OEH - Bilaketa

344 emaitza fama bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (341)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
pauso.
tradizioa
Tr. Propio de la tradición meridional. Al Norte sólo se documenta en Etcheberri de Sara, Haraneder, Monho, Bordel y Mattin (con el significado de 'marcha'), y en Xalbador. La forma pauso (que hallamos ya en Lazarraga) es la más usual en escritores guipuzcoanos, mientras que pausu domina en el resto. Hay paso en Guerrico y paisu en el sermón de Larrasoaña del s. XVIII. En DFrec hay 138 ejs. de pauso y 24 de pausu, todos ellos meridionales.
etimologikoa
Etim. El diptongo -au- quizá sea debido al influjo de pausu.
sense-1
1. (V-gip, G-azp; VP 78r, Lar, , Izt 104r, H), pausu (Mic 8v, , H), paso, pasu (Lcc), paisu Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 295; ZestErret .
Paso (sentidos prop. y fig.). "Passo que se pasea" Lcc. " Biar diran pausuak emoten diardu semia soldautzatik libratzeko " Etxba Eib. " Pausua blaut-blaut botatze zun " ZestErret. v. urrats. Tr. Para 'dar pasos' lo emplean con eman (emon): Mendiburu, Cardaberaz, Añibarro (LoraS 102), Guerrico, Aguirre de Asteasu (III 503), Iturriaga (Fab 157), Larramendi (457), Arrue (GB 102), Xenpelar (357), Arrese Beitia, Apaolaza (85), Mocoroa, D. Agirre (Sem 560), Illarramendi (Pill 7), Alzaga, Txirrita (B 98), Yanzi (100), Labayen (EEguna 103), EAEg, Etxaniz (Antz 149), Txillardegi, Bilbao (IpuiB 215), Basarri (172), Gandiaga (Elorri 87), Uztapide (Sas 262), Berrondo (Kijote 106), Etxaburu (Kontu 94), Ataño (TxanKan 228), M. Manterola (62) y Gerrikagoitia (126). Lo usan con egin: Lazarraga, Beriayn, Monho, Moguel (CO 27), Aguirre de Asteasu (III 317), Uriarte (MarIl 69), Xenpelar (345), Pello Errota (82), Apaolaza (117), D. Agirre (Serm 186), Txirrita, S. Mitxelena (Aranz 127), Anabitarte, Etxaniz (LBB 55), Uztapide (Sas 110), Berrondo (Kijote 139) y B. Barandiaran (147). Lo emplean con bota Arrese Beitia (AmaE 255), D. Agirre (Serm 293), Auspoa 60, 40 y Etxaniz (LBB 319).
Errealori kastaetarren / ez atzeratu pausorik. Lazarraga A14, 1182v. Pausorik asko egin bear dau / sustentatzeko plazea. Ib. A24, 1196r. Munduan ibildu zenean egin zituen pausu guziak. Ber Trat 73r. Zeure pausoak eztutuez / estimadu sobrea. BBizk 8. Aitzineko jende tropelaren pausuan begiraletzat gibeletik heldu zirenei jazarririk. ES 114. Atozte fedesko pausuakiñ. (Munárriz, 1749). FLV 1989, 110. Nola goaten den zenbeit pausuz gibela. He Gudu 83. Ez da aski Jangoikoaren bidean sartu ta zenbait pausu on an ematea. Mb IArg I 96. Lenengo eman bear duen pausoa da Testamentua [...] eragitea. Cb Eg III 220. Salbadorea pausu bat ere / ezin emanik aurrera. Cb Bast 45. Bada egun da eguna zeñetan kontinuatzen da gure memorian San Nikolasen festari munduan eman zekion lendabiziko paisua. LarraSerm 57. Bere emástea zabilála gaizki pausu gaixtoetán. LE JMSB 186. Jakob sainduak / Biaia batean / Lehen pausuak / Ein zituenean. Monho 92. Ez [umeen] pausubak gordetiaz. CrIc 67. Jakin bearrean [gurasoak] bizi dirala [seme alabak] pauso gaiztoetan, atzeraten ez dituztenak. Mg CC 171 ( CO 254 pausu ). Konsejua eskatu gabe, ez dezazuela pasorik eman. Gco I 437. Inpernurako bideti pausu bat bere uts egiten ez dabeela. fB Ic I 8. Angeru Gordetzalleak daroian zeure mezatarako pausuen kontu ederra. EL2 16. Egun oro zuzentzen / umeen pausoak. It Fab 104. Ez pausu bat aurreratutia zeruko bidian. Ur MarIl 85. Aberetxo on onen bizilekura bere pausoak zuzendu ziñituen. Arr GB 45. Onen pausoai orpoz orpo bere banderape sagraduan goieneko soldadutza-mallan aurrena segitzeko. Aran SIgn 43. Andik urrengo nere pausuak / ziran andregaiagana. PE 37. Jakin etzedin zetara emon / zenduzan ara pausuak. AB AmaE 188 (277 pauso ). Zer modutako neskatxa dan jakitia komeni litzake gero pauso ori eman bañan len. Moc Damu 23.
( s. XX) Bai, ederki neurtu dizkiate pausoak! Ill Testim 14. Ramuntxogana pauso bat eman. Alz Ram 117. Pauso bat aurrea egiten zendun / eta bestia atzera. Tx B III 41. Beronek erabakiko ditu, argibiderako derizkion pausoak eman ondoren. "Previas las informaciones y diligencias" . EAEg 20-11-1936, 344. Ortaz, pauso banetan mordo bana aldatzen zunaten [dantzariak] . Or QA 190. Federik gabe ezin eman diteke ezaguera-pausurik. Txill Let 127. Pausua egiteko zorian nengoala. Anab Aprika 27 (33 pauso ). Urrengo pausoa izango da, berriz, politeismua. Vill Jaink 21. Nere itxuango pauso itxuak. Etxba Ibilt 489. Pausu erdian joan daike ganbaratik sukaldera. Xa Odol 102. Zazpi pausotan pasatuten deu [zaldiek] / zortzi arkuko zubie . (V-arr). Balad 61. Baita alargun orrek / ainbat pentsamendu, / pauso txarrak dautsoe / fama dana kendu. Ayesta 24. Pauso bakoitzean oiñetako bat loitan utzita. AZink 77. Ez du deus ez dakienak pauso luzerik egingo euskaran barrena. MEIG II 109.

v. tbn. DurPl 62. AA III 503. Lard 457. Bil 54. Donce 9. Xe 357. Zab Gabon 102. EusJok II 60. Apaol 41. Azc PB 144 (350 pausu). AzpPr 84. Ag Serm 113. Lab EEguna 103. EA OlBe 107. SMitx Aranz 129. Munita 29. Bilbao IpuiB 226. Basarri 47. Ugalde Iltz 68. Gand Elorri 63. NEtx LBB 173. Uzt Sas 262. Berron Kijote 106 (57 pausu). Zendoia 175. Pausu: Zuzaeta 67. JJMg BasEsc 160. CatLlo 95. CatBus 56. Ag Serm 125. Noe 95. BEnb NereA 241. And AUzta 154. Alzola Atalak 41. Etxabu Kontu 94. Gerrika 276.
azpiadiera-1.1
(V-gip, G-goi-azp; Lar, H) Ref.: JMB At; Elexp Berg; ZestErret .
"(A pocos) passos, pauso gitxira " Lar. "Unidad de medida de longitud casi equivalente a un metro" JMB At.
Nihork bortxatu nahi bazaitu harekien goaterat milla pausu, zohazko bertze bi milla pausu ere. He Mt 5, 41 (Dv urhats ). Ez zuen egin hemen funs garaben jabe, ez eta ere pausu bat lurren ere. He Act 7, 5 (Dv urhats baten eremurik ). Urrengora dagoz ogeta bat pausu. EL1 180. Jerusalendik gitxi-gora-bera milla pausora zegoan. Lard 441. Metarri batetik bestera pauso asko dago. Ag Ioan 190 ( ib. 268 pausu ). Irureun bat pauso iztunagandik zegoala, dana klaru ta zearo aitzea. Aran SIgn 81. Gure etxetik onera / makiña bat pauso. Tx B 189. 120 pausotara buruan edo bizkarrean joko zun. NEtx Antz 136. Iru-lau pausu aurreratuten nintzala. Bilbao IpuiB 107. Kantauri zarra musuka dezu; / ta bi pausora Frantzia. Basarri 157. Abill motell iruzpalau pausu aruntz. Berron Kijote 224.
v. tbn. Bv AsL 121.
azpiadiera-1.2
Paso de baile.
Dama orrek pausuak / gustaturik dauzki, / eztuela dantzatutzen / zortzikuan gaizki. Xe 183.
sense-2
2. (V-gip, AN-gip; Lar) Ref.: BU Arano; Etxba Eib .
"Passo, modo de andar" Lar. " Pauso moñoñua (irónico), pauso zarpalla, andar a zancadas" BU Arano.. " Urriñera, zeure pausotik ezagutu zaittut " Etxba Eib.
Ez-aditu egiten dio ta bere pausu lasai nagian dabil gero ere. Mb IArg I 81. Joan bear du ots gabe, pauso gelditxo ta zatarkeria gabeko ebiltearekin. Mg CC 229. Geroago ta laburragoa zan astoaren ebillera edo pausoa. VMg 62. Arako mutil dotore, dama pausuba ikasi ezinik dabiltzanak. JJMg BasEsc 156. Biria pasatzen du / pauso ariñian. Bil 47. Gorputz egoki, pausu aidoso, / lujo gabeko jantziya. Xe 168. Baina bear izan dot / eregi pausua. Azc PB 210. Abiatzen dala bakar-bakarrik, eliz-jiretako pauso geldian. Mok 16. Ele-eder aurrean doa / geldiaraziz pausoa. Or Eus 179. Pausoa baldartu, / bizkarra gaillurtu. And AUzta 135. Tipi-tapa, arin ez baña, bere pausu berdiñean. Alzola Atalak 110. Orixe pausoa daramana! NEtx LBB 53. Izarrak bezin argia zera / eta ariña pausoa. Insausti 321. Eta haren pausoa baldana den bezain bizkorra eta zailua da Erkiagak eleberri honetan daraman ibilera. MEIG III 92.
v. tbn. Apaol 120. Pausu: fB Ic III 275. BEnb NereA 233. Arti MaldanB 221.
sense-3
3. Trayectoria, dirección; marcha.
Allegatu baitze egun ura zeñetan planeta luzituenaren paisuaren kontra ikusten dire bere raiuen su ditxosoak . LarraSerm 58 (Interpr?). Billafranka herrira / hurbiltzen pausia. Bordel 46. Mundu guztiak euren pausutik atarako eztabezan kokoloak dira. Or Tormes 93. Itzuliz pausoa / bixtan itxasoa. Mattin 46.
sense-4
4. Pie métrico.
Silabaz ez baño beste era batera egin bearra dago neurketa au: oñez, pausuz. Lek SClar 123.
sense-5
5. Medida (?).
[Semeak] mundu guziaren txoragarri diranean, are amatzen dituzte geiago. Baña pauso ber ber oetatik negar egiten deue alako semeak iltzen zaistenean. Lar SermAzc 47.
azpisarrera-1
PAUSOAN.
azpisarrerakoSense-1.1
a) "Al paso, a la velocidad del paso. Pausuan be irabaziko notsake karreria " Elexp Berg.
Aberatsa ibilten da dotore pausuan. Enb 164. Bidean zear maite bi, / besoak korapilloan, / astiro doaz pausoan. NEtx LBB 260. Ezin ibilli pausuan. Uzt Sas 69. Pasuan joiala beste leku batera, gengozan lekutik urriñera. Gerrika 213. Dana ondarrez beteta zegoan, pausoan ibi1tzeko ere oso gaizki. Albeniz 74.
azpiadiera-1.1
(Precedido de gen.).
Bere pausoan aitona ari da / arturik zelaigunea. " Trabaja a su paso" . Or Eus 301. Andik Aresora oiñez, beien pausoan, aldean dago! JAzpiroz 120. Juan giñan osaba-izekuak euren karruagaz [...] karakolaren pausuen. Gerrika 241.
azpisarrerakoSense-1.2
b) Al rito de, al paso de (un baile).
Sagarraren ta Tipularen ta / lan-dantza denen pausoan, / danbolin-andrêk, zaldabaia artuz, / zion betiko leloan. Or Eus 349.
azpisarrera-2
PAUSOAN-PAUSOAN.
"A cada paso. Donostian pausuan-pausuan topatzeittuzu bergaarrak " Elexp Berg.
Usoei ostikoka / pausuan-pausuan. Zendoia 140.
azpisarrera-3
PAUSO EGIN.
Andar, dar pasos.
Modestijaz pausu egiteko. fB Olg 79. Arri muturretik arri muturrera pauso egiñaz, katuak lokatza tartean egin oi duten gisa. Apaol 117.
azpisarrera-4
PAUSO EMAN.
Andar, dar pasos. Cf. supra (1) ejs. de pausoak eman, etc.
Eskopeta ordez zeramaten esku makilla lodi bana, eta aien arrimoan pauso ematen zuten nekez. Apaol 75. Eman zuan pauso Mitxelengana. Ib. 102. Alkarte guztiak, edo geienak, jaiotako urtian ilten ziran, eta pauso emoten bildur. Gerrika 149.
azpisarrera-5
PAUSO-ISILKA.
Andando sin hacer ruido.
Eta antxe sartu zan sartu mandazaiarenganuntz, iruok zeuden lekura, pauso-ixilka doi-doian, kamis-utsik eta oiñ-utsik. Berron Kijote 179.
azpisarrera-6
PAUSO-LABUR.
Lento, de paso corto.
Eta txakurra [= 'la Canícula'] / pausu laburra / eguzkiagaz batera / dator mundua erretera. Azc PB 287.
azpisarrera-7
PAUSO LUZE.
"Andadura, pauso luzea " Lar.
azpisarrera-8
PAUSO-MUTTUR.
Pequeña distancia.
Baiña ez zuan bere nagusiagandik pauso-muttur bat ere alde-egiteko ausardirik. "Un negro de uña" . Berron Kijote 223s.
azpisarrera-9
PAUSO HORRETAN (pausu h. H).
A ese paso.
azpisarrera-10
PAUSO HORREZ (Lar, H).
"(A este) passo, pauso orrez, orrela, orlan " Lar.
azpisarrera-11
PAUSO-HOTS.
Ruido de pasos.
Zure senarra enterratzetik datozenen pauso otsa. Mg CC 120 ( PAb 72 pausu- ). Pauso otsak bidean. NEtx LBB 165.
v. tbn. Etxde JJ 7.
azpisarrera-12
PAUSORA.
"(Al) passo, pausora, bidera " Lar.
azpisarrera-13
PAUSORIK PAUSO.
Paso a paso, paso por paso.
Gure atzetik dabill beti jarraika pausurik pausu, egunez ta gabaz [...], arerijo gogor bat. Ag Serm 190. Jarraituko bagenduke pausurik pausu Mariaren bizitza, ikusiko ginduzke umiltasunaren agergarri geiago. Ib. 261. Zure ibillik pausorik pauso jarraitu ditugu. Etsaietan sartu ziñan. JAIraz Bizia 55.
azpisarrera-14
PAUSOTIK PAUSORA.
Paso por paso, paso a paso.
Ezin neioke pausutik pausura (pausurik pausu) ta itzetik itzera jarraitu Kalbarioko gertaera negargarri oni, gaurko sermoia luzatu gabe. Ag Serm 317.
azpisarrera-15
PAUSOZ.
Andando. " Zetakozu automobila? [...]. Garbien-garbiená pausoz da diyun jendia; pausóz, pausóz " Iz Als (s.v. zetakozu ).
Astiro nindoala / tipi-tapa pausoz. Zendoia 137.
azpisarrera-16
PAUSO-ZALDAN.
"De paso torpe" BU Arano.
azpisarrera-17
PAUSOZ PAUSO.
"Passo a passo, pausoaz paso " Lar.
Atzenean ere pausoz-pauso Veneciaratu zan. Aran SIgn 88. Anartean pausoz pauso eta arian arian zetorren hazkundearekin. In . MEIG VI 36. Aldakuntza ekintzak pausoz pauso aurrera joiazan. Gerrika 270.
pauso
<< pama 0 / 0 peontza >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper