OEH - Bilaketa

344 emaitza fama bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (341)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
uste.
tradizioa
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Larreguy emplea la forma uzte, de la que tbn. hay algunos ejs. sueltos, sin duda debidos a errata o confusión; así en Etcheberri de Ziburu (Eliç 34) o Goyhetche (28).
etimologikoa
Etim. Para su origen en el sust. vbal. de etsi, v. FHV 493.
sense-1
I. (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (gral.; Mic 8v, SP, Urt II 55, Ht VocGr 401, VP, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Lecl, Gèze, Dv, H) Ref.: A; Lrq; Iz ArOñ; Gte Erd 276, 297; Elexp Berg .
Opinión, presunción, idea. "Pensar, ustia izan" Mic 8v (cf. uste izan). "Persuasion" Ht VocGr 401. "Jendearen ustea, opinión del vulgo" VP 36v. "Dictamen", "parecer, dictamen" Lar y Añ. "Opinión" Añ. "(No son de un) dictamen, eztira uste, eretxi batekoak" Ib. "Croyance, opinion, idée" Gèze. "Usteak alderdi ustela du (L-ain, B), usteak erdia ustela (BN-lab), la opinión tiene un lado podrido" A.
Presumietan dabenak edo ustea daukanak. Cap (ed. 1893) 44. Ustea ezta iakitea. "Opinion n'est pas science" . O Pr 475. Hobe da zuhur baten ustea eziez ehun bertzeren sinestea. Ib. 523. Amor egiten diozula hekin usteari edo iujeamenduari. SP Phil 248 (He 250 uste). Nor bere ustean ez sobra finka. Ch I 9, tí. [Jesusek] idaroki zien beren barrenean zuten uste galdu hau. Mb IArg I 275. Baña guzien usteak etziran era batekoak. Ub 58. Zerren gizon jakitun askoren ustia dan bizi izan zala onenbeste urtian. CrIc 178. Ondo konfesetan dirialako begitazino ta uste txaarraz duazanak komulgetara. Mg CO 93. Alako usterik edo errezelorik ezpadu. Gco II 61. Beren uste, oitura, edo gogoaren kontra bada. AA III 442. Aski zen mundua uztea zen bezala, gizonen usteak ta jaidurak nausi. Dh 232. Eztabe egingo uste edo juizijo onik. Astar II 180. Ofritzen dautzut obra xume hau, zeina zeronek, ene ustearen arabera, inspiratu beitautazut zure loriakotz. MarIl XXII. Haurrek behar lukete, hola da ja ene ustea, [...] gramatika bat. Arch Fab 13. Oneek zirian Tomasen uste ta gogoraziñoiak. Ur MarIl 10. Paganoen ustearen arabera. Gy 285n. Abranek uste txar onetatik bereala atera zuen. Lard 17. Ustea zen Yudeatik ilkhiren zela erregen errege bat. Hb Egia 50. Nik aldatu eta mudetia onen ganian daukadazan uste eta eretxijak. (1866). BBatzarN 235. Bere ustearen kontra edo gezurrarekin yuramentu egitea. Legaz 25. Sorgiñak ere baditugu? --Nik ala uste. --Ustiak erdiya ustela du ordia. Sor Bar 107s. Danon ustea zan seguru giñala. Apaol 56. Elizako Aiten ustia da, eta ez-ta düdatzeko, Aingüriak Jinkoaren manüz erran zeiela. Ip Hil 27. Lenengo esan dodan ustekoak ziran [...] morrosko gazteak. Ag AL 30. Osasundunen uste eta bildur txarto aitu bat. Itz Azald 163. Lauek indar bera egin lezaketela badugu halako uste bat. JE Bur 48. Margolari kaskariñaren aldarte, uste ta beste nolakotasunen arauz [...] epaituak. Zink Crit 63. Ixan leike zure uste ederrik nik sekula be ez eukittia. " Such beautiful ideas" . Altuna 64. Euroen uste guztiyak guzurtauta gelditu ziralarik. Kk Ab II 160. Aspaldiko ustea danez, mendi ori Galileako Tabor mendia da. Ir YKBiz 241. Geienaz ere gudarako toki egokien batzuek berenduko zituzten. Au da beintzat gure ustea. JMB ELG 96. Gizarteatzazko uste ta eretxi oker ori. Eguzk GizAuz 84. Zuretzako laingoa eztalako usteak ozten du. TAg Uzt 301. Gertakizuna argitu dezaketen gañerantzeko uste eta iritziak. EAEg 30-10-1936, 684. Zenbat uste ergel. Or Poem 537. Jesukristo jaio zanean [zuaitza] lurraren gañean zutik egongo zan ustea da. Munita 101. Uste oker au, ondorengo euskaldunoi buruan oso sartua utzi digute. NEtx Nola 4. Gogorakizun uts batekin uste au ziaro nagusitu zitzaion. Etxde JJ 133. Aldiari buruz ditugun uste sendo guziak zalantzan jartzen dizkigu. Mde Pr 328. Arantzari bere ustea eskatu. Erkiag Arran 62. "Kalamatxinoa" zer zan ez ekianak pe bere usteak zituan. SM Zirik 33. Nere uste kaxkarrean. Zait Plat 7. Nunai eta beti Jainkoaren uste edo siñeste onekin topo egiten dugu. Vill Jaink 23s. Txitxarrak intzez bazkatzen diralako ustea. Ibiñ Virgil 47. Denen ustea da etzitakela orduko denboretan jende handirik Garazi alde hortan. Ardoy SFran 32. Ori danoi burura etorten jakun ustea dalako. Etxabu Kontu 105. Emen naiko ondo aritu nintzan, eta sekulan baiño jende geiago zan uste ortakoa. Insausti 29. Nolanahiko politika paperak sorrerazi zituen Iraultzak, uste eta asmo berrien mandatari. MEIG VI 53. Baietz esan daiteke, baina baiezko hori ez litzateke uste hutsa baizik eta erdi ustela, dakigunez. MEIG VII 58.
v. tbn. Monho 50. fB Ic II 171. AB AmaE 14. Arr May 167. CatJauf 85. KIkG 25. Enb 172. Ldi IL 102. ABar Goi 70. Zerb Azk 96. Loidi 137. Txill Let 82. Ugalde Iltz 61. Anab Aprika 77. Onaind in Gazt MusIx 146. Uzt Sas 291. Larre ArtzainE 193. En DFrec hay 5 ejs.
azpiadiera-1.1.1
Adiñak berekin / dakar legea: / bizarra labur, ta / gizon-ustea / luze-luzea. Ldi UO 39.
azpiadiera-1.2
2. (c. sg. A; Ht VocGr 355, Añ, Izt 47r, Dv, H). Esperanza; confianza. "Esperar en Dios, esperatu, itxedon, uste izan, ustea ifini " . "Desesperar, [...] ustea galdu " Ib.
Giza ustea, guztia ustel. "Las esperanzas de los hombres" . RG A, 38. Usteak, alde erdia ustel. Ib. A, 24. Eta Zeruko plazeren gozatzeko ustea. EZ Man I 38. Zer izanen da arrazoin eragin dezan zeruko loriaren esperantzak, usteak eta orhoitzapenak? Ax 493 (V 319). Iainko Iauna, ni banago / zure hitzen begira: / bakearen ustea dut / etzaitzu laket hira. Hm 118. Beretuteko usteagaz. BBizk 22. Agur, o zur kurutzea, / zeintan baitatz' en' ustea. O Po 66. Umeak aberasturik utzteko desirak edo zenbait bertze munduko abantaillik ardietsteko usteak. SP Phil 416. Zuen ontasun, zuen plazer, / eta zuen ohorea, / hagitz dire handiagoak / ezen ez gure ustea. 168. Bertzetan hobeki izateko usteak hañitz enganatu ditu. Ch I 9, 1. Zeren oietan dagoen oraingo bizitzaren doatsutasuna ta gerokoaren ustea, ta esperanza. CatBurg 46. Gordeko gaituelako uste andiarekin hau guk egitea. Mb IArg I 133. Uste txar-eko beldurti kezkatuak. Ib. 194. Jesus bere Jabearen ondoren uste guziaz zijoan. Cb Eg II 182.
(s. XIX) Eztauke len baño uste geiago andik urteteko. CrIc 36. Zerurako izango zeratelako uste edo esperanza osoa eduki. Gco I 393. Eskatu degiogun uste andi batekin. AA III 398. Ez dogu guztiz galdu biar topeetako ustia. fB Ic I app., 10. Erromatarrak eurak / datoz axeturik / zapaltzeko usteaz / alde au bertatik. Zav Fab, RIEV 1907, 92. Ez baitugu luzaro egoite usterik ez nahirik oraiko bizi miseriaz bethe huntan. Jaur 191. Laguntza iñondik etorteko uste laburrak zeudela. Izt C 349. Uste ta itxaropen onegaz sendaturik. Ur MarIl 1. Zoro behar gizona ez badu ikusten / geroaren usteak zer duen egiten. Hb Esk 89. Jaunaren eskua, beti bezala, bere alde zuen, eta uste au ondo irten zitzaion. Lard 170. Dirurikan ezin artu, / izanarren ustea. Noe 51. Badut ustea Jainkoa orhoituko dela pagano gaixo haukiez. Prop 1881, 153. Ez dodalako gure euskera / osatuko dan usterik. AB AmaE 5. Ondo aterako zalako uste aundiak. Bv AsL 71. Gizon jakintsuai entzuteko ustea beste baterako gorderik. Ag Serm 412. Ez dogu imini bear uste larregirik geure indarretan. Itz Azald 187.

(s. XX) Laster eginen direlako ustea edo nahikaria ukanki. JE Bur 116. Nere begiak [Jaungoikoa] ikusiko dute. Nere baittan daramat uste au. Inza Azalp 114. Ez dogu, barriz, gitxiagoren / usterik etxe onetan. Enb 90. Nere jakituriaz usterik ba-al dezu? Medikutza utzi nuen gero. Lab EEguna 73. Gaxuak, uste guztijak galduta, nora jo ezekijela. Otx 49. Gure ustea utsean gelditua da ordea. EAEg 19-2-1937, 1107. Irabazi-usteak, ordea, maiz usteldu oi dute gizona. Zait Sof 167. Arrasatek arengan du bere ustea. NEtx Antz 65. Ollotxuak ez eban jakingo nire usterik-eta. Bilbao IpuiB 257. Ikusi-naia bageneukan, baño bertaratzeko usterik ez. Anab Aprika 37. Ba-dugu elburura irixteko ustea. Vill Jaink 123. Mutikoaren gogoa ta maisuaren ustea, ez etozan bat, beraz. Erkiag BatB 27. Muga bakar onen zai egonda / enintzan uts irten ustean. "En esperar no fui falto" . Gazt MusIx 237. Ez uste larregirik kolorean ezar. Zuandor-lore txuriak bertan bera erortzen dira, ahabi beltzak, ordea, biltzen ditute. Ibiñ Virgil 34. Etzuan geiegizko pake-usterik. NEtx LBB 168. Egunak ez du eman / ustearen funtsik. Xa Odol 254. Baiña, zalekeriak zakua zarratatu oi duala-ta, neri nere usteak zarratatu dizkit. Berron Kijote 217. Zoritxarreko gerra etorri zan. Akabo gure usteak. BBarand 112. Onek be niretzat beste askoren ustia edo itxaropena ekarren. Gerrika 86.

v. tbn. Ub 122. Añ EL1 234. Astar II 19. JJMg Mayatz 256. It Fab 40. Aran SIgn 25. Azc PB 245. Ag Kr 86. Goñi 103. Kk Ab I 19. Belaus Andoni 9. ArgiDL 36. Jaukol Biozk 55. Ir YKBiz 109. EA OlBe 71. Etxde JJ 240. SM Zirik 50. Gand Elorri 186. Onaind STeresa 55.
azpiadiera-1.2.1
Confianza que inspira una persona.
Beren uste guzi-guziko kontu-artzalleak ipiñi zituzten. Lard 465. Orregaitik, mikeletien uste andirik euki ez da, burdidunak alegintzen ziran alkarregaz batera ibilteko. Kk Ab I 115. Gure gizonaren nagusiek biziki maite zuten eta aren baitan uste andia ere. FIr 133. Yesusek ordea etzuen uste aundirik aiengan, guziak ezagutzen zituelako. Ir YKBiz 60.
azpiadiera-1.2.1.1
[Zaingo onek] erritar guzien gizatasunean ustea bai baitdu. EAEg 14-10-1936, 45.
azpiadiera-1.3
3. Previsión de la llegada de alguien o algo.
Enian usterik hel eztakidano [herioa] . Tt Onsa 71. Eztauke nire usterik gaur gabeko. Mg PAb 91. Gaberdirarte ez gure usterik izateko. Ldi IL 48.
azpiadiera-1.4
4. (V, G, AN-larr-araq-ulz; Añ, Izt 99r, Dv) Ref.: A; EI 275; Etxba Eib; Elexp Berg .
Intención. "(Con buena o mala) fe, uste on edo txarraz" Añ. "Usterik gabe ala uste izanik egin duzu hori? est-ce par inadvertance ou en connaissance que vous avez fait cela?" Dv. "Orrek etxerako usterik be eztauke; [...] (V-m), ésos no tienen ni idea de ir a casa" A. "Propósito, proyecto, pensamiento de. Ustia da gauza bat, eta aurrera eruatia beste bat" Etxba Eib. "Ustia daukat, sosiguz, aldi baten, itxas onduan egotia" Ib. "Ustia darabigu geure kontura ekitzekua, uezaba beste bagarala pentsaurik" Ib.
Uste ta alegin guziaz ondo limaturik. Cb EBO 63. Gatxen bat zeuri, edo besteren bati egiteko usteaz, juramentu egin-badozu. EL1 129. Ez da orain nire ustia [...] juez baten egin biar guztiak esatia. fB Ic II 164. Projimuari ezetara bere kalterik egin bagarik, ta egiteko uste bagarik esaten danian [guzurra] . Ib. 176. Ez neuke erakutsi gura egiteko ustia ez dodan gauzarik. JJMg BasEsc 19. Neure bizijan bere ez naz juan ara ordituteko ustiagaz. Astar II 125. Urten eban balkoera, eskeko bati deitu ta emoteko ustiagaz. Ur MarIl 116. Jainkoak Jedeonen ustea ikusi nai izan zuen. Lard 128. Usterik gabe zugana beti / nere biotzak narama. Iparg 344. Manresako zentzustea baño leenagoko asmo ta usteak. Aran SIgn 66. Eta azkanera-artean / eztauko [medikuak] usterik / aginduteko Elizan / dagoan gauzarik. Azc PB 278. Eiñ zan ajustia, / kantatzeko ustia. AzpPr 65. Ondasunak ez daitezala izan bide txarretik eginak, Bula onegaz konponduteko uste eta gogoagaz. Itz Azald 118.
(s. XX) Iragarririk Eladitxori, / Matigaz ezkondutea, / arin bai arin erantzun eban, / etzala bere ustea. Echta Jos 232. Nik... mojatarako ustea darabilt. Ag G 283. Onera etortzeko ustea omen du. A Ardi 27. Orretan sartzeko ustia daukok ala? Kk Ab I 93. Ori, asmo bat, uste bat besterik ez da. Eta asmo ta usteakin ez degu ezer egiten. Alz Burr 15. Baiña zelan bildurtuteko ustea daukak ba? Bilbao IpuiB 179. Fabrika batean sartzeko ustea dut. Izeta DirG 108. [Armak] garbi-garbi egiteko ustea ba zuan txolarteren batean. Berron Kijote 41s. Eskolarako ustea edo gogoa izan baleu, ez giñan ainbeste bidean joango ordu aretan. Etxabu Kontu 18. Maiz jaso genituen, usterik onenaz, azal aberatseko ezerezkeriak. MEIG VII 48.

v. tbn. Ud 72. JanEd II 133.
azpiadiera-1.4.1
(Precedido de part.).
Berealaxe artzen dituzte / tokiz aldatu usteak. Basarri 136. Bizkai aldeko jendeak ez du / baju gelditu usterik. Ib. 80.
sense-2
II . (Adj.).
azpiadiera-2.1
1. (Tras sust. o adj.). Supuesto; aparente. v. USTEZKO.
Bat bederak, diuskuzu, begira du hiltzea, / nahiz kristau ezaguna edo arrotz ustea. EZ Man I 13. Erhoaren sinestea, zuhur ustea. "Le fol croit être sage" . O Pr 144. Gihauren obra hun ustek ürgüllütsü erazi ezkitzen amurekatik. Mst III 14, tít. (Ip obra hun ustek ). Ez arren zuzaz, ta ez edozeñez, gauza oietarako fiatu; ta ez zure jakin uste edo prudenzian. Cb Eg III 227. Misterio horik jakintsü uste ürgüillütsier gordatzen tüzün denboran. CatS V. Beren eskola eta abil-uste guziarekin. Zby Pel 79. Eta zunbat ediren zütien [Bastillan] esteiari uste hetarik? Batere. Mde Pr 49. Norbaiten babes billa saiatu bear izan degu, ta zerbaiten laguntza usteak, aurrera eragin digu. NEtx LBB 7.
azpiadiera-2.1.1
(Precedido de part.).
Eta hala zoratu hek / niri egin ustea / bere buruei daroe / ordenatzen kaltea. EZ Eliç 309 (= 'niri kalte egin ustea'). Irabazi ustea galtzen duzu. 'Lo que creíste ganar' . Ax 438 (V 285). Poliki poliki hasten da Maisu Juan ikusten [...] erdi ustela zela zuen jakin-ustea. MIH 168.
azpiadiera-2.2
2. Esperado.
Zuk gizonei baliatzen daroezu nekea, / eta dohaña ematen zureganik ustea. EZ Man II 153.
azpiadiera-2.3
3. (Precedido de part.). (El) que piensa (pensaba, etc.), cree.
Eskarnio egin ustea, gelditu zen eskarniatua. 'La que pensaba burlarse' . Ax 388 (V 254). Zahartu ustea zahartu gabe bere adinik hoberenean hil badadi. Ib. 176 (V 118). Lehoiñ bat luzaro oraiño bizi ustea hill zen. Gy 95.
azpisarrera-1
BERE USTEKO (AN-larr ap. Inza), BERE USTETAKO (G-azp). "Bereusteko, presuntuoso (AN-larr)" Inza EsZarr 176.
azpisarrera-2
BERE USTEZKO. Presuntuoso. "Bereustezkua, vanidoso (AN-5vill)" BU Arano. "Bereusteixko, creído, poseído de sí mismo (AN-olaib)" Osk (comunicación personal). "Bereustezko, creído. Neska gazte oi arront bereustezkoa da" Izeta BHizt2.
Bere ustezko zenbait edo batxillerren batzuk ondotik mar-marrean kozk-egiñ nairik etortzen bazaizkitzu. Berron Kijote 19.
azpisarrera-3
ORAINGO USTEZ (oraiko u. Dv). Según se cree (creo, etc.) ahora.
Ahala dukedanean, zerbeit hobeagorik eginen dut, eta oraiko ustez, heldu den urtean, berri hobeak igorriko dautzut. Prop 1880b, 167 (Dv traduce: "je pense"). Ezen, ez da egia zer nahi mintzairetan trebe zela. Ez ditake egia ere, oraiko ustez segurik. "Croit-on du moins aujourd'hui" . Ardoy SFran 301. Oraingo ustez, gainera, orain ongi irakurtzen da lehen gaizki irakurtzen zena. MEIG I 244.
azpisarrera-4
USTEA EGIN .
(Precedido de gen.). Tomar por.
Aurrak ere etzuten ezagutu aita eta beren iduritan arrotz edo eskale baten ustea egin zuten. Etxde JJ 197.
azpisarrerakoSense-4.1
(Con completiva). Suponer.
Asi ziran mar-mar, eta geienak txarrera jota, oi dan lez, ustia egin eben lapurretan edo beregandu ez ete ebazan dirubok. Kk Ab I 76.
azpisarrera-5
USTEAK EMAN. Parecerle, opinar. "Usteak ematen dit, me parece (B)" Alzo EusHabl 232.
azpisarrera-6
USTEAK USTE. Sean cuales sean las opiniones, las esperanzas.
Bertan sortutako batzordeak ere etzun uste besterik. Baña, usteak uste, arpidea asi da. Ldi IL 103. Esanak esan eta usteak uste, guk ere gehi dezakegu [...] harako Etxepareren ezkutariak bere damatxoari aurpegira ziona. MEIG VI 193.
azpisarrerakoSense-6.1
Usteak uste dirala, nork daki etorkizunak zer gordetzen digun? Ag G 198.
azpisarrera-7
USTEAN Cf. USTETAN.
azpisarrerakoSense-7.1
Pensando que, creyendo que; esperando que. " Etorriko zen ustean nengoen ni (G-azp)" Gte Erd 297. Tr. Aparece tras part. en Dechepare, Axular, Pouvreau, Haraneder, Monho, Goyhetche, Etchamendy, y los meridionales Lardizabal, Orixe y Albeniz. Tras -(e)lako es más frecuente al Sur: lo emplean Ochoa de Arin, Mendiburu, Guerrico, Aguirre de Asteasu, Iztueta, Lardizabal, Beovide, Urruzuno, Apaolaza, Inza, Lizardi, Eguzkitza, Txillardegi y A. Zinkunegi (135) (al Norte lo hallamos en Haraneder y J. Etchepare). Con -(e)la aparece en Etcheberri de Ziburu, Mihura, Eguiateguy, Iturriaga, Mendaro Txirristaka, J. Irazusta y Xalbador; con -(e)n en CrIc, Echeita, Orixe, Barandiaran, Munita, Etxaide, N. Etxaniz, Etxaburu, Tx. Garmendia y B. Barandiaran (111); con -tzeko en Iztueta, Soroa, Arrese Beitia, Echeita, Kirikiño y el septentrional Zubiri; con subj. en Etcheberri de Ziburu, y con -(e)lakoaren en Zaitegi. En algunos ejs. parece darse una elisión del verbo: así en Oihenart (que lo emplea tras sust.), en Elizanburu (tras adv.) o en Bilbao (tras baietz ).
Ene etsaiak galdu ustian ene hona egin dik. E 239. Eta hark Linboetarik alxa zetzan ustean [zeudezen] . EZ Man I 128. Batak berzearekien / heldu zela ustean, / biek Haurra utzi zuten / Ierusalen noblean. EZ Noel 82. Zeren baldin desegiten bazuten [hiria], gerla bat iraungi ustean, bertze handiago bat pitztuko zutela. Ax 30 (V 18). Zalduna senhar ustean zahar nendin ez-ustean. "Dans l'espérance que j'ai eu d'épouser un chevalier" . O Pr 705. Gaizki erraiteko bekhatuari ihes egin ustean, eztira bertzeak faboratu, lausengatu edo mantenatu behar. SP Phil 357 (He 360 ihes-egin ustez). Pekatu dalako ustean edo iritzian. OA 141. Bere osasuna konserbatu ustean osoki gaixtatzen eta galtzen dutenekiñ. He Phil 224. Gehiago bilduko duzulako ustean. Ib. 246 (SP 244 ustez). Jesus biztu etzelako ustean joan ziran. Mb IArg I 294. Jangoikoak [...] onzia ara zuzenduko zuelako ustean. Mb IArg II 352. Ustean baitzen [Maria], guzietarik azkenekoa zela. Mih 32. Erhailek, ustian ohatürik zagoela, bere kezaldian, xüxen hartara ziradian abiatü. Egiat 272. Luzaro bizi ustean / egun hil haitekela. Monho 112. Beste erremedio edo osagarri onak artu nai eztira, bedeinkazinoiakaz osatuko dirian ustian. CrIc 52.
(s. XIX) Besteren onak gurea gutxitzen duelako ustean edo iruipenean. Gco II 65. Etzera aritz, edo gaztañekin borroka asi gizonen batzuek diralako ustean? AA III 377. Seguru zegoala / beregan ustean, / osto jaten asi zan / faza ederrean. It Fab 152. Erdarazkoak diralako ustean dabiltzanak. Izt C 40. Probinzia labur au beingoan ta aixa menperatzeko ustean etorri. Ib. 33. Bat hartu hemen ustean, / hartu bertzea izan dela ustekabean. Gy 13. Eta etsaia zalako ustean, nork bere laguna topatutako lekuan iltzen zuen. Lard 130. Saulen il-berria eraman zuenari, albista-saria artu-ustean, bizia kendu banion. Ib. 185. Orain nenguen ni Zutzaz oroitzeko ustean! Sor Bar 37. Zoin gaizkiago naizen, hobeki ustean! Elzb Po 216. Orainguan guda eramatia Ejitora bertara, obeto aterako ziralako ustian. Bv AsL 213. Largau bagarik [txoria] egan doiala aidean, / andiagoa dan bat artzeko ustean. AB AmaE 280. Zagiak diralako ustean. Urruz Urz 57. Ni lo nengoalako ustean. Apaol 80.

(s. XX) Elizkariak il zan ustean / ziurpetu jakazana. Echta Jos 303. Joan zan Andoni biotza puztuta, Kostantziren baietza entzuteko ustean. Ib. 223. Sanchezek gau artan ipiñita, txalaren ogetabostak be artzeko ustian. Kk Ab I 106. Lan obegorik egin ez nezakelako ustean. Inza Azalp 5. Fortuna egin ustean / herratua naiz ibili. Etcham 46. Egundaino bezala ez diren yostatzeko ustean. Zub 109. Utzi dugun hirian-gaindi goazkelako ustean. JE Ber 90. Leize-abo orren iluntasuna / urbil dagoen ustean. Or BM 60. Gureak eta gure amets zaarrarenak egin zulako ustean. Ldi IL 133 (v. tbn. UO 21). Oraingoz geren baiezkoa opa izan diegu [iritzi batzuei], oien bidez azken-erabakiak iritxiko ditugun ustean. JMB ELG 10. Galdu-ustean [azak] erauzi zitunak, damu du. Or Eus 273. Izen ederra dauko-ta izana ta mamiña be onak diralako ustean dagoz. Eguzk GizAuz 125. Bertsuak txit komeni / dirala ustian. MendaroTx 439. Betirako galtzen zuala ustean bakarrik, erotzeko zorin jartzen zan. JAIraz Bizia 56. Bide ori [...] artuta on asko liteken ustean nago. Munita 110. Biak ere mutil onak diran ustean, guri ere berdintsu zaigu batarekin ala bestearekin izan. Etxde JJ 86. Noizpait geldiune bat izango nuelako ustean bizi nintzan. Txill Let 92. Ia suerte ona daukoan gero! --Baietz ustean noioak beintzat! Bilbao IpuiB 194s. Esku-andiko gizon eginak onduko ziralakoaren ustean. Zait Plat 114. Maitea andik [zerutik] / zeletan dedan ustean. NEtx LBB 381. Bizitzen denak amodioa gaztentzat dela ustean, / zer erran liro gure arteko zoriona ikustean? Xa Odol 303. Soldadu sartu nintzan / Agorraren bostian, / kabo edo sarjento / izateko ustian. (V-gip). Balad 143. Garbi jokatu ez eban ustean [...], zin egitera deitu jakola. Etxabu Kontu 160. Danak ondo izango zeraten ustean bukatzen det karta au. TxGarm BordaB 89. Beste bat ere ezagutu nuan orrela joaten zana nere kontra, bi kilometrotarako arrapatu-ustean. Albeniz 193. Nereak zerbait balioko duelako ustean. MEIG I 237.

v. tbn. Zab Gabon 66. Ag Ioan 182. Noe 89. Tx B I 256. Ir YKBiz 358. And AUzta 76.
azpiadiera-1.1
(V-gip, G-azp-to) Ref.: EI 275; Etxba Eib .
Con el propósito de, con la intención de. " Ustian egon, estar en propósito de. Anka eitteko ustian nago, erri onetatik " Etxba Eib.. Tr. Aparece generalmente tras -tzeko; hallamos algún ej. tras -rako (= -ra joateko ) en Beovide, y tras part. en Balad.
Ez degu beraz bizi behar orain ongi izateko ustean. Ub 154. Bere iru adiskide andi, konsolatzeko ustean etorri zitzaizkanak. Gco I 454. Ezkontzeko itzak emanik edo ustean dagoan alaba. AA II 85. Bearra egiteko ustean meatze zulora sartu. Izt C 68. Isill-isillik abiatu zan, itsumustuan bidera irteteko ustean. Lard 117. Fede-gabeak argitu ta erakusten bizi guztiya igarotzeko ustean. 'Con ánimo de' . Aran SIgn 17. Paperak biralduta / aiek etortzian / gu alkarrekin geunden / ezkontzeko ustian. PE 66. Sartu zan ontzian Siriarako ustian. Bv AsL 105. Afaria tabernan jateko ustean. AB AmaE 279. Babiloniako kalizaren kondarretarañokoa edateko ustean, bertan geratu zan. Arr May 57. Eta al ebanik gitxien esateko ustean, iarraitu eban. Ag AL 102.
(s. XX) Bere lagunari broma bat emateko ustian. Iraola 54s. Kataluñiatik oilo beltz batzuk ekartzeko ustean omen dabil. A Ardi 141. Orri zaar batzuek saltzeko ustean. (Quijote IX) "A vender" . Ldi RIEV 1929, 208. Ta beren uts-egiña zuzentzeko ustean. Enb 163. Alkar menderatzeko ustian, / jaunak, ez gera asiyak. Tx B 105. Bigarren arraun-aldira joateko ustean, etxetik erten. TAg Uzt 165. Bere illoba Eneko [...] neretzako ustean daukala. NEtx Antz 40. Joia asko bere banakartzuzan / zuretzat izan ustian. (V-m). Balad 59. Nere alegin guztiak on egiteko ustean izan dira. Munita 153. An doaz gizona ta mutilla uri aundirantz, euren burdiña txatarrak eroateko ustean. Erkiag BatB 122. Txabola barrura sartu ei jakon [...] aragizko pekatuan jausi erazo egiteko ustean. Alzola Atalak 37. Moldatu ditut broma / jartzeko ustean. Olea 164. Musika taldea be joan zan, itxasontzia txirristaka astean musikea joteko ustean. Etxabu Kontu 200. Operatu ta lengo antzera / ondo lotzeko ustian. FEtxeb 113.

v. tbn. Urruz Urz 42. EusJok 123. Etxeg in Muj PAm 19. Lab EEguna 117. Zait Plat 17.
azpiadiera-1.1.1
Gipuzkoako azoka ta dema geienetan [...], saltzalle asmoan edo erosle ustean [...] azalduko zan. Ag G 127s.
azpiadiera-1.2
b) (Precedido de gen.). En opinión de. "En sa persuasion, bere ustean " Ht VocGr 401. " Nere ustean ez da orrela, a mi ver, a mi entender, no es así" VP 64r. Tr. Documentado desde Dechepare, es poco frecuente al Norte excepto en textos antiguos.
Ene ustian eztut erran desonesta den gauzarik. E 171. Nihor ezagutzen eztut / nik iaun nere gañean, / ezta zuek ere berze / prinzerik, ene ustean. EZ Noel 73. Ezta nihor bitartean / doanean hobira / non ezten bere ustean / ioanen dela Zerura. Arg DevB 100. Izango ezta neure ustean / ain golpe segurua. BBizk 9. Jende itsu aen ustean idolo batzuek ziran Jainko-gizonak, ta besteak Jainko-emakumeak. Ub 37. Neure ustian izan dozu goiz eder ta atsegintsu bat. Mg PAb 137. Gizon zur jakintsuen ustean premia, beartasuna ta estura andie denean. CatAN 43. Beragatik au da, nere ustean, guzientzat Mezaren enzun bide egokiena. AA I 497. Baiñan orain nere ustean / hire gorphutza duk ardura ederrean. Gy 236. [Pedrok Jesus] bere ustean biotz-biotzetik maitatzen zuen. Lard 475. Agaitik erlearen izena betean / Aramaioarrentzat dator nire ustean. AB AmaE 415. Ondo neskatxa piña izan bear du, nere ustean. Moc Damu 16. Nire ustean, geugaz ementxe, geure lanetan, obeto biziko intzan. Echta Jos 81. Onen ustean mundu guzia / dago berari begira. Urruz Zer 76. Eta, ene ustean, ezin zuan ulertu zergatik egiten nion galdera ura. Anab Aprika 93. Aren ustean, inork eztu utsik egiten bere oldez. Zait Plat 115. Anima garbi degu / guk gere ustian. Uzt Sas 298. Beren ustean ongi eginak / zituzten gauza guziak. Mattin 38. Nire ustean orrelangoak / ez diralako lotsatzen. Ayesta 103. Irakurgairen bat zailtzat jotzen dugunean, esan behar genuke ere norentzat den zail, gure ustean. MEIG III 138. Ulib in FrantzesB II 34. Arr GB 40. Zab Gabon 92. Legaz 34. Noe 67. EusJok II 170. JanEd II 106. Imaz Auspoa 24, 145. Enb 161. Ir YKBiz 175. Olea 180. Xa Odol 303.
azpiadiera-1.2.1
Bekatuaren erdian sortzea eta distiratzea, nehoren ustean. Ardoy SFran 185.
azpiadiera-1.3
c) (V; Lar, , H) .
(Precedido de gen.). Esperando, aguardando. "Esperar, aguardar, zai egon, ustean egon " Lar (v. tbn. Añ). " Zeren ustean zaude Iauna ganat bihurtzeko? " H. " Nere ustean dagoz, me aguardan (V)" A EY III 242.
Oi luze deretxanori / ze bego ene ustean. Lazarraga A24, 1196v. Zizilia andia da / isleen artean, / orain zabal jarri <g-> da / zure ustean. FProsp 65ss. Ierusalen negarrez / lauren urtean / zure ustean dago / etsaien artean. Ib. 73ss. Bethi herioaren ustean eta beldurrean bizi bazare. Ch I 23, 6. Batzarre [...] zeiñen ustean ta zai zeuden hiri guziak. Lar Fueros 225. Zeru berri batzuen eta lur berri baten ustean gaudez. He 2 Petr 3, 13 (Lç begira egon, TB igurikatu, Dv iguriki, Ol zai egon, Ker, IBe zain egon, IBk itxadon ). Zu zera etortzeko dagoana, edo besteren baten ustean egon bear ote degu? AA III 507. Espiritu Santuaren zai edo ustean Jerusalenen zeuden. Lard 480.
azpiadiera-1.3.1
(Lar, ).
En la esperanza de, con la esperanza de. "(Andar con la) esperanza de algo, zerbaiten [...] ustean ibilli " Lar, .
Bekaturik ez egitea [...] ez ondasunen ustean, ez ondasunak galtzeko beldurrez. AA III 510. Sos zikhin baten ustean, hainitz gehiago galtzen du. Dv Lab 25. Apari onaren ustean alai. Ag G 228. Etzaitezela egon / gauz orren ustian. Olea 192.
v. tbn. FEtxeb 151.
azpiadiera-1.3.2
(Precedido de tema nominal nudo).
Zorion ustean ez ote dut zorikabe aundiagorik topatuko? Etxde AlosT 37. Biguna baita uztarria ogi-ustean dagoenarentzat. Azurm HitzB 64.
azpiadiera-1.4
d) (Con gutien, etc.). (Cuando menos) se espera(ba). Cf. ejs. del tipo gutien uste zenean s.v. uste izan. Tr. En la tradición meridional sólo se documenta en Uztapide.
Gutienikan ustean / gabetzen da guziez. Arg DevB 98. Hillen gare beraz gutien uztean. Lg II 84. Asko nahigabe ethorriko zaizko gutien ustean bihotza kherestasunez bethetzerat. Dh 194. Gutien duen ustean / bera dagola eroria. Gy 64. Gutien ustean gaitzak eramaten ditu. Dv Lab 155. Gutienik ustean / ixilikan jinik. Zby RIEV 1908, 770. Noiz eta ere gutien ustean berriz afera piztu baita. HU Zez 47. Etzen guti harritu, gutienik ustean, bere anaiarekin bide gurutze batean buruz buru egin zuelarik. Zerb Gerlan 68. Gutxiena ustian / dator eriotza. Uzt Sas 298. Ausikiko gaituzte gutien ustean. Xa Odol 256. Jasan-gaitz batek ordaintzen zuelarik, gutienik ustean, aintzinekoa. Larre ArtzainE 137 ( ib. 344 gutien ustean ). Monho 132. Hb Egia 31.
azpiadiera-1.5
e) (En oraciones negativas, con sujeto explícito). Sin esperarlo.
Satanek hik ez ustean / baharama berekin. Arg DevB 122 (cf. EZUSTEAN s.v. ezuste ).
azpiadiera-1.6
f) Con fama (de).
Baña geroago ta gaitzago egiten zitzaion Konfesoreari agertzea, zeren zegoan Santu baten ustean. Mg CC 117.
azpiadiera-1.7
g) "Fiar, vender fiado, epetan saldu, ustean saldu " .
azpiadiera-1.8
h) Al parecer.
Biak ziren euskaldun zintzoak ustean. Xa Odol 179.
azpisarrera-8
USTE HANDIKO (aundiko V-gip). Presuntuoso. "Uste aundiko personak etxatak gustatzen" Elexp Berg. " Hori uste haundiko pertsona den " ZestErret.
azpisarrera-9
USTE-HAUSTE.
Bere eder eta itz-leunak bereganatzen ditu biotzak, bere serbitzura ta maitasunera beartuaz; baiña, bere arrokeri ta uste-austeak, etsipen-ondoraiño irauzten ditu. "Desengaño" . Berron Kijote 139.
azpisarrera-10
USTE BAINO. v. uste izan.
azpisarrera-11
USTE-BEHARRIK (Estar, etc.) obligado a pensar.
Are gaur-gaurxe, uste dute zenbaitek, edo ala uste dutela uste-bearrik gera, Ikasbide zaar orreri yarrai bear gatzaiola, mendeen ondarreraño. Ldi IL 54.
azpisarrera-12
USTE BETE. Confianza; esperanza. "Confianza entera, uste betea" Izt 28r.
Umiltasunaz eta uste beteaz mesedeak berari eskatzeko. CatAN 32. Zeugan, Yauna, daukat uste bete betea. EL2 166. Nogana juan ginaitekez uste betiaguagaz geure Aita maite, laztan gaituzanagana baño. Astar II 251. Jasoten ditugula beragana geure biotzak uste bete edo konfiantzaz beterik. JJMg Mayatz 142. Pekatu egin orain bere odolagaz parkaziñoia jaristeko itxaropen eruagaz, jarraitu pekatuari erijotzaraño uste bete onegaz. Ur MarIl 111. Eregi nozubelako leku ain goratura, iminijaz nigan zeuben ustebetia. " Confianza" . (1854) BBatzarN 173. Lenengoa [birtutea] bakoitza bere buruaren uste-ezean, eta bigarrena berriz Jainkoaganako uste betean [zimendatzen da] . Aran SIgn 114. Uste betearekin edo konfianzarekin eskatzeko. Legaz 22. Jaungoikoa semearen uste beteagaz maitetutea Aita legez. Itz Azald 69. Uste betez itxaro det. KIkG 84 (v. tbn. KIkV 115). Datorrelako beren maitiaz / bikoiztuteko uste betiaz. Enb 203. Erodaren eskubetatik, eta judarren errijaren uste betetik atera naula. Arriand Act 12, 11 ustekari ).
azpisarrera-13
USTE-BETERIK. Con toda confianza.
Euzko-gogua "Jel"-bidez dua / elbururaño uste beterik. Enb 61.
azpisarrera-14
USTE BEZALA. v. uste izan.
azpisarrera-15
USTE EGON. "(R-uzt), estar aguardando" A.
azpisarrera-16
USTEETAN.
azpisarrerakoSense-16.1
a) (Precedido de gen.). En opinión de. v. USTEAN (b), USTETAN.
Beren usteetan gaitz edo kulparik etzutela. Lard 57. Nere usteetan Jaungoikoak zu basauntza baño maiteago zaitu. Arr GB 63. Nun ere bere ustietan, Jaungoikuaren itzaren biartasun aundiaguan arkitzen zan jendia, Italian baño. Bv AsL 103. --Gazteenak [emakumeak]? --Gazteenak ezpada're. --Ederrenak? --Beren usteetan. Urruz Zer 42. Euren ustietan ondo kantatzen ebelakuan. SM Zirik 117.
azpisarrerakoSense-16.2
b) Creyendo que. " Ustietan edo ustetan egon, uste izanez egon. Zuen ama gaur bazkaltzera joango ziñaten ustietan zeuan " Elexp Berg.
Onetan buru ariñen señak ematen dituzte, jakintsu aundi diralako ustietan. Bv AsL 201.
azpiadiera-2.1
Con la intención de.
Ala egiñgo zuela, agindu zion, gero [...] bere promes guziai aisa eta erraz utsemateko usteetan. Arr May 85. Gurutzearen adoratzalle guziak ondatu, eta desegiteko asmo eta usteetan. Ib. 174. Orregaitik joaten dira atxetara [...], ordu alai batzuk igaroteko ustietan. Ag Kr 140. Ara, zerbait zertzeko ustietan nagota. Ag G 145.
azpisarrera-17
USTE-EZ.
azpisarrerakoSense-17.1
a) ().
Inadvertencia. "Inconsideración, uste eza, oarkera bagea " .
azpisarrerakoSense-17.2
b) Desconfianza.
Lenengoa [birtutea] bakoitza bere buruaren uste-ezean, eta bigarrena berriz Jainkoaganako uste betean [zimendatzen dira] . Aran SIgn 114.
azpisarrerakoSense-17.3
c) (Adj.). Inesperado.
Atsegiñik asko demaio gogo eder-minbera orori noizean beingo goxoki uste-ezak. Markiegi ( in Ldi IL 8 ).
azpisarrera-18
USTE EZ BEZALA v. uste izan.
azpisarrera-19
USTE-EZIK.
azpisarrerakoSense-19.1
a) Inesperadamente.
Udaberri, uste-ezik, / arki dut basoan. "Impensadamente" . Ldi BB 56. Aspaldian barruan eban asmoari bapatean, uste ezik, itzetik ortzera, izakerea emon leikeola gogartuaz. Erkiag Arran 90.
azpisarrerakoSense-19.2
b) Inadvertidamente.
Izketan ere eiztari den ark / itz erdiño bat du aski; / gaiñerakoa Gerriederrek / uste ezik dezake jalki. "Sin darse cuenta" . Or Eus 81.
azpisarrera-20
USTE EZ-USTEKO.
Uste-ez-usteko eizea: besterik zer esan? "Tu caza ha sido completamente inesperada" . Or Eus 48.
azpisarrera-21
USTE GABE. v. ustekabe.
azpisarrera-22
USTE GABETANIK. Sin darse cuenta.
Eta gure oreña / alderdi batetik / agerian jarri zan / uste gabetanik. It Fab 153. Onrak eta itz leunak kilikatzen dute birtutia, eta uste gabetanik umiltasunian egiten dira erorte mingarriak. Bv AsL 197.
azpisarrera-23
USTE GABETARIK, USTEKABETARIK.
azpisarrerakoSense-23.1
a) (S ap. Gte Erd 46).
Inesperadamente. v. USTEKABERIK.
Zori onez naizen othoi bathu sainduarekin, / ustekabetarik egun alunzioarekin. EZ Man II 91. Urean zelarik, / uste gabetarik, / gizon ez bada jaun, / hor jin kaxketadun. Ox 129. Egun batez [...], uste gabetarik, lege-gizona Hargainerat etorri zitzaioten. JEtchep 61. Bein solasa xehekiegi heda, gero pikorka laburt, eta uste gabetarik bet-betan hauts. Lf ( in Zait Plat XIII ). Hatzamanik izan dütük / mendian, uste gabetarik. Casve SGrazi 112.
azpisarrerakoSense-23.2
b) Sin darse cuenta, inadvertidamente; involuntariamente. "(Par) inadvertance, uste gabetarik " T-L.
Burrego batek lehertu baitzion begia, uste gabetarik, gobernadorearen adiskide bati. Jnn SBi 99. Mihia lerratzen bazaio uste gabetarik, larderia zazu eztakit zer egin balu bezala. HU Aurp 202. Beren azken sosñoak uste gabetarik jaten dituzte. JE Bur 105. Eta ondarrik gezurño hau, niniak uste gabetarik klixk ilhuntzen zauzkitzula. Ib. 92. Aldi huntan, uste-gabetarik, Jon Doni Petrik athea erdi-idekia utzirik. Barb Leg 67. Uste gabetarik xokolet-ttintta bat hunkitu baitu eriak. Lf Murtuts 10. Nun ez nizan uste gabetarik mozkortu. JEtchep 75. Beharbada ustegabetarik egina zen. Bibl Gen 43, 12 (Ol ustekabez ). Ez dudala ustegabetarik ezarria aipamen hori. Larre ArtzainE 251.
azpisarrera-24
USTE-GALDU. Desesperanzado.
Neskazar uste-galduak orain billa dute. / An danik iñor ez bedi uztarkide-gabe. Or Eus 58.
azpisarrera-25
USTE GUTXIENEAN. v. USTERIK GUTXIENEAN.
azpisarrera-26
USTE IZAN. v. uste izan.
azpisarrera-27
USTEKO.
azpisarrerakoSense-27.1
a) (Lar, Dv (que cita a Lard), H, A). (Precedido de sust.). Supuesto, presunto; aparente. "Presunto, presunta" Lar. "Padre putativo, aita ustekoa" Lar y Añ. "Usteko (V?, FSeg), reputado, presumido" A. v. USTEZKO.
Egongo ziñate prest eskatuteko Jangoikuari zeure arerijo ustekua gaiti. Mg CO 70. Joan zan au lagun batekin eri ustekoaren etxera. AA I 252. Ama maite ta Aita ustekoarekin Herodesen persekuziotik Ixitora iges egitean. Echve OngiB 73. Bidaramunean ikusi zuenean karrikan igarotzen bere kontrario ustekoa. Izt D 172. Gure etsai edo etsai-ustekoen kontra. Lard 459. Aita-usteko gizon eldu bat. Ib. 368. Andregai ustekoan / ez da apartekoa. PE 65. Bere Aita ustekoaren azken-orduan oni lagundu zionean. Arr Bearg 45. Asko ikusi duan gizonak beti daki zerbait, eta sarri jakintsu usteko askok baño geiago. Ag G 3. Alotegabe zetorkion beraz gurenda ustekoa. J.M. Tolosa EEs 1913, 209. Beartsu ero-ustekoak Santa Agedan sartzeko. "Presuntos dementes pobres" . ForuAG 319. Ez det uste orrek eingo lukenik / bale usteko kalia. EusJok II 156. Errudun ustekoak errurik gabe geratuko balira. EAEg 7-11-1936, 238. Beste jainko txiki edo jainko-usteko izakien edo indarren siñeskerak. Vill Jaink 23. Eta lagun usteko aiek, ote tartean gordeta egon. Alkain 132. Adiskide ustekoak murgildu zuen putzutik ateratzen. MEIG I 183. Gure su-ri dagokion georgierazko kideustekoak horixe, 'erre' alegia, adierazten du, oker ez banabil. MEIG VI 122. Gaizkile ustekoa batek atzi, besteak gorde giltzapean. MIH 321.
azpiadiera-1.1
(Precedido de adj.). Cf. handiusteko.
Izan leitekez gurarijak [...] geure ustiak ontzat daukazanak. Ta, geure goguan on ustekotzat sartuta dagozan gauzeenak. fB Ic II 252. Gizon jakinti ustekoai entzun izan diotet. Izt C 30. Abill usteko ori / tonto gertatu zan. EusJok II 23. Azkar-usteko bat irten zitzaion bidean. EgutTo 24-8-1921 (ap. DRA ). On-ustekuak baziran baño / ura zan ango nagusi. Tx B II 37. Nexka petral orrek, zenbait neskatxa zintzo-usteko jantziko lituzke. NEtx LBB 140. Ondo badakit on usteko askok / eman duala naiko lan. Insausti 311. [Hitz] kutsatuen truk zahar garbiak, edo garbi ustekoak, usatzen genituen. MEIG VII 38.
azpiadiera-1.2
(Precedido de part.).
Gari garbitu ustekua, zorroturik, darue bolu edo errotara. Mg PAb 151. Gaia nahikoa bildu nuen [...], baina gero, bilduak edo bildu ustekoak argitaratzerakoan, ez nuen ohiturazko martxa segitu. MEIG VI 138. Nola agertzen diren gertatuak eta gertatu ustekoak "kondaira" honetan. MEIG I 255.
azpisarrerakoSense-27.2
b) (Precedido de gen.). (Lo) que piensa, que puede imaginar.
Amak ostera ezeukan buruan Riktrudisen usteko gauzarik, eta egin zituan itzak zerbait esateagaitik egin zituan. Ag AL 72.
azpisarrerakoSense-27.3
c) (Precedido de gen.). De la opinión de (que).
Ilgo dala, orixen ustekoak dira danak. Onaind STeresa 47.
azpisarrera-28
USTE-MIN. Celos.
Zitalki aipatzen bait-zituan Grisostomok bere uste-miñak, susmo txarrak eta urruti-bearrak. Berron Kijote 158. Bere uste-miñetan irudikorturik. Ib. 158. Ez da doakabez edo uste-miñez illa izango. Ib. 161.
azpisarrera-29
USTE ON.
azpisarrerakoSense-29.1
a) (V, L) Ref.: A; Lh. Buena opinión (que se tiene de alguien); confianza (en una persona). "Ascendiente, reputación" A. "Bonne opinion" Lh.
Uste ona behar dugu bertuteen ondoan dabiltzan guziez, hainitz eskas egiten dutelarik. SP Phil 185 (He 187 siñheste on). Urlien uste onean eta ahotan [dabillen gauza da gure ohorea] . Ib. 198. Jente artian uste onian beguan, egiten jako injuria andi bat. CrIc 93. Zabalduten dau euren aurrian bestiagaitik dakijan gatx guztija, eta galzen dabee leen beragaitik eukeen uste on edo estimazinoia. Astar II 188. Karlistak, geienak, beren buruzagienganako uste ona galdu zuten. Or SCruz 35. Euzko Udalei eta Euzko Ziñegotziei gure uste on guzia opa diegu. "Nos inspiran confianza" . EAEg 18-12-1936, 327. Bere ugazamak artutako morroi-neskametan uste-onik ezpaitzun. Etxde AlosT 56. Etxean, bere uste-onaren jabe Mattin bere illoba zan. Etxde JJ 39. Nere ongillearen uste onak galtzea, mingarri zait alde batetik. NEtx Antz 41. Diranak eta ez diranak su-emalletzat artzen ba ditugu, nora goaz bide hortatik? Uste ona izan bear dugu, ta ez beti gaizki pentsa. Lab SuEm 177. Ala, eta berez ba du nonbait [Mitxelenak] Euskaltzaindiaren itzal eta uste-on zintzoa. (In MEIG IX 52 ).
azpiadiera-1.1
Esperanza, confianza.
Zere uste ona baliatu zaitzu; ondu dira zure begiak; idiki zatzu ta ekusiko dezu. Mb IArg I 220. Zeruko ondasun guziak irabazteko uste onarekin. Ib. 310. Jaungoikuagan uste ona ta konpijantzia galdu bagarik. fB Ic III 277. Azertetako uste onagaz. Ib. 317s. Zure uste onak sendatu zaitu. Lard 390. Dena fedez eta uste onez beterik. Goñi 62. Uste onez eskatu dagiogun. Or Tormes 113. Emari aulkira, beraz, uste onez yo dezagun. Ol He 4, 16 (Ker uste onez;seguranzarekin, He fidantziarekien, TB ausartziarekin, Dv lotsarik gabe, IBk, IBe uste osoz ). Uste on izan eta aurrera gogor. Zait Sof 35. Ala izateko naiak txoperraren abindua uste onez ar-erazi zidan. Anab Aprika 67. Uste-on dezala nik deitu diodanak. "Confíese" . Berron Kijote 161. Ba-dau uste onik Jaunagan. Onaind STeresa 94s. Izan uste on Jaungoikoagan. BAyerbe 163.
v. tbn. Inza Azalp 103. Ir YKBiz 98.
azpiadiera-1.2
Leku ezagunean uste-on izanda, geiegi sakondu bide zan laiño galgarrian barrena. Etxde JJ 257.
azpisarrerakoSense-29.2
b) Buena intención. "De buena fe, uste onagaz (onean) ezkonduko balira " Izt 33v.
Noberak ondo ezkonzen dala uste izan arren bere, eztau uste onak ezkonzako inpedimentua kenzen. Oe 151. Jaungoikuaren legia erakusteko uste onagaz plumia eskuban artu. fB Olg 94. Esan deutsazu ez jakinez ta uste onian lagunari meza egunian ez dala meza eguna. fB Ic II 172. Uste onakin izan bazan be / egin zenduan lan ori, / ixil ôn diran txori guziak / jarri dituzuz kantari. BEnb NereA 82.
azpisarrera-30
USTE ONEKO.
azpisarrerakoSense-30.1
a) Confiado.
Loturea Nikanor-en kontura utzi, ta an doa kristiñau uste oneko axe. Erkiag BatB 181.
azpisarrerakoSense-30.2
b) De confuianza.
Ginebrako Itunbenaren 43gn. atalak aitatzen dituan "uste oneko gizon" izan ditezke Gurutze Gorriaren bazkideak, guda-espetxeari buruz. EAEg 1-6-1937, 1741.
azpisarrera-31
USTE OSO.
azpisarrerakoSense-31.1
a) (Añ, H). Confianza; esperanza. "Confianza, uste oso betea" Añ (cf. USTE BETE). "Uste osoan naiz bada ethorriko zarela" H.
Orienpetik bere burua ateratzeko uste osoa. Mb IArg I 245. Zugan Erregiña andi, ta Amandrerik onena, nere uste osoa eta segurua daukat. Cb Eg III 294. Ongiak uste oso batekin itxodoten ditugula. Ub 173. Etzinian bart etzun nire penzudaan, edo nik iratzartuko zendudazalako uste osuan? Mg PAb 116. Eta bear duenik ukatuko eztielako uste osoan dauden. Gco I 410. Probidenziaren besoetan uste oso ta sosegu andiarekin atsedetea. AA III 302. Parkazinoiaren uste oso bategaz eskatu biar deutsa. fB Ic III 278. Uste oso eta bildur onen artian ibili biar gara. Astar II 15. Eta mendi illezkor oetan dauka [Gipuzkoak] bere uste oso betea, gordeko dutela oraindaño bezala aurrera ere. Izt C 32. Esan egijozu ardura baga ta uste osuagaz. Ur MarIl 115. Lagunduko zion uste oso-osoa arturik. Lard 36. Jaunaren begirunde maitean uste osoa ipiñirik. Aran SIgn 87. An arkituko zualako uste osuan ontzi bat. Bv AsL 123. Erregutu bear deutsegu uste osoagaz. Itz Azald 76. Zure ontasun negurri-gabean uste osoa jartzen degu. ArgiDL 67. Eskatzen duguna irixteko uste osoan bear dugu eskatu. Inza Azalp 128. Uste osuan gagoz / goian zagozala. Enb 44. Galduko enozun uste osua daukat zeugan. Otx 74. Ene barreneko mingostasuna uste osoko lagun bati agertzeko. Etxde JJ 104. Zure yakitatean uste osoa dugu. Izeta DirG 37. Adiskideen naibage aringarri izan zitezkean uste osoan. Zait Plat 101. Baiña ba-dator eguna, ontan uste osoa dugu. Vill Jaink 38. Uste osoz beteta jarri Mariaren magalean. MAtx Gazt 101. Ez jarri bada uste osorik / emengo laguntz motzetan. Olea 230. Izan dezagun uste edo konfiantza osoa bertako Zuzendari dan Ariznabarreta'tar Josebagan. Agur 18-11-1972, 7. Baña uste osua daukat arreba monjiak gorde ebala eta agertuko dala. Gerrika 85. Galdu da alde guztietan haurtzaroko uste oso hura. MIH 89. Emakume batek alaba zaharrenagan dauka uste osoa, harengan ikusten du bere burua gazteturik. MEIG I 163.
v. tbn. AB AmaE 29. Arr May 14. KIkV 48. KIkG 31. Ir YKBiz 129. Anab Poli 71. NEtx Nola 34. Onaind STeresa 38.
azpisarrerakoSense-31.2
b) Intención, propósito.
Dua Sazerdotia mezatara, ifinten dozu zuk bere intenzinoe edo uste osua al daizun onduen enzuteko. Astar II 199. An dijoa Jesusen Konpañiak Warastinen zedukan Kolejiora, aratzen zan bezañ laster konfesatzeko uste osoan. Arr May 70.
azpisarrerakoSense-31.3
c) Opinión.
Beraren landare Persiatarraren antzekorik ere Beasaingo mendian ezin izan zitekealako uste oso betean. Izt C 166.
azpisarrera-32
USTERA (Precedido de gen.). En opinión de. "Zure ustera zer gerthatuko da?, à votre avis qu'arrivera-til?" Dv.
Neure ustera ala dela. (Monreal, 1598). ReinEusk2 138.
azpisarrera-33
USTERAKO (Precedido de gen.). En opinión de. "Ene usterako, gauzak gaizki itzultzera dohazi" Dv.
azpisarrera-34
USTERIK. v. uste izan.
azpisarrera-35
USTERIK EZEAN. Inesperadamente.
Abere basatiren bat usterik ezean agertzen bazaio. Ag G 152. Usterik ezean eta bat-batean, izar barri bat agertu da. Alzola Atalak 84.
azpisarrera-36
USTERIK GABEKO. Inesperado. "Usterik bakua zure etorreria" Etxba Eib. v. USTEKABEKO.
azpisarrera-37
USTERIK GUTXIENEAN, USTE GUTXIENEAN. Cuando menos se piensa. "Parabolako lapurra bezela, usterik gitxienian agertu da" Etxba Eib. v. USTEAN (d).
Soldaduak armakin / zai aldamenean, / egurra emateko / uste gutxinean. FrantzesB I 80. Usterik gitxieenian illda. JJMg BasEsc 277. Iturriaren urak usterik gitxienean kukuldutzen direalako. Izt C 87. Usterik gutxienian ta uste gabe, Jaungoikuari geron egite guztien kontua biarko diogula eman. Bv AsL 149. Usterik gutxienian etorri zitzaioten zelatari edo aguazilla. PArt ( in Bil 171 ). Usterik gutxienean Jaunak zerutik biraltzen digun doaia. Ag G 269. Eta usterik gutxiyenian [...] bat batetan sartuko zaizkizu salan bi arpegi gaiztoko. Iraola 39. Ama sar daiteke usterik gutxienean. Etxde JJ 110. Usterik gitxienean ez dau artuten ba itzelezko makillada bat buru-buruan. Bilbao IpuiB 242. Ara bai ta, usterik gutxienean, non agertzen dan bein batean Martzela. Berron Kijote 138. Etorri litzaioke mendian bertan gelditzea usterik gutxienean. Ostolaiz 82.
v. tbn. JAIraz Bizia 63. Anab Poli 65. MAtx Gazt 52.
azpisarrerakoSense-37.1
Alaere usterik gutxiena danean an, edo emen agertu oi dira gizon ollakoiak. AA II 100. Ta usterik gitxien dogunian, dei egingo deuskubeela Jaungoikuaren aurrera. fB Ic III 264. Izango dira [ikusgarri itzal] oneek, munduan usterik gitxien danean. 2 44. Usterik gutxiena / guk degun orduan. It Fab 89. Zelan usterik gitxijeen ebanian geratu biar eban pekatuan illik. Ur MarIl 31. Etorri lezake, usterik gutxien degunean, lurrean ere eriotzako ordua. Apaol 49. Usterik gitxien danean kenduten deutse estalkia. Ag AL 79. Usterik gitxien ebenian... "dra-dra-dra", entzun zan zarata bakan bat. Kk Ab II 87. Baiña usterik gutxiena danean izaten da emen aberia. Insausti 221.
azpisarrerakoSense-37.2
Iñork usterik gitxiena daben tokian. Izt C 156. Jaungoikoak aiek usterik gutxiena zuten lekura eramaten zituela. Goñi 24.
azpisarrera-38
USTETAN.
azpisarrerakoSense-38.1
a) (Precedido de gen.). En opinión (de). " Nere ustetan (G-azp-goi)" Gte Erd 240. v. USTEAN (b), USTEETAN.
Esan egiguzu zerk, zure ustetan, il zituan zure guraso zorionekoak. Apaol 79. Zeure ustetan Aitz-barrengo burrukaria gizon txar, malzur, dongaren bat izango zan. Ag AL 74. Bere ta gurasoen ustetan aitamak baño argi geiago dualako. Ag G 221. Bere ustetan an inguruko miñgaiñ berritxuak zioten beziñ itxusia, beiñepeiñ Braulia ainbatekoa etzan. Urruz Zer 89. Ogei bertso bilatu baietz beren ustetan Yauregirena baño yatorragoak. Ldi IL 83. Bere ustetan Piarres ez ukan auzi ortan amor emateko gizona. Etxde JJ 80. Apaizeriak irin bereko dauzka sineste bat den espiritismua, okerra Elizaren ustetan, eta jakintza bat den parapsikologia. Mde Pr 318. Esaidazu zure ustetan nor ote liteken miresgarriago. Vill Jaink 41. Zure gurasoak, berriz, ez dira, zure ustetan, aldaketa ontaz jabetzen. MAtx Gazt 30. Nere ustetan ondo juan dira / auteskundean juzkuak. Lizaso ( in Mattin 26 ). Aurra ondo eldu da / amaren ustetan. Uzt Sas 33. Gauza onetxek jentil-usaia dario, nere ustetan. Berron Kijote 146. Bere ustetan, gurasoena eginda zeukan. TxGarm BordaB 92. Aski egin zuten gipuzkoar horiek, gehiegi, zenbait gipuzkoar zintzoren ustetan, besteri amore emateko. MIH 392.
azpisarrerakoSense-38.2
b) (Precedido de -t(z)eko ). Con la intención (de).
Euskalerrira ioateko ustetan egozan. Ag AL 127. Ezkongei nago ta ezkontzeko ustetan nabill, neugaz pozik biziko dan lagun baten billa. Ag Kr 119. Irabazteko ustetan etorriko itzan. Ag G 93. Baliatzeko ustetan artu dituan zugaitzak. EAEg 6-3-1937, 1218. Aski moduz eta neurriz mintzatu ginen, batasun bidean jar gintzazketen zenbait errepide nagusi erakusteko ustetan edo. MIH 376.
azpiadiera-2.1
(Precedido de part.).
Antxintxinka batean sukaldera jatxi zen etxekoandre ta seme-alabei buruak berotu ustetan. Etxde JJ 47. Sarriako arta-soroari jorratu-aldi bat eman ustetan. Ib. 78.
azpiadiera-2.2
(Precedido de -(e)lako, -(e)n, -(e)la, etc.). En la opinión (de que), pensando (que); con la esperanza (de). " Ustetan egon, uste izanez egon. Zuen ama gaur bazkaltzera joango ziñaten ustietan zeuan " Elexp Berg.
Baia nago ustetan alaba eta nitarik eskiten eztiona, eztiola eskinen ñortarik iri kontan. Mdg 129. Topo eginda beira jarri naiz / sorgiña zalako ustetan. Tx B II 35. Gaitz-erdi izango dalako ustetan daude. Munita 64. Zorionaren atetaraño eldu ustetan, ukaldi batez, erio luze ta neketsu baten atzaparretan erori zan. Etxde AlosT 39. Apaiz bezela zintzo jokatzen zuten ustetan, araudi berriari ziñezko aitorra eman zioten. Etxde JJ 20. Munduz-mundu zebillela erromes bere ogenaren barkapena iritxi ustetan. Ib. 241. Berorren morrontzara etortzeagatik utzi nituan nik nere lurralde, emazte ta seme-alabak, geiagorako ustetan, ez gutxiagorako. Berron Kijote 217. Sartu behar nuelako ustetan abiatu nintzen. MIH 376.
azpisarrera-39
USTE-TXAR-MIN. Celos. v. USTE-MIN.
Ez bait-du iñorengan ustetxar-miñik sortu bear iñor maite ez duanak. Berron Kijote 161.
azpisarrera-40
USTE-USTEAN (Intens. de ustean). (Estar, etc.) en la opinión de.
Arantzazuko Ama maitearen ganako omentasun onetan guziak gogotsu lagundu naiko dutela, Komisio au uste ustean dago. "No le cabe ninguna duda" . (1920) ForuAG 337.
azpisarrera-41
USTE-USTEKABE. v. ustekabe.
azpisarrera-42
USTE-USTETAN. En la esperanza.
Uste-ustetan euki izan banu, gezurti izango nintzan. "Si yo le entretuviera" . Berron Kijote 160.
azpisarrera-43
USTEZ.
azpisarrerakoSense-43.1
a) (V-gip ap. Elexp Berg; Ht VocGr, H). Pensando, creyendo que; esperando que. "Croyant" Ht VocGr. "Ustez ondo ein nebalakuan da azkenian kalabazia" Elexp Berg. v. USTEZ ETA. Tr. Documentado desde Dechepare, es de uso gral., aunque algo más frecuente al Norte. Aparece precedido de participio en Dechepare, Leiçarraga, Axular, Oihenart, Lizarraga de Elcano, Etchahun, Hiriart-Urruty y algunos occidentales modernos como T. Agirre o Erkiaga. Con oración subordinada como complemento, aparece con el suf. -(e)n en Leiçarraga, una carta de finales del s. XVI, Oihenart, Tartas, Haraneder, Maister, MarIl, Hiribarren, Laphitz, Elizanburu, J. Etchepare, Arradoy y Xalbador, y en los meridionales Echeita, Iraizoz, Anduaga, Z. Moso y Gerrikagoitia. Con -(e)la lo emplean al Norte Leiçarraga, Etcheberri de Ziburu, Pouvreau, Gasteluçar, Etcheberri de Sara, Haraneder, Eguiateguy, Goihetche, Inchauspe, Arbelbide, Hiriart-Urruty, J. Etchepare, Mirande y Etchebarne, y Al Sur GavS, Iturriaga, Xenpelar, Iturzaeta, F. Irigaray, Orixe, Bilbao y B. Enbeita. Hay -(e)lako en Pouvreau y J.J. Moguel, -tzeko en Cardaberaz, CatLan, Ubillos, Arrese Beitia y Echeita, y ezen en Axular. En Lazarraga aparece seguro ustez, seguramente con elisión vbal.
Mundu honek anhitz jende enganatu darama, / iagoitikoz bizi ustez haren sehi dabiltza. E 99. Eta hura begira zaien zorrozki, hetarik zerbait rezebitu ustez. "Esperant" . Act 3, 5 (He, Dv ustez; TB igurikiz, Ol zai ). Herresta zezaten hiritik kanpora, ustez hila zen. Ib. 14, 19. Hark ustez ezen baratzezaina zela, diotsa. Io 20, 15 (He, TB, Dv ustez, LE ustés; Leon ustez eta ). Seguro ustez ez nioean / bapere prebenidurik. Lazarraga B12, 1179v. Ustez Baionara etorri direnek zerbait berri obeto dakiten anbat tardatu dut gastigatzera. CartEsp 461. Damu hartu dut neure laguna laudatzen aditzeaz ustez ezen haren estimak eneak gutitzen zuela. EZ Eliç 159. Hasi zen [...] bere leheneko zamaren [...] handitzen, ustez ezen halatan arinduko zeikan. Ax 85 (V 58). Merkatariak irabazi ustez egiten du [...] hanbat [...] ioan ethorri. Ib. 492s, V 319. Egunez egun irabazi / ustez zutan ordaria. O Po 42. Ustez naiteen / hel erortera / zu zirateen / leku berera. Ib. 46. Geiago bilduren duzulako ustez. SP Phil 244 (He 246 ustean ). Ustez iadanik saindu batzu garela. Ib. 479 (He 486 ustez [...] garen ). Ustez hura zen Alexandre. Tt Onsa 130. Ustez audala kausituko / joaten nauk eskuiñ aldera. 178. Ustez ezen franzesezko mintzairan bezala eginez, ederkiago mintzo direla eskuaraz. ES 134. Ustez obligatuak garela. He Gudu 85. Ustez hetan goguarik emaiten eztiana atzamanen dian. Mst III 39, 2. Dote laburra opa eutsan, gero geituteko ustez. Cb EBO 43. Inguruka, ustez zerbait / artuko duela. GavS 24. Eraman zuten haren burua Dabit gana, uztez hari atsegin egin. Lg I 299. Etsaiek uztez hura zen Israelgo erregea, inguratu zuten. Ib. 362. Danjeretan jarten baitira barur zonbait manatüren egiteko ustez. CatLan 103. Printze bat ere, lebraost zela ustez, txakürrez bera laister hen ihesi khanberan zabilana. Egiat 233. Asarraturik tiránoak ustés bere arrébak eskaparazi zuén. LE Matr4 536. Ustes engañatu Jangoikoa. (224). LE-Ir. Ustez onela [...] nai adiña aberasturik ta nai bezala bizitzeko. Ub 57.
(s. XIX) Aziendia obia dalako ustez. JJMg BasEsc 199. Ustez zenbeit mortuartar zen. MarIl 70. Hürrünian beitie bere sinhestia, / ustez aisago egin han aberastia. Etch 444. Iñork ez du estimatzen / bere suertea, / ustez dala besteena / askotzaz obea. It Fab 130. Gorphutzen ona nahiz dabiltza asko, ustez arima ahantziz baduketen dohatsutasuna. Hb Egia 99s. Ustez alditxardura bat duen, salda hurrupa bat eskaintzen dio. Laph 250. Franzesak langilliak / dirala ustez. Xe 214. Artzeko ustez egazti andia, / ez itxi galtzen eskuko txoria. AB AmaE 276. Ustez bi basoetarik bat neretzat galdetzen zuen. Elzb PAd 33. Ustez bere bidajiaren mügala heltü zirela. Ip Hil 104. Oraino gorago igan ustez, zer nahiren egitera daudenak. HU Aurp 139. Ustez errotua zela. Ib. 50. Geure pekatuak euren astuntasunagaitik ez deuskuzala parkatuko ustez bizitea eta egotea. Itz Azald 58.

(s. XX) Ikaratuta, ilgo dan ustez, abadea-be eroan ei deutse. Echta Jos 284. Sari ona artuteko ustez. Ib. 269. Eta ustez on egiten diola. FIr 175. Ahantzia dela ustez, tokiaren gainean xiriboilaka baita abiatzen urtxintxa. JE Ber 70. Ustez zerbait berri ikusiko dugun. Ib. 40. Ustez Yuduak Barabbari baño lenago Yesusi barkatuko dioten. Ir YKBiz 490n. Loitu edo zimeldu ustez, esku-artean artzeko bildurra damain lili zuri kutsugabeak deritzaizkio. TAg Uzt 27. Ustez, artaldea osorik nualakoan txabolaratu nintzan. NEtx Antz 49. Egia dela ustez. Mde Po 63. Gaiñerakoa olakoa zala ustez, geroko utzi nuan. Or Aitork 222. Erantzuera baikorra-edo artu ustez. Erkiag Arran 93. Arro-putzituta egoan [...] saria berea ebala ustez. Bilbao IpuiB 187. Bide ortatik iatorkula ustez / bakia ta zoriona. BEnb NereA 161. Eta gero etorri zan gizona, ume ori andreak ekarri eban ustez. And AUzta 76. Ustez hirian hobeki den jendea. Ardoy SFran 35. Ustez ditugun, hori erranez, eginkizunak beteak. Xa Odol 220. Galdegin zakon zer nai zuen, ustez tiendala faten zen zerbait erostra. ZMoso 44. Perretxikoak ekarri ustez. AZink 154. Etorri giñan guztiok atzera urten erie be olan izango zan ustez, eta alan subertau be egin zan. Gerrika 49. Altxatzen dut, ustez zerbait trabak bota zuela, bainan ezagutu nuen berehala ba zela hor bertzerik. Etchebarne 148. Euskara egiten, edo egin ustez desegiten, hasi. MEIG II 69.

v. tbn. AstLas 28. Gy 59. Dv Dial 21. ChantP 318. Arb Igand 80. Ag Serm 573.
azpiadiera-1.1
"À la bonne foi, hala ustez " Ht VocGr 364.
azpiadiera-1.2
Zure onez daskaitzut, ez nire irabazi-ustez. Zait Sof 97.
azpiadiera-1.3
(Con part. o -tzeko ). Con la intención de.
Ez erabili / deretxo baga auzirik, / eroan ustez / inori aziendarik. Lazarraga A28, 1203r. Joan ziran usai onezko aromaz Jesusen gorputzari gañetik eman ustez. Mb IArg I 275. Ezarten zitizün unestak gaztelin, / ustez adar egiler fabore egin. Etch 428. Penitentzia salbagarri bat egin ustez, suian sarthu zuen eskua. Laph 236. Komulgetako ustez / garbirik barrua. AB AmaE 340. Eskribidu zan irakurteko ustez gure Aretxaren azpian. Ib. 87. Jentia soluetatik etxerantza yoianian zeozer apaldu ta laster ogeratzeko ustez. Kk Ab II 121. Susmua edo egiztau edo guzurtauteko ustez, [...] begiratu eban. Otx 88. Aldegin dizu yaioterrira, ango pakean zartzaroko ateak urratzeko ustez. Ldi IL 102. Urreratu ziran bana-bana aita besarkatu ustez. Etxde AlosT 49. Aro egokian arratsalde ederra emoteko ustez. Erkiag Arran 121. Urten eban eleizpera, estudiantiari diruak kendu edo lepokada on bat emoteko ustez. Bilbao IpuiB 162. An dirututa etorteko ustez / barriro lengo tokira. BEnb NereA 198. Abiatu nintzan hoteleraño bazkaltzeko ustez. Anab Aprika 46. Geltoki onetan geratu giñan urrengo trena artzeko ustez. Gerrika 121.
azpiadiera-1.4
(Precedido de destinativo).
Beti Jaungoikuak obeidu sazerdotiaren konsagretako berbiari atarako ustez ogijaren, ta ardauaren gainian esan ezkero. fB Ic III 296. Agindua zor dala-ta, / orrako ustez, Gernikaraño / eldu nintzan ozta-ozta. Enb 199. Umientzako ustez egiñiko irarkaldi berezi batekua. Otx 6. Urten eban mutillak kalera, aroztegirako ustez. Erkiag Arran 96. Baita morroia artu ere negurako ustez, baiña alde egin zion. BAyerbe 43.
azpiadiera-1.5
Mesede ustez ibilli eta / zenbaitek ez du eskerrik. PE 41. Mesede-ustez asi zan eta / etorri zaio kaltia. Tx B I 180.
azpisarrerakoSense-43.2
b) (gral.; SP, Deen, Lar, Dv, H). Ref.: A; Gte Erd 256, 240; Elexp Berg. (Precedido de gen.). En opinión de, a juicio de. "Ene ustez, selon mon opinion" SP. "Bai ene ustez <bæenustes>" Deen I 508. "(Según mi) pensamiento, nere ustez" Lar. "(A mi) entender" Lar y Añ. Tr. Documentado desde principios del s. XVII, es de uso gral.
Gure ustez ezta faltatu eta ez faltaturen. MRos 10.2r. Hauk dira, ene ustez [...] egin ditudan bekatuak. Mat 314. Zer oren da zure ustez? Volt 173. Ene ustez aurkhitzea gaitz da hobeagorik. EZ Man II 46. Eta hainbertzez, bere ustez, aitzinerat segurean iarri zirela. Ax 30 (V 17). Eta loria ezta bertzerik, ene ustez, omen onezko argidura iakin bat baizen. SP Phil 220s. Hauk dakite ederki, eta sothilki bere ustez, bat-bederaren kontra bere pozoinaren hedatzen. ES 197. Ene ustez mundu guztiak eztau zuri bat balio. Acto 330. Non da zure ustez bake egiazkoa eta egiazko loria? Ch III 28, 2. Bere ustez zuhur zirenak erho gerthatu dire. He Rom 1, 22. Eta argi au bera nere ustez adierazotzen digu egungo Ebanjelioak. Lar SAgust 5. Komulgatu zen Santua, bere ustez, ilzeko. Mb IArg I 188. Apaiz bat Ernaniñ omen zan, bere ustez euskaraz ondo zekiena. Cb EBO 46. Ene ustez, jente onak, / agardentegile bat da. AstLas 10.
(s. XIX) Atera biar da odola gatx askotan, baña neure ustez ez ainbestetan zelan ateraten dan. Mg PAb 49. Neguan ez daude nere ustez beartuak Mezatara etortzera. AA II 50. Giristino laxo, bere ustez bekhatu handirik gabe, bainan [...] khar handirik gabe bizi den batez. Dh 140. Sarritan jazoten da, neure ustez, gurasuak arpegirik ez eukitia. JJMg BasEsc 12. Gizon juiziosoen ustez nezesidade andian direlarik. CatB 52. Ene ustez ezpeitzira ützülien haboro. Etch 688. Ez diot, nere ustez, iñortxori eman, / ez orain eta ez len, nigatik zer esan. It Fab 256. Zeintzuben bidez etorri izan dan nere ustez mugape onetako abereen ioritasuna. Izt C 177. Ezen omen zen Gaskoiña, / batzuen ustez Normana. Gy 128. Juduak neurri au eta beste geiago artu zituzten, beren ustez gezurren bat asmatuta Jesus biztu zala onen adiskideak esan etzezaten. Lard 465. --Zerk hola elkherazten dütü? --Ekhiaren berotarzünak ene ustez. Ip Dial 109 (It nere ustez, Ur neure ustez, Dv ene ustez ). --Bear-bada gaizki esanik edo itz desegoki eta beste utsegiteren bat itzuli ote zaigu bada? --Ez nere ustez. Sor Bar 109. Nere ustez frankoak diradela danak. AB AmaE 331. Nahiz ez den, yenden ustez, / zorionez bethea. Elzb Po 211. Ez dugu bada, gure ustez, deusere erran egiarik eta zuzenik baizen. HU Zez 18.

(s. XX) Ene ustez isartadaud dakidan obekienaz. Mdg 133. Sardinzarren ustez, Koipetarrak antxiñatik zirean erizte andiegikoak. Ag Kr 181. Zaharrak, jujen ustez, egon dire lehen! Ox 159. Unanu-lorea bezala aiz nere ustez. Or Mi 20. Ene ustez, Nabar-Goitiko mugarat helduak izanen gira laster. JE Ber 38. An egon ez arren euskal-arazoetan zuen ustez gai ditezkenen izenak. Ldi IL 151. Marx-en ustez, ibillian ibillian burrukari bi baño eztira geldituko. Eguzk GizAuz 62. Jendearen ustez illotzik zetzan Beltranen gorputza zutitu zan bat-batean. Etxde AlosT 102. Hartako, ene ustez, ez da egina izan Xurioren agerraldi berri bat. Zerb Azk 59. Beste batzun ustez, Ogimerkenekoei urrik emotekorik ez zan. Erkiag Arran 139. Au lasai-bide utsa da sikoanalisisarien ustez. Txill Let 75. Bere ustez, ez ei zan bera lakorik. SM Zirik 38. Jaun oien ustez, Jakintzak ateismua zabaldu bear omen du. Vill Jaink 16. Egun batentzat bere ustez jina, urte bat egon zen. Ardoy SFran 98. Nexka ari etzitzaion aren ustez bigunkeriz ez loxinkaz eraso bear. NEtx LBB 149. Zurkulu baten egin eben kiosku barria, nire ustez dotorea ez. Etxabu Kontu 33. Sos hek denak enetako, zer amerikanoa nintzan ene ustez! Etchebarne 43. Kanpantorre onek batzuen ustez / badauka zerbaiten falta. Insausti 66. Linguista guztien edo gehienen ustez. MEIG I 239.

v. tbn. Ub 83. Echag 23. Hb Egia 122. Laph 197. Sor Bar 109. Noe 25. Urruz Urz 44. Jnn SBi 77. Apaol 34. Lap 7 (V 6). Arb Igand 79. AzpPr 127. CatJauf 44. Goñi 87. Echta Jos 93. A Ardi 102. Ill Pill 21. Kk Ab I 115. EusJok II 171. Inza Azalp 24. Barb Sup 176. Const 37. Altuna 62. Zub 93. Lab EEguna 63. Otx 32. JMB ELG 76. Ir YKBiz 158. Munita 100. JAIraz Bizia 107. Mde Pr 44. BEnb NereA 107. Ugalde Iltz 61. Anab Aprika 105. Izeta DirG 50. And AUzta 63. Zait Plat 11. Osk Kurl 94. Gazt MusIx 8. Ibiñ Virgil 107. Xa Odol 163. Uzt Sas 259. Lf in Casve SGrazi 10. Berron Kijote 75. Ataño TxanKan 225. Onaind STeresa 56. Gerrika 118.
azpiadiera-2.1
(A, que cita el ej. de It Dial). (Sin gen. explícito).
Ustes egia erranuen an. (Monreal, 1597). ConTAV 5.2.4, 110. Iongoikoa, konplitu dut ustez eginbidea. EZ Man II 53. Ustez bedere egiaz eta premiaz behar duzu egin iuramentua. Ax 256 (V 171). Hala [...] begiratu zituen Israeleko semeak [...] errege Faraonek [...] ustez hartuak eta atrapatuak zedutzanean. Ib. 130 (V 86). Bere baitan ustez duten ongia gozokiago dastatzeko. SP Phil 343 (He 346 bere ustez ). Ustez eztut jeusik neure baitharik ekharri. ES 193. Nik ustes eztut gauzagortan deusere. SermAN 7. Zure aurrean ustez, Jauna, zuzen ibilli izan naiz. Cb Eg III 230. --Badakizu seda zer dan? --Ustez bai; ona emen. It Dial 4 (Ur, Dv, Ip ustez bai ). Txoarre batek, ustez / leku segurutik, / oju egiten dio. It Fab 88. Piko hauk dituela nolazpeit moldatzen, / ustez xede onetan, nahiz herriari / geroan kausirazi orai zer den berri. Hb Esk 104. Beren kontura artutako lana ustez egin zutenean, beretaronz itzuli ziran. Lard 90. Ustez eginik ere / munduko fortuna, / deusetan ez daiteke / estima presuna. Bordel 145. Ustez alabatu det / betroiaren kara. Xe 300. Ustez ixillik zebillen baño / utzi ditu arrastuak. PE 140. Ustez egin genduen / aziyo grandia. Ud 100. Eri batek makillaz jo gaitu, baña au, eraman ditekiana dan bezela, eraman degu ixil ta umill ustez. Bv AsL 101. Aldendu egin ziran ustez dana janik. AB AmaE 317. Or nire eretxia, ta erabagia, / ustez egokia. Ib. 346. Mündiak ezagüt ditzan dütügün, edo ustez dütügün, dohainak. Ip Hil 113. Ustez itzegin nizun / gizatasunian. AzpPr 38. Sinismen orrek agintzen deust neure areriua maitetuteko, ta maitetuten dot, ustez. Ag AL 49.
(s. XX) Ustez laguna detan / zapatagilliak / tintatuak daukazki / bere illiak. PArt Ustez 27. Ustez erriarentzat bakarrik asi nintzan lana egitten aurrenean. Inza Azalp 5. Non othe naiz? Ustez zeruan, eta ez nintzen ilhargian ere. Barb Sup 16. Bera ustez igerika, / ura, nahi-t-ez, milika. Ox 101. Ustez ondo dakigun arren Jainkoak [...] mendigizon egin zinduala. Mok 10. Ustez ez niyen egiñ / abertitu baizik. Tx B II 109. Ustez, buru gañean / gaua dut, argia. "Hágome la ilusión" . Ldi BB 60. Ala ere asmakizun batzuei beren erabakia eman diegu: eta ustez betiko. JMB ELG 10. Ustez ark ainbat dakin besteak / itzak ere bai agoan. Or Eus 391. Neurri egokiak ustez artu zituzten. FLab ( in Munita 6 ). Iñoiz, eldu-urren izanik, ustez, bertara... ta beti iges egin oi daust. Erkiag Arran 192. Ustez arrantxo ona jartzen die amuan. Basarri 25. Esan zetsan ustez izorra zala. Etxba Ibilt 478. Ustez aipatu ditut pertsulari batek, osoa izaiteko, baitezpadako dituen bertuteak. Xa Odol 64. Orretarako eraman nitun / bi bertso ustez ederrak. Uzt Sas 143. San Pedrori atia jo diot / ustez puliki puliki. Mattin 130. Ustez aisa bizipidia / peko hiri handietan. Casve SGrazi 76. Ustez zerbait naizelakoan, baiñan ezin. BBarand 7. Mundu zabalari hitz egin, ustez, eta kanpokoek ez ezagutzen. MIH 131.

v. tbn. Ill Testim 25. EusJok 156. JanEd II 87. Noe 76. EA OlBe 5.
azpisarrerakoSense-43.3
c) (Precedido de gen.). Esperando.
Ezen zure faboreen ustez, hitz egitera / ausartu naiz, ailtxa zaite beraz faboratzera. EZ Man II 3. Zure faboreen ustez, o saindu dohatsua, / bide luzeari lotzen natzaio izitua. Ib. 118.
azpisarrerakoSense-43.4
d) (V-ple-arr-m, B, Sal ap. A). Al parecer. v. ANTZA DENEZ.
Rakel aurgiteko bete-betea zegoan, ez ordea ustez bidean gaizki ibilliko zala bildur izateko ainbat egunetan aurreratua. Lard 46. Eta ustez bere serbitzari Iñazioren erregu biziak gatik salbatu zuela. Aran SIgn 52. Adibinatu zuten / ustez bereala. JanEd I 14. Konformatuak ziran / ustez elkarrekin. AzpPr 126. Ustez azpikoa 25 bat metrora. FIr 145. Itxon! Ustez, arnasa / baretu zaio. "Diríase que" . Ldi BB 46. Iruñako muñoan, ustez anziñan Beleia egon zan toki artan. JMB ELG 100. Boskarrenak auzia ebakiko du ustez. "Sin duda" . Or Eus 33. Munduko zuaitzik luzeena, ustez beintzat, "Irasleen-zuaitza" deritzaiona da. Munita 101. Mayanari, ustez, burua argitu zitzaion. Etxde JJ 252. Artean, goizegi ete zan neskatxa guztiak an batzeko? Ustez, ez. Erkiag Arran 66. Ziri ederra sartu deutse edonori, ustez. Erkiag BatB 184. Ustez mintzatzen zerauzkit bainan / nik ez dakit zer dioten. Xa Odol 294.
azpiadiera-4.1
En apariencia. "Ustez dana zoian ederki, baña itxulitara urten zeskun danak" Etxba Eib. v. ITXURAZ.
Urlia garizuman biurtu zan Jaunagana, ustez biotz osoarekin. AA I 481. Nafarroa beko leku aetan, beste leku askotan legez, Kristiñau Lege Santa Katolikea, ustez argalduaz, galduaz, otz epelduaz ta jausiaz joianean. GGero 7. Jenobeba ustez hilltzera eraman zuten gizon bi aiek ziran. Arr GB 117. Etzuan ustez orduan Santuaren itzak frutu ugaririk eman. Bv AsL 221. Ustez izotzakin galdutako lorea, bizitasun berriaz apaintzen da udaberrian. Inza Azalp 110. Ustez eroso, bañan ikuskin / arenganako bidea / aintzindu gabe goazenentzat / sasi ta zuloz betea. EA OlBe 80. Oarkabe gaudela [...] gertatzen zaizkigu alako animaren gaiñezkaldi batzuk; ustez oarkabe, baiña berez ezin esan. Or QA 139. Ustez txikia zarean arren / ezta zu lango aundirik. BEnb NereA 97. Itzik eta bulkorik erabilienak eta ustez ezagunenak, erabat ezagun-bageak eta ezagun-gaitzak dirala. Zait Plat 90. Batela lotzen ziarduan artian, edo ustez lan orretan ziarduanaren papelarak eitten zituan artian. Etxba Ibilt 456. Ijitoa ustez azkarra, baiña basarritarra ere ez tontoa izan. BAyerbe 144. Burt Lancaster buru-urdinak darama ustez gaztearentzat zegoen saria. MEIG I 169.
azpisarrerakoSense-43.5
e) "(De) pensado, berariaz, ustez" Lar y Añ.
azpiadiera-5.1
(Lar, Añ). "(Ni por) pensamiento, ez eta ustez ere" Lar.
azpisarrerakoSense-43.6
f) Como si. " Liñuak loria ederra eukitzen dau, anillan kolorekua, dana berdiñ-berdiñ, ustez itxasua dala " Elexp Berg.
azpisarrerakoSense-43.7
g) Teóricamente.
Osakintza Ikastola eratzeari deritzaigu egokien. Ustez eta ekitez, bete-betean astea. "Enseñanzas teóricas y prácticas" . EAEg 12-10-1936, 29.
azpisarrera-44
USTEZ ERE.
Pensando (que). "Beti artzekuekin dago, ustez e bere kontura bizi gala" Elexp Berg. " Ibili du zaata, bai; usteze mundua janber dula " ZestErret.
azpisarrera-45
USTEZ ETA (H). Pensando que, creyendo que.
Haiñitz untzi sartzen da Port Blanquen ustez eta Sen Gidasten sartzen delakotz. INav 58. Luzaz geldi-geldia egoiten da. Ustez-eta ahantzirik dagoen, beetterak ohartaraazten du. Arb Igand 119. Ustez eta zerbeit parada atzemanen nuela. StPierre 18. Beren ezin egonarekin, ustez eta Katzo atherako zaioten han berean. Barb Sup 89. Etxe batzutan ateak hesten zituzten, ustez eta ero errabiatu bat zela. Zub 64. Ez omen ziran beldurtu, ustez eta ura ere utsa aterako zen. FIr 138. Eta harek, ustez-eta baratzezaina zen, ihardetsi. Leon Io 20, 15 (Lç ustez). Goititzen du berriz ere bere mintzoa, ustez-eta xuberotarra inarrosiko duen. Lf Murtuts 13. Ieki nintzan, ustez eta Iainkoak etzidala besterik agintzen. Or Aitork 208. Hunek ustez-eta emazteak dituela trahitu, hiltzen du. Herr 12-6-1958, 4. Ametsetarik bezala mintzo ziren, ustez eta berak ziren. JEtchep 17. Haur-josteta kondu salatua, ustez-eta ez zuela gerokorik izaiten ahal josteta horrek. Larre ArtzainE 137.
v. tbn. Ox 176. Iratz 13. Zerb IxtS 76. Mde Pr 174.
azpisarrera-46
USTEZ EZ-USTEKO. Inesperado.
Onetara aukera ustez ez-ustekoak gertatu ziran antxina. Zait Plat 22.
azpisarrera-47
USTEZKO.
azpisarrerakoSense-47.1
a) (c. sg. A; Dv). Supuesto, imaginado; aparente. "Qui est fondé sur la créance et non sur la certitude" Dv. "Conjetural" A. v. USTEKO.
Gerokoa, hobe ustezkoa, nahiago dut on oraikoa. O Pr 190. Horrelakoek buruan sartu duten ustezko ezinaren aitzakiaz eztutela orhoitu ere nahi bizitze debotari lotzeaz. SP Phil b 4v (He VII itxurazko ). Eta besteari ustezko erregu errukigarriok enzunik, biotza austen jako. GGero 150. Ez dau pekatuak beragan ezpada ustezko, irudipenazko, engañuzko gozotasunik. Ib. 327. Ez zaizala diabrubak inos engainau, zeuben irabazija, edo munduko ustezko era ona gaiti umia ez jagokan, ta atzera pena daukan estaduban imintera. fB Ic III 321. Bazitekean berarekin Mirele atsegin egotea [...]. Ta Mireleren berarenganako ustezko atsegiñarekin, bazebillen pozik. Anab Usauri 61. Ustezko izaki oien ugaritasun eta ezberdintasunak. JMB ELG 103. Gurari-itxasoko / ustezko ondarrean. Gand Elorri 219. Ta ortik urteten eban, itxurea danez, ustezko nagusitasun arek. Etxabu Kontu 155. Eta zenbat holako ez da, ez bakarrik xertoaren hortan bainan mila kasutan, sofrikarioa ustezkoa baitute. Larre ArtzainE 178. Besteren hutsak edo huts-ustezkoak nabari bazaizkigu. MEIG VIII 111. En DFrec hay 3 ejs.
azpiadiera-1.1
(Con part.).
Eta hartarik beretik ilkhi izan dirade [...], konfesione aurikulara, iubileu, perdonanza eta jeneralki barkhamendu eta salbamendu meritatu ustezko berze manera guzia. Ins G, 5v.
azpisarrerakoSense-47.2
b) (Precedido de gen.). Supuesto por, de según su (mi, etc.) opinión.
Ai, entzuten zagozan zeure ustezko pekatari eztalija! JJMg Mayatz 149. Nere ustezko geiegikeri bakar oriek euskerari ongi ez datozkiola-ta, besteen iritzia beste, soildu egin ditut eskuarki. Or Mi VI. "Bere ustezko" erabaki-legea ez zan orduan oraindik juezaren adimenetan itxatxi. Berron Kijote 125. Jakin-zale badira ere / beren ustezko irrikan. Ib. 25.
azpisarrerakoSense-47.3
c) Teórico.
Ikasketa oiek, ill onen 9garrenez asiko dira; ustezkoak eta ekitezkoak izanik. "Clases teóricas y prácticas" . EAEg 12-12-1936, 523.
azpisarrera-48
USTEZ USTEAN. "Berariaz, ustez ustean egin du, il l'a fait exprès, se rendant bien compte de ce qu'il faisait" H.
azpisarrera-49
USTEZ USTEKABE. v. ustekabe.
uste
<< usokagia 0 / 0 1 usu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper