Harremana

    OEH - Bilaketa

    344 emaitza fama bilaketarentzat

    Sarrera buruan (3)


    Sarrera osoan (341)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    hoben.
    tradizioa
    Tr. La forma (h)ogen, de uso general en autores suletinos y bajo-navarros orientales, se encuentra tbn. en Dechepare, Leiçarraga, Ros y TB (cf. tbn., con el significado de 'engaño', en RS ). En el s. XX tbn. emplean esta variante algunos autores vizcaínos y guipuzcoanos. Se encuentra la forma con inicial aspirada en un ej. de Dechepare (123; junto al más frec. ogen ), en Leiçarraga, en un ej. de TB (junto a ogen ), en Mirande (Pr 269) y Aresti. Goyhetche (160) emplea oben, sin aspiración inicial. En DFrec hay 28 ejs. de (h)oben (3 de ellos septentrionales) y 2, meridionales, de hogen.
    etimologikoa
    Etim. v. hobendu.
    sense-1
    1. (V, G, AN-gip, B, BN, Sal, R; SP, Urt I 35, Lar, Añ (G, AN), Dv, H, VocB ); ogen (BN, S, R; Lar (+ h-), Lecl, VocBN , Gèze, Arch VocFab , Dv, H (+ h-); hogen Ht VocGr 344 y 360) Ref.: A (oben, ogen); Lrq (ogen); Iz R 293 y 308; ZMoso 66; Izeta BHizt2 ; Gte Erd 206.
    Culpa; pecado; falta. "Faute; péché" SP. "Faute" Ht VocGr 360. "Crime" Ib. 344. "Crimen" Lar. "Culpa, errua, ogena" Ib. "Pecado" Lar y Añ. "Culpa" Añ y ZMoso. "Tort" VocBN y Lrq. "Ez du makur horietan deus hobenik (BN-lab)" Gte Erd 206. "Horren hogena zük düzü (S), [...] aphezak hogen hanitx ütziren deio igaraitera (S)" Ib. 206. Cf. Zam Voc: "El pueblo dice pekatu". v. 1 erru; bekatu. Tr. Documentado desde Dechepare, es más frecuente al Norte hasta principios del s. XX, época a partir de la cual su uso aumenta entre los meridionales, casi exclusivamente con el significado de 'pecado' (sin duda para evitar bekatu ). Al Sur aparece frecuentemente glosado por otro término.
    Nik ogenik eznuiela hongigitez berzerik. E 229. Ioan nendin, enagien ogen gabe ihesik. Ib. 231. Zenbeit hogen gizon haur baithan bada akhusa bezate. "Crime". Lç Act 25, 5 (TB hoben; Dv gaizki, Ol, IBk oker, Ker gaiztakeri, BiblE erru). Berak baithan rezebitzen lutela bere hogenaren rekonpensa behar zen bezalakoa. "Erreur". Lç Rom 1, 27 (He, TB errebelamendu, Dv erhokeria, Ker, Bibl okerkeria, BiblE jokabide oker). Gaitzik jin badadi, zuek izanen ziradei kausa eta ogena. "La causa seréis vosotros y tendréis la culpa". MRos 10.1v. Hoben gabe gaitz, pena, dolore eta trabaillu pairatzen dutenak. Mat 161. Iuduek bere hobena dute ezaguturen. EZ Man I 72. Ihes eginen daroek sei hoben itsusiei. EZ Man II 201. Bere hoben guzietarik absolba ezazu. Harb 244. Zeren zer hoben du azoteak? Zer kulpa du borreroak? Ax 304 (V 202). ztut ez gaitzetsiko / baizik ogen guzia / nihaurtar egotziko. O Po 39. Begira zaite gezurrezko hobenik edo bekhaturik lagunaren gainean emaitetik. SP Phil 353. Hanko lengajia ezpada aski eder, hanko euskarak du ogena, eta ez euskaldunak. Tt Onsa 6. Ene hobenak ditutzu, / Jainko garbia, garbitzen. Gç 66. Ogenen dolia eta Penitenzia ager erazitenago [düte prozesionek] . Bp II 61. Halatan beraz hobena lehen da gurea ezen ez eskuararena. ES 102. Ene hobenek egiñen dute ene kontra lekhukotasun bat. "Iniquitates". Ch III 8, 1. Kontzenziak ezpadeizü ogenik ezagüt erazitzen, [...]. Mst III 46, 1 (SP y Ol (h)oben; Pi erru). Zere oben eta kulpa guzien barkanza eskatzera. Mb IArg I 175. Zure lagunari lurreko ontasunen goratzea hoben bat liteke. Mih 92. Ogen handi dügü zeren ükein tügün zuretako hain bihotz gaistuak. CatLan 163s. Hoben handitan erori dela. Brtc 269. Obenik edo kulparik batere gabe pagatu zuan. Ub 91. Borratua izan arren hobena, / ez ziakuk Jainkoak barkatzen / bekatuak noizbait zor duen pena / nun ez dugun osoki pagatzen. Monho 126. Jüramentü dit egiten / ogen gabe naizüla / zük ni aküsatzen. Xarlem 71. Nerea da obena edo kulpa. VMg 44. Infernuak alabaña ez dio kalterik egiten oben edo kulparik ez duanari. AA II 212. Gogoz, berbaz ta egitez izan dodazan etenak ta obenak. Añ EL2 164. Ez dut aurkitzen hogenik batere gizon hau baithan. TB Lc 23, 4 (Arriand ogenik (txarto egiñik); Oteiza delitu, Dv lopide, Ol epaikizun, Ker, IBk erru). Gure kontzientziak gure hobena erreportxatzen daukunean. Jaur 135. Oben edo kulpa guzia Esauk zuela. Lard 44. Nik duta obena? LuzKant 55 (55 hoben). Baldin hoben bakhar bat asko bada gizona ikharan jarrarazteko. Dv LEd 63. Kutsutu gabea naiz ni obenik gabeko onen odolean. Ur Mt 27, 24 (Ol ogenik gabe; Ur (V) justu). Nere obenaz, nere obenaz, nere oben soll andiaz. Legaz 57. Zelüko konsolazione gabe bagira, [...] gihauren da ogena. Ip Imit I 21, 3 (Mst gihaürk dügü falta, Ol gu gera obendun, Leon hobendun gu). Hogoi eta hamahirur gizonek, hobenik gabe, berdin burua ebakia izan zuten. Elsb Fram 116. Gure bekhatuen hobenak / berek pagatzea gatik. Zby RIEV 1908, 609. Obenak direala / andiak biraoak. Azc PB 21 (in Ur PoBasc 257 ez iñoz artuteko auan birauak). Oben (crimen) ikaragarria egin dozue beragaz. Ag AL 137.
    ( s. XX) Bein ogenak areiuari ukañi eutsan. Arriaga Lekob 37. Oben edo pekatu andi ta ikaragarrijen azpijan aurkitu arren. Kk Ab I 49. Zer oben barkatzen dira Aitortzaren bitartez? KIkG 73. Bainan hor duzu, Jesus, garbitu hobena. Ox 20. Ogen handia üken ziala gezürraren erraiteko beharrüniala eroriz. Const 20. Ez zituen ez hobenak oro gure Xoanek. Barb Sup 97. Onen obena aldi-mende gaizto iresleari egoziten nion. (Quijote IX). Or RIEV 1929, 6 (Ldi ib. 207 erru). Bere obena ain aundia izan zan! Alz Ram 43. Zer ogenik dakartzu? Galdegin zion apezak maitaro. Or Mi 36. Negar daigun oben-damuz. Enb 103. Aitak ere ez dizkizue ogenak asketsiko. Ol Mt 6, 15 (TB ogen, Arriand oben; EvL ofentsa, He, Dv, Ip, SalabBN bekhatu, Ur, Echn, Samper, Hual bekatu, Ker iraiñ, BiblE hutsegite). Ogen au ez egotzi guri, berrizaleoi. Ldi IL 111 (49 oben). Pilatok idazki bat ere idatzi zuen, aren obena adiaraziz. Ir YKBiz 501. Itzurri zalako oben aundiaren mendekotzat salaturik. "Falta gave". EAEg 7-12-1936, 477. Norbere emastia, naras-obenagatik baño, oildu dagiñak. Arriand Mt 5, 32 (Ol izorkeria, Ker aragikeria). Engelandak bait dakar [...] herioaren hobena. Mde Pr 295. Eliz Amak argi ta garbi erabakiak dauzka [...] ogena (pekatua) dana ta eztana. Etxde JJ 141. Berea ez bai-da obena. Txill Let 26. Adan da Eban obena. BEnb NereA 169. Beren hogenak pagatzeko. Arti MaldanB 197. Gerta baititeke gauza bat [...], askorentzat ogenerako bide ta galurren urkoa izatea. Zait Plat 33. Baimen bage araiño eltzea, oben aundia zan. Erkiag BatB 21. Baditu hobena arintzen dioten arrazoinak ere. Larz Senper 76. Ene hobenez penitentzia egin nahi dut. Xa Odol 80. Kristo geure obenen sortapean zauri-zauri eginda ikusi ebanetik. Onaind STeresa 55. Alta ez zuen berak hoben izpirik, gaixoak. Larre ArtzainE 137. Hogena, errua edo kulpa baiezkoaz bere bizkarreratzen duenarena baita. MEIG IV 73.
    v. tbn. He Gudu 157. Lg I 218. Iraultza 23. Dh 145. JesBih 458. MarIl 119. Bordel 84. Hb Egia 34. Elzb Po 189. Jnn SBi 29. HU Aurp 208. StPierre 35. A CPV 936 (Ae). GMant Goi 58. KIkV 58. ArgiDL 69. Inza Azalp 146. Altuna 99. Jaukol Biozk 47. Etcham 167. Anab Usauri 53. JE Ber 45. Laux BBa 110. Eguzk GizAuz 102. JAIraz Bizia 60. Zerb IxtS 88. Lf Murtuts 4. SMitx Aranz 173. Izeta DirG 125. Gand Elorri 53. Osk Kurl 183. Vill Jaink 70. MAtx Gazt 50. Azurm HitzB 39. EZBB II 74. Ogen: Mercy 17. Egiat 225. UskLiB 13. Etch 578. Arch Fab 205. ChantP 118. Balad 40 (S). UNLilia 20. Elizdo EEs 1913, 122. TAg GaGo 70.
    sense-2
    2. ogen (Lar Sup, A). "Engaño" Lar Sup y A (que cita RS).
    Naztauenak ogenik, iñez begi gextoaganik. "Quien no quiere engaño". RS 243.
    sense-3
    3. + ogen (BN, S ap. A (que cita a Oihenart); Gèze). Ofensa, insulto, injuria.
    O Iaun oraño Amaren / sabelean zaudena, / pazientki sofri zazu / egin zaitzun hobena. EZ Noel 49 (tbn. en Izeta DirG 99). Ogen bat paira, bertzea gaira. "Une injure". O Pr 343. Ienkoak ezpadizazu eman Infernia, ogen handi bat, eta iniurio handi bat egin drauzu. Tt Onsa 110. Guk barkhatzeko duguna da ofentsatze arin bat, hoben xume bat. Jaur 193. Barkhaturik [...] zerbeit nahigabe edo hoben egin zioten guziei. Jnn SBi 77. Gurasoengandiko ogenen-bat-edo ordaintzen duzu! Zait Sof 185.
    sense-4
    4. (V-gip; VocBN ); ogen (Gèze, Dv) Ref.: A; Iz ArOñ.
     Daño, perjuicio. "(V, G, S), tort, dommage, faut, mal. Le V dit aussi obena" Dv (que cita dos ejs. de ogen egin en Belapeyre). El equivalente "tort" de la primera acepción puede corresponder tbn. a esta acepción.
    Enegana, / orano eia zurerik, / heldu denez / deus ogenez, / eta gaitzez bertzerik? 'Des torts et des méchancetés'. O Po 4. Injuriua elukezu erreparathia; hartako gizon hark Jinko izan behar likezi, eta ofentsatu izan denaren bardin, eta bere phenez ogena erreparatu. AR 164. Aria horri ez lezoke askok uste duten bezenbat hoben ekhar. MarIl VIII. (cf. HOBEN EKARRI) Egin zakoten hirur ehun mila liberaren hoben baino gehiago, destruituz haren eiherak. Elsb Fram 65.
    sense-5
    5. (Mg Nom (V y G), Añ, Izt 122r).
    "Vicio" Mg Nom y Añ.
    Berez tabakua artuteko oben edo inklinazinoerik ez dogu. Mg CO 106.
    sense-6
    6. (V ap. A ; Mg PAbVoc).
    "Propiamente es declinación para abajo; vicio de alguna cosa" Mg PAbVoc.
    azpiadiera-6.1
    "Oben (V-arr), quiebra" A.
    sense-7
    7. "Mancha [...] (G, AN) obena" , "peca, [...] (G) obena" Añ.
    sense-8
    8. Defecto.
    Beste etxadi edo familijen oben edo tatxak ateratia, eurak gitxitan eukitia. Astar II 98s. Jakin al daizan bestiaren falta edo obenak. Ib. 127.
    sense-9
    9. "Oben (V, G), condescendencia" A. Cf. infra HOBEN IZAN (b).
    sense-10
    10. (Adv.). "Mirar al través, ogen begiratu" Lcc.
    sense-11
    11. (Adj.). "Devieso, gauza ogena" Lcc. (Interpr?).
    azpisarrera-1
    HOBEN ARIN. Pecado venial.
    Oben ariñak autortzera bearturik ete-gagoz? KIkV 98. Oben ariña zer da? KIkG 41. Irutatik bat bakarra palta bada, oben ariña izango da. MAtx Gazt 52.
    azpisarrera-2
    HOBEN ASTUN. Pecado mortal.
    Oben astunean dagozanak. KIkV 39. Oben astunen bat egin dutenentzat. KIkG 67. [Kristo] bizitza berrira pizten da, berriro ogen astunez ez iltzeko. Ol Rom 6, 9n. Oben astuna dala. MAtx Gazt 53.
    azpisarrera-3
    HOBEN-EGILE.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) Injuriador; ofensor.
    Partka itzagüzü gure bekatiak, hala nula gük partkatzen baitütügü gure ogen egiler. Bp I 41 (tbn. en FPrS 21 y UskLiB 13; CatS 14 guri ogen egiler). Barka ditzagüzü gure bekatiak, gük gure ogengiler barkatzen deztegün bezala. CatLan 12. --Zuin dira Esperanzaren kuntre bekhatü egiten dienak Presonpzionez? --Jinkuari ogen egiliak. CatS 43.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) "Pecador, [...] ogendaria, hogengillea" Lar.
    Oben egile handi guztiak bezela. Osk Kurl 157.
    azpisarrera-4
    HOBEN EGIN.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) (Dv; ogen egin Bera). Insultar. "Etsimenduak Jainkoaren ontasunari hoben egiten dio, le désespoir offense la bonté de Dieu" Dv.
    Senda ezazu ene arima zeren hoben egin baitarotzut. EZ Eliç 228. Ogen egiten du onei barkhatzen duenak gaxtoei. "Celui-là fait tort aux bons". Or Pr 654. [Zien bekatiek] Jinkoaren hontarzünari eta eztitarzünari ogen egiten baiterie. FPrS 6s. Ogen egiten derikiener parkatzia. Bp I 50. Ikhusten dit seküla kreatürak batek ere ezteitadala ogenik egin. Mst III 41, º (SP, Ch bidegaberik egin, Pi irañik egin). Uste badü zerbaitek ogen dereiola egin, gogoak azotatzen dereio arima. Egiat 261. [Hitzematen deizüt] ezteizüdala gehiago ogenik eginen, okasioner ihes eginen dütala. UskLiB 21 (tbn. en CatS 124). Gure buruei berei ere ez othe diotegu hoben egiten. MarIl 110. Laborari gaixua / aisa da erori / hobenik egin gabe / sekulan nehori. Bordel 179. Errepostua fite / prinzipalak neri, / oben egin liola / bere graduari. Ib. 43. Zertako erran düzü ebastia dela / ogen egin deitazü eihazaiñ bezala. Xikito 3. Zure erantzuna ukatzen badiguzu, zure egin-bearra izpizatu ta iñutu ziñun zure aberriarekiko ogen dagizu. Zait Sof 66.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) (Dv; ogen e. S ap. Gte Erd; Lecl). Perjudicar, dañar. "Ogenegitea, faire tort" Lecl. "Zuzentasunari hobenik egin gabe, sans nuire à la droiture, sans blesser la justice" Dv. "Kalte egiten du uholdeak (G-azp), [...] hogen egiten dü (S)" Gte Erd 190. "Drogak hogen handia egiten du orai (S)" Ib. 221.
    [Sortu da] bere amaren birjinitatiari ogenik deusetan ere egin gabe. Tt Onsa 114. Kontzenziari ogenik egin gabe bekhanki arzara ixilik egoitiala ützültzen [gire] . Mst I 10, 1 (SP zaurtu, Ip kolpatu). Horrek egiten ezpadako proximuari ogenik. CatLan 86. Noiz egiten zako proximuari hoben bere Ariman? Ib. 92. Ez dezakete ez hainitz hoben egin, ez hainitz zerbitza. Jaur 144. Eni zer ogen egin zeiten! / Ogenik batere. "Que m'avaient ils fait? Nulle offense". Arch Fab 205. Bizkarreko arropek ez ogi ematen, / aitzitik bortz zorori hobena egiten. Hb Esk 184. Adiskidia ezteizüt egiten ogenik; etzira eneki diner batez hitzartü? Ip Mt 20, 13 (SalabBN ez dauzut ogenik egiten; He, TB, Dv, Echn, Ol bidegaberik egiten, EvL egiten kalterik, Hual, Samper egiten agrabiorik, BiblE bidegabekeriarik egiten). Badira lanthariak alkharreki untsa jiten direnak, eta badira alkharri ogen egiten dienak. Ip Dial 49 (It, Ur, Dv kalte egin). [Berthütiari] ogenik egin gabe, othoi, maitha nezazü. ChantP 76. [Kolerak] erakharten beikütü ogen edo desplazer egiten deikien gaizen kuntre borthizki bühürtzera. CatS 9. Xüxenka edo üngürüz norbaiti ogen egiten edo egiten ahal dian gezürra ez da haizü. Const 20.
    v. tbn. Ogen egin: AR 164. Balad 130 (S).
    azpisarrerakoSense-4.3
    c) "Pecar, [...] oben, hogen egin" Lar.
    Adio Xarlemaiña / eta Pariseko kortia, / ogenik egin gabe / orai da partitzia. ' Sans avoir commis de faute'. Xarlem 374. Oben-egin yuagu, ta Jaungoikuak bidaldu yeuskuzak zorigezto onek. (1895). AG 623. Nortzuk oben egiten daue onelango gurari barik birao egieran? A Cat 26. Oben (pekatu) egin dodala. Kk Ab I 78. Oben egiñaz galdu egin zuten berentzat eta guretzat izaera ura. KIkG 15. Dantzan egiteagatik oben egiten duala. Anab Usauri 49. Zure mitil ejerrareki / uhuria oro galdurik. // Uhuriaren galtzeko / eztit egiten ogenik. PierKat 32. Yauna, ogen egin nuan! Ldi BB 2. Ogenik ez du orrek egin, ezta orren gurasoek ere. Ol Io 9, 3 (Arriand oben-egin; He, TB, EvS, Dv, BiblE bek(h)atu egin). Iñoiz edo bein andraren batek oben egin arren. Otx 21. Ogen egin dudala ta egikizun galgarriak egiten azartu naizala Kereon'ek deritza. ' Una falta'. Zait Sof 186. Oben egin aurrean. Or QA 205. Arekin ezkontzen beartu ezpaniñuzute, ez nuke gaur zertan ogen egiñik eta zertan iñor ogenbidean jarririk. Etxde JJ 142.
    v. tbn. GMant Goi 60. KIkV 23. EEs 1929, 128. AG Euzk 1930, 336. Enb 100. Laux BBa 22. Eguzk GizAuz 102.
    azpiadiera-3.1
    (Part. en función de sust.). Pecado, falta.
    Parkatü behar deitadazüt / ene ogen egin handia. Xarlem 1380.
    azpisarrerakoSense-4.4
    d) (V, G; Mg PAbVoc). Ref.: A; ZestErret. Inclinarse; decaer. "Etxiak oben egin dau, la casa ha hecho vicio" Mg PAbVoc. "Decaer, ceder" A. "Umia aulkiyai eusten ai zala, hoben indiyo ta bere gañea" ZestErret.
    Uste uste barik otzareak oben egin eban, da Peru gizagaisoa dangino ta auspaz lurrera iausi zan. A Ezale 1897, 52b.
    azpiadiera-4.1
    "Oben egin (V-arr), quebrar, derrumbarse" A.
    azpisarrerakoSense-4.5
    e) (V, G ap. A; H). Ceder a, condescender; doblegarse. "Oben egin, por condescender, es muy usado en toda Guipúzcoa y en Marquina" (25-8-1857) Ur Carta a Bon BAP 1954, 255.
    Egiten jatsun deijari oben egiñ baga, justizijari jarkitia. JJMg Mayatz 109. Gorputzaren guraari galdubei oben egin, leku emon. Ib. 33. Ire gurari zitalai oben egiten bajeutseet. Ur MarIl 20. Presentau ebenak eskabidia, oben eginik Diputadu Jaunaren errazoietara, atzera artu eben eskabideko papera. "Habiendo accedido". (1866) BBatzarN 237. Jaungoikoari oben egin eta obediu bear jako. Itz Azald 20. Aginduai oben egin. Ib. 47.
    azpisarrerakoSense-4.6
    f) (Pecedido de gen.). Acusar a, inculpar.
    Khomenthian deus gaiskirik heltzen bazen, berheala haren ogen eiten zizien; eta bizpahirur destimonio prest ziaudezun haren akhusatzeko. AR 390.
    azpisarrerakoSense-4.7
    g) Equivocarse.
    Ogen dagitenak, berriz, oiek badira, bidegabeki irentsi eragiten dizkidaten lorrak baño are galgarriagoak, ez ditzatela arren! egari. ' Si son éstos los que están errados'. Zait Sof 187.
    azpisarrera-5
    HOBEN EGINARAZI. Hacer pecar.
    Oben egiñerazoten dauskuen gogorapen gaizto ta tentaziñoai. KIkV 50.
    azpisarrera-6
    HOBEN EGITE. Pecado, acto de pecar.
    Eta betiko / itxi oben egitia. Enb 103.
    azpisarrera-7
    HOBEN EKARRI. Dañar, perjudicar.
    Erlixionean sarthua denaren bekhatuak handiago dire, zeren hainak hoben ekhartzen baitio erlixioneari. Jaur 142.
    azpisarrera-8
    HOBEN-EMAILE. "Hogen emailea, kalumniazalea" Lç Decl Mm 3v (s.v. deabrua).
    azpisarrera-9
    HOBEN EMAN.
    azpisarrerakoSense-9.1
    a) (B ap. A; Dv, H; ogen eman S ap. Gte Erd; Lecl, Bera). "Ogenemaitea, accuser" Lecl. "Gerthatzen zaizkigun nahigabe gehienetan geroniri behar dugu eman hoben" Dv. "Zure nagikeriari emozu hoben" Ib. "Inculpar, acusar" Bera. "Ez eman eni hogena (S)" Gte Erd 206.
    Zein gizonek andriari emaiten du ogena? E 125. Gaixteria ialgiten da bethi gizonetarik; / zeren, bada, daraukate emaztiari hogenik? Ib. 123 (v. tbn. 187 zeren ogen derautazu). Zeure hotztasunari eta nagitasunari emozu hoben eta falta. Ax 485 (V 313). [Apostoliak] urguliari emaiten diela fediaren kontre diren seindimendu ororen ogena. AR 267. Etxean baziren gauzak / gastatiak, / aizoer etzaitien eman ogena. "On ne s'en prenait point aux gens du voisinage". Arch Fab 223. Hitz hoietan guziak astoari / ogen emaiten dirade ari. Ib. 207. Etzaio hargatik hoben eman behar, jakitate edo zerbait gauzaren ezagutza laiñoari. Dv Imit 8 (ap. DRA ). Apaiznausi ta Zarrenak asko gauzetaz ogen-ematen zioten [Yesusi] . Ir YKBiz 487.
    azpiadiera-1.1
    (Precedido de gen.).
    Zainen hoben emaiten dugu gehienek, zainek edukitzen gaituztela airean. Xa Odol 63. Eni kalte egin nahi zautan azpikari zonbaiten hoben eman nuen. Ib. 267.
    azpisarrerakoSense-9.2
    b) Insultar.
    Ezta ogenik eman behar jakitiari edo zernahibeita gaizaren ezagütze sinpliari. Mst I 3, 4 (SP gaizki erran, Ip gaitzetsi, Ol gaiztetsi, Pi txartzat euki).
    azpisarrerakoSense-9.3
    c) "Norbaiti hoben emaitea, donner tort à quelqu'un" H.
    azpisarrerakoSense-9.4
    d) "Oben-emon, ceder" Etxabu Ond 115. v. HOBEN EGIN (e).
    azpisarrera-10
    HOBEN ERAGIN.
    azpisarrerakoSense-10.1
    a) Doblegar, hacer decaer.
    Gogo beeratuak emeki-emeki ta igartzaka soinik errutsuenari oben eragiten dio. A Ardi 88.
    azpisarrerakoSense-10.2
    b) Hacer pecar.
    --Nerekin dagoanak? Dagiala berak nai duana [...]. --Ori duk, ik eskuak garbitu. Artean besteeri oben eragitea ere obena da. Anab Usauri 53.
    azpisarrera-11
    HOBEN EZARRI (ogen e. BeraLzM). "Inculpar" BeraLzM.
    azpisarrera-12
    HOBENEZKO (H; ogenezko H). "Qui est fait de crime, de péchés. Hobenezko uholdea" H.
    azpisarrerakoSense-12.1
    Zuk egiña baituzu [gizona]; baiñan obenezkorik ez duzu egin arengan. "Peccatum non fecisti in eo". Or Aitork 17.
    azpisarrera-13
    HOBEN IZAN.
    azpisarrerakoSense-13.1
    a) (VocBN, Dv; ogen izan H). Hacer mal (en); hacer mal. "Hoben dut, j'ai tort" VocBN. "Hoben duzu ez erratea, vous avez tort de ne pas dire" Dv. "Zuk duzu ogen, c'est vous qui avez la faute" H.
    Hoben nukeiela [...] Euskal-herrian ikhasia Euskal-herriko probetxutan enplegatu ezpanu. Mar X. Iauna ni nuzu bekhatoria, [...] hoiek ene ardiak dituzu, hoiek eztizie ogenik. Tt Onsa 43. Urratzen dieia zure fama? Ogenik ezpadüzü ütz elhiak laisterkara, akhitüren dirade. Ogen düzia, egizü gizon perestiago bazinandian bezala, egin zünükiana, ixiltüren dirade. Egiat 238. Legiak eztereienian hazkürria baizik otorgatü, eztü ogenik. Ib. 276. --Zertara horra hiz hunat? [...] / --Ogen dit zureganat hürbiltzez. "J'ai tort de m'approcher de vous". Arch Gram 29. Artzañak behar dü ongi ezagütü egoten den aldea, bestelaz ogen dü ardi zañ yartez. [...] Artzañ tontua, beldürrez gosiak yan ditzon ardiak, igürikitzera ezta atrebi; ogen dü. Ib. 121. Hartakoz eztit ogenik. 'Ce n'est pas ma faute'. Etch 390. Lehoinari "hoben duk" / nekhez erran daite. Zby RIEV 1908, 762. Hartü bazian üdüriz arruntxegi zen üngüria, ogen üken ziala nahi dügü. Const 34. Zer nahi duzu, jauna, / Pierrisek dizu ogena. PierKat 53.
    azpisarrerakoSense-13.2
    b) (Aux. intrans. bipersonal). Ceder a, condescender. v. HOBEN EGIN (e).
    Oben zakizkio zure etsaiari bereala berarekin bidean zauden bitartean. Ur Mt 5, 25 (Lç y Ur (V) adiskide izan, Dv antolatu, Echn, Samper, IBe konpondu, Ker adiskidetu; cf. A s.v. oben egin: "Bonaparte corrigió este pasaje así: konpon zaite zure etsaiarekin").
    azpisarrera-14
    HOBEN LARRI. Pecado mortal.
    Oben larrian bizi diranak. KIkG 25. Pekatu edo oben larriaz beren buruak gaiztaturik dauzkatenak. Inza Azalp 105. Orra or nire / oben larrijen / aunditasuna. Enb 104. Zio gutxitxoz egotzi didazu ogen larria. Ldi IL 113. Botoa guri eman zezaigutela, oben larriaren azpian. Or QA 79.
    azpisarrerakoSense-14.1
    Oben larri-larririk eztaukadala iduritzen zait. Lh Itzald II 101.
    azpisarrera-15
    OGEN MORTAL. Pecado grave, mortal.
    Arraparatzen proximüari hunian, ariman eta uhurian egin deitzozün ogen mortalak. UskLiB 88.
    azpisarrera-16
    HOBEN-NEKE. Penitencia.
    Bear ez dan oben neke larregia jakiñik, mutillagana doa Andoni. Belaus Andoni 12. Autorrentzuleak ezarten dauskun oben-neke edo penitentzia da ordaña. KIkV 100. Oben-nekea betetzeko asmoz. KIkG 74. Apaizak eman dizun oben-neke edo penitenziya. ArgiDL 41.
    azpisarrera-17
    HOBEN-ORDAIN.
    azpisarrerakoSense-17.1
    a) Penitencia.
    Beronek garbai dan biotzetik /sortzen dau negar-malko iñontza / izpi bigunez lurrundu, eta / oben ordaña dan eskintza. GMant Goi 69. Obenak (pekatuak) aitortu. Oben-ordaña (penitenzia) bete. ArgiDL 23. Zeruetatik zai zenituan / aingeru-talde bikaiñak, / zure eskuetan noiz eskeiñiko / guztion oben-ordaiñak. NEtx LBB 276.
    azpisarrerakoSense-17.2
    b) Deuda del pecado.
    Oben-ordaiñak atera eta / egin zeruraiño bide [illen animak] . Or Eus 410.
    azpisarrera-18
    HOBENPEAN. Bajo pecado.
    Ez dok ikusten / guzur-lokarri / ta obenpean / pozarren? GMant Goi 95. Erakutsi dugu, ba, guziak, yudu ta elendarrak, ogenpean dauntzala. Ol Rom 3, 9 (He, Dv bekhatuaren azpian, TB bekhatuaren azpiko, Bibl bekatuaren pean).
    azpisarrera-19
    HOBEN-ZOR. Deuda del pecado.
    Gure oben-zorrak ordaindu. KIkV 29. Oben-zor au Jainkuak / dagidantzat azketsi. Enb 91.
    azpisarrera-20
    OIN-HOBEN. "Estevado de piernas, oinogena" Lcc.

    hoben

    hoben
    << hits 0 / 0 hots >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper