Harremana

    OEH - Bilaketa

    344 emaitza fama bilaketarentzat

    Sarrera buruan (3)


    Sarrera osoan (341)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    uzta.
    sense-1
    1. (G, AN, L, BN, S, R; SP, Lar, Gèze (ü-), Dv); usta Ref.: A; Lh; Lrq (üzta).
     Cosecha. "Moisson. Uzta handi, langille guti. [...] Uztaraino, jusqu'à la moisson" SP. "Cosecha, los frutos mismos" Lar. "Cosecha, el recoger los frutos, uztaren biltzea" Ib. (v. tbn. s.v. agosto). "(Unos tienen la fama y otros) cardan la lana, batzuek azaro, bestiak uzta oro" Ib. "Récolte" Gèze, VocBN , Lrq. "1.º mies; 2.º cosecha en general, sea de mieses, sea de fruta" A. Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga y al Sur desde Mendiburu. En DFrec hay 26 ejs. de uzta.
    Uztá handi da, baina langile guti. Lç Mt 9, 37 (Ur, Dv, Leon, Or, Ol, IBk, IBe uzta, Ip üztak; Echn zitua, SalabBN frutu, Samper kosetxa). Eta uztá biltzen duenak, sari rezebitzen du. Lç Io 4, 36 (He, Dv uzta bildu). Oraino laur hilebethe dirade, eta uztá ethorriren da? Ib. 4,35. Igurikazue aphur bat, zaudete oraiño, luza ezazue uztaraiño, utzkitzue hazi biak, ona eta gaixtoa haztera, handitzera, eta zorhitzera. Ax 120 (V 79). Uztaren arau zuhurraren iatea. "La portée de sa récolte". O Pr 537. Bere üztako primiziatarik egiten zütien ogiak Jinkoari ohereskatzen. Bp II 74. Erein dezu Jesusen biotzarekiko jaiera Euskalerrietan; [...] bilduko dezu iñon ere nerekiko bildu dan uztarik ederrena ta ioriena. Lar Carta a Mb 280. Igor detzan langilleak bere ustarat. He Mt 9, 38 (cf. en el mismo versículo uztaren nausia). Uzta eder baten biltzeko. Dh 156. Uzta joria. Ib. 225. Landak ere [...] / doblea eman zuen uzta. Gy 44. Nekazaririk onena da uzta eta bazka lur beretik ateratzen dituena. "La cosecha y el pasto". It Dial 46 (Ip üzta; Dv bihia, Ur laboria). Ogi, artho, ilhar eta bertze uztetan. Dv Lab 196. Urthe ortzitsuetan direla uzta aberatsenak. Ib. 74. Lur onean uzta txarra altxatu duenak. Ib. 47. Lurrari khentzen zaioela bere indarretik, arthoak, ogiak eta bertze uztak altxatuz. Aditzen errex da, uzta bethi bilduz, bethi galtzen hari dela lurra. Ib. 165. Üda hartan, üztaren laur phartetarik bat harriak eruan zeikün. SGrat 23.
    ( s. XX) Nahi balin baditugu gure alhorrak ungarriztatu, belharrak edo uztak sarthu, guk aski dukegu orgen kargatzea, harrek [elefantak] eremanen ditu behar den tokira. Prop 1905, 133. Harriak xehakatu zituen heien uztak. CatJauf 26. E? Kafe ta azukrea? Oiek al dituk alderdi aietako uztak? --Tabakoa ere bai. Ag G 252. Nekazarien uzta edo kosetxa galtzeak. Urreta EEs 1918, 154s. Guziek ukhan ginezan uzta, berak erain zuen hazi. Ox 69. Zonbat abere-buru duten, zer uzta biltzen urtheka. JE Ber 31. Uzta jaso gabe arkitzen diran nekazariatzaz mintzo gera. EAEg 6-3-1937, 1219. Zugaitz-autsez simaurtutako lurrak, egundoko uzta ederra ekarri bide duk. NEtx Antz 135. Lurrak bere uzta eman dezan. Or Aitork 394. [Lurrek] eman zioten, beti, etxean koka ahala uzta eta zorion. JEtchep 50. Goldatu ondoren uzta beteenak ekartzeko. Ibiñ Virgil 91. Uzta bildu. Ib. 71. Sugeek soroetan lapurtu uzta goxoak. Ib. 86. Ereintzetako uzta garaiek kulunka. Ib. 98. Aize zakarrenak ereintzak iñarrosten eta [...] uzta ernaria ateratzen eta urrutira iaurtitzen. Ib. 76. Zuen bizia izan ez dadin uzta gabeko uda bat. Xa Odol 290. Uzta ekar dezala erain den aziak. Ib. 134. Edozoin landarek ere ez du behar den uztarik emanen, hazi behar zuen sasoinean ekaitz pean egona bada. Ib. 43. Uzta ugaria. Uzt Sas 74. Artoa, babarruna ta garia; orixe uan orduko uzta. Ataño TxanKan 117.
    v. tbn. Etcham 131. Iratz 50. JMB ELG 80. Zerb IxtS 46. Ir YKBiz 101. Etxde JJ 232. Lf in Zait Plat 15. Ardoy SFran 204. EZBB I 131.
    azpiadiera-1.1
    Ezkur-urte da, baita arto urte, / [...] muxarrak uzta joria dute. "Las marmotas harán su agosto". Or Eus 78.
    azpiadiera-1.2
    (Como primer miembro de comp.). "Uzta jabea, le maître de la moisson" SP.
    Othoitz egiozue bada uzta iabeari, irion ditzan langileak bere uztara. Lç Mt 9, 38 (Or, Ol, IBk, IBe uzta-jabe; He, TB, Dv, Leon uztaren na(g)usia, Ip üzten nausia). Besteetan uzta-aurrean ematen zien nekazariai dirua, erosten ziela merketxo garagarra, ta garia. AA II 193. Beren alorretan uzta-izpirik ez erne-erazteko. Zait Sof 64. Zuentzat uzta joiteak atzemanen du mahats biltzea eta mahats biltzeak ereintza. Bibl Lev 26, 5 (BiblE garijotzeak mahats-bilketara arte iraungo du). Ospatu uzta-jaia, soroan erein duzuenaren lehen fruituena. BiblE Ex 23, 16.
    azpiadiera-1.3
    (Uso fig.).
    Emasten dohaina, bethi birjina / agertzen etzaieno, üsta ereina. Etch 112. Eta danak or-emen elizaetan predikatzera [...] banaturik, aiñ prutu ta uzta ugaria biltzen abiatu ziran. Aran SIgn 98. Urte gitxitan lortutako uzta ta irabazia ezin litzake esango, Jainko-itza Prantzi ta Italiko edonun zabaldu ebalako. Belaus Andoni 11s. Liburuen ikasgaien [...] ondotik hori behar lukete egin guziek [...]. Uzta ederragorik ez dezakete amestu. Zub 94. Ariek ere baitarabilkie biozpean uzta kilikagarria! TAg Uzt 294. Xorraldi ori, guretik degun uzta edo fruitua da. Or Jaink 66. Zer intzaur ederrak, dio Harrixuriko Juanañok Urtebiko Mañañari, bakotxa bere uzta poxiaren biltzen ari direla. JEtchep 47. Intzaur ondoak, beti zahartzen ari izana gatik, uzta ederrenaren itxura erakusten zuen bertze uztek bezala urte hartan. Ib. 48. Sei ilabetez etzen segur geldirik egona. Uzta etzen menturaz hanbatekoa, bost ehun giristino. Ardoy SFran 241 (v. tbn. 223). Ezkutariak erantzun: --Jauna, ezbear auek ez dira noski zaldunketaen uztakoak, eta, esan bezait berorrek, maiz-maiz gertatzen ote diran. "Ya que estas desgracias son de la cosecha de la caballería". Berron Kijote 169. Txertu berriaren uzta: erdal erria. Ataño TxanKan 215. Era askotarako uzta dator aitatu dogun liburu ontan. Onaind STeresa 84. Iritziak, usteak, gogoak eta asmoak. Uzta ederra bil genezake luzaro gabe. MIH 135. Mintzabehar horrek, barren-irakite horrek, uzta joria sor dezake. Ib. 141. [Izen] zaharrak eta berriak, paperetako uzta eta aho hizkeratik hartua. MEIG VIII 116. Uzta hobea aterako zuketen ene belarriek besteak ere honen antzera mintzatu balira. MEIG I 182.
    v. tbn. Laux BBa 130.
    azpiadiera-1.4
    Tiempo de la cosecha. "Temps, saison de moissonner" H.
    Utzitzazue biak elkharrekin handitzera uzta-arterano. Lç Mt 13, 30 (He, Dv uztaraino, Ip üztetarano, IBk uzta arte; TB biltzeko denboraino, SalabBN biltzerano, Echn igitatzeko denboraraño). Gizon batek bere alor-lurra maneatu ta egin zuen bein ereintz on bat eta uztan uste zuen bilze obea. Mb IArg I 201.
    azpiadiera-1.5
    Cosecha, acción de cosechar. "Moisson, l'action de moissonner" H.
    Ango datil guztiak biltzen ote zituzten, galdetu nion gidariari. Baietz [...] Urrian izaten zala aien uzta. Anab Aprika 43. Uztarako eta ereiteko egunak. Ibiñ Virgil 75.
    sense-2
    2. "(BN-baig), gran placer" A.
    Eztute ez orduan solasa ganbiatuko; baina bai lagunduko eta emanen bide gaizki mintzatzeko; orduan da hekien uzta, hazten dira, eta hagitz atsegin hartzen dute. ES 196.
    sense-3
    3. (V-gip, G, AN, Ae; H; uztaa G-azp-to-bet, AN-larr-ulz; VP 93r; uzte AN-ulz, B; uztee AN-ulz); usta (-taa G-to) Ref.: A; EI 314; Echaide Nav 61; Iz IzG; Iz Ulz; Iz To (ilbeltza); Izeta BHizt2.
     Julio. v. uztail.
    Santa Isabel eguna / uztaren lauan. EusJok II 21. Ereitziak egin zütüzün; ederki jin, eta nahi bada erauntsi hanitx agertü zen, bat ez batek ezkintizün hunki. Üzta ürriak aberats heltü. SGrat 18 (Harriet traduce: "les mois de Juillet et d'Octobre on été riches"). Uztaren amaikian. PE 69. Leaburutik 1888ko uztaren 4an. A Ardi 29. Uztan zazpiyan San Fermiñak. Yanzi 69. Uztaren amalauean. Or Eus 208. Urtero Elizondora jotzen zuten Uzta-aldean, eta Dagonilleko berotan Ondarribira. NEtx Antz 154. Uzta-arratsalde luzetan ikusteko, bai erri politak! Ib. 155. 1963go uztak 10. NEtx LBB 112. Uzta zan il zanean. JAzpiroz 29.
    v. tbn. Moc Damu 3. Goñi 78. EAEg 7-11-1936, 238. Insausti 91.
    azpiadiera-3.1
    Uzta-uzta. "Pleno julio". Ldi BB 118 (tít.).
    sense-4
    4. (AN-5vill ap. Echaide Nav 62 ; Añ (G)).
    Agosto.
    sense-5
    5. "(B), ganga. Egun tratalari orrek zer uzta egin duen!" A.
    sense-6
    6. Variedad de castaña.
    Huna zenbeit (gaztain) mota [...]: Ipharra, bakarra, uzta, zazpietakoa. Zerb GH 1954, 55 (ap. DRA ).
    azpisarrera-1
    UZTA-ABUZTU.
    (Pl.). Julio y agosto. "Ilabete beroenak uzta-abuztuak dira (B), los meses más calurosos son julio y agosto" A.
    Baratzuriyak gorriik ez badu: izaten du burniyari ateratzen zaion gisan, ordoi bat ostuan Uzta-Aboztutan. Sor Bar 100.
    azpisarrera-2
    UZTA-BELAR (B; Lar ( H); -belhar Hb; -bedar V-m; uztai-bedar V-arr) Ref.: A (uztaba, uztai-bedar).
     "Alcacer, toda mies en hierba" Lar. "(Duro está el) alcacer para zampoñas, uztabel]l[arra gogor, txirulik eztuk or" Ib. "Uztaberarra, alcara [sic]" Izt C 48. "La primera cosecha de hierba" A. v. uztaba.
    azpisarrera-3
    UZTA-BILKETA.
    Cosecha, recogida de la cosecha. v. UZTA-BILTZE.
    Berak ere arrituta ikusten ditu ango uztabilketak. Ibiñ Virgil 71.
    azpisarrera-4
    UZTA-BILKINTZA.
    "Uzta-bilgintza, recolección de la cosecha" ForuAB 147.
    Bedar-soloa gustiz gertu aurreko lan-aldiko uzta-bilgintzan. "Al recolectar la cosecha". (1918) ForuAB 145.
    azpisarrera-5
    UZTA-BILTZAILE (SP).
    Cosechador. "Uzta billtzailleak, moissoneurs, ogi epailleak" SP.
    Eta hura erein duen etsaia da deabrua, eta uztá munduaren fina da, eta uzta biltzaleak, aingeruak dirade. Lç Mt 13, 39 (IBk, IBe uzta(-)biltzaile). Uztabiltzaillearena ta goldari lepomakurrena. Ibiñ Virgil 38.
    azpisarrerakoSense-5.1
    (Fig.).
    Baña oietako asko galdu egiten dira, ez dira zeruratzen, bear ainbat langille, uzta-biltzale, apostolu, predikazale ez dalako. Ir YKBiz 101n.
    azpisarrera-6
    UZTA-BILTZE.
    Cosecha, recogida de cosecha.
    Anziñaeran Donostia inguruko uztabiltzerik geienetakoa zan txakolina non nai deitzaion ardoarena. Izt C 146. Uzta-biltzeak atzemanen du mahats-biltzea. Dv Lev 26, 5. Ereiten duen etsaia, deabrua; uzta-biltzea, munduaren azkena. Or Mt 13, 39. Etzitekean ez ereintzarik eztare uztabiltzerik. Ibiñ Virgil 73.
    azpisarrera-7
    UZTA-DENBORA.
    Tiempo de la cosecha. v. uztaro.
    Eta uztá denboran erranen drauet biltzalei. Lç Mt 13, 30 (He uztaren denboran, TB, SalabBN biltzeko denboran). Etsai, zalgiaren ereilia, debria da: üzta denbora, menten ürhentzia da. Ip Mt 13, 39. Bere hazkurria biltzen du uzta denboran. Zerb IxtS 58.
    azpisarrera-8
    UZTA EGIN.
    Cosechar, recoger la cosecha. v. uztatu.
    Beha diozozue aireko hegastinei, ez baidute hek egiten hazillik ez uztarik. He Mt 6, 26 (Dv uztatzen). Egizu uzta, [...] zeren lurreko uzta zorhitua baida. He Apoc 14, 15. Uzta egiten duenak errezebitzendu bere golardea. TB Io 4, 36. Erein eztudan lekuan uzta egiten dudala. Ir YKBiz 369. Aiek landu ta ereindako lur artan uzta egitera, garia biltera. Ib. 72n.
    azpisarrerakoSense-8.1
    (Uso fig.).
    Nola ordukoz jendia zeguan beti prest Franziskoren itzaz uzta egiteko, bata bestiaren leia izandu zan txit aundiya, itz on oriek nork beretzat arturik, lumaz izkiribitzeko oroitzapen bat bezela. Bv AsL 111.
    azpisarrerakoSense-8.2
    (Con determinantes).
    Uzta ederra egiñ baitzuten: / Bihiz bethe soillaruak. Gy 141. Xoriek ez dagite hazilik, uztarik, / eta badute zer jan. Ox 70.
    azpisarrera-9
    UZTA-EGUN.
    Tiempo de cosecha. v. UZTA-DENBORA.
    Bata ala bertzea utz-kitzue uzta-eguneraino larritzerat. Leon Mt 13, 30. Uzta-eguna, munduaren azken eguna; epheileak, aingeruak. Ib. 13,39.
    azpisarrera-10
    UZTA-EPAILE.
    Cosechador. v. UZTA-BILTZAILE.
    Hek erein dituena, da deabrua. [...] Uzta-ephaileak, dira aingeruak. HeH Mt 13, 39 (He bihi ephaille).
    azpisarrera-11
    UZTA-GARAI.
    Tiempo de la cosecha.
    Uzta-garaian, berriz, egoaizearen arnaspean [...]. TAg Uzt 292. Sutondoan, otz balego, itzalpean, uzta-garaia balitz. Ibiñ Virgil 47. Eta uzta-garaian esango diet igitariei. IBk Mt 13, 30 (Lç uztá denboran).
    azpisarrera-12
    UZTAKO HIL.
    Julio. v. uztail.
    Uztako illaren amarrian zan / apustu ori zerratu. PE 40 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
    azpisarrera-13
    UZTA-LANDA.
    "Champ de blé" A Apend.
    azpisarrera-14
    UZTA-SAGAR (S; Foix (ap. Lh); ustasagar BN) Ref.: Alth Bot 18; A (sagar); Lh.
     "Pommier. Sagartzia. Melgak dira: üzta sagara, arneta beltxa eta xuria, bürdüin sagara" Alth Bot 18. "Pomme de juin" Lh. UZTAIL-SAGAR.
    azpisarrera-15
    UZTA-HUR v. uzta-hur.

    uzta

    uzta
    << 1 usu 0 / 0 xauxun >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper