OEH - Bilaketa

344 emaitza fama bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (341)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
deretxo.
sense-1
1. (Lar, ), dretxo (Arch VocGr).
Derecho. Cf. T-L: "Déchéance, dretxo galtze". AxN explica zuzen (79, 80, 146, 570) por deretxo, zuzenez (578) por deretxoz y zuzena kitatzen (347) por deretxotik galtzen. v. eskubide. Tr. La forma deretxo se documenta en textos meridionales (incluyendo al alto-navarro F. Elizalde, CatB y Bordel); Beriayn y Lizarraga de Elcano, en cambio, emplean dretxo, que es la forma septentrional. En general, al Sur es propio sobre todo de autores de léxico poco cuidado; desde la 2.a mitad del s. XIX no aparece, salvo en Arrue, sino en bersolaris y textos populares. Al Norte se documenta por primera vez a comienzos del s. XVIII (CatLav ); con posterioridad su uso se mantiene con cierta regularidad hasta hoy. En DFrec hay 35 ejs. (uno septentrional) de deretxo, y 11 (9 sept.) de dretxo .
Ez erabili / deretxo baga auzirik. Lazarraga A28, 1203r. Ala galzen du [...] zeruko gloria erdesteko zuen dretxoa. Ber Doc 125r. Deretxoz egun orrelakoetan trabajatzea debekaturik dauden [...] aetarikan batere. OA 150. Parabisuan dretxo izaitea. CatLav 45. (V 30) Eman batbedrari bere deretxoa edo arrazioa. El 87s. Zeruko paradisuaren deretxoa galdu eragin ziguen. Gco I 469. Zeruko herederoak edo jabe gaiak eta deretxodunak egin <egun> zaituen. Gco II 9. Niork eztú dretxorík nitas, baizik orrén Majestadeak. LE Ong 38v. Baldiñ zure deretxoa argitzeko [...] asko esan nai bazuan juramentu eragiteak, etzenduan bekaturik egiñ. AA III 556. Galdu dogu zerurako geunkan deretxoa. MisE 24. Sekulako loriarat, Jainkoaren beraren gozamenerat zuzen edo dretxo izatea. Dh 241. Edonok dauka eskubide edo deretxua inok kendu ezteijon daukan izen on edo fama. Astar II 187. Bekatu mortalen medioz galtzen duela animak [...] Zerurako deretxoa. CatB 57. Eta emaiten diozkate ezin ukhatuzko dretxoak gure bihotzen gainean. MarIl 65. Bezti arazten du eta etxean ezartzen du aintzineko dretxo beretan. Jaur 125s. Emango diat baldin / badirak ematen / zarren aizen partetik / dekan deretxoa: / ire primotasuna / ta maiorazkoa. It Fab 241. Enuen dretxorik hortako. Arch Fab 207. Bat ezta tributa zor ez dioenik, / ez haren dretxotik itzur daitekenik. "De son domaine" . Gy 168. Ez jakela begiratuko biar dan lotsa ta itzalagaz geure deretxo ta zuzenbidiai. (1864). BBatzarN 203. Jente askoren bistan / pruebia galdua, / atzera eskatzen dau / deretxo bakua. EusJok II 82. Loiolako izena, ene arbasoer hanbat gostaia, nik zer dretxoz dabilat oinen pean? Laph 39. Gure tartian deretxo gabe / asi nai zuben auzian. PE 44. Gizona herrestatik alxatu uena / eta, porroskaturik gathe zakarkena, / bere gizon-dretxoak hartu zituena. Elzb Po 215. Guk bera serbitzeko daukan eskapide eta deretxoa. Arr May 177. Katolikoen dretxo guzien kontra. Elsb Fram 176. Zuk deretxo gabiak / badakizu artzen, / ezpañak igurtzita / patrikadan sartzen. AzpPr 49. Zenbeit urrats erabili ere du Garaziko laborarien dretxoak ez nahiz galtzerat utzi. HU Aurp 159. Guri bere semeak deitzeko daukan eskubide edo deretxua . Ag Serm 311. Halaber ene ahaide, adixkide, etsai eta ene othoitzetan zerbait dretxo duketen bertze guzien gainerat. CatJauf 10. Kuraioso egon zaite / Dituzien deretxotan. LuzKant 118. Beren dretxoak-eta finkatuak diten / langileak jeiki dira. Iratz 61. Etzuen haatik hilarazteko dretxorik. Zerb IxtS 31. Horra nun, dretxo berekin, Harrixurik dion: "Zertako da intzaur-ondo hori Urtebikoa eta ez enea?". JEtchep 48. Jujek beren dretxoa balinbadute zuri galdeen egiteko, zure dretxoa ere da zure hobena denen aintzinean ez aithortzeko. Larz Senper 12. Ura beretzat nahiko zuen / dretxo zutener kendurik. Mattin 67. Gero segurantza sozialaren dretxoa ukaiteko. Etchebarne 139. Ez zuen dretxorik han "bere" apezgaiaz mintzatzeko. Larre ArtzainE 194.
v. tbn. Cb EBO 36. DurPl 77. Bordel 182. Ud 77. Noe 29. Tx B II 86. Uzt Auspoa 22, 126. Dretxo: Iraultza 21. JesBih 459. Hb Esk 52. Zby RIEV 1908, 604. Lap 362s (V 166).
sense-2
2. + dretxu (SP, Urt I 469), dretxo (Chaho). Derecho, tributo.
Kostumak eta dretxuak dire hain handiak ezen eztela profitu garabik. Volt 184s. Kargako borz sos bear baitituzte Urtubiako dretxoaren pagatzeko. (Vera, 1674). FLV 2006, 264. Galdegin zioten Salbatzailleari yuduek zor ziotenez dretxurik enperadoreari. Lg II 237. Hiriz kanpoan zen dretxuen biltzeko bureua. Ib. 82. Lur allodial, erran nahi du, lur libro eta dretxurik nihori zor ez dioen batentzat. Revol 111. Sal erosiaren dretxuak pagarazteko. Ib. 121. Manatu dretxuak bildu, / beti aintzina galde, / egundainoko eman guziak / ez emanaren balde. Bordel 88. Errejista zagun etxia, ikusteko ia deretxuak pagatu biar duen gauzik billatzen degun. Iraola 40.
sense-3
3. Derecho, jurisprudencia.
Literatura edo irakurtegian, dretxo edo zuzenkuntzan, ekonomian edo biz-kuntzan, zalhuen zalhuenetarik gertatu ditake Edgar Faure. SoEg Herr 24-3-1966, 1. Denbora hetan "Dretxo"ko eskola handiek errekesta gaitza [zuten] . Ardoy SFran 44.
azpisarrera-1
DERETXO KOMUN. Derecho común.
Asanblada guziak gobernatu behar dituen dretxu komuneko prinzipioari. Revol 95.
azpisarrera-2
DERETXORIK EZ EGON. No haber derecho, no ser justo.
Eztaok deretxorik! Au eztok osua! Nik betia eskatu juat. SM Zirik 18. Ez dagoala deretxorik diote, carrera ikasi ta lan zabor oriek egiten jarduteko. AZink 140.
azpisarrera-3
DERETXO-ZALE. Valedor, abogado (?).
Frantziako erregearen dretxo-zale eta mandatari bat, Bordaletik Euskal-Herrirat sorginen atxemaiteko eta gaztigatzeko igorria. Zerb Azk 93.
deretxo
<< 1 dena 0 / 0 desgustu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper