Tr. Usado en textos meridionales desde Lizarraga de Elcano; al Norte lo hallamos en Duvoisin (cf. zabartu ya en Haramburu y Axular).
Onom.: Fortunius Çabarra de Baranin. (1228) Arzam 458.
sense-1
1.
(V-arr-oroz-gip, G, AN-gip-5vill, B; Lar, Añ (G, AN), Izt 52r, H, Zam Voc),
zauar (H(V)),
sabar (V-arr-oroz-och-gip, G-azp-nav, AN-5vill, B).
Ref.:
A (zabar, sabar); Iz ArOñ (sabar, zabar); Asp Leiz2 ; Elexp Berg ; Gte Erd 167 y 302; Izeta BHizt2. Descuidado, negligente, dejado, despreocupado; perezoso."Apoltronado", "repantigado" Lar."Lento", "espacioso, tardo", "tardío, pausado, detenido" Lar y Añ."Flojo, descuidado", "flojo, perezoso", "negligente", "omiso, descuidado" Añ."Remolón, flojo y tardío para el trabajo. Igi adi laster, zabar ori: ik beti ola bear duk (B)"A.
"Despreocupado, abandonado en sus cosas, trabajos, en el arreglo personal"AspLeiz2.
"Ordu kontuan zabarra da (G-azp, AN-gip)"GteErd 167.
Zabarra bazera zuk umeai eta mirabeai dotriña ta Zerurako bidea erakustean. AA III 561.
Morroi zabarra bidaldu zuan bere nagusiak. Ib. 357.
Dezun karguan zabarra izanez. Ib. 561.
Zeinbat kristiñau epel nagi zabar egongo ez litekez urte guztian Elexara sartu gaba. AñMisE 142.
Gizon nagi, alper, zabar, ordi, mozkorrak bezela. UrruzUrz 60.
Lagun zabarren bati gauz onen bat eragitera egun oro saiatzea. ArrMay 10.
Ez izan zabarrak, / Gipuzkoatarrak. AzpPr 52.
Ikusi ebanean gizona aiñ zabar da desbegiratua. AgAL 55.
Jesus odolezko izerdia erortzeraño neretzat otoitz egiten, eta ni egunoroko otoitzetan zabarra. ArgiDL 33.
Ontan zabar, bigurri ta agintz-ausle izan ba-ditez. EguzkRIEV 1927, 424.
Alare neri eman / zabarraren fama. ImazAuspoa 24, 129. Bestela esango dute zer nolako neskame zabarra dagoan etxe ontan. LabEEguna 69.
Berez zabarrak geran guziak / biar genduke aitortu.MendaroTx 55.
Nagusiek ezpaitakite zer oien berri; erasorako ta burrukarako izan ezik, aundiki zabarrak dira aiek. LdiY 1933, 86.
Otoitz zabarrak: ez iritxiko / grazirik Jainkoagandi. OrEus 333.
Orain artean hain eskoliersa alfer eta zabarra izanarren. MdeHaurB 58.
Diru-eralgitzaille, zabar, utzia, ardurabako ta ezjakiña. ErkiagArran 115.
Udaberriak ez du errurik: / geroni gera zabarrak!Basarri 72.
Ordain ezazue, bada, ta ez zabar izan. ZaitPlat 109.
Gauz oiek burutik kentzen zabarra izan al zera?MAtxGazt 84.
Burua jasoteko / bear dan indarra / uskeri ta jokoan / daukagu zabarra. AtutxaMugarra(ap. DRA, que no da más ref.).
Gaztetan izan gera / gerenez zabarrak. UztSas 51.
Bai arrastuan sartu're bapo / naiz-ta len izan zabarrak.Insausti 114.
Eredu ederra aurki dezakegu jesulagun langile honengan euskaltzale zabar eta nagiok. MEIG II 68.
Lizarraga ez zen, haatik, zabarrenetakoa: ez da ikusi besterik nola baliatu zen Larramendiren aberastasun irabaziberriez. MEIG VII 42.
v. tbn. Yanzi 217. Olea 40. Zendoia 192.
azpiadiera-1.1
(Lar→H).
(Usos predicativo y adv.)."Repantigarse, zabartu, zabarjarri"Lar.
Eta añ zabar ta ajolkabe biziko zera?ArrMay 111.
Mendizaleak artean itzuli gabeak ziralakoan, zabar eta arduragabe zebiltzan. TAgUzt 102.
Bazkun eginkizunetan ardura gabe eta zabar jardutea.EAEg 31-5-1937, 1732.
Ontan ere ez naiz zabar ari izan: Kereon-en aolkuz bi otsein igorri dizkiot dagoneko. ZaitSof 64.
Gero ta gaizkiago, gero ta zabarrago egiten baitute beren izkuntza. EtxdeAlosT 9.
Garai batean ain zabar eta zikin euki zun adats ederra. Ib. 56.
Munduan bakar, zabar ta deslai ez dagola jakin barri dago Nikanor. ErkiagBatB 201.
azpiadiera-1.2
(Precedido de gen., uso sust.). Gure zabarrez, oraindik biloizik ditezken gogai yaulkigarriai. Markiegi( inLdiIL 12).
sense-2
2.Descarriado."Zabárrak, (las ovejas) que no siguen a las otras"Iz ArOñ. .
[Maria Magdalena] zela bentzáit bána, mundukóia, dibertitua, erráteko ematenzuéna, ta nola árdi zabárra: baña txistubát biotzerá egitearéki Artzái dibinoak, goartuzé, baratuzé. LEJMSB 480.
sense-3
3.
(Dv→A, H). Depravado, inmoral."Dépravé, corrompu"Dv.
Damu egin diote, etziren haren seme beren lizunkerietan: iraulgi zabarra eta galdua. "Prava atque perversa".DvDeut 32, 5.
Alde egizu, bada, persona zabar eta gaizki esaleetatik. AntZerBid 327.
Bizitza txit zabar ta okerra zerabillkien erlijioso baten gelara. 'Perdido y escandaloso'.AranSIgn 70.
Ikusiko dezute modestigabe eta zabarrakin itz-jostaillu eta txiste zatar engañagarriak esaten. ArrBearg 449.
Ameriketako oitura zabarretan bereala nastua arkitzen zan. NEtxLBB 34.
azpisarrera-1
XABAR.
(Forma con palat. expresiva).
a) "(B), persona ocupada en pequeñeces" A. b) "Remolón, flojo. Gure mutikoa arront xabarra" Izeta BHizt2.