OEH - Bilaketa

344 emaitza fama bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (341)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
sobera.
tradizioa
Tr. Sobera es la forma predominante al Norte, aunque hay sobra en Mihura (11), en Duhalde, en unos versos de finales del s. XVIII, en otros bajo-navarros recogidos en ChantP (90), y, junto a sobera, en autores de todas las épocas: Harizmendi, Argaignarats, Chourio,CatLav, Haraneder, Baratciart, Goyhetche, Hiribarren, Arbelbide, Joannateguy, Barbier, Etchamendy y Mattin. En textos occidentales la forma principal es sobra ; hay sobre en Guerrico (junto a sobra ), fray Bartolomé, Xenpelar, E.M. Azcue, Noe, EusJok , Txirrita, Basarri, Uztapide y en otros textos populares modernos, y sobrea en BBizk (rimando con -ea ) y Capanaga (como adj. det.). Empleansobera Lekuona, Etxaide, Txillardegi y Aresti. En la tradición navarra hay sobra en Beriain y otros textos del s. XVII, en Lizarraga de Elcano (en éste junto a sobre ) y en Yanzi, sobera en Mendiburu, Legaz, Yanzi e Izeta. En DFrec hay 44 ejs. de sobera (22 de ellos septentrionales) y 8, meridionales, de sobra.
sense-1
I . (Como cuantificador indefinido).
azpiadiera-1.1
(B), sobra (AN-ulz), sobre Ref.: Iz Ulz; Gte Erd 274 .
(Precediendo o siguiendo a un sust.). Demasiado(s). " Jende sobera ou sobera jende, trop de monde. Aux autres cas, on le met plutôt en tête. Ex.: Sobera gizoni ez zaiote batere egoki, cela ne convient pas du tout à trop d'hommes" Lf Gram 259. " Sobra egúri, demasiada lluvia" Iz Ulz. " Gauza sobera daude (AN-5vill, B)" Gte Erd 274. Tr. Documentado al Norte desde Dechepare, tbn. aparece en algunos textos navarros (como una carta del s. XVII, Lizarraga de Elcano y Legaz), además de en Cardaberaz, y modernamente en Aresti y (como pronombre) en Lekuona, Izeta y Anabitarte.
Bana Ieinkoaren nuzu beldurtu, / sobera digizi egin bekhatu. 'Trop de pechés' . E 199. Sobera abantail bere buruari desiratzea. Mat 169. Lo sobera egin dut eta ohean alferkeriaz behar baño gehiago egotu naiz. EZ Eliç 162. Hala egitea, ezti sobera iatea da. Ax 137s (V 90). Eztizeziela behinkoaz sobera gaiza erran. Bp I 6. Gizon zuzena da eta ez sobra preziyua eska. CartNav 141. Guri sobra lan ematen daroku gure gutizia desordenatuen kontentatzeak. Ch I 11, 2. Ez diozozutela sobera libertate utz zure sensuei. He Gudu 128. Sobra pekatu egin ditut: barkatuak dauden, ezdakit. Cb Eg II 112. Yende sobera duzu zurekin. Ez da horren bertze mundu behar. Lg I 211. Oroit zaite Jainkoak ez duela / permetitzen sobra tentamendu / arimari arriba dakiola. Iraultza 27. Estaien ere erresúlta sobra inpedimentu matrimonioarén. LE ( in BOEanm 262s ). Zeren egin baitut sobera bekatu. CatLuz 4 ( FPrS 9, Bp I 68, UskLiB 15, CatS 15, Legaz 57, CatJauf 2 sobera bekatu ) Sobera denboraz baizen ez naiz izan arimale hastiagarri harrek seinalatzen duena. MarIl 98. Landan jan beitzükien kustilla sobera. Etch 374. Buruzagiek dutela egin / zarkeria sobera. Bordel 90. Hazi sobera erainez, lasto xehe hainitz erakharrarazten da eta bihi guti. Dv Lab 55. Sobera atsekabe eman zinezokela. Laph 196. Iñazioren obrari traba sobera egiten zioten Alcalan. Ib. 91. Ostalertsaren alaba horrek badu sobera urgulu. Ox 28. Eskualdunekin nahas hiritar sobera. Ib. 25. Ume sobra galtzeak / du apal ezarri. Etcham 135. Beraz sobera gogoeta're / Ez dezagula ez egin. Ib. 37. Zitzi eta mami, papo eta gibelalde ozar sobera dakusketalako izia larru-barneari datxit. JE Ber 86. Sobera harat hunat eta kalapita izatu zen oro gogoan hartzeko. Zerb Gerlan 85. Ez dakit Zanpagarai jaunak larderia sobera egin zion. Lf Murtuts 5. Sobera haur bazinezten etxean. JEtchep 20. Hemen ezta Jaunaren sobera parabola aditu. Arti Ipuin 81. Gutartetik jalia da, eta ez da harritzeko gutartekoa iduri bazauku: sobera erro, sobera adar bazuen Frantsesek. Ardoy SFran 29. Landu gabe utzirik sobera denbora, / baratzerik onena ez bailaike lora. Xa Odol 202. Ez baitu haurrak legunkeria sobera beharrik bere etxekoen aldetik. Larre ArtzainE 64 (cf. ib. 330 sobera aldaketa ).
v. tbn. Volt 146. Hm 196. Tt Arima 68. Gç 75. ES 120. Egiat 262. AstLas 13. Arch Fab 105. HU Aurp 55. Barb Leg 134. Sobra: Hm 202. He Eph 5, 18. Hb Esk 33. Arb Igand 107. Etchebarne 95.
azpiadiera-1.1.1
(Con sust. con suf. -(r)ik ).
Zinik, arnegurik ezpa iuramenturik sobera derasatenei bezala ustekabetan itzurtzen bazaie. Harb 435. Jabeak ontasunik / galtzen du sobera. Etcham 135.
azpiadiera-1.1.2
(Como pronombre). "Trop. Sobera iakitea ezta on " SP.
Nork sobera besarkatzen baitu guti hertsen du. Volt 194. Eztugu guretzat ere sobera. Ax 231 (V 155). Akabadu yat musea, / ze dasadan sobrea, / gorunzekoa itxiteko, / ya da denporea. BBizk 34. Behar da erditsükara, erran nahi da, ez sobera, ez gütiegi. CatLan 139. Sobera gosta lakioke / Ene naturalezari. Monho 132. Sobra edo gutiegi gauza guzietarik / beti kaltekor izan da. Ib. 48. Beldur zen anaiak sobera erran. Laph 24. Gure ura ez degu / pagatuta libre, / kausan eroria da / aurtengoan sobre. JanEd I 85. Sobera dut jasaiteko. Ox 78. Hastapenean, otomobil ederren ikusteaz atsegin dugu, bainan laster akitzen gituzte: sobera dira! JE Ber 92. Ez ditazke konda Jesusek egin mirakuilu guziak: sobera bada. Zerb IxtS 85. Munduak sobera zor dio sekulan ahantzeko. Zerb IxtS 110. Kopla bakoitza gaiaren neurri-neurrikoa. Ez uts, ez sobera; bete-betea, geiegirik gabe. Lek SClar 130. Dirua da gutxiyena, zion, ortatik sobra ez izanagatik, bizitza, bizitza. Anab Poli 63. Berriz ere eskerrak ematen dazuegu. Sobera egiten duzue guregatik. Izeta DirG 91.
v. tbn. Gç 173. ES 189. Barb Sup 175. Iratz 154.
sense-2
II. (Adv.).
azpiadiera-2.1
1. (B, L, BN, S; Lar, , VocBN , Gèze, H), sobra (G-azp, L-côte, R; Urt I 285, Ht VocGr 434, H), sobre Ref.: A; Lrq; ZestErret ( sobra ) .
(Con verbos). Demasiado. " Haragi hori zizkáldua da, errégia da, sobra errea da " Urt I 285. "Trop" Ht VocGr, VocBN , Gèze, Lrq. "(De) sobra, sobradamente" Lar, . "Sobrecargar, [...] sobera zamatu " Lar. " Sobera mintzatzea, parler trop" H. "Demasiado. [...] Sobera sakatu, zorroa lehertu (S), por haber comprimido demasiado, ha reventado el saco" A. " Horrek gauzak sobera er(r)aten ditu (B), [...] mingain aundia da hori (AN-gip)" Gte Erd 104. Las trad. "trop" y "demasiado" de los lexicógrafos podrían referise tbn. a otras acepciones Tr. Usado al Norte desde Leiçarraga, al Sur aparece en autores navarros como Beriain, Lizarraga o Yanzi, en algunos pocos guipuzcoanos como Cardaberaz, Guerrico y, ya en el s. XX, Etxaide, y en algún texto vizcaíno (BBizk).
Sobera minthurik haién kontra. Act 26, 11. Zakua sobera bethez lehertzen da. Saug 179. Sabelari sobera iarraikitzea, ian-edanean gogoa edukitzea. Mat 170. Apetitu eta deseo bat jateko eta edateko sobra. Ber Doc 169v. Hark punitzen tu sobera desiratuak ona. EZ Man I 93. Eztadilla nehor Iainkoaren miserikordian sobera fida. Ax 137 (V 90) Begiratu behar da sobera haserretzetik. Ib. 279 (V 187) Zurda tinkatuz sobera, datorke etentzera. O Pr 416. Sobera banago erremedio saindu hura hartu gabe. "Forte diuitius abstinendo" . SP Imit IV 3, 2 (Ch komunionetik sobra urruntzen banaiz ). Ea sobera alegeratzen garen eta merezi eztuten gauzak gatik. SP Phil 521 (He 528 sobra bostu ). Idiakaizko semea, / Insaustiko jabea, / zeure pausoak eztituez / estimadu sobrea. BBizk 8. Handikeriak, sobera agertü nahiak, plazerak. Bp II 57. Elkhar gana sobera hurbildu izanez. He Gudu 93. Gü gihauren pasionetzaz sobera arranküratzen gira. Mst I 11, 2. Gaistoak ere beren gaitzerako pensatzen dute, ta sobra, edo geiegi. Cb Eg II 10. Ez edán sobra. LE Prog 112 (110 sobre> ). Tentazioa edo okasioa datozkioneko bera dago sobra pekatura etziñik. Gco II 11. Nere burua sobra prezatuz [huts egin] . Dh 109. Bena goititü dizü sobera büria. Etch 428. Horla phermatuz sobera / Etxeak doaz lezera. Gy 7. Bertzeen erranaren gainean ez dut sobera aintzinatu nahi. Dv Lab 41. Hartu dan urrhatsari sobera atxikitzen dut. Laph 17. Aberatstarzüner ezta behar sobera estekatü. CatS 51. Ahua ez sobera ez gütiegi zabaltü. Ib. 79. Lasaikerira asko / gaude emanak, / emakumiak sobra, / endemas gizonak. AzpPr 131. Gormandiza da jan edanak sobera maithatzea. CatJauf 91. Dela Xubero, / dela Garazi, / Amikuze bera, / Lapurtar bilakatu, / en'ustez sobera. Etcham 125. Josetxo, itz okiñ ez / sobera aunditu. Yanzi 124 ( ib. 125 sobra ). Bainan badakigu ez dela sobera bilatu behar hitzak eta guziz izenak nundik heldu ziren. Zerb Azk 49. Sobera erakusterat eman gabe. JEtchep 49. Eta, bethi, muthiko horri, gerla egiten zion, sobera jalitzen zelakotz. Larz Iru 34. Sobera fidaturik izar faltsuari. Xa Odol 341. Gu ere ez ginen ez sobera fida Etxebertzeko ondoan pasatzean. Larre ArtzainE 31. Honelakoak aurki daitezke, sobera nekatu gabe, lehen plametan. MIH 388.
v. tbn. Harb 457. Hm 197. Tt Onsa 17. ES 134. Ch IV 15, 1. Egiat 250. Arch Fab 103. Ip Dial 89. ECocin 29. Elzb PAd 28. Elsb Fram 74. Zby RIEV 1909, 397. Arb Igand 23. HU Aurp 58. StPierre 31. Const 29. Etxde JJ 187. Ardoy SFran 133. Etchebarne 86. Sobra: Hm 193. CatLav 175 (V 91). Hb Esk 22. Jnn SBi 59. Arb Igand 88. Barb Sup 19. Mattin 86.
azpiadiera-2.1.1
(En frases negativas). No mucho.
Girgileria ez du sobera maitatzen. Hb Esk 178. Ez dute xapelduna sobra ferekatzen, / Non ez den guziekin bera nahastatzen. Ib. 186. Ez dakitala sobera nola erran. Lf Murtuts 17. Etzakien sobera zer egin. JEtchep 79.
azpiadiera-2.2
2. (Con adj., adv. o expr. de valor adverbial). " Sobera jakintsu izanez, axeria gabetu buztanez (S), por haber sido demasiado sabio, el zorro perdió su cola" A. "Chez plusieurs modernes, on sent la tendance à introduire un excessif analytique calqué sur les langues romanes. Ex.: sobera handi au lieu de handiegi, trop grand" Lf Gram 331. Tr. Documentado al Norte ya desde Leiçarraga en autores de todas las épocas. Al Sur se encuentra en los navarros Lizarraga de Elcano y Tapia Perurena, en algunos textos guipuzcoanos (sobre todo populares), y en Aresti.
Zeren titre eta izen hunez sobera gaizki nehork abusatu ukhan baitu. Ins G, 6r. Ezagutzatan sobera barrena sartzetik eskusatu. Ax 404 (V 263). Begira biute, okelatu zikin oriek eztitezela sobra barrena sar. (Villava, 1647). ReinEusk 140. Oha eure izebaren etxera, bana ez maiz sobera. O Pr 349 (v. tbn. sobera maiz en Harb 137bis, MarIl 110). Gure gorputza sobera sendo eta sobera flako denean. SP Phil 317 (He 319 sobra denean sendo eta sobra denean flako ). Izan etzaitezen laxo komuneko debozionetarat, eta sobra kharsu zure pratika hautetsietarat. Ch I 19, 5. Ardoarén aiskide sobra déna misérien ostatári da. LE Prog 112. Adiskidetasun sobra libroak. Brtc 63. Baña, zerren sobre nabarbenak diran, aitatu baizik egingo eztitut. Gco II 62. Zure gastua sobra lotsagarria da guretzat. CartAnd 389. Presentatu ginela / sobera berantxe. Bordel 48. Sobera ilhaun dena ez da on nihongo. Hb Esk 191. Galaiak obra, / seguru sobra, / aurreratua darama, / egin dirala da fama, / bat aita, bestia ama, / gure galaia ta dama. Bil 88. Errearaz zazu labe ez sobera beruan. ECocin 39. Sobra aldrebes juan zaiote / aurtengo kuku-soñua. EusJok II 59. Bertan itoko ote ninduen / sobre nengoen kezkoso. Noe 30. Bazituen hartaz sobera yelos zirenak. Elsb Fram 66. Usurbil aldetikan / ditut notiziyak, / neretzako dirade / sobra gaziyak. AzpPr 53. Lengua utzitzeko / aitak gogorrean, / ibilliya du sobra / itxura txarrean. PE 67. Praile jaun orri gaude / sermoi ona aitubak, / sobra geunden etsaiak / lepotik lotubak. Ud 91. Bainan sobera ginaukan saindua [gure aita], ez izaiteko segur, ja Jainkoarekin dela haren arima ederra. HU Aurp 170. Gaxo al zaude Iñaxio, edo zer dezu orrela egoteko? --Sobra nago gaxo. Moc Damu 21.
( s. XX) Sobra da ori neretzat, / kastigu ariña, / munduan pagatzekotz / len gaizki egiña. Balad 222 (75 sobera ). Arrotz horietarik asko sobera atrebituak ditugu. Barb Sup V ( ib. 21 sobra ). Bai orai aithor zuen ahulegi izan zela, sobera fite onhartu zituela ohoinaren erranak! Lf Murtuts 41. Aita ez-ezagunaren eta ama sobera-ezagunaren alaba zen. Arti Ipuin 56. Jakin nahi nuke, zure ahotik, ez baniz sobera ausart. JEtchep 88. Sobera behera eroria nuk, berriz jalitzeko! Larz Iru 114. Sobera ahul izanez ote? Ardoy SFran 140. Bainan ardura tronpatzen da / sobera ausarta dena. Xa EzinB 27. Sobera ona / izatuak galdu bainau! Mattin 99. Sobera alferrak ziren mendiari gora abiatzeko! Etchebarne 43. Ez dala poesi-mueta au sobera argi izaten; illun-antxa baizik. LE ( in MEIG II 124 ).

v. tbn. Tt Onsa 175. INav 3. Bp I 97. CatLav 175 (V 91). Mst I 20, 4. Lg II 201. Egiat 226. Brtc 3. Monho 120. MarIl 119. Jaur 178. CatS VIII. Zby RIEV 1908, 85. Lap 158 (V 70). Ip Hil 87. Jnn SBi 155 (71 sobra). TP Kattalin 182. Ox 96. Zerb IxtS 101. Etxde JJ 200. Sobra: He Gudu 65. Mih 32. Gy 159. Arb Igand 88.
azpiadiera-2.2.1
Bere aldetik Maria etzen bere senarra sudurretik erabili nahi duten emazteetarik: sobera anderea! "Trop dame pour cela" . Ardoy SFran 64.
azpiadiera-2.2.2
(Con adj. + suf. -egi ).
Erraiteko liteke zerbeit ez yakinez, / sobra errexkiegi notaltzen direnez. Hb Esk 209. Ez da ontsa alabak sobera laxoegi altxatzea. Larz Senper 46s.
azpiadiera-2.2.3
(En frases negativas). No muy (en ocasiones con matiz irónico).
Asko da [...] gutitan kofesatzen dela iakitea, eztela sobera debot sinhesteko. Ax 547 (V 351). Ezta sobera garbia. INav 3. Gallilearrak bere mintzoan eta hitzetan ez baitziren solasturiak ez eta ere sobera agudoak. "Sermone Galilæi sunt hebetes" . ES 393. Ez zitzaion sobera eder / Biaia guziak alfer / Ikhustea bethi. Gy 307. Etziren izatu sobra barna etsaminatuak. Gy 159. Ohe aski pobre eta sobera garbia ez zen batean. Elsb Fram 114. Eleketa ez da oraino sobera trebe. HU Aurp 191. --Non zabiltzate tenore huntan, Pepe Handi eta Pepe Ttiki? --Ez sobera bide onean, naski, Manuel. Barb Leg 148. Ez da sobera ontsa jiten, dioenaz, Venezuelako eskaldunekin. Mde Pr 56. Algeriatik heldu ziren. Etziren sobera ontsa. JEtchep 108.
azpiadiera-2.2.3.1
(En frases interrrogativas).
Ez dakit sobera on den ostaler bat lotkorregi izan dadien. Larz Iru 60.
azpiadiera-2.3
3. De sobra, de más. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur.
Manatuak osoki eta fidelki egin ondoan, denbora sobera baduzu, hari zaite zuretzat. SP Imit I 19, 5 (Ch balin baduzu gehiagoko denborarik ). Hala non hitz bat ere sobera erran eztezadan. SP Phil 359. Guziek jan izan zuten eta ase ziren; eta sobra gelditu ziren pusketarik eraman zituzten zazpi otharre betheak. He Mt 15, 37 (Dv gelditu ziren ). Berantegi agertu oren bat sobera. Hb Esk 61. Nigarra yauzten zait ikusiz Franzia bethetzen izpiritu handi, sinhestea sobera zaiotenez edo sinhesteko beldur direnez. Hb Egia 125 ( Esk 235 sobra ). [Erretor eta bikario] bat aski da herri bakotxean, gaineratiko guziak sobera dire. HU Zez 29. Bethi bost sos sobera baditut sakeletan. Balad 119. Putzura erorita / ito zan iya; / iru txiki sobre erana. Xe 216. Fedia indartu nai / guk alegiñian, / sobra gutxi daukagu / gaurko egunian. PE 125. Oken nausiai eman diote / egun laurleko propiña, / ondo irabazik zauzkan eta / ez da sobera egiña. Auspoa 97, 140. Sobra dan mulloa erre egin bear omen da. Or Eus 124n. Ez dago buruzagien premiñarik, eta dagozanak, bere, sobera dagoz. Erkiag BatB 173. Edo gizona sobra, ala izkillua geiegi. Sabela beteta euki ta ogi aundia besoaren azpian, esate batera. Anab Poli 120. Bar-ean gosaldu ta maleta ta guzti exeri nintzan atarian autokarraren zai, denbora sobra. Anab Aprika 50. Sobra zeuden bertsoak kendurik laurekin berri bat egiten zuen. Arti Ipuin 37. Etxerako bat naikoa da ta / sobre baitaude besteak. Basarri 136. Zertako ixildu zirezte? Ala, zer nuzue? Ni sobera hemen? --[...] Ez, Luix, ez zaitugu batere sobera. Larz Senper 98. Zazpitarik ez dela bat sobera izan. Xa Odol 246. Gañera, Iñaxio etortzen danean, ni emen sobra nago. TxGarm BordaB 91. [Dendako atiaren] atzian beste [joko-makiña] batzuk [...], antxe sobre urten dautsen txanponak jokatzeko. Gerrika 212.
v. tbn. Sobra: FEtxeb 108. Gerrika 234. Sobre: Uzt Sas 102. JAzpiroz 111. Insausti 258.
azpiadiera-2.4
4. sobra (V-gip), sobre (V-gip) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg ( (sobra)) .
De sobra, en abundancia. " Aspaldi onetan sobra darabigu jatekua, esta temporada tenemos de sobra la comida" Etxba Eib. " Dirua sobra badaukazu, emoidazu " Elexp Berg. Tr. Documentado en autores meridionales y en Goyhetche y J.B Etchepare.
Baña, nola ezin ikusia, ta gezurra munduan añ sobra dan [...]. Cb Eg III 336. Lana sobra du bañan / janaria falta, / urrikigarria da / dakarren planta. Bil 42. Aski da ikustea / andre bat ordiya [...]. // Alako familiyan / bada sobra neke, / neregandikan beintzat / urruti nai nuke. JanEd I 40s. Nere indarra bada / burura allegatzen, / entendimentua ere / sobra du illuntzen. Ib. 33 (es el vino el que habla). Esango det orra, / txit mutil gogorra, / egin duen obra / ona dala sobra. EusJok 126. Ollo erria sobra mayian, / ai ua ardozko asia. Tx B 127. Denda txiki illunak [...]. Argia gutxi ta zikinkeria sobra. Anab Aprika 18. Atsegiñezko baratzan giñan, / bear genduana sobra; / sagar bat geunkan galazorikan / ta bera andreak proba. BEnb NereA 164. Auzoetako ollotokietan baegozan ollasko ta ollanda ederrak, baiña poltzikoetan dirua sobra ez da... Alzola Atalak 53. Geroztik ordaiñak egiñak baditut sobra ere. JAzpiroz 127 ( ib. 201 sobre ). Len dirua sobra ta geiago tokatu. BBarand 151.
v. tbn. Sobra: Noe 54. Bv AsL 189. MMant 134. Sobre: MMant 58.
azpiadiera-2.4.1
(Saber) de sobra, muy bien.
Ezen nik sobra dut yakiñ, / zer probetxu zure-ganik dudan athera-kidiñ. Gy 145. Badakit, sobra dakit, / zer dala meriyo / errezibitzen nazun / orlako seriyo. Bil 100. Sobra bere badakit zelan boto billa, / ibilli oi direan ni lakoak milla. AB AmaE 240. Len ere sobra daki / zer gizon dan Fermin. Imaz ( in Auspoa 24, 133 ). Badakit sobera zer diren penak eta bihotz ilundurak! JEtchep 75.
v. tbn. Etxde JJ 129. Arti Tobera 264. Sobra: Cb Eg III 361. Lab SuEm 210. Sobre: fB Olg 58.
azpiadiera-2.5
5. "Por lo visto. Sobre ezta fan, no ha debido de ir" Ond Bac. v. infra SOBRA ERE.
azpiadiera-2.6
6. " Ari etortzeko esan? Sobra etorriko dek bera ere, iñork otsegin gabe " Gketx Loiola.
sense-3
III . (Adj.).
azpiadiera-3.1
1. Excesivo. " Zikokako atsegin sobrak [...] gaitz egin dio " Urt V 222. " Ene ontasun soberak ozartu du, [...] ma trop grande bonté l'a rendu insolent" H.
Gurutzearen karga soberak lurrera egozten zinituen. Harb 298s. Idokdazu gutizia plazer soberarena. EZ Man I 38. Guardatzatzu bero soberetarik, / bai halaber [...] hotz aspretarik. EZ Man II 110. Atsegin soberak / eman baitu putzuan. EZ Eliç 101. Mahats-arno doiak ditu flakoak azkartzen; soberak azkarrak flakatzen. O Pr 307. Urak eznea galtzen du, eske soberak adiskidea. Ib. 455. Etxi ian edan sobreari. Cap 78. Eztügüla behar iarraiki gaiza soberari. Bp II 37. Beldurrez lehia sobrak barraia dezan gure espiritua. Ch III 11, 2. Begira nazazun mundu huntako artha sobretarik. Ib. 26,2. Besteren libertate sobera etzaikü eder. Mst I 16, 3. Zunbait [...] debozione soberak gal erazi ükhen dütü. Mst III 7, 2 (Ip debozione soberak ). Aire mundano eta arraitasun sobrarekin gizonkien aitzinean agertzen diren emaztekiek. Brtc 61. Mortifikazione sobrak gorphutza herbaltzen du. Dh 57. Askotan jende sorkha / soberarengatik, / Petriren untzitik zen / mintzo itsasotik. Zby RIEV 1908, 208. Den azkarrenari buru hauste soberak azkenean kalte egiten dio. HU Aurp 89. Ene begiak bertze zerbeiti ohartzen dira, [...] argi soberak gordetzen baitzaungun. JE Bur 166.
v. tbn. SP Imit IV 10, 3. Jaur 120s. Dv Lab 132. CatS 50.
azpiadiera-3.2
2. Sobrante. " Sobera, décliné au singulier ou au pluriel, signifie 'en surplus'. [...] Ogi soberaz ez zakien zer egin, il ne savait que faire du pain qu'il avait en trop; ogi soberez ez zakien zer egin, il ne savait que faire des pains qu'il avait en trop" Lf Gram 259.
Sortzez herbel edo eri ziren haurrak arthikitzen ziren lezetarat, xakhur ume soberak bezala. Hb Egia 70s. Orain nago bakarrik / nekatu, pobrea, / munduko baratzean / landara sobrea. Azc PB 342. Biotz oneko nobiya nuben, / onrada eta noblia, / izandu du nork begiratua, / ez da izandu sobria. Tx B I 212 (Interpr?). Ogi sobria emon daiogun / bear izana daukanai. BEnb NereA 249.
azpiadiera-3.2.1
Misterio sobrak. EZ Man II 169 (tít.). [Arrosarioaren] azken bihian erran diren misterio guztiak laburki berriz erran behar dire, eta sobrarik baldin bada, halaber hek ere hitz gutitan behin erran behar dire. Ib. 169. Misterio komunak. Arrosario batentzat misterio aski sobrarik izatu ezbaliz, hauk dituk konplitzeko: [...]. Ib. 169.
azpiadiera-3.3
3. Gran, grande.
Neure anaia, zer barri diraz / Motriku erri onian? / Barriak onak diradez, baña / jazo da kalte sobria. [...] Bioren aita ez da il, baña / jazo da kalte sobria. Balad 58.
sense-4
IV. (Sust.).
azpiadiera-4.1
1. (SP, Lar, , Dv, H), sobra (SP, Urt V 222, Lar, , Izt 112r, Dv, H), sobre (Lar).
Exceso, demasía. " Soberak lilluratzen du nihor " SP. "Exceso" Lar. "Sobra, la demasía" Lar, . "Excesivo, exceso" .
Baia ori ezta faltea, sobrea baxe. "No se puede llamar falta sino sobra" . Mic 14v. Hur'ene soberaren doitzen. O Po 50. Ian edanezko sobrari, / ihesi doakona. Arg DevB 131. Zerren ezta sobrarik lar geiegirik ganez eragin ezin leionik. GGero 91 (Ax 115 (V 77) soberania ). Ungi eta gaizkiak, sobera eta eskasak. Hb Egia 17.
azpiadiera-4.2
2. (H), sobra (V-gip, G-azp; ).
Sobra(s), sobrante. "Sobras, (c.) sobrak, ondakiñak " . " Ene soberak zuk asko dituzu, ce qui j'ai de trop, vous est suffisant à vous" H. " Azkenak aillegau giñan da sobrak bakarrik artu giñuzen " Elexp Berg. " Ta larunbat eguerdiyan, fabrikatik atea ta etxeko andriai asteko janak pauta, etzan sobra haundirik izaten " ZestErret.
Soberak ere beharrer eman ditzen. Bp I 120. Ta utsak betetzea, ta sobrak kentzea asko kosta zitzaien. Cb EBO 15. Nola behar tutzun, [diru] sobrak gobernatu, / ebanyelioan, ikhasiren duzu. Gy 218. Lengo bizitzan lan egin eta / bizi baziran justuan, / lanetik gaur be sobrarik ez da / ibiliteko gastuan. BEnb NereA 217. Arantza artian bizita ere / sobra apur bat baleko, / aberatsaren milloiak baiño / geiago zan beretzako. Ib. 146. Amar egunetik amar egunera kobratzen degu soldata edo "sobra": bost pezeta dana. TxGarm BordaB 72. Nik bakarrik dakit aurreneko biak nere denboraren azpitik sartu zirala. Garin, sobre aundirik gabe. Albeniz 181.
v. tbn. AB AmaE 310.
azpisarrera-1
ASKI ETA SOBERA, ASKO ETA SOBERA.
Más que suficiente. v. NAHIKOA ETA SOBRA
Ene adiskideren solizitatze ardurazkoak ene goga eraziteko asko eta sobera izanagatik. Dedic * 6v. [...] bat beratzeko aski ta sobera zena. Mb IArg I 119. Bertze guzietako denbora asko eta sobra hartu dut, eta behar nueneko, behinere astirik asko ez nuen. Brtc 201 (v. tbn. 232). Moltsa bat urrhe igortzen zion, aski eta sobera bere zorretarik atheratzeko. Laph 243. Etsaiek emanen daukute aski eta sobera okasione hortako. HU Zez 20. Aski eta sobera da bere laburrean hemen agertu nahi nukeena. MIH 378.
v. tbn. Txill Let 62. Arti Tobera 273.
azpisarrera-2
BAI SOBRA.
Sin duda, ciertamente.
Barkatu bezate, bañan beok noski urrutitik datoz? --Bai, sobra. Zenbat bide dago emendikan Donostira? Sor AuOst 72. --Gizon gogorra dago beorri oraindik. --Bai sobra, ezurretan. Sor Bar 99.
azpisarrera-3
HESTE SOBERA, HESTE SOBRE v. heste.
azpisarrera-4
NAHIKOA ETA SOBRA.
Más que suficiente.
Ez arronkarik egin, adiskide. Iru gaituk gero... Eta bakoitza iretzat naikoa ta sobra. Lek EunD 49. Zer-esan naikoa ta sobra izaten dute beren gaietan. Anab Aprika 68.
azpisarrera-5
SOBERA BAIZEN, SOBERA BAIZIK .
(En frases negativas). De sobra, sobradamente, demasiado.
Eztut hura sobera baizen maitatu. SP Phil 45 (He 47 sobra onhetsi dut ). Ipizpiku eta Fraide guziak perfekzioneko estatuan dire, eta halarik ere guziak eztira perfekzionean, sobera baizen ikusten ezten bezala. Ib. 246 (He 248 sobra baizen ageri ez den bezala ). Ez natzaio bekhatuari abandonatuko. Helas! sobra baizen ez natzaio egiñ orai artean. He Phil 47. Salomonen eta Dabiten erorikoak ez dire sobera baizik ageri iskritura sainduan. Lg I 338. Ah Iauna, sobera baizen ez da egia, ez dudala merezi zure errezibitzea; indigne errendatu naiz osoki ene bekhatuez. Brtc 32 (tbn. en MarIl 58). Ezpainauzu orduan berean ifernuko zolan ehortzi, sobra baizen merezi eznuen bezala! Dh 189. Eta experientziak berak sobera baizen ez derauku hori erakhusten. Jaur 110.
azpisarrerakoSense-5.1
Sobra maiz baizen ez da hura pasionearen lengoia bat. Mih 65. Sobera denboraz baizen ez naiz izan arimale hastiagarri harrek seinalatzen duena. MarIl 98.
azpisarrerakoSense-5.2
(En frases no negativas).
Ikhusten dit sobera baizik egiatü dela ene ametsaren lehen phartia. Ip Hil 55.
azpisarrera-6
SOBERA BEZALA.
Un poco en exceso. Cf. SOBERAXE
Ile beltzak zituzten papilotatuak [...]; / gerriak hertsatuak, sobera bezala. Hb Esk 181. Sobera bezala itxiki dut irakurtzalea mokoa urean. Hb Egia 151. Orotan gizon eskasia, eta gu, emaztekiak, sobera bezala, orotan. Lf Murtuts 44s.
azpisarrera-7
SOBRA ERE.
azpisarrerakoSense-7.1
a) " Sobrare, sin duda" SMuj.
azpisarrerakoSense-7.2
b) "(G-goi), a lo que parece, por lo visto (muletilla de la conversación de muchos). [...] Arrotuta ibilli sobra're-ta, ziranak eta etziranak esan omen zituan " Gketx Loiola.
azpisarrera-8
SOBERA ETA GEHIEGI.
Más que suficiente. v. supra ASKI ETA SOBERA.
Sobera eta gehiegi dakit, ederki erakutsi baitidate. MEIG IV 100 (114 sobra eta gehiegi ).
azpisarrera-9
SOBERA ETA SOBERA .
(Uso pron.). Demasiaso.
Iesus galtzen duenak sobera eta sobera galtzen du. SP Imit II 8, 2 (Ch galtzen du gehiago aberastasun guziak baiño ).
azpisarrera-10
SOBRA GEHIEGI.
Excesivo.
Baña ori guzia ezta Jainkoaren Ontasun [...] faltaz, ezpada kulpa arin orren gaiztotasun [...] sobra geiegiaz. Cb Eg II 173.
azpisarrerakoSense-10.1
(Uso adv.). " Lene sobra geiegi iteiu lana " ZestErret.
azpisarrera-11
SOBRA GEHIEGITAN.
"Askotan, nahi baino gehiagotan. Lene sobra geiegitan hitzein deu gai honi buruz " ZestErret.
azpisarrera-12
SOBERA IZAN (AN-gip, BN-arb), SOBRA IZAN Ref.: Gte Erd 69, 274 .
azpisarrerakoSense-12.1
a) (Intrans., en 3.ª pers. del sing.). Ser demasiado. " Sobera da bat, un est de trop" H. " Au sobera da! gehiago olakorik ez (AN-gip)" Gte Erd 69.
Hainbeste lan sobera da gizun baten. Etch 276. Oi seme lotsagabe izigarria! zer egin duk? zer merezi duk? Laurdenkatzea, puskatzea ez duk hiretzat sobera! Dv LEd 112. Eta aria bakhar hau sobera zen, hil nahiago ez izateko bekhatu egin baino lehen. Ib. 76 (Cb Eg II 37 sobra zan ). Eternitate guzian eztukegu bertze lanik, baizik ere [...] Gure Jaunaren ezagutzea eta maitatzea. Ezta beraz sobera egin dezagun gure egin-ahala, mundu huntan berean, Jainkoaren eta Jesu-Kristoren ezagutzeko eta maitatzeko. Jnn SBi 2. Zenbeit egun zuen doidoia, phesta eta bozkario handirekin errezibitu zuela Jerusalemeko hiriak. Deus ez zen orduan sobera hari ohore emaiteko. Lap 250 (V 113). Zumalakarra ere sobra da horientzat, Xobadina. Barb Sup 109. Ez duk sobera lauentzat. Ox 47. Asi gaitean Pauso-kontatzen, / sobra da galdu deguna. SMitx Aranz 126.
azpisarrerakoSense-12.2
(Aux. trans., uso alocutivo). " Au soberaiuzu " Izeta BHizt2.
azpisarrerakoSense-12.3
Ser más que suficiente.
Ta baldin kulpa bakar bat ikara eragiteko sobra bada: zer izango dira ainbeste, ta añ pisuak. Cb Eg II 28. Arrazoi bakar au sobra zan, pekatu egin baño len, ni iltzeko. Ib. 37 (172 asko edo sobra ).
azpisarrerakoSense-12.4
(Con aux. intrans. bipers.). Parecer demasiado, hacérsele demasiado.
Arin dute arropa sorbalden gainean; / Oro sobra zaizkote xutik direnean. Hb Esk 165. Gure lehen auzoei, gurekin ardura, kasik egun guziez kurutzatzen direnei sobera litzaioketela heien aldean bizi dadin eskuara, hats handia hartuz. HU Aurp 214. Igandetan meza ixil baten entzutea bera sobera zaiote frango gizon eta emazteri. HU Zez 31. Apezgaientzat deusik / etzaio sobera / moltsatik ateratzen / tu ehun libera. Etcham 79. Galdegin nahi eta erraiten dakot ea bortz libera sobera zitzakon. Etchebarne 42.
azpisarrerakoSense-12.5
b) (Trans., en frases negativas). (No) tener suficiente, (no) ser suficiente (para alguien).
Bertzeak yostetan zaramazkan egunak, eta etzituen sobera gauak lo egiteko. Hb Egia 48. Mezaren emaiteko oren bat ez zuen sobera; bere burua ahanzten zuen Jesusekin. Laph 191. Banago bakarrik, khexu hogoi ta bortz minutaz hoin arinki ibili izanik hainbertze ikuskizun miresgarrien artean, egun osoa bederen aztertuak izaiteko ez baitzuketen sobera. JE Ber 64. Nola utziko ditut bada hango lagunak aipatu gabe? Bainan bederazka denak egin behar banitu, liburu hau dena ez nuke sobera. Xa Odol 53.
azpisarrera-13
SOBERAK SOBERA.
En exceso, en demasía.
Badire gogorrarena egiten dutenak azken oreneraino. Yainkoaren azote bat izaten da hori. Soberak sobera zaizko gaizkian, lurrekotz ere. Hein batean hesten ditu grazien ithurriak. Hb Egia 14. Bada ordean orotan izari bat; handik goiti, soberak sobera. HU Aurp 202.
azpisarrera-14
SOBRAN.
azpisarrerakoSense-14.1
a) De sobra, en abundancia.
Garai batez majuak / bazituan sobran, / orañ zeñek nai duen / emen dabill proban. Tx B II 109. Lana sobrian izaten gendun / jana eskasian. Uzt Sas 71. Bazuen naiko erremate ta / sobran ainbeste izpide. Zendoia 226.
azpisarrerakoSense-14.2
Jaubea datorrenean, jakingo yoat zer esan, sobran be! Bilbao IpuiB 23.
azpisarrerakoSense-14.3
b) (G-azp, AN-gip) Ref.: Gte Erd 274; ZestErret .
De sobra, de más. " Hitz hoiek danak sobran zeuden " ZestErret.
Ja, ja, ja! Zati baterako izan neban barrea [...]. Tripaki-txuleteak sobran itxi bearra euki izan neban. Bilbao IpuiB 253. Gazteak gallentzea / jarri zaigu modan, / lengo errespetoa / ez dakit non dan. [...] zartu eta sobran / zer kalbario dan! Basarri 107. Ikusi giñuztenean nola jarri giñan. mantak sobrean zeuzkatenak ekarri zizkiguten. BBarand 121. [Aur] bitik bat soberan daukazula. Zendoia 163.
azpisarrera-15
SOBERARIK, SOBRARIK .
(En frases negativas, con vbs. o acompañando a un sust.). Demasiado; en exceso, en demasía.
Gida nazala halako gauzen artean, deus soberarik egin dezadan beldurrez. "Ne quid nimium fiat" . SP Imit III 26, 4 (Mst deüs soberarik ). Horren gainean ez gaiten soberarik begira hemen egiten denari. Eskal-herriak ez du behinere biltzen bere dina bihi. Dv Lab 29. Baldin erori bagare, eztezagun sobrarik mirets nola erori ahal izatu garen. Jnn SBi 36.
v. tbn. Egiat 238.
azpisarrerakoSense-15.1
(Acompañando a un adj.).
Gorputza duelarik / luzekara, halarik / xuxen du, et' ezta lodi, / ez mehe soberarik. O Po 31.
azpisarrerakoSense-15.2
(No) mucho (en ocasiones con matiz irónico). " Ez du soberarik maite, il ne l'aime pas trop, ou il ne l'aime guère" Dv.
Oraindikan ez daukat / ezkongai sobrerik, / ez aberatsik eta / ain gutxi pobrerik. Xe 186. Eta komentuan etzuten zer eman jaterat jende hekiei guziei, ez eta ardiei ere. Lan handiak zituzten beraz, eta etzakiten soberarik non ziren. Jnn SBi 53. Ez bide ziren soberarik akort. Ox 196. Ez niz soberarik fida. JE Ber 48.
azpisarrera-16
SOBERATAN, SOBRATAN.
azpisarrerakoSense-16.1
a) Demasiadas veces.
Egun ezagutzen dut ongi, maiz eta sobratan ene baithan belztu dudala zure imajina. Brtc 79. Gütan bihotzak soberatan, Jinkoa ützirik, kreatürak behar beno haboro maithatzen dütü edo ere hastiatzen. Ip Hil 53. Neroni ere gertatu izan naiz / askotan edo sobretan. Tx B II 212.
azpisarrerakoSense-16.2
( soberatan baizik, en frase negativa).
Ihes egin dezen [...] soberatan baizik Jinkuaren beraren aitzinian egiten eztiren bekhatüzko obra hetarik. CatS VIII (v. tbn. 64).
azpisarrerakoSense-16.3
b) En exceso.
Diruari sobretan estekatua zen. Lap 236 (V 106).
azpisarrerakoSense-16.4
c) De sobra, de más.
Guziyak gera pekatariyak, / ezta dudarik orretan; / asko desioz engañatzen da, / bestiak berriz obretan; / fede gaiztoko mandamentuak / animarentzat sobretan. Xe 362.
azpisarrerakoSense-16.5
d)) De sobra, en abundancia.
Suma ederra gastatuia du / bere fantesi hoietan; / seinalea da, dirua ere / izan behar du sobretan. Mattin 66. Galdu guziak ordaindu ditut, / erran dezaket, sobretan, / nere burua senditzen dut gaur / esker onezko zorretan. Ib. 56.
azpisarrera-17
SOBERAXE (L, BN, S; Lh, H), SOBRAXE (H) Ref.: Lh; Lrq .
azpisarrerakoSense-17.1
a) (Con verbos). Un poco demasiado. "Un peu trop" Lrq. v. soberaxko.
Eta ikhusirik andere urguillutsu bat bere buriaren, bilhoen [...] eta gorpitziaren soberaxe edertzen [...]. Tt Onsa 109. Gaitz da jan-edanetan ahoko gostuari sobraxe ez behatzea. Dh 54 (v. tbn. 75).
azpisarrerakoSense-17.2
(Con adj.).
Errumeko kolazioniak zoin baitira soberaxe handi eta anple. Tt Arima 59. Hari iduri zaiko balena anderia / soberaxet dela lodia. Arch Fab 183. Nik egin dutan lana enetako sobraxe gogor izan da nore adin andiagatik. 'Un pocp demasiado duro' . ZMoso 89.
azpisarrerakoSense-17.3
b) ( Soberaxe izan, en 3.ª pers. sing.). Ser algo excesivo.
Kotoin marratu, angeles xuria, / etzaie aski gainekotz propia. / [...] Pekina da sobraxa [sic], perkala gutixe. Rob ( in BertsZB 185 ). Buru bat galtzen duenarentzat, hori bera soberaxe da. Dv Lab 214. Eiheazaiñ bazia behar da lakhatü / bena sakü hüstia soberaxe düzü. Xikito 2. Hortakotz, lehenbizikorik aiphatu ditugun zazpi hiriak balitazke aski, soberaxe kasik. JE Bur 48.
azpisarrerakoSense-17.4
(Con aux. bipers.). Parecer algo excesivo.
Hau, diotzo, zaitak soberaxe. Gy 101.
azpisarrera-18
SOBERAXE BEZALA.
Un poco demasiado. v. SOBERA BEZALA, SOBERAXE.
Badakigu segurki Baltatzarrek karraskila ere ezagutzen zuela, bainan etzuen sobera manatu nahi: izitzen zuen karraskilak, behin berak galtxagorri ikusi baitzuen soberaxe bezala harturik. Zerb Azk 89.
azpisarrera-19
SOBERAZ, SOBRAZ.
Por exceso; en exceso.
Eztu behin ere gizon haserretuak behar den neurria begiratuko, peril da, gutiz edo soberaz huts egin dezan. Ax 299 (V 199). [Jaunzturetan] sobraz baino gutiagoz [sic, tal vez por gutiegiz] lehenago huts eginen duen gisan. Dh 67. Segurantzaz ukhaitea, baten plazan bahi bi: / egundaiño nihork eztu, sobraz gibelat utzi. "Deux sûretés valent mieux qu'une, et le trop en cela ne fut jamais perdu" . Gy 113.
azpisarrera-20
SOBERAZKO (SP (sin trad.)).
Excesivo; (el, lo) que está de más, de sobra, sobrante.
Begiratu behar dela soberazko hitzketetarik. SP Imit I 10, tí. Soberazko artha eta grina guziak. SP Imit III 37, 3. [Zangoen] hantura hark erakusten du naturaleza iadanik bortitztuak iraitsten dituela soberazko urak. SP Phil 185 (He 187 umore gaxtoak kanporat ematen dituela ). Eta hala hauk dira letra soberazko hutsak. ES 136. Ágoas jan ta edan sobraskoéki, ta itz blasfémo [...] ta berze asko gisas gaisto izaten direnéki. LE ( in BOEanm 1668 ).
azpisarrera-21
SOBEREGI.
Demasiado.
Etzareten golotsegi, / beraz iate horretan, / zergatikan soberegi, / baita zuen kaltetan. Arg DevB 131.
sobera
<< 2 sesi 0 / 0 soinu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper