Harremana

    OEH - Bilaketa

    344 emaitza fama bilaketarentzat

    Sarrera buruan (3)


    Sarrera osoan (341)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    gerla.
    etimologikoa
    Etim. De gerra, con un cambio rr > rl; v. FHV 340.
    sense-1
    (B, L, BN, Sal, S; SP, Urt I 47, Ht VocGr 369, Aq 1274, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H) Ref.: A; Lrq; ZMoso 68; Gte Erd 211.
     (Tbn. fig.). Guerra; disputa. v. gerra. Tr. De uso general al Norte; al Sur sólo encontramos algunos ejs. en autores modernos como Lekuona (SClar 141) y Villasante (cf. gerlari usado por Azkue ya en 1896). En DFrec hay 64 ejs., 38 de ellos meridionales.
    Amak eztu sofritzeko semen artian gerlarik. E 111. Nondik gerlák eta guduak zuen artean? Lç Iac 4, 1 (He, Dv, BiblE gerla; TB liskar). Gerlatik bihurtzean. EZ Man II 92. O Andre Birjina, othoi herri hau begira ezazu gerlatik. Harb 78. Kanpoan etsaiak, etxean gerla. Ax 428 (V 277). Eztaki prezatzen bakearen eztakienak berri gerlaren. O Pr 595. Gerla nahi dien jentiak. Mst III 34, 4. Gerlara eramana izan ez nindin. Mg PAb 169 (en boca de un septentrional). Sei urte ontan gerla ari da. Bordel 58. Popüliaren begiratziagatik gerla baten gaitzetarik. Ip Hil 42. Gerla beltzean sartzera goazi. HU Zez 155. Gerla-urthe, gezur-urthe. A EY III 156. Gerlaren azi pozoindatua. Lf Murtuts 51. Algeriako gerlak badituela bere ondorioak. Herr 14-4-1960, 1. Gerla-gosea eta piztikeria zokoratuz dijoaz. Vill Jaink 181. Bost hilak dira (bi gerlaz). Larz (in Alzola Atalak 116). Karlisten gerla zela merio. Mattin 43. Zeren eta hamalaueko gerla izigarri hura atera baitzen eta bazter guziak ezarri sutan. Etchebarne 18.
    v. tbn. Tt Onsa 169. ES 395. He Gudu 103. Lg I 219. Iraultza 117. MarIl 130. Dv LEd 208. Elsb Fram 115. JE Bur 143. Barb Sup 64. Iratz 45. Zerb Azk 25. JEtchep 59. MIH 72.
    azpiadiera-1.1
    "Insistance d'un enfant pour obtenir quelque chose" Lrq.
    azpisarrera-1
    GERLA-AITZIN (En casos locales de declinación sing.). Período de anteguerra.
    Gerla-aitzinean lauzpabortz aldiz mendiez-haraindiko eskualdetan ibilia. JE Ber 79. Ibai gothor baten aintzinean ginen: l'Ingon. Orai gerla aintzinean baino ezagutuago da segurki Frantzian. Zerb Gerlan 105. Lehen, gerla-aitzinean, Orixek bizkaieraz zerbait idatzi zuen. MIH 123.
    azpisarrera-2
    GERLA HANDIA (Ref. a la Primera Guerra Mundial; no incluimos aquí los ejs. triviales de gerla handi, 'guerra grande').
    Gerla haundiaren denboran ardiak nahi zuen prezioan saldurik. Zub 86.
    azpisarrera-3
    GERLA-AURRE (Con suf. local de declinación sing.). Período de anteguerra.
    Gerla-aurretik, artikuluen behe-aldean izengoitia edo izenordea ipintzeko ohidura arras hedaturik zegoen. MIH 216.
    azpisarrera-4
    GERLA BILATU. Atacar a, meterse con.
    Egundaino nihungo mirikuek etzioten gerlarik bilatu. Zerb Azk 87. Ez diogu halere hortaz gerlarik bilatuko. Ib. 62.
    azpisarrera-5
    GERLA-BILATZAILE. Provocador.
    Aiher zela Gobernamendua gerla bilatzalen gaztigatzeko. HU Zez 209.
    azpisarrera-6
    GERLA BIZI. "(S; Eskual 1453), désaccord violent" Lh.
    Gathuen eta gure artean gerla bizia dela. Gy 25.
    azpisarrera-7
    GERLA DEKLARARAZI. Hacer declarar la guerra.
    Gerla dekla erazitzeko [sic; en otra versión deklara erazitzeko] / Aita Saintiari orobat. Xarlem 327.
    azpisarrera-8
    GERLA DEKLARATU. Declarar la guerra.
    Hei daroe gerla deklaraturen. EZ Man I 73. Zure etsayik handienari bezala gerla deklaratu behar diozuna. He Gudu 104. Zeinari [Jainkoari] krimak gerla deklaratzen baitio. Jaur 383.
    v. tbn. ES 109. Brtc 99. Xarlem 1493. Gy 299.
    azpisarrera-9
    GERLA-DENBORA. Tiempo de guerra.
    Bertze denbora da oraino, erran nahi da, gerla denbora. SP Imit III 49, 3 (Mst gerlazko thenpora, Ol gudaldia). Gerla denboretan eta lehenbiziko ordenan partitzen baita Baionarat. Revol 99. Gerla denboran hainitzetan eta handizki aiphatua izan den bertze herrixka bat. Zerb Gerlan 71. Gerla denborako egoera gogorrak kasik itzali zuen. Xa Odol 43. Gerla denbora zen alabainan, eta jatekoa xuhur. Etchebarne 34.
    v. tbn. Tt Arima 67. Ch III 7, 4. JE Ber 93. Larre ArtzainE 91.
    azpisarrerakoSense-9.1
    Tonkineko gerla denbora hartan galdu zuen bere burua. HU Aurp 64. Han bide zen hamalaueko gerla denboran ere. Xa Odol 33.
    azpisarrera-10
    GERLA-EGILE (gerlegille Urt III 288). (El) que lucha, hace la guerra; guerrero, soldado.
    Mihi gaizki erraillea / prestuen ohoreaz, / bethi gerla egillea / inozenten bakeaz. Gç 166. Jesüs dükek eneki, gerla egile azkar bat bezala. Mst III 6, 4 (SP kapitain).
    v. tbn. Egiat 250.
    azpisarrera-11
    GERLA EGIN.
    azpisarrerakoSense-11.1
    a) Luchar (contra), guerrear. "Cepit arma, gerlagiten vel gerlegiten haritzen da" Urt IV 179. "Faire la guerre" Lh.
    Eta Herodesek zuen gerla egiteko gogo Tirianoén eta Sidonianoén kontra. Lç Act 12, 20. Hirur etsai herratsuek / zerotzuten gerla egin. EZ Noel 153. Guztiei egiten baiteraue gerla. Ax 568 (V 364). Zer animorekin ez diote gerla egiñ bizioei? Ch I 18, 2. Ihizier gerla ari zen egiten. Arch Fab 203. Naturalezari gerla egiteko. Laph 37. Elizari gerla gehiago egin dionik. Zerb IxtS 110.
    v. tbn. SP Phil 23. Tt Onsa 58. Gç 79. ES 389. He Gudu 102. Mst I 21, 2. Mih 9. Egiat 272. Xarlem 252. Dh 202. Bordel 48. Gy 40. Hb Egia 70. Zby RIEV 1908, 417. Lap 42 (V 23). Ip Hil 42. Larz Iru 34. Xa Odol 250.
    azpiadiera-1.1
    (Con adj.).
    Halaberki egiteko gerla borthitz gaixtoei. EZ Man II 54 (v. tbn. g. bortitz en SP Imit I 18, 2). Egiozu bethi gerla gordina Sathanari. Hm 227. Mündiari gerla thai gabezko baten egitia. Mst XV. Niri gerla gogorrena ta damu saminenak egiten. Dh 147. Zalekeriei gerla bizia eginen diotet. Dv LEd 159 (166 g. gorria).
    v. tbn. He Gudu 38
    azpiadiera-1.1.1
    (Con relativo).
    Egik plazer duken gerla. Gç 155.
    azpisarrerakoSense-11.2
    b) (Ref. a una guerra determinada). Participar en la guerra.
    Gerla egin zuen bere adineko guziekin. Zerb Azk 81. Frantziako gerla egina zuen, lau urthez. JEtchep 89. Gerla egin dut Alsaceko eskualdean. Larz (in Alzola Atalak 117). Orduan gerla egin gizon guziak (bizirik zirenak) etxerat sartuak ziren. Etchebarne 49.
    azpisarrera-12
    GERLA EGINARAZI. "Adhortare ad bellum faciendum, gerlara exhortátzea, [...] gerlegiñaraztea" Urt I 166.
    azpisarrera-13
    GERLA-EKARTZAILE. "Bellifer, gerla dakharkena, [...] gerlekhartzáillea" Urt III 288.
    azpisarrera-14
    GERLA EMAN (Con dat.). Luchar contra, hacer la guerra a.
    [Erregea] gerla ematerat dohanean bertze errege bati. He Lc 14, 31 (Dv gerla ematera; Lç batailla emaitera). Gerla ernanik Frantziari. Iraultza 107. [Xarlemaiñari] eman ezazü gerla / bizia gal artio. Xarlem 1327. Gaiztoer gerla emaitia. Arch Fab 143. Arrazoiñ ederra, pardi! / Gerla emaiterako niri! Gy 233. Eman zioten gerla bethi Franziari. Hb Esk 64.
    azpisarrera-15
    GERLA-HEROTS. Rumor de guerra.
    Entzünen ere düzie mintzatzen gerlaz, gerla herotsez. Ip Mt 24, 6 (Lç gerla hots).
    azpisarrera-16
    GERLA-ERREMINTA. "Carrobalista, gerlerrementa" Urt IV 264.
    azpisarrera-17
    GERLA-ETSAI. "Adversarius, gerletsaia" Urt I 260.
    azpisarrera-18
    GERLA-EZKILA. Campana que anuncia la guerra.
    Gerla-ezkila zinez jo ondoan. Iratz 45.
    azpisarrera-19
    GERLA-FAMA. Rumor de guerra.
    Baina danzuzkizuenean gerlák eta gerla famák, etzaiteztela trubla. Lç Mc 13, 7 (He gerla hots).
    azpisarrera-20
    GERLA-GIZON (Ht VocGr 392, Dv A, H). Guerrero, soldado.
    Mars gerla gizona eta Venus amurusiaren patroiña. Ax 354 (V 235). Zure aita gerla gizon handi bat dela. Lg I 314. Zuk gerla-gizonetan, o d'Estaing noblea, / daramazu, segur da, zuzenki lorea. Lg (in Iraultza 121). Hau ez da agian bertze semeak bezala gerla-gizon atherako. Laph 1. Gerla gizonendako / Balitake aski. (1915). LuzKant 61.
    v. tbn. Zby RIEV 1909, 399. Prop 1906, 158.
    azpisarrera-21
    GERLA GORRI (L, BN, S ap. A; Foix ap. Lh). "Guerra cruel" A s.v. gorri. "Désaccord violent" Lh. v. ejs. de gerla gorria piztu y gerla gorria egin en GERLA PIZTU y GERLA EGIN.
    Zoinetan izan baita kasik gerla gorria herririk ttipienetan, bai eta etxetan beretan. Elsb Fram 147. Bethi gerla gorrian ari direla elgarrekin Metsikanoak. Zerb Metsiko 344. Gerla gorria odol xurgatzen ari zaiote orori. Iratz 71. Gerla gorrian bizi gira gaur / lehen ginenak bakean. Mattin 65.
    azpisarrera-22
    GERLA IZAN (Aux. trans.). Estar en guerra.
    Jendeek izanen dute gerla bere artean. EZ Man I 63. Zeren gerla baitüte salbamendüko etsaien kontra. CatLan 56. Franzeseki lehen ere / ükhen diaigü gerla. Xarlem 279. Erresumaz kanpo asko lekhuetan bazuen gerla. Laph 4. Denbora hartan Frantziak eta Espainiak gerla zuten. Ib. 65. Handik zenbait egunen buruan partitzen da Laos erresumara [...]. Alta hor ere beti gerla zuten elgarren artean. Etchebarne 114.
    v. tbn. HU Aurp 180. CatJauf 30. Iratz 44.
    azpisarrera-23
    GERLA-JENDE. Tropa.
    Zure gerla jentia / eraiki ezazü. Xarlem 843.
    azpisarrera-24
    GERLAKO (Dv). De guerra; (de) para la guerra.
    Ezen gure gerlako harmadurák eztirade karnal. Lç 2 Cor 10, 4 (He gerlako; Dv gudutako, IBk borroka-, IBe borrokako). Gerlako bandera. O Po 64. Gerlako presoner sartzea. SP Phil 190. Gerlako deia. ES 395. Gerlako ofizioan trebe. Lg I 204. Gerlako ausartzia. Egiat 256. Gerlako arrantxua. Iraultza 165. Gerlako haro eta harrabotsen erdian. Jaur 403. Gerlako enplegutan. Gy 152. Gerlako oihu bat. Arch Gram 69. Gerlako lagun bati. Laph 11. Hartu zituztela 200 hiri edo gerlako plaza. Elsb Fram 120. Gerlako minixtroa. HU Aurp 73. Gerlako zaldi hetarik andana gaitza. StPierre 24. Beren gerlako zauriak. Barb Sup 63. Hogoi aldiz irabazia zinuete gerlako xingola. Zerb Gerlan 91. Gerlako kurutzea ukaiten zuela. JEtchep 59. "Mars" edo gerlako jainko faltsuarekin. Ardoy SFran 11.
    v. tbn. Arch Fab 153. Hb Esk 139. Xa Odol 250. Larre ArtzainE 132.
    azpisarrera-25
    GERLA-LEKU. Campo de batalla.
    Ospitale edo gerla lekuetan. JEtchep 92. 1914eko gerla lekuetan. Lf ELit 291.
    azpisarrera-26
    GERLAN (Estar, etc.) luchando; en guerra.
    O aingeru ene gatik bethi gerlan zarena. EZ Man II 30. Iainkoaren kontra gerlan ibilirik. Ax 212 (V 142). Gerlan bethi bizi dira [arima eta gorpitza] . Tt Arima 85. Erregeren aintzinean / gerlan ari den soldadua. Monho 148. Bethiere munduarekin gerlan bizi behar. Dh 115. Milla urthe eta gehiago otsoek ardiekin / gerlan iragan ondoan. Gy 39. Gerlan aritu izan dire heriorekilan. Michel LPB 349. Orai bi mila urthe hainitz Erromano / gerlan etorri ziren Eskual-herriraino. (In MEIG III 44). Ongia eta gaizkia elgarrekin gerlan. Lap VIII (V 2). Judueri gerlan ari zelarik. Zerb IxtS 77. Eta gu berritz elgarri gerlan / jendeki eta hauzoak. Mattin 67. Beti gerlan ari dira judu horiekin. Etchebarne 116.
    v. tbn. He Gudu 76. Hb Esk 61. Michel LPB 349. Bordel 170. Elzb PAd 72. Jnn SBi 52. Zby RIEV 1908, 606. StPierre 25. Ardoy SFran 125.
    azpisarrera-27
    GERLA-ONDO (En casos locales de declinación sing.). Posguerra.
    Gerla onduan nahiz bizia / denentzat den aski neke. Etcham 124. Gerla ondoko lehen urteak ziren. Larre ArtzainE 172. Gerla-ondoan, ezin daiteke horrelakorik pentsa ere. MIH 123.
    v. tbn. Zerb Azk 109. Xa Odol 43.
    azpisarrerakoSense-27.1
    (Como sust. pleno).
    Hain zuzen gu han ginen gerla-ondo berri hartan. Larre ArtzainE 144.
    azpisarrera-28
    GERLA-ONTZI. Utensilio de guerra.
    Simeon eta Lebi anaiak: gaixtakeriazko gerl-untziak. "Vasa iniquitatis bellantia". Dv Gen 49, 5.
    azpisarrera-29
    GERLA-ORDE. Simulacro de guerra (en un torneo).
    Hari ziren, alegia zin zinez eta egin-ahala egin, batzu bertzekin gerla-orde batean. Jnn SBi 90.
    azpisarrera-30
    GERLA OROKAR. Guerra mundial.
    1939-1945-ko gerla orokarrean. Vill Jaink 84 (v. tbn. 181).
    azpisarrera-31
    GERLA-HOTS. "Gerla hotsak <hotz->, rumeurs, bruits de guerre" SP.
    Eta enzunen dituzue gerlák eta gerla hotsak. Lç Mt 24, 6 (He gerlen ospe, Dv gudu haro, Ur gerren ospe, Ip gerla herots, Echn gerrako asots, Ker e IBk guda(h)ots, IBe gerra-hots). Mintzatzen gerlez eta gerla hotsez. He Mc 13, 7 (Lç gerla famák).
    azpisarrera-32
    GERLA-PEZOIN. Trinchera.
    Gerla-pezoinetarat orduko azilaren 26an skrapnell bala batek kolpatu zuen. Lf ELit 249.
    azpisarrera-33
    GERLA PIZTU.
    azpisarrerakoSense-33.1
    a) (ph- Lh). (Con dativo). Declarar la guerra.
    Erregeak gerla biztu zioten yuduei. Lg I 202.
    azpisarrerakoSense-33.2
    b) Estallar una guerra.
    Biztu izan zen gerla berri bat filistindarren eta israeldarren artean. Lg I 276 (v. tbn. 291). Zergatik Blomuseko üthürrian hura den gorritzen gerla denian pizten. Egiat 178. Sinetsi behar ukan zuten gerla sobera piztua zela. Ardoy SFran 133 (v. tbn. 122).
    azpiadiera-2.1
    "Gerla-phiztü, causer une dispute" Lrq.
    azpiadiera-2.2
    (Con determinantes).
    Gerla gorria piztu arte. HU Aurp 70.
    azpisarrera-34
    GERLA-TOKI.
    azpisarrerakoSense-34.1
    a) Campo de batalla.
    Elgar ikusi dute gerla tokian. StPierre (in Lf ELit 240). Handik laster oihan, ixtant baten buruan gerla-toki. Lf (in Casve SGrazi 12).
    azpisarrerakoSense-34.2
    b) Puesto de combate.
    Aintzindari hura igorri zuen gerla-toki gaixtoenetarat. Zerb IxtS 55.
    azpisarrera-35
    GERLAZ. "Gerlaz-ari, insister [...]. Gerlaz, insistant pour obtenir quelque chose" Lrq.
    azpisarrera-36
    GERLA ZIBIL. Guerra civil.
    Batzuek bertzen kontrako gerlak edo gerla zibilak. Elsb Fram IX.
    azpisarrera-37
    GERLAZKO. De guerra.
    Orazioniak gerlazko denboran emaiten du biktoria. Tt Arima 47. Deitzen tüzte gerlazko Eliza, zeren gerla baitüte salbamendüko etsaien kontra. CatLan 56. Ezta beraz ez hekien barnean ez kanpoan gerlazko ta nahaskeriazko ithurririk batere. Dh 192.

    gerla

    gerla
    << FAMA GALDUTAKO 0 / 0 aberastasun >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper