OEH - Bilaketa

344 emaitza fama bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (341)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
inbidia.
tradizioa
Tr. Documentado en todos los dialectos salvo en suletino. Durante los ss. XIX y XX disminuye mucho su uso y se documenta sobre todo en catecismos y textos de léxico poco cuidado. Los autores septentrionales emplean inbidia, mientras que en los meridionales se documenta tanto inbidia (tbn. inbiria desde fines del s. XIX) como enbidia . En DFrec hay 3 ejs. de inbidia y 2 de inbiria .
sense-1
1. (G-to, S; Urt II 13, Ht VocGr, VP 15v, , Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H), enbidia (Lcc, Chaho), inbiria (G-azp-bet), inbidi, inbide (L, BN, S), inbiri, enbidea Ref.: Garate Cont; Lh (inbide); Lrq /inbidía/; ZestErret (inbiriya) .
Envidia. "Désir violent, avec plus de force que inbeia " Lrq. " Inbidia partitu zanian an izango ziñan (G-to)" Garate Cont RIEV 1935. " Inbiriya sortu zanan tartian izango ziñan " ZestErret. " Hori oaindik inbiriz urtukoa " Ib. v. bekaizkeria; cf. inbeia.
Inbidiak aurki esango bear ez tirean gauzaak. fJZ 98. Baldin inbidia saminik baduzue eta tharritamendurik zuen bihotzetan etzaiteztela gloria. Iac 3, 14. Farisauak zerotzuten / ekharri inbidia, / zeren ematen zitzaizun / ohore merezia. EZ Noel 92. Gorputzeko mienbroetan ezta inbidiarik, eta ez mendekurik. Ax 315 (V 209). Maleziaz eta inbidiaz betheak ginabiltzala, higuingarri eta elkharren higuintzaille. He Tit 3, 3 (Ur ondamuz). Dala lurreko interes edo irabazi naiaz, dala inbidia edo ezin geideen ona ikusiaz. Cb Eg II 173 (CatV 55 enbidia). Inbidiak ungi itsutzen duela bat-bedera. Lg I 282. Badira zazpi [bekatü kapital]: orgülia, abarizia, lüxüria, inbidia, gormandiza, kolera eta auherkeria. CatLan 16. Borzgarréna dá ez izátea enbidiarik. LE Prog 110 (cf. infra INBIDIA IZAN). Iñoren enbidiarik batere izango eztegu. Gco II 71. Besteak alabatzen dituenean ez enbidiarik edukitzea, baizik atsegin artzea. Ib. 29. [Jose] bere senideen enbidiak saldu zuan. AA III 330. Zeinbat gaixotu eztira, koleran, aserrean, gorrotoan, enbidean, neurria ta muga igarotea gaiti? MisE 119 (LoraS 87 enbidia). Ordinariozki pasioneak, iñorantziak, inbidiak edo intresak erakhartzen ditu gizonak jujatzera. Jaur 144. Enbidia gaiztoa / du batak besteaz. It Fab 164. Diru guti sakelan, bainan nihoiz eri, / inbidiarik gabe nihoren onari. Hb Esk 234. Ezagun da inbiriyak / prejitzen zauztela. Bil 32. Nire inbidia / badauka berori da errukigarria. AB AmaE 258. Inbiriyaren gorrotu gaiztoz / il zuen batek bestia. Tx B I 204. Inbidiz erretzen jarri zan. NEtx LBB 162 (v. tbn. inbidiaz erretzen en Urruz Zer 106). Bien artean dabez / bengantza bardiñak, / inbidi eta alkar / ikusi eziñak. Ayesta 34. Zenbat inbiri pasatzen genduan ari begira? BBarand 150.
v. tbn. Bet 16. Mat 170. Ber Doc 90v. Harb 249. Cap 107. SP Imit III 58, 2. BBizk 6. Gç 204. OA 98. Ch III 58, 2. CatLav 169 (V 86). CatBurg 39. Mih 34. Brtc 61. Monho 110. CatLuz 25. Bordel 165. CatAe 60. CatSal y CatR 61. Legaz 48. Auspoa 97, 63. LuzKant 146. Txill Let 86. BEnb NereA 125. Berron Kijote 86. Inbidi: Mb IArg I 261. Bv AsL 167. Insausti 313. Inbiria: Alz STFer 141. Moc Damu 27. JanEd I 76. ArgiDL 27. Insausti 161. Inbiri: MendaroTx 262. Ldi IL 47. Ugalde Iltz 16. MMant 50. Enbidia: TAV 3.3.1, 172 (G, 1607). El 13. Iraz 41. Oe 46. LE Matr5 4. Mg CC 238. Gco II 72. JJMg BasEsc 263. Astar II 180. CatLlo 78. CatB 76. CatBus 33. Bordel 174. Xe 243. Ag Serm 127. Auspoa 97, 67. CatUlz 50.
sense-2
2. Deseo.
Inbidia beti izan det geroz ta diru geiagoren jabe izateko. BBarand 106. Botillan gelditzen zan ur garbi eta argi ura, oe ondora eramateko inbidia sortu zitzaidan. Zendoia 185. Bertso-inbidia edo bertsolari-gogoa une artan piztu zitzaidala. Ib. 233.
azpisarrera-1
INBIDIA HARTU. Sentir envidia.
Iakoben kontre zerbait inbidia eta malizia harturik. Tt Arima 41. Jelosia eta inbidia harturik. ES 109. Artzen dio Kainek / Abeli inbidia, / eta kendutzen dio / gaisoari bizia. It Fab 223. Ez dizut nik, Titiro, / enbidirik artzen. Ib. 176. Nork ez artu inbidia / Gillermo ari begira. AB AmaE 395. Lan oiek izan ziran berari inbiria artzeko. BBarand 112.
azpisarrera-2
INBIDIA EKARRI. Envidiar.
Eztio nihori ekhartzen inbidiarik ezpaitu alegrianza berezirik beretzat maite. SP Imit I 15, 3 (Mst inbidiarik ekharten; Ch etzaio nihori bekhaisten). Eztü behar tristetü, ez khexatü, ez haboro dianari inbidiarik ekharri. Mst III 22, 3.
azpisarrera-3
INBIDIA EMAN. Dar envidia. "Adducere ad invidiam, inbidia emátea" Urt I 147.
Frankotan inbiriya / eman dit aiziak. Bil 58. Lagunak igarri zetsen eureri inbiria emon nairik ebillena. SM Zirik 92. Gu ariñ ariñ ikusteak ematen zion inbidia, bera geldi geldi zegoalarik. Osk Kurl 112. Gaztiak beti ematen / didate inbiri. Uzt Noiz 56. Inbiria ematen du pentsatu utsarekin. BBarand 97.
azpisarrerakoSense-3.1
Gogoratuta beste bagarik emoten dau enbidija santu bat.fB Ic I 89.
azpisarrera-4
INBIDIA IZAN (Con aux. trans. tripersonal). Envidiar.
Iñoenari ezteutsala / bapere inbidiarik. Lazarraga A23, 1195r. [Enbidiatik] dator murmurazioa, enbidia diogun personari bere kredito ona, fama ona eta estimazioa kentzeko edo gutxitzeko. Gco II 67. Auzuak ta errijak enbidija deutseen ume onak. fB Ic I app., 12. Txerriari astoak / zion enbidia. It Fab 41. Mundu osoak atzo eutsun inbidia, / zelan baña zakust gaur katigu jarria? AB AmaE 26. Ez kasorikan egiñ / berritxu orlakueri, / inbiriya baizikan / ez dizute zueri. MendaroTx 375. Ala balitz inbidia lidateke. Berron Kijote 27. Don Juanek oni inbiria omen zion. JAzpiroz 95.
azpisarrerakoSense-4.1
No envidiar, no ser inferior.
Andik ekarri zuan beteta lengoari inbidirik etzion ardoz. Zab Gabon 68.
azpisarrerakoSense-4.2
(Con aux. trans. bipersonal). Cf. enbide.
Goiak bea, ala beak goia / du inbiri? NEtx LBB 228.
azpisarrera-5
INBIDIAN. (Tras gen.). a) Envidiando, sintiendo envidia de.
Zorionean ziñan izan Donostian / guztiok ipinteko zure inbidian. AB AmaE 231.
b) Deseando, sintiendo deseo de.
Ez ortz eta ez agin, / ezurrak agirin, / lurrera iya erorin, / artuan inbirin, / paotxa jaten badu [beiak] / atzetik pirrin. MendaroTx 179. Pitxar bat eran arren / geiagon inbiriñ. Ib. 219. Mutillen inbiriñ / oiñak ariñ-ariñ, / belaunak agiriñ. Ib. 287.
azpisarrera-6
INBIDIATAN, INBIDITAN. De envidia.
Inbiriyetan bizitze ori / preziso gauza tristia. (In Tx B 121 ). Inbiditan zaude kirkirrak bezela kantari pasatzen dutalako denbora. Etxde JJ 13. Begira nola dauden / orain inbiritan. Uzt Noiz 57. Ez da batere normala apoa pertsonaren inbiditan bizitzea. PPer Harrip 92. Udara ontako lanak errex egin zituzten, arranek ezik, auzo guziak inbiritan zituztela. TxGarm BordaB 106.
azpisarrera-7
INBIDIAZ (Volt 7). (Estar, etc.) de envidia, envidiando.
Argatik bizitzen da / beti inbidiaz, / beti gaizki itzegiten / aberats guztiaz. It Fab 165. Danak ziran inbidiaz bizi. AB AmaE 334. Europa dana inbiriz dauka, / ain da alai ta bikaña. Imaz ( in FrantzesB II 139 ). Baiñan inbidiz ari danari / ez da kasorik egin bear. Auspoa 77-78, 285. Inbiriz egon nintzaion begira. Ataño TxanKan 269.
azpisarrerakoSense-7.1
Por envidia.
Ezen bazeakian nola hura inbidiaz liluratu zutén Sakrifikadore prinzipalék. Mc 15, 10 (He inbidiaz; Dv bekhaizgoz ).
azpisarrerakoSense-7.2
(Tras gen.).
Ildakoak lurreko bizitzaren ondamuz edo inbidiaz zeudela siñistu oi zuten. Ag Serm 415 (ib. 265 inbiriz). Ezkonduen inbidiz / dauden neska zarrak / eztakizkite ondo / oien sasi-larrak. Urruz Zer 106. Zein izkuntzaren inbiriz dago / zuk darabilzun euskera? Basarri 49. Aingeru danak inguru zeuden / zure almenen inbiriz. NEtx LBB 276. Zure inbiriz ez gaudenikan / ez dezu beintzat usteko. Olea 272. Bazirudian Bordaberriko sukaldearen inbiriz zegoala. TxGarm BordaB 96. Soldadu asko zan begira, zer esanik ez, etorri barriak, gure agurraren inbidiz. Gerrika 49.
azpisarrera-8
INBIDIAZKO. De envidia.
Ori ezta enbidiazko pekatua, baizik tristura bat arrazoian fundatua. Gco II 66. Projimoaren ondasun espirituala igui badu, eta arzaz tristetzen bada, ori enbidiazko pekatu mortala da. Ib. 74.
inbidia
<< ilundu 0 / 0 iomen >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper