    (Intens. de berri).
    azpisarrerakoSense-8.1
    a) (barri-barri V-gip). (Adj.). Muy nuevo.

    Probinzia onetako edozein atsok gaurko egunean ere kantatzen dituenak, eun ta ainbeste urteren buruan, atzo ateratako berri berriak balirake bezalaixen. Izt C 244s. Profeta onek soñean zeraman kapa berri-berria eskuetan artuta. Lard 216. Lau kotxe barri barri, amazazpi zaldi. AB AmaE 231. Ezen bazian kaputxa bat berri-berria eta burutik zangotaraino estaltzen zuena. Elzb PAd 22. Egin dut bertze liburu bat berri-berria. Jnn SBi V. Erakuste barri barri bat emon bear iakuen. Ag AL 124. Zazpikiñeko mutillak [txapel] berri berria dauka, ta nik zar zarra. Ag G 30. --Ze ba? Zerbait berri al dozue? --Bai, berri-berriya. Alz Bern 74. Barri-barrija da, bai [argontzija] . Altuna 67. Geieuko barik sortu yauskuek / Irukoitz barri-barrija. Enb 200. Eta nolako otoak! Denak berri-berriak. JEtchep 78. Ongi oartu bainitzen billete berri berriek zirela. Izeta DirG 71. Janzki guztiak [...] berri berriak eta orainan saltoki usaina nabari zutela. Osk Kurl 82. Zapi, alkondara, kaltzerdi eta barrukoak ez dirala astero agertzen garbitu ostean, eta barri barriak erosi bearra izaten duala txitean pitean. Erkiag BatB 152. Karrika guziak berri berriak, eta gaitzeko eletrikaz argituak! Larz Iru 136. Arek zeukan buruko kaskua berri-berria. Salav 98. Eskopeta berri-berri batekin. Alkain 54.
    azpisarrerakoSense-8.2
    (Uso pred.). "Como nuevo. Erremedixo arek, barri barri laga nau" Etxba Eib. "Pintura aldi bategaz, barri barri geldittu da etxia" Ib.
    azpisarrerakoSense-8.3
    "Berri berria naiz lan huntan, je suis nouveau, inexpérimenté en ce travail" H. "Barri-barri egon, ser novato; en el trabajo, por ejemplo. Oinddio barri-barri neuan da astolan guztiak neuretako izate zien" Elexp Berg. .
    azpisarrerakoSense-8.4
    Raro, extraño; chocante. "Auxe da barri barria! ¡qué extraño es esto! (Vc,...)" A. v. BERRIAREN BERRI.
    Entzun, entzun, ama; au bai dala barri-barrija! Otx 171. Au da barri-barrija! Lo-zorro-zorruan ba'nago, zelan gura dozu nik neure buruba itxartu al ixatia? "Questa sara bella". Ib. 164.
    azpisarrerakoSense-8.5
    (Tras part.). Recién.
    Gure zor guztien ordaña eman berri-berria zuan. Inza Azalp 73.
    azpisarrerakoSense-8.6
    b) (Sust.). noticias, (V) barriak, barribarriak, (G, AN) berriak" Añ. v. supra (II).
    azpisarrerakoSense-8.7
    c) (Adv.). De nuevo. v. BERRIREN BERRI, berriz.
    Berri-berri arpegi eman zien etsaiak. Bv AsL 215. Pozaren pozaz biotzak gañez egiten ziola, ekin zion berri-berri bidiari. Ib. 134. Oraintxe asi nain bizitzen berri berri. Or QA 46.
    azpisarrerakoSense-8.8
    De nuevo desde el principio.
    Berriro asi bear berri-berri bizimoduan, eta orra gerrako kontu tristeak. BAyerbe 68.
    azpisarrera-9
    BERRI-BERRIA. Muy recientemente.
    Aluminionezko baliza zilhar kolore bat, berri-berria partitzeko erosia! JEtchep 79.
    azpisarrera-10
    BERRI-BERRIAN.
    azpisarrerakoSense-10.1
    a) (Intens. de berrian).
    Berri berrian da olio hau hobeenik. "Quand elle est fraîche". Dv Dial 104 (It berritan, Ur barritan, Ip egin berrian).
    azpisarrerakoSense-10.2
    b) De nuevo.
    Orduan dira barri barrijan / Aspertu bako traguak. Azc (in Ur PoBasc 170 (PB 119 barri barritan)).
    azpisarrera-11
    BERRI-BERRIKI; BERRI-BERRIKITAN; BERRI-BERRIRO; BERRI-BERRITAN. v. 1 berriki, berrikitan, berriro, berritan.
    azpisarrera-12
    BERRI-BERRITARIK. Recientemente. v. 1 berriki.
    Berri-berritarik egin batzu aldean badituzte beharrik ordaintzat, [labeak] andeatu direneko. JE Ber 83.
    azpisarrera-13
    BERRI-BERRITIK.
    azpisarrerakoSense-13.1
    a) (AN-larr ap. Asp Gehi). De nuevo. v. berriz.
    Besteek dantzan lêr egin, / ark berri-berritik ekin. Or Eus 167. Eta, biziko baziran, berri-berritik eraso lanari. Ataño TxanKan 242. Etxe zikiña, purrakatua, berri-berritik asi bearra. Ib. 39.
    azpisarrerakoSense-13.2
    b) (G-azp ap. Gketx Loiola). Por primera vez. "Berritik erabilli, improvisar, repentizar. Zailla da gai ori, orrela berri-berritik erabiltzeko" Gketx Loiola.
    Irazaitea, ez-deusetarik egitea, berri-berritik ekairik gabe izan-araztea. Lf (in Zait Plat XXIII).
    azpisarrera-14
    BERRI-BIDALTZAILE. Corresponsal. v. berriemaile, berrikari.
    Beraz berri-bialtzaleak (korresponsalak) bearrezkoak dira. EEs 1917, 113.
    azpisarrera-15
    BERRI-BILTZAILE. "Journaliste, berrikari, berribilzale" Casve.
    azpisarrera-16
    BERRI-EKARLE (Lar, Añ; -kh- Urt, Lecl, Dv; barri-ekarle Añ), BERRI-EKARTZAILE (Urt). "Rumorun aucupes, [...] berrierrailleak, berriekhárlleak" Urt III 94. "Nuntii apportator, [...] berri ekharlária, berriekhartzáillea" Urt II 202. "Anunciador" Lar y Añ. "Messager, porteur de nouvelles" Dv. v. berriemaile.
    Dabitek galdetu zion berri ekhartzaille hari: nondik dakik Saul eta Jonathas hill direla? Lg I 298. Lenbiziko jo zituenak ziran amar berri-ekartzalle, jendeari asaldaerazo zioten aiek. Lard 92. Yaunak! ara zer dion nagusik, esan zuen berri-ekarleak. Or Mi 108.
    azpisarrerakoSense-16.1
    Kristau doktriñ berri-ekarlea. Kristauari dagozkan egia sinis-beharren berria dakarrena. Ub 1.
    azpisarrerakoSense-16.2
    Boletín de noticias.
    Has-arazi zuten, 1883eko urthean, San Josepeko Aita misionestek, Berri-ekharle edo Albistari bat, hirur hilhabetetarik atheratzen. Prop 1906, 58.
    azpisarrera-17
    BERRI-HELTZAILE (Dv). Chismoso. "Celui qui aime à rapporter les propos des uns aux autres, ou les agissements des uns et des autres" Dv.
    Eiherazainaren amaginarrea zela dio gure berri heltzaletarik batek. Eskual 6-6-1913 (ap. DRA ).
    azpisarrerakoSense-17.1
    Que transporta noticias.
    Berri heltzale badira hok [zaintxuriak] , ez dira gutiago manu eremaile. JE Med 20.
    azpisarrera-18
    BERRI-EMAILE. v. berriemaile.
    azpisarrera-19
    BERRI EMAN.
    (Tras gen.). Dar noticia de, informar.
    [Hau da] nere bideak egitera ta zerbait nere berri ematera Jangoikoak igorri ta bidaldua. Mb IArg I 70. [Dotrina gai] oien berri ematea igande ta jai andietan. Cb EBO 57. Akadoi ezagütü nian baten berri eman leizadan. Egiat 180. Ikusi zeure arimako atzera-aurrerak[...], eta euren barri emon zeure arimako aiteari. Añ EL2 87. Beldurreki makhilaren / gizona gana joan zen / buruz buru senharrari / esnearen eman zeion berri. Arch Fab 189. Kanaanen gertatu zitzaien guziaren berri eman zioten. Lard 67. Hobe dut ematea koinataren berri. (Canc. pop.). Zer Azk 115. Obispo Jaunari guziaren berri ematia. Bv AsL 63. Jaungoikoak egiten dizkigun on guztietatik andienetakoa etorkizunen berri ez ematea da. Ag Serm 578. Egiune onen berri eman ziotenean. A Ardi 69. Neure barri emon neutson al neban guzurrik politenagaz. Or Tormes 67. Asko zer eta zeren berri ematen digu Azkuek Erronkariko euskara gaiaz egin digun lan ederrean. FIr 178. Eta nik irakurlientzat eztaukodan lez gauza ixillekorik, ementxe emon biar dautzubet asmo onen barri. Kk Ab II 125. Zuen erri-inguruan ezagutzen dituzuten beste euskel-idazleen berri eman dizaiguzuten. Ldi IL 146. An emango dizut zure eginbearraren berri. TAg Uzt 200. Orain salketa batzuen berri emango dizut. Munita 64. Emongo deustazue gero bere beraren barri. Bilbao IpuiB 91. Zeueon gurasoen barri emoten yatortzue-ta. Mañarikua (in Akes Ipiñ 4). Emengo barri emongotzue / orain doiazan gaztiak. BEnb NereA 199. Prantzisko Vatablok adierazitako Idazteun-argitaraldiaren berri emateko batzorkide azaltzen. Gazt MusIx 57. Deitu zion Juanari ta eman zion eriotzaren berri. NEtx LBB 57. Oialekuren berri eman gabe / ez da erraza ixiltzen. Uzt Sas 168. Barkatu beraz, irakurlea, nik nere asearen, edo gosearen, berri ematen badizut hemen. Larre (in Xa Odol 11). Paper batzu nun emaiten baitzuten ene brontxitaren berri. Etchebarne 130. Gure inguruen barri emon dodan ezkero. Gerrika 60. Orren apustuen berri emateko, geiago ere itzegingo nuke. Albeniz 238. Horien berri ederki baino ederkiago eman baitu. MIH 259.
    v. tbn. Arr May 19. Ir YKBiz 50. Mde Pr 244. Etxde JJ 108. Zait Plat 5. Vill Jaink 44. MAtx Gazt 58. Lasa Poem 37. Berron Kijote 196. Ataño TxanKan 53. Barri emon: Otx 46. Alzola Atalak 132. Etxabu Kontu 210.
    azpisarrerakoSense-19.1
    (En oraciones negativas, con suf. -rik).
    Munduak etzioten Jesusen berririk ematen ahal. Jnn SBi 20. Guk eztegu lizunkerien berririk eman bear. Ag G 352. Utzi zuten iñoiz Jaungoikoaren berririk eman gabe. Inza Azalp 33. Ez bait-nien beroriei nere osaba jaunaren erokerien berririk eman. Berron Kijote 72.
    v. tbn. Ir YKBiz 244. Etxde JJ 86. Barririk: Altuna 101.
    azpisarrerakoSense-19.2
    (Tras -ko).
    Zure karak emaiten daut zure barneko berri. Laph 81. Arek ire barruko berri eman zidan. NEtx Nola 20. Onek, inpernuko ta zeruko berri bere gisa ematen. Or QA 73. Inguruko berri eman zidaten. AZink 160. Bertsotan geroago emango det ango berri. Insausti 20. Nafarroako berri eman dizuegu. MEIG I 120.
    azpisarrerakoSense-19.3
    (-(r)en berria eman).
    Neskatxaren berria ematen digu Kardenal Vitriaco deritzan gizon andiak. Mb IArg I 245. Bere adiskide Natanaeli Mesiasen berria eman zion. Lard 373. Alkateari ikusiz utenaren berria ematera. Zab Gabon 90. Jesusen berria emateko. Inza Azalp 26.
    v. tbn. ArgiDL 126. Ir YKBiz 90.
    azpisarrerakoSense-19.4
    (No precedido de gen.).
    Batzar onetan, bada, erabaki zan Jesus il zedilla, eta agindu zuten Jesus nondik nora zebillen ziekienak Batzar edo Tribunalari berri-eman zizaiola. Lard 427. Au zan itxarotea / barri emon artean / bere anaia eukanari / Mexiku-aldean. Azc PB 132. Nik barri emon neutson, nai baiño luzegoa. "Le di más larga cuenta que quisiera". Or Tormes 67. Madalenako aria zuten laguneri berri emateko baño bertan aria moztu zuten. FIr 140. Ta nere Joxepak nola berri eman ez didan arritzekoa da. Lab EEguna 103. Au yoan zan, ta aren ikasle, atsekabe ta negarretan zeudenai berri-eman zien. Ir YKBiz 523. Barri-emoten. Alzola Atalak 99. Aietako batek berri-eman ziola, Marzela izeneko artzai-neskaren edertasuna ta oi-eza, askoren maite-miñak arren ta arren eskean eta Grisostomorren eriotza; eta onen illetara zijoazela. Berron Kijote 142.
    azpisarrera-20
    BERRI-EMATE (Tras gen.). Exposición, información de.
    Zuben pronostiko edo etorkizunen barri emotiak zelanguak oi dira? Mg PAb 83.
    azpisarrerakoSense-20.1
    (Tras -ko).
    Euren barriketakaz, berbeta dongakaz eta auzuetako barri-emoteakaz, areriyotasunak, aserrakuntzak eta bengantzak iminten dituezanak. Itz Azald 101.
    azpisarrerakoSense-20.2
    (Tras gen. subjetivo).
    Sorginkeria eta aztuen barri emote, etorkizun amesezkuai, eta onelako bidebagako gauzai sinistea emoten deutsenak. Itz Azald 83.
    azpisarrera-21
    BERRIEN BERRI; BERRIEN BERRIZ. v. BERRIREN BERRI, BERRIREN BERRIZ.
    azpisarrera-22
    BERRI ENTZUN (Tras gen.). Tener noticia de, enterarse de.
    Entzunik espantutan Pariseko eskolen berri. Laph 98. Egitate horren berri entzutean. Ib. 36. Egun atan jauregijan jazo zan iskanbillearen barri entzun ebanian. Otx 31. Egoaldeko erregiñak, Salomonen berri entzun zuenean, oso urrundik etorri zan ura ikustera. Ir YKBiz 167. Delotik itxasontzia itzulia zanaren berri entzun baikenuen. Zait Plat 105. Erriko jendeak jaun oien festen berri entzuten duanean. Vill Jaink 130. Erremedixo miragarri orren barri entzunaz. Etxba Ibilt 472.
    azpisarrerakoSense-22.1
    (-(r)en berria entzun).
    Emakumearen berria entzun-ta Samariako yendeak Yesusengana ziran. Ir YKBiz 73.
    azpisarrera-23
    BERRI-ERAMAILE. "Nuntii apportator, berrizálea, berrieramaillea" Urt II 202. "Mensajero" A. v. berriemaile.
    azpisarrera-24
    BERRI-GARRAIALARI; BERRI-GARRAIATZAILE. "Nuntii apportator, [...] berrigarraialaria, berrigarraiatzaillea" Urt II 202. v. BERRI-EKARLE.
    azpisarrera-25
    BERRI-GARRAIO. "Nuntii aportator" Urt II 202.
    azpisarrera-26
    BERRI-IHAURLE.
    "Berriaurle, <Berryaourle>, publiciste, celui qui répand les nouvelles" Arch UFH .
    azpisarrera-27
    BERRI IKASI (Tras gen.). Enterarse de; conocer, adquirir conocimiento de.
    Arrotz eta eusko-erdeldunek gure berri ikasi dezaten. Ldi IL 65. Yauregi barruan egindako danaren berri ikasi. Zait Sof 14. Nondik ikasi zun gure erri kaxkarraren berri? Or QA 42. Pekonortasun horiek, araugaindiko ezagumenaz, hil den baten berri ikas dezakete. Mde Pr 345. Noizik eta bein etxekoren batek igo bear izaten zun Kaillatietako lepora abereen berri ikastera. Etxde JJ 232. Biok bertsotan ari giñala / alkarren berri ikasi. Uzt Sas 147. Gure mortero katxarroaren berri ederki ikasi genduan alajañetan. Alkain 58. Nere bizitzaren berri ikasi nai al uke orain? Ataño TxanKan 13. Belar onen berri ikasi ondoren. Ostolaiz 155. Egilearen bizitzaren berri ere ikas dezagun. MEIG III 133.
    azpisarrerakoSense-27.1
    (Tras -ko).
    Bearragoa dala askoz ere, nork bere aziendaren mugak, nondik nora dauzkan [...], Londres eta beste Erriburu askotako karrika zirkillurik txikarrenetako barri ikastea baino. Izt C 39. Ari gatzaizu, bai enetxoa, munduko berri ikasten. Ldi IL 102. Nolabait ere ikasi naia / gendukan Parisko berri. Uzt Sas 174. Geiago baziran beste munduko berri ikasi naian. BBarand 165.
    v. tbn. Insausti 120.
    azpisarrerakoSense-27.2
    (En oraciones negativas, con el suf. -rik).
    Iduritzen zaie jakintsunak direla, ordea egundaino eskoletako berririk ikhasi gabe. ES 170. Etzuten aurraren berririk ikasi ahal izan. Etxde JJ 251.
    azpisarrerakoSense-27.3
    (-(r)en berria ikasi).
    Mundu guzia[k] ikasi du Juanes gure berria. LasBer 574.
    azpisarrera-28
    BERRI-IPURDI (G-to ap. A EY III 372; berripurdi G-to ap. A). Chismoso; hablador, charlatán. "Persona habladora que cuenta cuanto oye y ve, correveidile" A. "Curioso (de noticias)" A EY III 372. v. BERRI-JARIO.
    Agokit ixilño gotzon berripurdi; / Ni be geldi, Enetxoa itzar ez dedin. B. Manterola in Onaind MEOE 698.
    azpisarrera-29
    BERRI IZAN (Tras gen.). Tener noticia de, estar al corriente de. "Ez dugu aren berri batre (B)" Gte Erd 234. v. BERRI JAKIN.
    Konfesore artubak, sarri konzienziako bazterren barri izan dabeenak. Mg CO 21. Zure fede onaren berri badet. Lard 22. Emendik ez dugu otsoaren berri. FIr 167. Badiat nik gure anai orren berri. Lek EunD 46. Nork ez du Irlanda gaxoaren berri? Ldi IL 167. Arek ere, illobaren oraingo ibillien berri izango balu! TAg Uzt 257. Uria atxitu dun izurritearen berri ba duzu. Zait Sof 65. Baduzu, naski, bi gauza oien berri. Or QA 65. Ez baikenun on eta gaiztoaren berri. Ib. 95. Baduzu beraz, ezkon-nahastearen berri? Etxde JJ 132. Txinpasen negosioaren barri izan-da gero be. Bilbao IpuiB 82. Bear-bada zuk eztuzu orren berri. Vill Jaink 141. Bazuen Mogelek frantses literaturaren berri. MIH 167.
    azpisarrerakoSense-29.1
    (Tras -ko).
    Gero itza bakartien saldoetara biurtu zun, Zure usai goxodun oituretara eta lekaroko baso marduletara, ango berri ez baikendu oraiño. Or Aitork 196.
    azpisarrerakoSense-29.2
    (Tras tema nudo).
    Munduan dabiltzan ero-taldeak nere asmo-berri balute, ala esango liakete. NEtx Antz 103.
    azpisarrerakoSense-29.3
    (En oraciones negativas o interrogativas, con el suf. -rik). "Ez dugu haren berririk (BN-arb, S)" Gte Erd 234.
    Ebanjelisten izkiribietan, zeri hobeki gogoa emaiteko dügü? [...] --Hen bardin egiaren erraitiari, algarren berririk etzienian ere. Bp II 119. Orien berririk etzuten. Mb IArg I 352. Gauz onen berririk etzuan iñork. AA II 228. Lagunak Mariaren ibillien berririk etzuten. Lard 469. Ta Joxe Erramunen berririk ez dezute? Sor Bar 82. Inazion berririkan izan dute? Apaol 88. Konde jaunaren berririk bai al du? Urruz Zer 34. Denbora asko da beren berririk ez detala. Muj PAm 44. Nola Murtutsen berririk ez baitzuten. Lf Murtuts 78. Bein-edo-bein ikusita, gizon onen berririk ba al duzu? Zait Sof 89. Antxonen berririk ba al dezute? NEtx Antz 111.
    v. tbn. Arr GB 107. Alz Txib 84. Jaukol Biozk 84. TAg Uzt 193.
    azpisarrera-30
    BERRI JAKIN (AN-gip, B, BN-arb; Lar, Dv, H; barri jakin V). Ref.: Etxba Eib (barri); Gte Erd 165 y 178; Elexp Berg (barri). (Tras gen.). Tener noticia de, saber sobre, conocer. "Mareante [...] itsasoaren berri dakiena" Lar. "Bakhotxak daki bere berri, chacun sait ses propres affaires" Dv. "Aren arrebaren berri eztakit nik (AN-gip, B, BN-arb)" Gte Erd 178. "Aien barri badakigu (V-arr-m-gip)" Ib. 165. "Eztakitt ezer onen barri" Elexp Berg. "Anaian barri jakin zebenian segittuan artu zeben abioia" Ib. v. BERRI IZAN. Tr. Documentado desde Lazarraga (barririk), lo hallamos tanto al Norte como al Sur.
    Presuna zaharrak nola ia berak frogatuz, eta esperientziaz ere baitaki munduko erhokerien eta ioan-ethorrien berri. Ax 187 (V 127). Beki on eta gaitzaren berri, / kargutan duenak zenbait herri. O Pr 73. Jendek ere beakite / Hunen lorien berri. Hm 59. Iob gaizoak bazakian [etsai] haren berri. Tt Onsa 168. Zeren lehen axaletik, eta gaindoro baitzinekien haren [Eskualdunen hitzkuntzaren] berri. ES 193. Dohatsu, bere barrenaren berri dakitenak. "Beati, qui interna penetrant". Ch III 1, 1. Emen ez dakigula odol onaren berri. Lar Cor 153. Lagun oiek baziekiten ondo Patrizioren berri, ta zeñ latza ta garratza zan. Cb Eg III 374. Ai Jauna! Zuk, nik baño bere obeto dakizu nire arimen barri. Cb CatV 90. Bazakiela haren iragan bizitze guziaren berri, hala-nola bortz senhar izan zituela. Lg II 137. Ez erran ezin yasanezkoa dela: yakin zazue haren berri, eta aithorturen duzue eztia eta arina dela. Ib. 149. Jente hunak parka, / orai niz partitzen, / ene berri leteraz / düzie jakinen. Xarlem 331-332. Galdetzen dio gauza askoren berri dakian Konfesoreak. Mg CC 110. Badiaz bere berri eztakian Konfesoreagana. Ib. 115. Aren berri jakin gabe. Gco II 69. Gai onetan ez dala itz egin bear erraz, eta gauzen berri ongi jakin gabe. AA I 507. Eta ez sinistu ez dakiela inguruko etxeetan bizi diranak zure kontuen berri. AA III 490. Hekien atsekaben berri balin baginaki. Dh 117. Etorkizunen berri / orrek bazekien. FrantzesB II 45. Euskal errijeetako jentiaren ta etxeen barri dakijanak. fB Olg 74. Jangoikuak daki ondo nire asmo ta guraarijeen barri. JJMg BasEsc V. Kapitulu au egiñeratu zebanak etzekien ondo, nere ustez, Gipuzkoako basoen barri. Izt C 134. Gure premiñen barri / Zuk ondo dakizu. Ur MarIl 123. Nere eskubidearen berri etziniekien? Lard 401. Eta are gehiago Jainkoak nere barreneko eta nere bekhatu gorde guzien berri dakielarik. Dv LEd 105. Iñazioren berri jakinak ziren [serorak]: nongo seme zen, gorthean zoin maithagarri izana zen, gerlan zoin borthitz. Laph 73. Dama orren berri jakin dezaten / Españiyan ta Frantziyan. Xe 192. Nik baiño obeki daki onek legeen berri. Urruz Urz 39. Bakotxak berak daki norberaren barri, / Iragarri ez arren batek auzoari. AB AmaE 335. Amets egin nian errientak bazakiela nere abileziaren berri. Elzb PAd 46. Guziak goaki bainan Eliza egoki... / hemeretzi menderen berri ja badaki. Zby RIEV 1908, 603. A babua! Ez dakigula uste al dek elkarren berri? Alz STFer 122. Alkarren barri ezekien. A BeinB 78. Balakite gure berri hobekixago hiritarrek! HU Aurp 200. Nok daki etorkixunaren barri? Ag Kr 181. Osagilleagandik jakitten eban gexo bakotxak bestearen barri. Echta Jos 258. Orok baginakien hamar urte hartako haren berri, nahiz bere buruaren ahal bezain guti agertzera lehiatzen zen. JE Bur 95. Ezagutzen ditut, zalduntxoen berri badakit. Ag G 372. Jainkoa da bakarrik geroaren berri dakien hura. Barb Sup 76. Elgarren berri bazakitela biek dudarik ez da. Ox 193. Egun gitxi da ezkutariagaz bizi dala, ta eztaki aren barri, berok baiño geiago. Or Tormes 99. Azienda ta karruen berri / ondo dakiyen gizona. Tx B I 248. Maistrak ondoena nere berri daki. Lab EEguna 99. Ba badakigu, ba, Jauna, gure mihisen berri. Barb Leg 71. Oingotz ire tentelkerijaren barri jakingo al-yauek jauregiko baster gustijak be. Otx 128. Nik, aren berri nekian bakar onek, galdegin nion, biurriki. Ldi IL 48. Orok badakigu auzoek ontsa badakitela elgarren berri, alde ala... bertzalde! Lf Murtuts 1. Hiztegian eta morfologian utzi dituzten hatz xuhurrak bilatuz baizik ez baitezakete haien berri jakin hizkuntzariek. Mde Pr 222. Badakik niganako duen maitasunaren berri. Etxde JJ 6. Ark ere etzekin ene griña irakiñen berri. Or Aitork 129. Eztakit nik onelako gorabeeren barri. Erkiag Arran 100. Ezin baña nik [makiñia] konpondu, etxakiat onen barri ta. SM Zirik 46. Biziaren berri badakite ordukotz. Eta ez dira orduan sobera harrituko, mundua gaixto, neke eta idorxko atxemaiten badute. JEtchep 53. Mundu onek eta gure bizitzak duen esanaia, sentidua, nai du gizonak jakin. Komunismuak badaki gose onen berri. Vill Jaink 8. Negar-erri onetan / eztakienak nekeen berri. "No sabe de penas". Gazt MusIx 163. Gazte baten bihotzaren berri barne barnetik zakien Saindu bat. Ardoy SFran 93. Harek ere etzakien orduan horren berri, bainan nik badakit orai egia ziola. Xa Odol 33. Gerokoak euren asaben bizimoduaren alderdi baten barri jakin daien. Etxabu Kontu 74. Erremintaren berri, gutxik zekiten ark bezin ongi. Ataño TxanKan 9. Nola zekiten nere berri, dirua jokatzera nijoala, jakin nai zuten nola jokatu. BBarand 177. Ohiturarik eza ere nabari zaio, lanbidearen berri ongi ez dakien langilearen ohiturarik eza. MIH 359.
    v. tbn. Ud 62. Noe 41. Bv AsL 49. LuzKant 152. Jnn SBi 96. Apaol 60. AzpPr 129. Moc Damu 12. Goñi 10. Iraola 136. StPierre 17. Lh Yol 8. Etcham 154. Yanzi 46. FIr 166. Auspoa 39, 34. Basarri 93. Izeta DirG 21. Anab Aprika 74. Larz Senper 44. NEtx LBB 21. Uzt LEG I 188. Lasa Poem 70. Berron Kijote 166. Alkain 110.
    azpisarrerakoSense-30.1
    (-(r)en berria jakin). "Bakhotxak daki bere berria, chacun connaît ce qui le regarde" H.
    Ustekabe harturen du Suak mundu guztia / Eta eztu nihork iakiñen egun haren berria. EZ Man I 90. Herodesek iakin eta / Haurtxoaren berria, / ideki arazi nahi / zioela bizia. EZ Noel 68. Behar da elkhar maite dutenek iakin dezaten bere elkharganako afekzionearen berria. SP Phil 282. Nonbaitik ere, Akabek yakin zuen manu haren berria. Lg I 362. Zerren sinistu bear dezu zure konzienziaren berria dakian Konfesoreak obeto ezagutzen duala zuk baño zer bear dan konfesatu ta zer ez. Mg CC 159. Handikan laster jakin ginuen / zaukan gaitzaren berria. Xa EzinB 52.
    azpisarrerakoSense-30.2
    (Precedido de suf. -ko). "Jakin banu haren gogoko berria, si j'avais connu son intention, son dessein, son désir, sa disposition" Dv.
    Munduko berri dakitenek erran dute eta erraiten dute. Ax 27 (V 16). Bazakiela Orhiko-berri, ezi hantik etorri-berria zela. O Pr 373n. Baldin Eskual-Herriko berri jakin izan balu, eta eskualdunak ezagutu. ES 120. Yakitekotzat hiri hartako berri. Lg I 189. Beste Konfesore zure animako berri eztakianagana. Mg CC 159. Asko da zuk esatia, Peru; obeto dakizu oneetako barri. Mg PAb 61. Gure herrietako berri dakienak errexki sinhetsiko du hori. Dh 197. Gipuzkoako barri dakitenak. Izt C 173. Dabidek Joabi gaztigatu zion, gerrako berri jakiteko aitzakiarekin Urias bialdu zizaiola. Lard 191. Konbenioko berri / jakin nai dubenak. Afrika 130. Nik baitakit mendi hautako berri, mendiz juanen naiz bakhar bakharra. Laph 146. Mundu huntako berri / nahiz berak jakin, / Otsoa oihanetik / athera zen behin. Zby RIEV 1908, 769. Orrek ez daki emengo berri. Alz STFer 140. Orrek ez daki emengo berri. A Ardi 77. Emazu Alemana! Badakizu hango berri. Emazu bada zer ikusi duzun han gaindi. StPierre 11. Berak baitzekin iñork baño obeki mendi aietako berri. Or SCruz 43. Ostatu zarrak bisitatuaz, / ango berri baizekiyan. Tx B I 144. Ori, nahuzu jakin ene barneko berri? JE Ber 80. Etxe aretako barri yakin. Kk Ab II 53. Oso bide zuzenetik nekiala uste nun, ango berri. Ldi IL 94. Alarik ere jakin dizugu / aien saiotako berri. Or Eus 231. Ango barri dakienak diñoskuenez. Eguzk GizAuz 116. Aren barruko berri jakin nairik. NEtx Antz 149. Biarko barri Jaungoikoak daki. Erkiag Arran 48. Munduko berri dakiten askok / au aitortzeko dudik ez. Basarri 158. Nork daki bere barrengo berri bakoitzak berak baiño obetoago? Vill Jaink 139. Guk ez gendakigun Pamplonako berri. Salav 50. Etzakien eskualde horietako berri. Ardoy SFran 315. Badakit Oialekuko berri, irakurle, dakizuna. Uzt Sas 169. Nor nahik bezain ongi badakit mendiko berri. Xa Odol 171. Etxean dagonak etxeko berri bakarrik jakiten du. EZBB I 103. Haren barrengo berri egileak daki. MIH 336.
    azpisarrerakoSense-30.3
    (Tras tema nudo).
    Aien bidez erriko gertari-berri jakiten zuan. NEtx Antz 156. Bazekiten zerbait Juanaren zabarkeri berri. NEtx LBB 34.
    azpisarrerakoSense-30.4
    (No precedido de sintagma nominal).
    Hau da mandatari bat aitzinat berri jakitera bezala dohana. ES 403. Onegaz eldu nitzen barri jakitera. Gerrika 104. Batzuk, barri ez ekienak, Aitiarenga asten ziran. Ib. 116.
    v. tbn. Egiat 173.
    azpisarrerakoSense-30.5
    (Con dat.). "Jakin banio berria, si j'avais su ce qu'il a fait" Dv. "Iakin banereik berria, si je te l'avais su (S, Cant. Izp.)" H.
    azpisarrerakoSense-30.6
    (En oraciones negativas, interrogativas o condicionales, con suf. -rik). "Oraino ez dakizu beharraren berri ou berririk, vous ne connaissez pas encore le besoin" Dv. "Orduzkero ez du iñork aren berririk jakin (AN-gip)" Gte Erd 178. Cf. supra ejs. de Larramendi, Moguel, Guerrico, Aguirre de Asteasu, Iztueta, Lardizabal, Alzaga, Azkue, Orixe, Erkiaga, San Martin, Gaztelu, Salaverria, N. Etxaniz, Arradoy y Xalbador, con berri sin suf. en un contexto negativo; v. tbn. ejs. similares en Laph 137, Bv AsL 143, HU Zez 185, StPierre 14, Etcham 217, Zait Sof 69, Etxde JJ 227, Mde HaurB 93, Arti Ipuin 24, Vill Jaink 71, Uzt Noiz 69.
    Kausaetan dau ez jakiteak / zure gogoko barririk. Lazarraga 1184r. Zeren nola baitziren munduko lehenbizikoak, etziakiten oraiño heriotzearen berririk. Ax 64 (V 42). Eskuararen berririk eztakitenei. ES 91. Eskual-Herriko berririk jakin gabez. Ib. 120. Munduko berririk etziekien. Cb Just 47. Ez jan, ez lorik egin, / beti arrastaka, / gauza onen barririk / nik eztakidala. DurPl 61. Nik eztakit erdaldunen barririk. Mg PAb 94. Ez dakit nik ezeren berririk. VMg 56. Ez dakizubee oraindik munduko barririk. JJMg BasEsc 61. Xarmegarria, zure berririk / Nihundik ez dut jakiten. Bordel 64. Don Amatoreren berririk ez dakigu. Laph 109. Geiago aren barririk euskaldunen artean etzan iakiñ. Ag AL 110. Ezin jakin geinke luzaroan Josetxoren barririk. Echta Jos 104. Nahi bezenbat behaturikan ere, nehork ez omen zuen deus jakiten ahal barne hartako berririk. Barb Leg 22. Yesus il naiez zebiltzen bai Yuduak; baña yende xeak etzekien orren berririk. Ir YKBiz 313n. Mundu itsu otzak argi-bero auen berririk baleki! Or Poem 538. Alderdi ontako berririk ba'aldakizu? Etxde JJ 241. Ta badakizu ba nire Peruren barririk? Bilbao IpuiB 94. Ai, Zuriñe, ik eztakiñ asko munduko barririk. Erkiag Arran 110. Etxeko berririk jakin ez. Anab Poli 79. Alboan egozanak ez ekien nobedade orren barririk. Erkiag BatB 29. Negar-erri onetan / eztakienak nekeen berri, / on-berririk eztaki. "No sabe de buenas". Gazt MusIx 163. Naizta oraindik aul eta izukor izan eta urteen berririk iakin ez. Ibiñ Virgil 98. Gerra ezkeroztik ez det aren berririk jakin. Alkain 149. Etzekigu Bizkaiko aren berririk. Ataño TxanKan 257. Zaharragoek ez dugu gazteagoen berririk ere jakin nahi. MEIG VIII 41.
    v. tbn. AA II 631. ChantP 348. Ud 137. Urruz Zer 76. A Ardi 130. Munita 132. Arti Tobera 270. Ibiñ Virgil 98. Barririk: Akes Ipiñ 30. BEnb NereA 238.
    azpisarrera-31
    BERRI-JAKITE. Conocimiento de una noticia.
    Asko poztu gaitu berri-jakite orrek. EEs 1915, 72.
    azpisarrerakoSense-31.1
    (Tras gen.).
    Baño errixketako alkarren berri jakite orrek gaitz askotatik... --Aldendu lezazkike erritarrak. Anab Usauri 98s.
    azpisarrera-32
    BERRI-JARIO (G-goi). Chismoso. "Fisgón" A DBols. "Curioso (de noticias), berri-jario (G-goi)" A EY III 372.
    Etzait gustatzen albait / berri-jariyo. AzpPr 58. Eta mutiko-neskatillak berri-jarioak, itzontziak eta txintxarriak diralako, aiton-illoba artean eten gabeko itziturria geratzen da. Ayerb EEs 1914, 238. Bederatzi egun iraun zuten bi gizon auen joanetorriak [...] ardantegira, eta berri-jarioak zioten ontzurrearen bederatzi urrena an egin zala. Urruz EEs 1915, 72 (ap. DRA, pero la ref. es incorrecta).
    azpisarrera-33
    BERRI-KRIDARI. "Rumorun aucupes, berrizáleak, gazetéroak, berrikridáriak" Urt III 94.
    azpisarrera-34
    BERRI-LAPIKO (barri-lapiko V-oroz-arr-ple ap. A; Añ). Charlatán; chismoso. "Hablador" Añ. "Chisgarabís" A. v. BERRI-ONTZI.
    azpisarrera-35
    BERRI LASTER. Información, noticia urgente.
    Egunkarietako berrilaster batek ekharri darokunaz, soldado ruzianoek libratu dituzte. Prop 1901, 62.
    azpisarrerakoSense-35.1
    Ez delakotz oraino Korean ez guthunkaririk, ez burdin-biderik, ez eta ere berri-laster emaile burdin-hari hedaturik. Prop 1898, 100 (se refiere al telégrafo).
    azpisarrera-36
    BERRI ÑABAR
    Bihotza eri denian ez beita hoberik, azkar denian "ça va", Frantziak motürra, galtzarpa, boapo beitü, lo gitiala gustian, "slogans, slogans", berri-ñabarrak, ñabar. Herr 18-1-1962 (ap. DRA , que interpreta 'noticia llamativa, slogan').
    azpisarrera-37
    BERRI ON.
    azpisarrerakoSense-37.1
    a) (Lar, Añ; barri on Añ, Etxba Eib). Buena nueva, Evangelio. Cf. Lç Decl ã 3r: "Ebanjelioa, hitz haur erran nahi da hanbat nola berri ona: baina spezialki hitz hunez signifikatzen da Iesus Kristez manifestatu izan zaikun graziaren eta miserikordiaren predikazionea". Cf. supra (II) ejs. de berri on (= 'buena noticia').
    Zeruetako Erreinuaren Ebanjelioa edo berri ona. Ub 81. Erran ere zuten aintzinetik, Ebanyelioa edo Jainkoaren berri ona gizoneri predikatuko zuela. Lap 150 (V 67). Iesusen barri onak erakutsi zituan Done Paulo Ientientzat Bialduak. Ag AL 69s. Irakasle edo maixu kristarrai Elizamak, Berriona zabaltzeko jardunan, zati ederra ematen die. JBDei 1919, 293. Jesusen Berri-ona erakusteko Apostoluengandik bear du eskubidea izan. Inza Azalp 93s. Baña askok, Kistoren gogorik eztaukielako, Barri-ona, goizparkia sarritan entzun arren, gurari motelak eukitea yazo oi da. Pi Imit I 1, 2. Apaiz iauna utsegin bage / esaten buruz "Berri Ona". Or BM 94. Erri guzietan barna zebiltzan, berri ona irakatsiz ta eriak sendatuz. Ir YKBiz 203. Berri-Onak aditzera ematen digun seme zarraztelaren tankerakua zala. Etxde AlosT 58. Besteri Berri Ona adierazi ta ez nadin gerta nerau gaiztetsi. Or QA 203. Berri Ona zabaltzen asi ta Makedonitik irten nintzanean. Or Aitork 412. Berri Onetako esan sakon batek dioskunez. Zait Plat 120. Zonbat mila ditutzu salbatu? / Berri Ona nola zuk hedatu! Ardoy SFran 355. Jesukristoren Barri Ona, Mateok dakarrenez. Ker Mt tít. (Ol, Or berri on; Lç, He, TB, HeH, Dv, Ur, Ip, Echn, SalabBN, Hual, Samper, Leon, IBk, IBe ebanjelio, Arriand goizpar). Barri Ona, bat bera eta bakarra da, San Mateok, San Markosek, San Lukasek eta San Joanek dakarrenez, laurotako bakotxak [...] izan dituan apartekotasunakaz. Ib. 1447. En DFrec hay 4 ejs. de Berrion.
    azpiadiera-1.1
    (Fig.).
    Eta norengana nator betzain eta ilagin eskolagabeenak ere inork irakatsi gabe dakien Berri On hau zabaltzera? Gizartea, gizarte mailak, gizarte klaseak eta Treveriskoa beti ahotan duen jendeagana. MIH 392.
    azpisarrerakoSense-37.2
    b) (Empleado como fórmula). "Berri onak, albricias" VP 93v. "Berrion (berriyon), enhorabuena, parabién. Berri on zuri!, ¡felicidades!" BeraLzM.
    Luisa Miserikordiakoak Ongiñ guziai Gab-on, Urte-on, ta berri-on. GavS 5. Berri ónac, ó munduko bekatáriak Jangoikoaren desertóreak, ezi pregonarazidú bekátuen barkázioa. LE Doc 219. Egun on ta berri on, adiskide. Ag G II.
    azpiadiera-2.1
    (Uso sust.).
    Bere auzo, aizkide ta lagunak barriona emoten eutsoen. Kk Ab I 46.
    azpisarrerakoSense-37.3
    c) (Lar, Añ; barrion Añ). "Anunciación de la Virgen, Birjiñaren berri-onak" Lar.
    azpiadiera-3.1
    Eleiza bisitatzen dutenai Ama Birjiñaren Sortze mantxagabekoaren egunean, Beraren jaiotzakoan, Berri-on emate edo Anuznziaziokoan. Ant JesBi 10.
    azpisarrerakoSense-37.4
    d) Noticia, relación (apologética o hagiográfica).
    Euskeraren berri onak: eta ondo eskribitzeko, ondo irakurtzeko, ta ondo itzegiteko erreglak. Cb EBO 2. S. Luis ta S. Estanislaoren miragarrizko bizitzaren berrion laburrak. Cb Just 2.
    azpisarrera-38
    BERRI-ONTZI. a) (berri-untzi L, BN, S ap. A). Chismoso. "Chisgarabís" A. v. BERRI-LAPIKO. b) "(Navío de) aviso, abisu-ontzia, berri-ontzia" Lar.
    azpisarrera-39
    BERRI-ORMESKA. "Folleto de noticias" Lar.
    azpisarrera-40
    BERRIREN BERRI (barriren-barri V; barrien-barri V-gip; Añ). Ref.: A (barrien-barri); Etxba Eib (barrien barri). "(De) nuevo" Añ. "Barrien barri ekin biar izan eban bizi-modua" Etxba Eib. v. berriz. Tr. Si exceptuamos algún ej. guipuzcoano reciente, se documenta exclusivamente en autores vizcaínos.
    Ez bakarrik eztauke gogarte edo propositurik ez ostera egiteko, ezpada barriren barri kenzen deutse honria proximuari. Astar II 108. Zelan [...] Y[aungoi]koaren Semea barrien barri beragan danetik kurutzean yosten daben. Zav Serm I 40. Oraiñ nekatu gura dogula / Utsik euskaldun gauzetan, / Sartu bagarik barrien barri / Geiago erdaldunetan. AB AmaE 82. Agertu eta laster jarri zan bizkortua; / Baita abiau erretuago barrien barri. Ib. 453. Eta badatoz berriren-berri Eleizara fede edo sinistearen izpirik eztutela. Ag Ezale 1897, 124. Idoro aldituan itzik gordiñ itxusienak jaurtigiaz, berriren berri ekiten dio. Ag G 310. Gelako guztiak berriren berri negarrez asten dira. Ib. 360. Bat-batian zaldikatu eta barriren barri astotu egin zan. Otx 122. Ezegidak niri burutik eragin geiago eure ergelkerijokaz eta juan akit etxera neure aurretik; barriren-barri diñuat. Ib. 159. Itzartu zanaz batera, Zuriñeri, gomutara yakozan barriren barri gabeko gogoetak. Erkiag Arran 61. Bazter maite aantzeziñak barriren barri ikusi. Ib. 181. Antziñako jokuak barriren barri sortu ditue gizartean. Erkiag BatB 145. Etxe legorra egin zan ordun / basoak soilduta baiña; / berriren berri jantzi zaituzte, / jauregi zuri apaiña. AZink 15.
    azpisarrera-41
    BERRIREN BERRIZ. De nuevo.
    Jaikitzen ziran noizbait gizonok, eta berriren berriz asten ziran beren lanean. Ag G 25. Asi ziran batzuek berriren berriz biriak bota bearrean, eztarriak eten bearrean ojuka. Ib. 103. Etxe artara, berriren berriz, itzuli zan bizimen egokiaren atsegiña. EG 1956 (5-6), 23.
    azpisarrerakoSense-41.1
    (barrin barriz V-gip; barrixan barriz V-gip) Ref.: Elexp Berg2. .
     "(Empezar) de cero. Kiebra jo eta barrixen barriz asi biar auen" Elexp Berg2. .
    Eta utsetik asi biar, gañera barrien barriz, irurogei urte lepuan-da. Gerrika 116.
    azpisarrera-42
    BERRIRIK.
    azpisarrerakoSense-42.1
    a) Estando (siendo, etc.) nuevo.
    Ezen eztudala edanen hemendik harat aihen fruktu hunetarik, zuekin berririk neure Aitaren resuman hura edanen dudan egunerano. "Je le beurai nouveau". Lç Mt 26, 29 (TB berritan; Ur, Dv, Echn, Ol, Or berria (pred.), Ip berri; Ker ardao barria, IBk, IBe ardo berria). Ez dudala edanen hemendik harat mahastiko fruitu huntarik, hura berririk Jainkoaren Erresuman edanen dudan eguneraiño. He Mc 14, 25. Soldaduak berririk, / Hazparneko herritik, / patria honetarik, / español kokoaren kontra / heldu gira gogotik. Iraultza 128. Berririk yan dadientzat. Dv Dial 104 (It berritan, Ur barritan, Ip berri). Itsas-uginak so dagonari / beti berririk agertzen. Or BM 74.
    azpisarrerakoSense-42.2
    b) De nuevo.
    Arrastian, nagosiaren aurrera barririk. Erkiag BatB 189. Uda aldian mendi aldera / eldu gera berririk. Auspoa 77-78, 295. Baiña bertso gutxi entzuten zan emen ezer ikasteko. Berririk esan nai nuke. Insausti 16s.
    azpisarrera-43
    BERRITAN. v. berritan.
    azpisarrera-44
    BERRITARIK. "Barritarik (Vc), de (desde) nuevo" A.
    azpisarrera-45
    BERRITIK.
    azpisarrerakoSense-45.1
    a) De nuevo.
    Saiatu zaitez zeure usoei / kasu piska bat eginez, / peligratzen du berriz jartzia / berritik sakelan minez. Auspoa 97, 140. Aitondu ta besutan / illoba txikiya, / familia azitzen / berritik asiya. Yanzi 144.
    azpisarrerakoSense-45.2
    b) Desde el principio.
    Nola gaur dugun lehen eguna / berritik hasiko gira. Xa EzinB 56.
    azpisarrera-46
    BERRITIK HAMABIRA. "Berritik amabira, borrón y cuenta nueva" (AN-gip) Garate Cont Eusk 1972, 63.
    azpisarrera-47
    BERRIXEAGO (Tras part.). Un poco más recientemente.
    Bertze [apez] batzu, hil berrixago, xokoetan aipatzen dituzte oraino. Zerb Azk 75.
    azpisarrera-48
    LEHENENGO BERRIAN. "Lenengo barrixan entendiu eziñ: al principio" Iz ArOñ. v. LEHENENGO BERRITAN s.v. berritan.
    azpisarrera-49
    ZER BERRI (ze barri V-gip). "Por esta muerte se dixo en Vizcaya e en las comarcas de los Vascongados: Ceruarri, que quiere decir, qué nuevas" GSalazar (ap. TAV 2.2.17). "Zer modu? frase alternante con ze barri? para abordar a las gentes" Elexp Berg s.v. zer modu. (Sólo incluimos los ejs. de uso claramente formulario).
    Zer barri? Noiz etorri zara? Ag Kr 112. Kaixo lagun zarra! Ze berri? Ag G 375. Ola gaztetxoak! Zer berri aspaldian? Urruz Zer 93. Zer berri, Andres? Ib. 40.
    azpisarrerakoSense-49.1
    (SP, VP 14v, Lar, Añ, Dv, H; z. barri Añ, H). (Con vb.). "Zer berri dakarkegu?, quelle nouvelle apportez-vous?" SP. "Zer berri da? qué nuevas hay?" VP. "¿(Qué hay de) nuevo? Zer berri da?" Lar y Añ. "Zer da berri?, quoi de nouveau?" Dv. "Zer da berri [...], quelle nouvelle y a-t-il?" H. "Zer berri da? quelle nouvelle y a-t-il?" Ib.
    Atzorik ona, / Ze barri dogu? Zubia 139. Zer berri degu, Batista? Sor Bar 87. Zer berri da, Juane? Apaol 46. Zure zerbitzari, jauna. Zer da berri? HU Zez 72. Egun on. Zer da berri? Izeta DirG 43. Ongi etorri nere etxera. Zer berri da? Ib. 92.

    berri

    berri
    << beroxko 0 / 0 bertan >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper