Harremana

    OEH - Bilaketa

    343 emaitza fama bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (341)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 lelo.
    tradizioa
    Tr. Atestiguado, como voz sin sdo. en estribillos, en cantares antiguos vizcaínos, en Dechepare, en Lazarraga y en algunos autores modernos. Como sust. aparece ya en RS; en el s. XVII se documenta al Norte, en Etcheberri de Ziburu, Axular y Oihenart. No vuelve a aparecer hasta el s. XIX (únicamente en textos vizcaínos; cf. tbn. infra (4) el posible ej. de Barrutia) y, ya en el s. XX, su uso se extiende entre los autores meridionales y a unos pocos septentrionales. En DFrec hay 16 ejs. de lelo.
    sense-1
    1. (Voz sin significado, que aparece en estribillos).
    Lelorilelo sarai leloa, / Bilbaon katigu dago Salinasgoa. Salinas 1s. Lelo lirelo zaraileroba / yazoegia ninzan / aurten erua / ai joat gabiraia / astor usua / lelo lirelo zaraileroba. Perucho 1ss. Etai lelori bai lelo, leloa zarai leloa. / Heuskara da kanpora eta goazen oro danzara. E 261 (v. tbn. 174). Itai lelo, ibai lelo, / etxean arai leloa. / Damarika dan galantaena / Belagai Butroekoa. Lazarraga B, 1205r. Lelo il lelo, / lelo il lelo, / leloa zarak / il leloa. Cantabr 1. Pelo zagon artzain, / aita zuen Argain; / beraz Argain Pelo, / lelo, leri, lelo. Ox 128. Pelok egin du lo, / lelo, leri, lelo. Ib. 129. Banoa bati hurrupa / bertzeari pa, / lelo lerilo, / penak oro baititut lo. Iratz 78.
    sense-2
    2. (c. sg. A; Dv, H). Canción; estrofa, estribillo. "Adi detzagun zuen bozkariozko leloak, faites-nous entendre vos refrains joyeux" Dv. Cf. TAV 3. 1. 3 (ms. de Lazarraga): "Se decía de él que venía cantando aquel lelo viejo que aún al presente dura".
    Leloa berri dan artean aita. "En tanto que es nueva la canción, es nombrada". RS 515. Hango kantuak, leloak eta bozkarioak. Ax 588 (V 378). Bere leloari eragiñaz, negar itxurako espa leun luzea joaz, tsiio, tsiiio, tsiiio!... zearo urtu zan karnabatxoa. Ag EEs 1917, 212s. Ona Unanuko andre batek abestu zidan [bertso] bat. [...] Iru lelo ditu. Inza (in Jaukol Biozk VII (se refiere a la estrofa)). Leloa: lara, lara-lai, lara-rai. Or Eus 24 (se trata del estribillo; v. tbn. NEtx LBB 303). Arek beti agoartean zeramakin bertso-marmarra ta lelo alaia. TAg Uzt 203. Bertsolaririk ospatsuenak erabiltzen duen lelo jakiñari bersoak maillatuz. Ib. 243. Oñak geldiarazi eziñik zerabiltzkien leloaren arira dantza-eske. Ib. 294. Lelo ezagun bat esaten edo entzun [du] . Or Aitork 337. Badute beren arioko adierazpide bat mintzoan eta leloan. "In voce atque cantu". Ib. 284. Bertso ta lelo, ta "Medea egan" onuratsuago dira, [...]. Neurkitz eta lelo ta olako ere ianari dira. "Versus et carmen". Ib. 62. Tarra-pa-ta-tan egiten zuan trenak bere leloa utzi gabe. Osk Kurl 113. Animaren leloa, Jainkoa siñismenez ezagutzeaz poz dalako. "Cantar del alma". Gazt MusIx 219 (160 lelo mistikuak). Leloen leloa-ren jainkoratzea. Ib. 159 (v. tbn. Or ib. 12. Se trata del "Canticum canticorum Salomonis" de la Biblia: Dv kantiketako kantika, Ol, Ker abestirik ederrena, BiblE kantarik ederrena). [Igelek] euren betiko leloa abesten dute lokatzartean. "Cecinere querellam". Ibiñ Virgil 77. Non duke nere / zalantza onek / azken-portuko leloa? NEtx LBB 232.
    azpiadiera-2.1
    [Irrintziak] dei larri baten antza du; artzaiak elkarri jotzen dioten lelo-aideren bat dirudi, [...] urrutitik datorren txistua bezelakoa. "Melopea que lanzan los pastores". MEIG IX 139 (en colab. con NEtx).
    azpiadiera-2.2
    (Como segundo miembro de comp.). v. ERESI-LELO, MAITE-LELO.
    Kanta-leloak iñoiz emaiten dit oro, ixiltzen diranean. Or Aitork 286 (v. tbn. Or EEs 1927, 172 ileta-leloak). Dabiden Salmu oriek, siñes-lelo oriek. Ib. 217. Galai-lusitar lirikako lagun-leloak. Gazt MusIx 161.
    sense-3
    3. (V-och, G-azp-goi, L, BN-baig, Sal, R ap. A ; SP (sin trad.; cita el ej. de O), Mg PAbVoc, Izt 22r, H).
    Tema recurrente, tópico, (palabras, etc.) habituales. "Betiko lelua, canción o sonsonete continuo" Mg PAbVoc 233. "1.º sonsonete, cantilena; [...] 3.º tema, porfía" A. "Trabajan bajo ese lema: lema orrekin (G-azp), asmo orrekin (G-azp), [...] beti lelo orrekin dabil (G-azp)" Gte Erd 211. "Beti gauza bera aitzen aspertuta nago (AN-gip), betiko leloa orrek (G-azp)" Ib. 154. Cf. MEIG VI 187s: "[Frantsesez] leloa bezala har daitekeen zerbait omen da 'refrain': hots, bertso azkenean errepikatzen diren hitzak, [...] edota behin eta berriro ahora datorkiguna, betiko leloa alegia".
    Geroa, alferraren leloa. "Le refrain". O Pr 189. Nok atera bere lelo ta temati? Mg PAb 219. Au da esesino, atxakija, betiko lelo ta soñuba. Mg CO 137. Zer esan gura dau bada, gaztiak olgau biar dabelako lelo orrek? JJMg BasEsc 148 (VII ikasteko leluak). Usu eta kostunbriak! Orra emen, apoderadu jaunak, gure antxiñako asaben betiko berbeta, lelo ta soñu santuba. "Lema sagrado" (1866). BBatzarN 239. Menditarrakaz darabilgun gudea, tema ta lelo zar bat. Ag AL 161. Beti lelo (tema) bati eragiñaz. Ag Kr 194. Lelo, zio edo gai orregaitik. Ib. 94. Geroa dela geroa, / buru arinen leloa. Ox 88. Zortzi ordu lan, zortzi ordu atseden, zortzi ordu ikasi: orixe izan da sozialisten aspaldiko leloa. Eguzk GizAuz 32. Mila intzirina hasi zauzkun orduan, baizik eta deusik etzutela etxean [...]. Orotako leloa baitzen hori, ez ginuen amor eman. Zerb Gerlan 57. Apezekilako betiko tehenta (leloa, errepika, tartarika)... Dantza ez haizu. Lf Murtuts (2a ed.), 108n. Alipik ikus zer lelorekin eragozten zidan andrea artzea: [...]. 'Diciéndome repetidas veces'. Or Aitork 146. Belarrian dantzut oraindik lelo zentzugabea. Txill Let 55 (v. tbn. 27). Beti lelo batera jotzen dezue. NEtx Antz 38 (v. tbn. LBB 86). Mutil, barriro be lelo bardiñegaz? Gogaituta be banayagok ia. Bilbao IpuiB 106. Euren leloarekin jarraitu ziran muttikoak luzaro. Osk Kurl 161 (v. tbn. 50). Sistema egin ondoren, adimenduak balio eztuelako leloaz etorri, zer da ori? Vill Jaink 91. Bibliak ainbeste aldiz aipatzen duen lelo ori. Ib. 106. Zer zerasan? Beti lelo bera. Ardoy SFran 104. Euskera igarotzen / ari dan leloak / kentzen dizkit loak. Olea 260. Gazte batzuen leloa: / "Zaharrendako salda ona ta gaztentzat amodioa". Xa Odol 303. Ondiñok lelo bardiñegaz jarraitzen dabe. Gerrika 276. Gaurko irakurlerik gehienak ez ditu aspertu etengabeko lelo horrek. MIH 272 (v. tbn. Txill Let 100 eten gabeko leloak). Berriz ere lehengo eta betiko lelora natorren. MEIG IV 130. Lelo bat du jendeak beti, ea nor den gehiago. MEIG I 68.
    v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 537. Añ EL2 64. Lek EunD 43. ABar Goi 62. TAg Uzt 143. Zait Sof 140. Or QA 156. Etxde JJ 140. Erkiag BatB 192. BEnb NereA 108. Lab SuEm 209. EZBB I 70. Ataño TxanKan 125. MMant 118. Larre ArtzainE 95.
    azpiadiera-3.1
    Ez al da geiegi, ez ote larregi, beti gauza bera, beti negar-lelo bera [...] esaten eta berresaten jardutea? SMitx Unam 127.
    azpiadiera-3.2
    (SP, (sin trad.)H (que citan el ej. de EZ)).
    Guardia egin gabez dik gaitzak hartzen erhoa, / orhoit adi nola ioan zen bortz Birjinen leloa. EZ Man I 137. De sdo. no claro; Harriet intrepreta "renommée, chose qui l'on renomme, que l'on cite".
    sense-4
    4. (VocBN A). "Habitude, usage" VocBN . "Hábito, uso, costumbre" A.
    Diruak ez atara ze ori eztok egungo leloa. Acto 82. (Latxaga lee beloa) Urte guztietako / betiko Lelua, / da atera biarra / Gabon Zortzikua. (1819). VMg (in Eusk 1977, 420).
    sense-5
    5. (HeH Voc, Dv ( A)).
    Fama, honor; gloria. "Omena, ospea, deithatzea, aiphamena, aiphua" HeH Voc. "Renom, bruit, gloire. Orotan zutaz lelo da, on vous vante partout" Dv.
    [Iesus] itzuli zen Galilearat eta barraiatu zen haren leloa herri hartan guzian. HeH Lc 4, 14 (He, Leon fama, TB, Ol aip(h)u, Dv omen, Ker entzute, BiblE berri). [Salbatzailea] izan dadin nazioneak argituko dituen zuzia eta Israel zure populuaren leloa (omena, ospea, fama). HeH Lc 2, 32 (He gloria). Zein lelo tzarrekoa den bere aita trebes uzten duena. Dv Eccli 3, 18 (Ol (3, 16), Ker biraolari, BiblE biraogile). Ohorea eta leloa darraizkio zuhurraren solasari. Dv Eccli 5, 15. Lelo atheratu behar bada, [...] Jaunarenganikako ikhuspen eta agerpenen aipatzen abiatuko naiz. Dv 2 Cor 12, 1 (He gloriatu, TB lorifika(tu), Ker, BiblE (h)arrotu).
    sense-6
    6. Entusiasmo.
    Ezin erranezko lelo batean bagoazi Itxasuko zubi berri ederraren gain-arku azpietarik harat. Zer aro xoragarria! JE Ber 8. Pilotari batzuek, bere ahal guziaz ari diren ber, harrigarri da zer leloa duten pizten. JE GH 1932, 399.
    azpisarrera-1
    LELOA JO. Amenazar, avisar.
    Leloa jo ezeze, bete be egin eben, arranuok, buruak emon eutsen au: sabela jan-edan barik itxi eben. Bilbao IpuiB 209.
    azpisarrera-2
    LELO EGIN. "Bere aberastasunaz lelo egiten du, il se targue de son opulence" Dv.
    azpisarrera-3
    LELO EMAN. Dar fama, dar renombre.
    Bere burutarik mintzo dena, bere buruari lelo ematera darraikio. "Gloriam propriam quaerit". Dv Io 7, 18 (He bere gloria propialaren bilha dabilla).
    azpisarrera-4
    LELOTAN. Cantando.
    "Daldai" lelotan ari zala, "la lai" ordez, "daldai" esaten baitzun. Or Eus 90n.

    lelo

    lelo
    << lehenago 0 / 0 lelogura >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper