(gral.; SP, Dv, H); ixurrite; uzurrite (S; H (S), Foix); izurte (Urt) Ref.: A (izurrite); Gte Erd 174.
Epidemia. "Pestilence" SP. "Exercitus pestilentia affectus, armada izúrtez, izúrriz phozoátua" Urt I 381. "Peste [...]. Siendo general, y en tiempo de peste, izurritea" Lar. "Pestilencia" Ib. "Peste, temps de peste. Izurrite hark iraun zituen bi urthe" H. "Temporada de peste" A. "Épidemie" Foix. v. izurri. Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga. Al Sur lo encontramos en Lazarraga, Iztueta, Lardizabal, Uriarte, Antia, D. Agirre y algunos autores del s. XX. En DFrec hay 4 ejs.
Eta izanen dirade izurriteak eta goseteak. "Pestilences". Lç Mt 24, 7 (TB, Dv, Ur, SalabBN, Leon, Ol izurrite; He izurritze, Ip üzürri, Hual, Samper, Echn peste). Zerren ez dago / nork sokorridu jenterik, / zerren eozen / izurriteaz urtenik. Lazarraga 1202v. Izurritea bezalako eritarzuna hekien azindetan hedatua dela. Mong 586. Izurritea sartzen denean herri batean [...]. Lg II 239. Beste leku askotan sortu oi dan bezalako izurrite likits gaizto. Izt C 24. Moisesi esan zion [...] izurrite batekin jo eta ondatu bear zuela. Lard 91. Italia gainean izurritea ari zelakotz. Laph 58. Kargudun handi baten fama [...] izurrite bat dela arimentzat. Ib. 80. Izurriteko denbora guzian. Ib. 199. Izurrite gorria baitzen aberetan. Zby RIEV 1908, 762. Bazen Erromako hirian izurrite handi bat hainitz jende hilarazten zuena. Jnn SBi 134. Izurritea edo hezkabea dutenek [khosatzen dituzte] . Elsb Fram 134. Izango da gosea ta izurritea. Ag Serm 208. Kabale üzürriten, süiaren eta garhiaren aitziko asürantzak. ArmUs 1896, 122. Izurrite edo gaitzaldi edo oker aundien bat. Inza Azalp 124. Baeza, Andaluziako hirian, izurrite izigarri batek yendeak xautzen zituen. Zub 33. Izurritean ukullukoak / ager ditute plazara. "Cuando hay epidemia". Or Eus 261. Begirada gaizto bat eman zien [...] izurrite batek joak izan balira bezala. Mde HaurB 44. Gudu ikaragarriaren ondoren, izurrite lazgarria zabaldu zan. Zait Plat 119. Illak eroateko lagunak billatzea kostau egiten zala izurrite baten. Etxabu Kontu 76. Egundoko izurritea, gripe deritzaion gaitz ori. Ataño TxanKan 170. Hala nola 1830 aldean izan zen peste izurritearen denboran. Larre ArtzainE 251. Izurrite izugarri batek ilunduak dauzka Sueziako lurrak. MEIG I 197.
v. tbn. SP Phil 351. He Gudu 150. MarIl 88. Gy 77. Hb Egia 9. Prop 1876-77, 106. Arb Igand 23. Ir YKBiz 407. Zerb IxtS 35. Vill Jaink 86. Mattin 36. Ibiñ Virgil 94. Ixurrite: Ant EE 1884b, 286. Üzürrite: Medit 74 (ap. DRA).