Harremana

    OEH - Bilaketa

    343 emaitza fama bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (341)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    bandera.
    tradizioa
    Tr. Su empleo decrece algo en los textos meridionales del s. XX, en el que compite con ikurrin. La var. mandera sólo la hallamos en Tartas (mandera pian ). En DFrec hay 77 ejs.
    sense-1
    1. (gral.; Lcc, SP, Deen I 188, Urt II 167, Ht VocGr, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H), mandera. Ref.: A; Lh; Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg.
     Bandera. "Pendón, banderea, pendoia" Lcc. "Estandarte, banderea" Ib. "Bannière, étendard" SP. "Bannière (espagnole)" Gèze. "Voz romance que no han logrado desarraigar del habla común diversos neologismos" Etxba Eib. v. ikurrin.
    Ozaetako bandereagaz / oi ta gu gara etorri. Lazarraga 1159r. Banderan dakardela / kurutza santua. CancVizc 369. Aitzinean ekarriko du Migelek bandera / Ungi bizitu eztiren guztien izitzera. EZ Man I 83. Banderatzat da gurutze / saindua ekharriko, / hartan tormentatu zela / aditzera emateko. EZ Noel 128. San Franzes zeruko Prinze maitea, Iainkoaren adiskide handia, eta ontasun espiritualen Bandera! Harb 464. Berrogeta sei bandera peleakoak, / arkabuz da pistola muniziñokoak. EgiaK 88. Eta ifinten da Kuruze bat altareen ganean señale eta bandera Kristoenzat beti daukagun aurrean. Cap 140. Orai gerlako bandera / Du Alferitzak ahurrera. O Po 64. Hura landa zazu zure ariman bandera bat bezala. SP Phil 126s. Haren beharriek urrezko dilindakak ituzte, eta hek dira garbitasunaren bandera. Ib. 259s. Zer ansia da, othoi, Adonisen eta amorio lizunaren etxeko bandera egin dadin kukurusta xuriz, [...] ala sedazko belo ixurtuz? Ib. 417. Aitziñean ekharriko dut / Gurutzearen bandera, / Gero gerlak akhabaturik / joateko zeruetara. Gç 203. Jesus-Kristo zure kapitainaren bandera bezala. He Gudu 142. Lenbiziko egunean agerzen zien erritar guziei bander zuri bat eta adiarazten, ematen bazioten bertan bere erria, artuko zituela bere pean ta ongi erriko guziak. Mb IArg I 121. Beren bander zabaldu, pifano, tanbor soñu ta gerrarako beste señale guziak zituztela. Mb IArg II 289. Bandera destolatuaz, ajolakabe, korrika ta egaka bezala, nere desditxarako ibilli naiz. Cb Eg II 21s. Hen sahetsian zen Andres de Baze, pilotia banderaren ekharle, lauretan hogei portüges ta ehün bat berze jende. Egiat 158 (cf. BANDERA-EKARLE). Konfraiak edirenen dira bere banderaren pian tortxa bedera eskian phiztürik. Mercy 32.
    ( s. XIX.) Batorrek banderak artubaz [Tiberioren eskubetati], ta bestiok bere lagun izan ezkero ainbeste esetsaldi edo batallatan. Mg PAb 209. Ifini zituezan Vandaloak amar banderetan amar mandamentuak. Añ MisE 154. Kontxan egongo dira / txalupa ta ontziyak, / banderaz apaindurik / errenkan guztiyak. Echag 86. Khürütxia ainzinetik, / Bandera haren ondoti, / Eskiak dütü zabaltüren, / eta plagak agertüren. UskLiB 219. Inazio or dago, / beti ernai dago, / armetan jarria / dauka Konpañia, / txispak armaturik, / bandera zabalik. It Fab 201. Franziako bandera ohoratu dute, / Odol gorriz loreak egin diotzate. Hb Esk 129. Nola erakuspen errexak baitzituzten: oro zilhegi hiltze eta ebastez landan, lohikeria bandera. Hb Egia 125. Bandera hedatuz, axolarik gabe, tarrapatan, eta hegaldaka bezala, nere dohakaitzera laster egin dut. Dv LEd 53. Torilletik atera / zuten lendabizi, / bei zar bat giyariya / bandera ta guzi. Xe 204. Arrapatu ziezten bost eun egintari eta soldadu, berrogei ta amar bandera, sutunpa geienak eta interesa eta barka asko. Zab Gabon 95. Eta azkenez gora Lauburu! / Euskel-erriko bandera. AB AmaE 39. [Gurutze] au izango zala bere bandera, eta gurutzian egingo zuala bere egoitza. Bv AsL 107. Gero dire ikhusten bandera hirur koloretakoak hedaturik leihoetan. Elsb Fram 76. Ikhusten dira herri eta nazione güzietako banderak, harat pelegriek ekharririk. Ip Hil 210. Bi eskuz beti gora baginauka orik orotan, eta nor nahiren aitzinean, egiaren bandera. HU Aurp 113.
    ( s. XX.) Eztozuez zeuk bandera oial da burdin zarrak gordeten gertaera on batzuen gomutagarri legez, edo zeuen asabienak diralako beste barik? Ag Kr 96. Ontzi batak besteari bandera edo ikurriñakaz egin bear eutsezan ezaugarriaren ganean. Echta Jos 265. Kurutze gorriko bandera ttipi bat ikusi nuen bide sahetsean. StPierre 17. Bandera bat eskuan izan balu bezala, inharrosi zituen bere galtzak. Barb Sup 46. Ezarri zuan Gurutzea bere ikurriñ edo banderetan. Inza Azalp 16. Guziak uriko ikurrin edo bandera arturik, bijoaz San Pedroren kaxa duan ogasunzaiaren etxera. Eguzk RIEV 1927, 424. Beren buruak galdurik ikusi zitutenean, bandera zuria atera zuten pake-zantzuan. Or SCruz 103s. Ixtillu pranko atera dute Santa Kruzek egin omen zulako bandera batengaz, "gerra atertu gabe" ziona. Ib. 80. Españako bandera jarriaz / Amerikako lurrian. Enb 163. Egingo geunke ikurrin edo bandera eder-eder bat, eta ipiñiko geuskio idazkuna erderaz. Kk Ab II 126. Ostartean eguzkîk egin du dirdira; / bandera antzo leitzarrak aizkora du bira. Or Eus 147. Aintzin-aintzinean hiruzpalau gizon alimale Beljikako bandera handi batekin. Zerb Gerlan 21. Ontzietako bandera prantzesak. Anab Poli 51. Erreboluzioaren bandera gorri eta urdinagatik zin egiten dizut. Arti Tobera 283. Plaza gaineko bandera. Larz Iru 126. Portugesak hor zituen beha portuan, beren untziak dena lore ta bandera. Ardoy SFran 244. Kartonezko "idola", bandera gorri batekin. Lf (in Casve SGrazi 11). Ziri luze baten puntan zimitorioko atearen gaiñean bandera bezela jarri. JAzpiroz 97. Españako bandera lazu ipiñite danen barregarri. Gerrika 83. Gorria eta beltza, nere adinekoek ongi ezagutzen dituzten bi banderaren koloreak, ari dira deihadarka bere azalean. MIH 333. Kristautasuna eta demokrazia, bandera eder horiek. MEIG VIII 38.
    v. tbn. Iraultza 121. Balad 262. Lap 257 (V 117). Jnn SBi 5. Goñi 109. Belaus LEItz 108. Ox 33. Echam 120. SMitx Aranz 167.
    azpiadiera-1.1
    (Como distinción del campeón de una competición).
    Mendexatik ekarri / probako bandera, / Berriture joan giñan / bestie ekartera. EusJok II 131. Aspalditxotik an omen dago / ukabilkarin bandera, / iñola al badet ekarriko det / bera Gipuzkoa aldera. Ib. 151. Estropadako bandera eta / besigu eta papardu. (In Etxabu Kontu 98). Enbarkaziyoz aukera dauka / bapore eta batela; / bere kuadrilla gobernatzeko / ezta izandu motela, / iru bandera sartu dituzte / Manuel patroi dutela. Tx B I 193. Kanpeon zaude Europan eta / ekatzu ango bandera. Ib. 171. San Pedrokuak dute bandera, / Oriyokuak urrena, / oien ondoren San Juan eta / Donostiya laurgarrena. Tx B II 80. Nik ere emango diyot / nere parezera, / tankera emango iozu / gutxi gora-bera; / zuretzat gelditzen da / kantuzko bandera, / neriak aitu dira ta / ixilduko al gera? In. Tx B III 59. Aizkoran izan dana / banderaren jabe, / gertatzen da eskuan / atzparrik gabe. MendaroTx 342. Beren ustetan bandera zeuken / Erreraño eramana. Auspoa 93, 78. Bestela, Kontxako orrenbeste bandera nola irabazi? Zendoia 165.
    azpiadiera-1.2
    (Fig.). Ejército; bando, partido. v. BANDERA HARTU, BANDERARI JARRAITU, BANDERA UTZI, etc.
    Franzes Xabier zen zure banderara ethorri, / zeiñ baitzinduen Indien / Apostolu egorri. EZ Noel 175. Eta bethi ere urrun ibil hadi debruaren bandera madarikatuetarik. Dh 196. Zer egiteko degu / Karlosen gauzetan, / soldadu ibiltzeko / bere banderetan. Echag 168. Zerbitzuan ginauden / Donostia hirian / Liberalitateko / Bandera berrian. Bordel 38. Baña ez dezaguke / iñoiz ezer egin, / ez bagera unitzen / gu elkarrekin; / beltzak eta zuriak / Muñagorrirekin / geldituko gerade / bandera batekin. It Fab 212. Mahometen banderak ikusi hobia. Hb Esk 51. Isboset iñorgabe gelditzeko, zeren onen banderako asko Dabidi egunoro zijoazkion, artu zuen erasotzeko asmoa. Lard 184. Jakitearekin bandera bereko soldado zirela, nigarrari eman ziren bozkarioz. Laph 138. Etsaiaren banderan / baldin bazabiltza, / maiz idukiko dezu / aparte eliza. Ud 109. Zeiñ banderatan peleau utsik bear eben, / Euskaldun onen antzera bizi gura beben. AB AmaE 459. Egun aietan Asis ta Perusa gudan sartu ziran, bakoitzak bere bandera guardatziatik. Bv AsL 28. Etsaiaren bandera / ez dubenak uzten, / neke da Eleiza ere / maitatu dezaken. Auspoa 97, 61. Hango anaiak fidel daudela / eskualdunen banderari. Etcham 236. Len esan dezun lore oiekin / ongi konpontzen bazera, / ukatu igual eingo dezu zuk / Luis Santuaren bandera. Uzt Noiz 71.
    azpiadiera-1.3
    (En expresiones del tipo banderaren azpian). v. BANDERAPE.
    Halaber zuek zeruan / zareten dohatsuak, / haren banderen azpian / ibilli soldaduak. EZ Noel 174. Kurze Santeen señaleagaz egiten gara Soldadu eta alisteetan gara Kristo gure Iaun Kapitae jeneralisimuen bandereen bean. VJ 2s. Hautatzen zaitut ene gidaritzat, iarten naiz zure banderaren azpian. SP Phil 69. Jesu-Kristoren milizian / Izenak eman ditugu / Haren banderaren azpian / Graziak gaitu bortiztu. Monho 128. Debru madarikatuari hire bihotza emateko [...], harren bandera higuinaren azpian hire burua ezartzeko. Dh 185. Iñaziok ezaguturik Rodrigesen bihotzeko kharra Jainkoak phiztu khar bat zela, etserzizioak eginarazi ziotzan eta hartu zuen bere banderaren pean. Laph 135.
    sense-2
    2. (V). Ref.: A; Etxba Eib.
     (Adj.). (Mujer) desvergonzada. "(Vc), mujer desenvuelta" A. "Se dice en Eibar de la mujer liviana. Banderia urten dau arek andrakumiak" Etxba Eib. "Banderiori! decía una madre a su hija pequeña, en sentido de revoltosa, inquieta" Vill (comunicación personal).
    Or bada neska bandera bat, aspuak baña belarri txarraguak ditu eta ordu guziyetan kantari ari da. Iraola 14. Managurengo atso banderaa / ekarri egidana nire ondra izaraa. (V-ger) "Vieja osada de Munaguren". A EY II 444.
    azpiadiera-2.1
    "Mari bandera, mujer ligera, de no muy buena fama. Tiene más sentido peyorativo que mari-mutil" Asp ANaf.
    sense-3
    3. "Bandera, conjunto de bandereros que determinan la colocación de una bandera que señala si hay peligro en el mar o en la salida del puerto. Banderero, miembro de la bandera, que debe ser patrón de embarcación, elegido junto con algunos otros, cuya misión principal es la de decidir si los barcos pueden o no salir del puerto, según el estado del mar o el peligro que ofrece la salida de la barra" Echaide Orio 98.
    azpisarrera-1
    BANDERA ALTXATU.
    Levantarse en armas (sdos. prop. y fig.).
    Horra nola mintzo diren Elizaren kontra bandera altxatu duten izpiritu hautak. Hb Egia 127. Ignazio or dago, / Beti ernai dago, / Or dauka jendea / Txit garaitzallea / Bandera altxaturik / Gerran azaldu nairik. (In Aran SIgn 215).
    azpisarrera-2
    BANDERA HARTU.
    Abrazar un bando.
    Harrazu Iñazio Loiolakoaren bandera; jauntz zazu hark bezala soineko urratu bat; ibil zaite hura bezala athez athe. Laph 136.
    azpisarrera-3
    BANDERA BILDU.
    "Batir bandera, rendirse, bandera jaistea, biltzea" Lar.
    azpisarrera-4
    BANDERA-EKARLE.
    Abanderado, portaestandarte.
    Aingeruez izanen da / guztia inguratua, / bandera ekharle duela / Migel Arkanjelua. EZ Noel 128.
    azpisarrera-5
    BANDERA-ERAMAILE.
    "Alférez [...], bander-eramallea" Lar.
    azpisarrera-6
    BANDERATIK IHES EGIN.
    "Desertar, bandera utzi, banderatik iges, ies egitea" Lar.
    azpisarrera-7
    BANDERA JARRAITU. v. BANDERARI JARRAITU.
    azpisarrera-8
    BANDERA JAITSI.
    "Batir bandera, rendirse, bandera jaistea, biltzea" Lar.
    azpisarrera-9
    BANDERA JURATU.
    Jurar bandera.
    Soldaduskan bandera juratu genduanean. Insausti 60.
    v. tbn. TxGarm BordaB 72. Albeniz 59.
    azpisarrera-10
    BANDERA-MAKILA.
    Asta de bandera.
    Ugarteko piñu gero ta lerdenagoak, bandera-makilla zut arroak zirudien. Erkiag Arran 182.
    azpisarrera-11
    BANDERAPE. (En casos locales de decl. sing.). Ejército; bando, partido.
    Errege naturala, errege lejitimoa, haren enseiñen eta mandera pian zure armak soldadu onari eman den bezala. Tt Onsa 25. Aldi baten jarraitu ezkero Jesusi, iges eginik bera ganik ta eginik Satanasen Bandera-pekoa, ondatu zana betiko infernuan! Añ LoraS 10. Don Antonio Manriqueren banderapean. Ib. 7. Utzirik guziya jarri zan Franziskoren bandera-pian. Bv AsL 61. Perusan jarraitu zion gazte batek bere banderapian bizi naiaz. Ib. 83. Argi ta egia da gure Jaungoikoa, / Kristinau-Eguzkia Ebanjelioa, / Bere zale ez dana gau-batzarrekua, / Mosolo ta lagunen banderapekua. AB AmaE 347. Demonioaren banderapean jartzen dala. Arr May 64. Jesukristoren espirituagaz azkorturik eta indarturik dagoana, bere banderapean izentaurik dagoana, Kristoren arerioai jarki eta burrukan egiteko. Itz Azald 8. Erlijioaren banderapean bildu dira jende biurri oiek. Or SCruz 167. Nere laguntzaz oro daikezu / Jesusen banderapean. SMitx Aranz 167. Eup, zaldunok, Pentapolin Besa-Soil enperadore famatuaren banderapean zatoztenok! Berron Kijote 200.
    azpisarrerakoSense-11.1
    [Jesu-Kristoren] pausoai orpoz orpo bere banderape sagraduan goieneko soldadutza-mallan aurrena segitzeko eresi eragillea. Aran SIgn 44.
    azpisarrera-12
    BANDERARA. (Alativo en función de part.).
    Zure banderara ziren / bi anahia Egiak, / Aitonen seme nobleki / iauregian haziak. // Zure banderara oraiño / Aios Onatikoa, / zure banderara Ankieta / Ohore Brazilgoa. EZ Noel 175.
    azpisarrera-13
    BANDERARI JARRAITU, BANDERARI JARRAIKI, BANDERA JARRAITU.
    Seguir el bando de, seguir a.
    Andredena Maria othoizten du onets dezan haren Seme dibinoari bere buruaz egiten dion eskaintza; armadetako mintzairean hitzemaiten dio haren banderari jarraikiko dela. Laph 23. Eskeleguan ez düzie ütziko hain leialki zien banderari jarraiki den gizona. Atheka 176s. Egunetik egunera bere ordena ugaritzen zan, eta zenbat seme geiago biltzen ziran bere banderari jarraitu nairik. Bv AsL 150. Jaungoikoaren bildur santua botarik, zerren / Jarraitu dozun euren bandera galgarria. AB AmaE 439.
    azpisarrerakoSense-13.1
    (Banderei jarraitu).
    Baña onek lagundu ordean bere arpegira emango dio, nola Demonioaren banderai jarritu dien, utzirik Jesu Kristo. AA III 574s.
    azpisarrera-14
    BANDERA SEGITU.
    Seguir la bandera de, seguir el bando de.
    Baña guk segitudúgu kontrako bideas zoroen bandéra, geuren kaltetán. LE Ong 27r.
    azpisarrera-15
    BANDERATIK IHESLE.
    "Desertor [...], bander-uzle, banderatik iges, iesle" Lar.
    azpisarrera-16
    BANDERATIK IHESTE (b. igeste Lar).
    "Deserción" Lar.
    azpisarrera-17
    BANDERA UTZI.
    "Desertar" Lar.
    Eta gure laidotan etzagula erranaraz gai izatu garela gurutzearen banderaren uzteko. Ch III 56, 6.
    azpisarrera-18
    BANDERA-UZLE (bander-uzle Lar).
    "Desertor" Lar.
    azpisarrera-19
    BANDERA-UZTE (bander-uzte Lar).
    "Deserción" Lar.

    bandera

    bandera
    << banaloria 0 / 0 baratzezain >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper