Harremana

    OEH - Bilaketa

    344 emaitza fama bilaketarentzat

    Sarrera buruan (3)


    Sarrera osoan (341)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    mihi.
    tradizioa
    Tr. De uso general en la tradición septentrional. Al Sur apenas se documenta en autores guipuzcoanos (hay min en Miserere, mi en los refranes de Isasti (mingañ en C), en Cardaberaz (Eg III 370) y Ubillos; mi(h)i en Moguel (CC ), Aguirre de Asteasu, Orixe y N. Etxaniz (LBB 188), y mihin en Aresti (Tobera 287). Es más frecuente entre los vizcaínos, cuya forma es mi(i)n desde el s. XVII. En los refranes recogidos por Garibay y en RS las formas documentadas son sin -n, pero seguramente con nasalización de la vocal; no parece darse este fenómeno en mii que emplea Lazarraga (miia ifini ). Para el dialecto alto-navarro hay mi en Beriayn, Lizarraga de Elcano, el sermón de Larrasoaña del s. XVIII (LarraSerm 58) y en Zubiri (en éste junto a mihi), y mi(h)i en Mendiburu, en un texto baztanés del s. XVIII (FamInst 799) y en Tapia Perurena (Kattalin 184). En DFrec hay 13 ejs. de mihi y 1 de miin.
    etimologikoa
    Etim. Probablemente de *bini.
    sense-1
    1. (V-oroz, G, L, BN, S; Volt 89, SP, Deen I 80, Urt I 42, Ht VocGr 313, Lar, Aq p. 63, Mg Nom (G), Lecl, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H); mi (G, AN, Ae, Sal, R; Lcc, VP 58r, Lar, Añ (AN), Dv (G, AN), H (V, G), Mdg 163); miin (V-m-gip; Mg Nom (V), Dv (V), Zam Voc ); min (V, G-goi; Lar, Añ (V), H (V, G), Zam Voc; miñ Dv (V)) Ref.: Bon-Ond 140; VocPir 237; A (mi, mihi, miin, min); A Apend (mina); Lrq /mĩhĩ/ (primera ĩ acentuada); Iz Ulz (mingáñe), Als (mi), R 292 y 310, ArOñ (míiña); Etxba Eib (miña); Holmer ApuntV (min); EAEL 8; Elexp Berg (miñ).
     Lengua. "Mihiraz gero, mihiaren mokoraz gero, gibelatu dut, après m'être venu sur le bout de la langue, je l'ai retenu" SP. "(No tiene) pepita en la lengua, kiorik ezteu miyan" Lar. "Cada uno piensa donde le duele, aoak non deu miña ara dia miia <mija>. En Navarra se dice orak non du miña, ara darama miia <mija>" Aq pág. 63. "Mihi mokoan, muthurrean, puntan dut, bainan ez zaut heldu, je l'ai au bout de la langue [...]. Mihiak laster eginik erran du, il l'a dit la langue lui ayant échappé" H. "Mihi duena heltzen da Parisera (S)" A. "Eztauko mina mintokian ori goratuteko, no tiene lengua para alabarle" A Apend. Cf. Garibay (ms. Cc 79, p. 71s.; v. FHV 48): "Aquella dicción miña, que significa lengua, se ha de pronunciar algo con las narices, supliendo la n de la tilde con ellas, cosa muy usada en esta lengua en muchas dicciones, porque si se escribiese con la n, diría mina, que significa dolor y amargura". v. mingain.
    Bridatzen eztuelarik bere mihia. Lç Iac 1, 26 (He, TB, Dv, BiblE mihia, Ker miiña; Ol mingaña). Ene minak, Jauna, alaba zaitzan. Miserere 333. Aginean min dabenak miia ara. RG A, 53 (para la pronunciación, v. supra). Miiak ze bez buruen kalte. RS 271. Gogoa miak salatu. RIs 39 (C mingañak). Mihi duena Erromara dua. Volt 141. Begiak, mia eta berze sentidoak. Ber Trat 59v. Iongoikoa, gida zazu arren ene mihia. EZ Man I 41. Txeldor bagarik miñak farfulleteko, / ez Domingo Egikori itxadeiteko. (Interpr?). EgiaK 87. Hortzek mihia autsikitzen dutenean. Ax 315 (V 209). Horak non mina han mihia. O Pr 249 (v. tbn. mihia en Saug 32). Gaizki errailleak mihi aurtiki batez hirur heriotze egiten ohi tu. SP Phil 352. [Etxeberri Ziburukoak] mihia libre eta sufle du eta ausartki mintzo da. ES 192. Mihia nola ungi goberna eta erregela daiteken. He Gudu 146. Zere mihira datorkizuna esatea. Mb IArg I 72. Jaiotzen dira alabaña bizien anzik ez dutela ta guziz moldakaitzak eta bere mihi-mingañez ta neke andiarekin moldatzen ta azitzen ditu [arzak] . Ib. 145 (mihi-mingañ es aquí una pareja de sinónimos). Mienbro txiki bát dá mia, baña itentu dañu andiak. LE Prog 122. Gaur gabean egin miñagaz bost krutze lurrean. Añ EL1 60. Zenbat denboran iduki bear da ostia Santua mihiaren gañean? AA I 459 (CCErac (ed. 1900), 145 (ap. A) mii). Au zuzen esaten dabena, miiñak larrapastadarik egin baga, miñ garbikua da, ez motela. Mg PAb 176. Sikatuten jako miña. Mg CO 78 (CC 254 mii). Eledin fida emaztiari, / ez arduari, ez mihiari. Xarlem 1484. Auzo miin gaistodun batek. fB Ic II 212. Eztauka gizon batek gauza oberik, ez txarragorik miina baño. Astar II 108. Mihia zilatu zaio. "La langue lui a fouché: il a lâché une parole contre son intention". Hb GH 1929, 29. Inbusteria franku / miña agirian. Noe 108. Xerriaren burua, beharriak, muthurra eta mihia. ECocin 11. Batzuetan nola egiten diren etsaiak, mihia dela medio. Elzb PAd 29. Jendeak etzuen aski mihi Jesusen laudatzeko. Jnn SBi 24. Jesus Jaun harrek berak laxa dezautzula mihia, eta eman dezautzula mintzoa. Ib. 131. Beharriak aditzeko, mihia mintzateko. Arb Igand 149s. Miña ixillik daroat, baiña neure adimena ta biotza berbetan. Ag AL 158. Lotsagalduak [...], miñ txarrekoak [...] ta gaisto itxura andikoak izanarren. Ag Kr 171. r dardaraduna, l ainbakoa ta min-uiakin egiten dogun abotsa. Eguzk RIEV 1924, 593. Erdaldunek betidanik mia latza izan dute beren erresumatik kanpoko izenen ikasteko. Zub 45. Goraintzi etxekoer eta kasu mihiari. Ib. 73. Solasik garbienez / beterik mihia. Etcham 176. Zangoa baiño miia ariñago. Or Eus 75 (Aitork 366 mihi). Mihia ahotik erdi aterarik. Mde Pr 158. Ondo eiña, sutan badot miña. Etxba Ibilt 488. Orrek mii altzairetue du. (AN-erro) 'Mingain zorrotza, mintzo gogor bizia'. Inza NaEsZarr 2242. Eztu miian erdoirik. (G-nav) 'Mingaiña lasa du'. Ib. 159. Ori ez da bere miitik galduko. (AN-erro) 'Bere esanetan zuurra ta kontuzkoa da'. Ib. 2322. [Oiloari] kenduko zion jestu gutiz mihiaren punttan idortu leka hura. Larre ArtzainE 105.
    v. tbn. Miin: Zuzaeta 88 (tbn. 88 min, 95 miñ). Ur BulaAl 43. Miiñ: A BeinB 72 (43 miñ). Miñ: Oe 114. AB AmaE 145. Kk Ab I 49.
    azpiadiera-1.1
    (Con seres inanimados).
    Han jin arte irin ophilño xuria, / eskuarak ez, ez du galduko mihia. Ox 122.
    azpiadiera-1.2
    (Ref. a las personas, al modo de hablar). "Urhezko mihia, langue d'or, dorée" H. v. MIHI-GAIZTO, MIHI-LUZE, MIHI-TXAR.
    Oba da goarda ditean exilik, orko miiokaiti, zerren milla bider geiago dala dan baño esango dabee. fJZ 98. Mihi guziak konfesa dezan ezen Iaun dela Iesus Krist. Lç Phil 2, 11 (He, TB, BiblE mihi; Ol mingain). Agertu eta hik ixiltzen tuk mihiak. EZ Man I 45. Ederki erraiten du San Krisostomo, urrezko mihi hark. Ax 437 (V 285). Hargati erran zian Errumeko mihi ederrak. Tt Onsa 172. Soinu gozoa eta eztia egiten dute manyurak eta psalterioak, ordea hek biak baino abantaillatuagoa da mihi eztia eta gozoa. (Eccli 40, 21) 'Lingua'. ES 383 (Dv, BiblE mihi, Ker miin; Ol mingain). Gothorki enferratu behar zaie mihi phozoatu hekiei. Dh 74. Gorroto deutsala, dino Jaungoikuak, miin enbusterubari. fB Ic II 214. Geijenian miin gaiski-esalaak beste mundura juan oi dira. Ib. 192. Iges egizu onelako miin galdubakgandik. Astar II 194. Miin murmuralarijak dinue. Ib. 196. Guzietan diote goraki aithorra / mihi gutik dutela hain dohain ederra. Hb Esk 126. Zizeron, Erroma zaharreko mihi ederrenak, zion [...]. Hb Egia 1. Orduan Amaren negargarritasun itzala agertzeko gizonen artean miin da izkuntzarik eztago. Ag Serm 449. Miñ asko ibili da / berbaz zuen kontra. EusJok II 116. Miñe dako arek luzie. Ort Oroig 89. Zer mia duen orrek! (AN-ulz) "¡Qué charlatán!". Inza Eusk 1927, 154. Ez uste gero erranera mamidunak mihi jakintsuenetarik ikasiko ditugula bakarrik. FIr 161. Aitortzen du mihi kaxkar onek Zure aunditasuna. Or Aitork 340. Orixe iñoen miin zitalak. Erkiag BatB 23. Irakurleak ez dira guziak mihi batekoak, batzuek behar dute hordu erdi bat besteak laurden batez irakurriko dutenerako. Mb OtGai I pró.
    azpiadiera-1.2.1
    Ala ere, baziran emaztearen gonapekotan sartzen ziran ziraun-mihiak ere. NEtx LBB 124.
    azpiadiera-1.3
    Cf. bi-mihikotasun .
    Ez adilla itzul haize guztietara, ezen hala ezagutzen duk bekhatorea bi mihitan. EZ Eliç 184. Eztiazadazula utz [ahoan] bi aldetako mihirik. SP Imit III 45, 4. Zenbait aldiz ago batean bi mihi zitula baitziduridan, eta aren iarduna etzegola erara lege ta Profetekin. "Adversari sibi". Or Aitork 180s.
    sense-2
    2. (SP, H); miin (Dv (V)).
    Lengua, idioma. "Bi mihitakoa, qui a deux langues. Hainitz mihitakoa, qui a plusieurs langues" SP. "Le P. Uriarte l'emploie au fig., dans le sens de langue, idiome" Dv.
    Ebanjeliza liezenzat lurreko habitantei eta nazione eta leinu eta mihi eta populu guziari. Lç Apoc 14, 6 (He erdara, TB, Ker, BiblE hizkuntza, Dv mintzaia, Ol izkera). Guztiak hitz eta mihi / diferentetakoak. EZ Noel 33. Gizon hauk nola zaizkigu / geure mihiz mintzatzen? Ib. 118. Min guztien ta iakiteen gorazallea. FabriP 2. Arrain gaixoak bere mihian, / erraiten derio nigarrez. Arch Fab 157. Bi mihiren gramatika, uskara eta franzesa. Arch Gram (tít). Urthe multzu egoten eskola handitan, / mihi arrotz zenbeitez ikhasi mintzatzen, / eskaraz yakin gabe kasik irakurtzen. Hb Esk 4. O mihi ederrena, hasterik gabea, / nork erran ez duiala lurrean parea! Ib. 4. Eukana betiko Ebanjelijua, erakusteko lurrian bizi ziranai, eta erreinu, eta etxadi, eta miin, eta erri guztijari. Ur Apoc V 14, 6 (Ur (G) izkuntza).
    sense-3
    3. (H).
    (Ref. a las lenguas de fuego de las Escrituras).
    Eta ager zekizkien suaren anzoko mihi partituak. Lç Act 2, 3 (He, TB, Dv, Ol, BiblE mi(h)i, Ker miiñak). Suaren kharrazko mihi / batzuekin gisara. EZ Noel 118. Suzko mihi argiez / erre nahi tu gorphutzak. Gç 95. Suz egiñak ziruditen anitz mihi. Mb IArg I 356. Une artan agertu ziran, suezkoak zirudien mi batzuek, ta jarri ziran apostoluen gañean. Ub 97. Su-antzeko mihiak banatu ziran. Or Aitork 399.
    v. tbn. Bp I 85. ES 393. Jaur 198. CatS 31. Ip Dial 189. Lap 298 (V 135). CatJauf 63.
    sense-4
    4. (L, BN; SP, Dv, H; mii B), mi (G-nav, AN-5vill; Lcc, VocB), min, miin (V-gip). Ref.: A (mihi, galmii); Ond Bac (fara-mi); Iz Als (faramiya); Iz ArOñ (míiñ); CarnIt 272. "Badajo de campana, kanpae mia" Lcc. "Badajo de una campana o de campanilla" A. "Kanpaa-miiña, el badajo de la campana" Iz ArOñ.
    Zinzarri mihi gabea holtzean higa. O Pr 436. Txintxarri min bagea sasian usteldu. msOch 253 (ap. A EY III 225). Eskilan miaz bere atsa ermanez xoko guzietra. Garral EEs 1921, 107. Ezkilaren mihia kausitu zuten. Barb Sup 140. --Pernando! Eskuan daramazun txotx ori, elbiak izutzeko al dezu? --Ez, ez. Zintzarrien miak ixiltzeko det. Muj PAm 73. Dirudije tamalez / min bako arranak. Enb 69. Ezurrezko yoale miian txori ta lore ta nai bezanbat edergailu egiten zitun. Or Mi 44. Usu, urrats-oro zintzarri-mîa / giltz osoan jo dezake. Or Eus 221. Joal-mihia galdua. Herr 17-12-1959, 3. Garoa sartzen zaie zintzarrian, mia mugitu ez dedin. JAzpiroz 24.
    sense-5
    5. Lengua (de tierra). v. LUR-MIHI.
    Apur bat amor egiten diozula Grabeko puntari, zeren mihi bat baitu. INav 128. Bere gauza guziak lur-mihi miko haren gainerat ezarri zituzten. Prop 1888, 37 (ap. DRA ; la ref. es incorrecta).
    sense-6
    6. Voz. "Mihi ozena, voix retentissante" SP.
    sense-7
    7. (L, BNc ap. A; Dv, H, A Apend ).
    "Languette d'une planche que reçoit la mortaise d'une autre planche" H. "Chaflán, espiga de mortaja. Mihietan ezarri (BN-baig), mihietan sartu (L-ain), ensamblar tablones" A. "Mihi, más bien que chaflán es esquina" A Apend.
    Dornadurako taulak mihietan sarthu behar dira eta artekak tapatu. Dv Lab 218. Oholek sahetsetan izan betzate bi mihi, zeinen bidez ohol bat iratxikiko baita bertzeari. "Incastraturae". Dv Ex 26, 17 (Bibl mihi, Ker miin; Ur akats, Ol opo, BiblE mingain). Lau taula puska mihietan, ontsa ondoratzen den athe batekin, aski bailitazke. JE Bur 190.
    sense-8
    8. (Dv, H, Foix).
    Hoja (de navaja). "Mihi beratza duen kanibeta" H. "Lame du couteau" Foix.
    Glaza zaitzu karamelu horrekin erdi hoztu direnean, ganibet mihi batekin. ECocin 41.
    sense-9
    9. (BN-baig ap. A ; Dv, H).
    "Pêne d'une serrure [...]. Sarraila mihi hautsia, serrure qui a la pêne cassé" H. "Lengüeta de cerraja" A.
    sense-10
    10. "En botanique, nombre de plantes portent le nom de mihia, langue, joint à un nom d'animal. Bildots-, ardi-, idi-, orein-, xakur-, gathu-... mihia" H. v. ARDI-, BILDOTS-, IDI-... MIHI.
    sense-11
    11. "Languette, dans divers objets (souliers, soufflets, instruments de musique, etc.)" Lh. "Míiñ, míiña, la lengua de los zapatos y botas. Zapata-miiña" Iz ArOñ.
    sense-12
    12. (Ref. a las cuerdas vocales).
    Zintzurra han hertsitzen duten bi mihi zail, mehe, xuri, frantsesez "cordes vocales" deitzen ohi direnei esker. JE Med 58.
    azpisarrera-1
    AHO-MIHI. v. aho.
    azpisarrera-2
    BI-MIHIKOTASUN. v. bi-mihikotasun.
    azpisarrera-3
    GOLDE-MIHI. v. golde.
    azpisarrera-4
    MIHIA HARTU. "Trabarse la lengua, miña artu" Añ.
    azpisarrera-5
    MIHIA ATERA.
    azpisarrerakoSense-5.1
    a) "Mihia atheratzea, braver quelqu'un, lui faire une grimace. Horren gainean mihia athera zioen" H.
    --Zer merezi dabe onelako gaiski esala eskandalagarriak? --Ondotik mina atera ta belenatza batera botatia. CrIc 59. Eskuaz burua igurtzi ta mihia athera zion fraileari atzetik. Osk Kurl 76.
    azpisarrerakoSense-5.2
    b) "Se fatiguer. Lana egin duzu, bainan mihia atheratu duzu" H.
    azpiadiera-2.1
    "Miñe kanpora atarata ibilli, laborar en trabajo muy penoso (V-ger)" Ort Voc 140.
    azpisarrera-6
    MIHIA IPINI. Hablar (de, sobre).
    Dama galantak, ni ez nax digno, / ez dot merezimenturik / zuetan miiau ifinterako. Lazarraga 1175v. Nigan miirik badafinzu. Ib. 1201v.
    azpisarrera-7
    MIHIA LERRATU. "Mihia lerraturik erran dut, je l'ai dit, la langue m'ayant glissé" H (s.v. lerratzea).
    Mihia lerratzen bazaio uste gabetarik, larderia zazu eztakit zer egin balu bezala. HU Aurp 202.
    azpisarrera-8
    MIHIAN; MIHIETAN (Con verbos como izan, eduki, erabili...). "Ienden mihitan ibiltzea, (aller dans les langues des gens), fournir sujet de parler aux méchantes langues" H. Tr. La forma con art. sing. es claramente la mejor documentada.
    Izanen tugu bethi / zuen izenak mihian. Gç 134. Gogoan bat eta mihian bertze bat. ES 382. Batzuek bethi dute Jainkoa bere mihitan. Ch III 4, 5 (SP ahoan, Mst ahuan). Zenbat baidugu ere othoitz labur hau maiz mihian, ez ditu gutiago galdetzen gure atentzionea eta gure errespektua. Lg II 100s. Etzuen hura baizen, ez mihian, ez gogoan. Dh 241. Mintzatzeko badakhar mihitan hautua. Hb Esk 153. Jainkoaren izen saindua bethi mihian. Laph 95s. Mihian dutzun elhe ederrak bihotzian bazintu menturaz. ChantP 326. Astakeriak miiñean artuten dabezala esan dautsat arratsaldean. A BeinB 71. [Etsaiek] hartaz mintzo zirelarik mihian zutena. HU Aurp 115. Zenbaiten mihietan gaizki erabilia. Ib. 112. Bazabilan haurren mihietan berri hau. JE Bur 63. Ori beraxe mitan derabilate [...] erromatarren atzetik etorri zaizkigun denbora guzietako etsaiak. Lh EEs 1915, 243. Erri guztiko miñien dabillen gauzie da ta. Ort Oroig 69. Mihitan zabiltzan erran-merranak. Zub 85. Jeloskorrek ardura / hau dute mihian: [...]. Etcham 208. Mila mehatxu mihian. Zerb IxtS 48. Ez duk alferretan eta beharrik gabe mihian erabiliko Jainkoaren izena. Ib. 38. Mihian erabilliz maiz zure izena, / hillen gare bakean. (In SMitx Aranz 226). Guretik deus ez duen hizkuntza mihian. Xa Odol 224. Daukanak baulean, dakianak miiñean. (V-gip). EZBB I 78. Jaboi asko miñin eta ezpanak zikin. (V-m). EZBB II 7. Beti galde zerbait mihian. Larre ArtzainE 150.
    azpisarrerakoSense-8.1
    "Heien bizitze berria guzien mihian laudagarria zen (Laph), au dire de chachun, leur nouvelle vie était digne d'éloge" Dv (→) A.
    Zure burua Jainkoar eta izpiritual errendatuko duzu, ez xoillki izenez eta munduaren mihietan, baiñan oraiño izanez. He Gudu 89.
    azpisarrera-9
    MIHI-HARI (G, L; H (s.v. miari)), miari (G-goi; Lar, H), minari (V-gip). Ref.: A (miiari); Lh; SMuj EEs 1921, 105; Elexp Berg (miñari). Frenillo de la lengua. v. mihipeko.
    azpisarrera-10
    MIHI-ARIN. Murmurador. Cf. Mg PAb 60s.: Baña irritu, aserrakor, sutsu ta miñarinekuak euki lei gerora damukizuna.
    Nor da orrek guzurrok esaten dittuan miñ-ariña? Echta Jos 109. Miñ-ariñak esaebelako Josetxo txarto egoala ta etzala biziko. Ib. 344. Erri guztietan izaten dira olako miñariñak. Ib. 224.
    azpisarrera-11
    MIHI-ARRAIN. Lenguado.
    Ontzixka ura ebakiz zoaien, mihi-arraina bezain ixil. Or Mi 117.
    azpisarrera-12
    MIHIAZ (Precedido de gen.). Por boca de, por medio de. v. MIHIZ (b).
    Pletiatu ziren luze; / ez abokaten mihiaz, / baiña bakotxa bereaz. Gy 324.
    azpisarrera-13
    MIHI-AZPI. Dorso de la lengua.
    Idiak edo behiak mihi azpia hantua duenean zer egin behar den. Mong 589. Mihi azpian gurutze bat ba omen dute [saludadoreek] . Zerb Azk 91.
    azpisarrera-14
    MIHI-BAKAR. Monótono.
    [Neurtitza] joale-antzo miin-bakarra (monótono) dena. Or EEs 1927, 192.
    azpisarrera-15
    MIHI-BERRITU. Cambiar el badajo.
    Ardien joareak [ezarriak], mihi-berritzeko edo berriz urtarazteko eta berriak egiteko. Larre ArtzainE 103.
    azpisarrera-16
    MIHI DEUNGA. v. MIHI GAIZTO.
    azpisarrera-17
    MIHI-ERDI. "Mierdi (R), tartamudo; litm., de media lengua" A.
    azpisarrera-18
    MIHIETAN. v. MIHIAN.
    azpisarrera-19
    MIHI-EZPAIN (Pl.). Lengua y labios.
    Neuri beinikpein, berez lez, biotzetik miin-ezpanetara etorten yatan otoia. ZArg 1958, 110.
    azpisarrera-20
    MIHI-EZTEN. Aguijón de la lengua.
    Beltxak zorroztu zuen bere mî-eztena. Or Eus 14.
    azpisarrera-21
    MIHI GAIZTO (Lc, BN-ciz-baig, Sal ap. A; Arch VocGr; m.-gaixto SP); MIHI DEUNGA; MIHI DONGE ( mindonga Lar). Mala lengua; (como comp.) murmurador. "Mondonga de Palacio, mindonga" Lar.
    Mi gestoa da minago mintea bano. RS 169. Asko da mihi gaixtoen kontrako iende onen alderakotzat fama onean egoitea. Ax 445 (V 291). Mihi gaixtoari alkatea urkari. O Pr 644. Arima zinetan giristino dutenek mesprezatzen ohi tuzte mihi gaixtoen uholdeak. SP Phil 224 (He 225 mihi gaxtoen). Eztugula izan behar mihi gaixtoen beldur. Ch III 28, tít. (SP gaizki errailleen, Mst mardalleren mihien, Ol maxiolarien). Menturaz geijago ezin esan eukian berba gitxiagotan miin deungen kontra. fB Ic II 205. Ze erremedijo, bada, alako miin gaistuaganik norberaren ondria zaintuteko? Ib. 202. Miin dongiak aserratuten ditu bakian egozanak. Astar II 110. Oxala mihi gaitztorik / ez balitz gorthetan baizik! Gy 76. Mihi gaixtoek salhatu baitadate. JE Bur 145. Kattalin mutxurdina, mihi gaxtoa eta bekaitzkorra. Zub 107. Berak salatzen baitzion semeari neskameen mihi gaiztoa. Or Aitork 229. Mii gaiztoak, olerkari daitekenari, kalterik ekar ez dezaion. Ibiñ Virgil 52. Parisetik Nafarraraino heldua zitaken mihi gaixtoek hedatu fama txar bat. Ardoy SFran 119. Bainan zoazi zu gezurtien eta mihi gaixtoen ixilarazterat! Ib. 138. Gauza itsusietan itsusiena, mihi gaixtoa. EZBB I 124.
    v. tbn. Hm 125. ES 197. Etch 378. Larz Senper 52.
    azpisarrera-22
    MIHI GARBIKO. "Bien hablado. Karreterua izan arren min garbikua zan" Elexp Berg.
    azpisarrera-23
    MIHI-GORRI.
    azpisarrerakoSense-23.1
    a) "Mingorri, dragón (V-m)" Garate Cont RIEV 1934, 58.
    azpisarrerakoSense-23.2
    b) (mingorri V-m). Demonio.
    azpisarrera-24
    MIHI-JARIO. Hablador, parlanchín.
    Buru-yario ta mihi-yario gogorra baita prantsesa. Or QA 103.
    azpisarrera-25
    MIHI LASTER (SP, sin trad.). Lengua ligera.
    Fiñean ez othe da han edo hemen zenbait izpiritu hertsi edo mihi laster derrakenik: fableak, fableak! Gy VIII.
    azpisarrera-26
    MIHI-LAZO. De lengua suelta, ligera.
    Haize elheketari, haize mihi-lazo! / Erradak, bada, nortaz hizan hola mintzo. Lf GH 1930, 139.
    azpisarrera-27
    MIHI LETRANT. "Mihi letranta, langue diserte" SP.
    azpisarrera-28
    MIHI-LODI. "Mihi lodia, zabala, langue grasse, large, qui ne prononce pas distinctement" H.
    azpisarrera-29
    MIHI-LOTU (min-l. msOch A, Añ (miñ-), Izt 115r, Dv (V)). Tartamudo.
    azpisarrera-30
    MIHI-LUZE (L, Sal, S, R; -lüz S; m.-luz H; min-luze V, AN). Ref.: A (mihi, mihi-luze, min-luze); Lrq (mihi). "Persona sin secretos, de lengua larga" A. "Mihi-luzeak eskua labur (S), el de lengua larga tiene corta la mano" Ib. (En los ejs. es probable que haya tanto compuestos como tbn. sust. + adj.).
    Mi luze zarra. (Valdorba, 1593). ReinEusk 93. Bildur izatekua da miin luze eta txar oneek beti dagozala pekatu mortalian. Astar II 189. Ez asko txarrago etorri azan bidetik atzera baiñua, miñ luziori. A BGuzur 120. Aski dut hauzoko hirur emazteki mihi luze horieri erratea, horiek berehala hedatzeko. Zerb Artho 674 (cf. ib. 380 Pantxika Mihiluz). Mihi lüziek erabili dütien eletarik zerbait baizik. Const 13. Dardaraka, ikaraka, laudarduan, izuturik jarten diran barritsu, minluze, prakestuak. Erkiag Arran 117. Honi, mihin luze honi, lotsa gabeko honi, ehun zihor kolpe emaizkiozue nere partez. Arti Tobera 287. Emakume begiluze, jakinai ta minluze. EG 1952 (3-4), 28. Ez bazituen oro salatu / emazte mihi luziak. Mattin 38. Mihi luze aire bat balinbadu bildua, bere jitearen gainera, ezin ixilarazia da gaizoa bere elasturietan. Larre ArtzainE 291.
    azpisarrerakoSense-30.1
    Zeuen emakumiak ezpadira gauze, / guriakaitik, zetan zabiltze min-luze? Enb 145.
    azpisarrera-31
    MIHI-LUZEKERIA. Charlatanería.
    Nere mihi-luzekeria ahal bezala peraxatu nuen, erranez familia guzitan izaiten direla gorabeherak. Larz Herr 29-8-1968, 5.
    azpisarrera-32
    MIHI-MALTZUR. Murmurador.
    Mihi-maltzur maxiolariek itzali ordez biziro berotzen ginduten. Or Aitork 213.
    azpisarrera-33
    MIHI-MOTEL. Tartamudo. Cf.: Kk Ab I 101: "Erdi tartaka min motelaz esaten ebala [...]".
    Burrukan bizkor izana da, ta / ez mihi-motel eletan. Or Eus 302. Mî-motelari bezala, kantan / mingaiña aska zitzaiona. Ib. 195.
    azpisarrera-34
    MIHI-MOTZ (Lc ap. A; -motx BN-mix ap. A). "Balbuciente, naturalmente o por efecto del vino" A.
    azpisarrera-35
    MIHIPEKO ZAIN. "Mihipeko zaina, frenillo de la lengua. Mihipeko zaina ongi moztu zioten, es un hablador" DRA. v. mihipeko.
    Mihipeko zaina untsa egina. EZBB II 61.
    azpisarrera-36
    MIHI-SOINU.
    Barrungo itzaren adierazte ortaz gaiñera, badute izkera guziek beren mintzoa edo mihi-soiñua. "La parte sonante del habla". Or (in Gazt MusIx 14).
    azpisarrera-37
    MIHI-SUDUR (Pl.). Lengua y nariz.
    Mihi-sudurrak hormatu balauzkitzue segurik! Barb Sup 111.
    azpisarrera-38
    MIHITAN. v. MIHIAN.
    azpisarrera-39
    MIHITIK JOAN. "Mihitik doat, j'ai sur le bout de la langue" SP.
    azpisarrera-40
    MIHI TXAR; MIHI TZAR. Mala lengua; (como comp.) murmurador.
    Mihi / tzarren errana da hori. Gy 276. Iraun baneu alargun beste urte bian, / mutu egongo ziran miñ txarrak errian? AB AmaE 335. Hauzoko mihi tzarrek erraten ziteian damu zela segurki doña Inkarnazionek ez izatea haurrik. Elzb PAd 58. Belztua izatea mihi tzar baten solhasaren gatik. Jnn SBi 61. Mihi tzarra da denen / zikhintzailea. Zby RIEV 1909, 106. Xo, xo, mihi tzarra! JE Bur 100.
    azpisarrera-41
    MIHI-UKALDI; MIHIKALDI. Murmuración, habladuría; pulla.
    Hala balitz eneki, enikezü gizonen gaistokeriaren beldürrik, ez mihi kaldien axolik. Ip Imit III 45, 3 (Ch mihi gaixtoen kolpeak, Mst elhe zorrotzek, Ol itz-zartadak, Leon solas tzarrek). [Bertsularisak] phiztu ziren azkarki elgarren kontra eta hasarre gorriak ereman zuten beren gudua, dena mihi-ukaldi eta dena piko. GAlm 1951, 42. Zaharo-kaldiak zauri bat du egiten, ta mihi-kaldiak hezurrak hausten. "La médisance, la calomnie sont plus funestes qu'une blessure". Herr 10-11-1960, 4.
    azpisarrera-42
    MIHIZ.
    azpisarrerakoSense-42.1
    a) (VocS, Dv A). Oralmente, de viva voz. "Satiriser, mihizlardekatü" VocS. "Mihiz errozu, dites-lui cela de vive voix" Dv.
    Asko da mihiz othoitz egitea, ala spiritua eta bihotza ere nezesario dirade? Lç Ins E 2r. Etzen mintzo bakharrik mihiz, haren urrikia bihotzaren zolatik heldu zen. Lg I 308. Bi gisatara egin dieitezu [othoitza], mihiz eta bihotzez. AR 106. Ez hitzez edo mihiz, bainan obraz eta egiaz. Brtc 208. Ene bihotzeko sendimentien mihiz erakusteko. UskLiB 109. Behar da othoitz egin oraino ahoz eta mihiz. Jnn SBi 82. Ordu litake eskuarari gei den amodioa eman baginezo, jarraik baginitzozko mihiz, lumaz, bihotzez. JE Bur 178. Lumaz eta mihiz. Or Aitork 342. Pesimista direnetatik asko eta asko mihiz bakarrik azaltzen dira pesimistak. Vill Jaink 137. Mihiz esplikatzia posible balitz. Balad 118. Abertzaliak dirala miñez, aginte zale utsak egiñez. Gerrika 279.
    v. tbn. He Gudu 30. Mst I 19, 4. Mih 66. Monho 90. Dh 249. JesBih 448. Jaur 137. Hb Esk 109. Gy 136.
    azpisarrerakoSense-42.2
    b) (Tras gen.). Por boca de. "Iainkoak argitu gaitu diola Iondone Pauloren mihiz" H.
    Zenbatetan bihotzeko ikharaldiez, nahigabeez, liburu onez, predikarien mihiz deithu ez nauzu? Dv LEd 257.
    azpisarrera-43
    MIHI-ZABAL (BN-baig, Sal, S; mizabal R). Ref.: A (mihi-zabal, mizabal); Lrq (mihi). "Mihi lodia, zabala, langue grasse, large, qui ne prononce pas distinctement" H. "De lengua trabada, por el vino o naturalmente" A. "Mizabal (R), ceceoso" Ib. "Mihi-zabal, qui zézaie" Lrq.
    azpisarrerakoSense-43.1
    (Uso pred.). (Decir, etc.) con dificultad.
    Doala bada helduan-heldu ene ixtorioñoa, diot mihi-zabal ihardesten, eta hauxe badarit nolazpait. JE Ber 33.
    azpisarrera-44
    MIHI-ZAIN. "Raninas, venas de la lengua, mizainak" Lar.
    azpisarrera-45
    MIHI-ZATAR. "Miñ-zatarra, mal hablado, obsceno. Ezagutu dan miñ-zatarrena, Peralta batena" Etxba Eib.
    azpisarrerakoSense-45.1
    "Min zatarra euki arren gaitzik bareko personia da" Elexp Berg.
    azpisarrera-46
    MIHI ZATARREKO. "Malablado. Familixa guztia die min zatarrekuak" Elexp Berg.
    azpisarrera-47
    MIHI-ZIKIN (L, S ap. Lh; mihi-ziki L-ain, S ap. A). Maldiciente.
    Ostez dire hein batean kriketak, ostez mihi zikhinak, lagun yorratzaleak, yokolari ezin unhatuak, aita itsuak, ama lazoak, nausi gogorrak. Hb Egia 136.
    azpisarrera-48
    MIHIZKO (Dv A). (Adnom.). Oral, verbal. "Mihizko hitzak, paroles de bouche. Mihizko othoitza, prière verbale" A.
    Mihizko eta ezpiritüzko orazione saintietan. Mst I 18, 1. Amore utsa ta illa dela hitzezko ta mihizko maitanza. Mb IArg 104. Miizko bekatuez guarda zaite ongi. FamInst 799. Mihizkua [othoitza] nahi bada huna eta seindia den [...] ezkituzu hartzaz minzaturen. AR 106. Zeinegaz aituten emoten deuskun Jaungoikuak miinazko pekatubai deutseen gorrotua. fB Ic II 210.
    azpisarrera-49
    MIHI-ZORRO. "Mizorro (R), base de la lengua" A.
    azpisarrera-50
    MIHI-ZORROTZ (L-ain ap. A; min-zorrotz Vc, Sal ap. A). "Murmurador" A.
    azpisarrera-51
    MIHI-ZURI.
    azpisarrerakoSense-51.1
    a) (L, BN, S ap. Lh).
    "Flatteur" Lrq.
    azpisarrerakoSense-51.2
    b) "(L, BN, S), homme peu franc" Lh.
    azpisarrera-52
    MIHI ZURIKO. "Meloso en el hablar" Elexp Berg.

    mihi

    mihi
    << merezi 0 / 0 milaka >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper