OEH - Bilaketa

344 emaitza fama bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (341)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
oniritzi.
sense-1
I (Vb.).
Tr. Documentado al Norte en autores antiguos desde Dechepare. Al Sur aparece durante los ss. XVI y XVII en Lazarraga, RS, Beriain, un texto del s. XVII recogido en ConTAV y Micoleta, y su uso aumenta ligeramente durante los ss. XIX y XX. La forma de part. mejor documentada en la tradición meridional es oniritzi. Hay on(h)eritzi en Leiçarraga y Etcheberri de Ziburu (-nh-); oneritsi en Beriayn (tbn. oneritzi), Pouvreau y Duvoisin, oneritxi en Lhande y y oniritxi en ArgiDL. Hay además oneretxi en Lazarraga, onerexte- en RS; onheriste- en Gasteluçar y onereste- en R.M. Azkue. En DFrec hay 13 ejs. de oniritzi y 5 de oneritzi.
azpiadiera-1.1
1. (Lar, (AN), H (G)), oneritzi (Lar DVC 274, H (+ -nh-), A (que cita a Ax y O)), oneritsi (SP), oneritxi (V-arr-oroz ap. A; H (V)), oneretsi (H (V)), oneretxi (Mic 5r, vEys, H (V)), onderixtu (H (V)).
Amar, querer (bien). "Amar, oneréxtea " (Voc. de Marineo Sículo, 1533). TAV 3.2.4. v. onetsi.
Zeren, bada, hon deritzat hon ezteriztanari? E 225. Ezen baldin zuei on daritzuenei on baderiztezue, zer sari ukhanen duzue? Mt 5, 46 (He, Ip, SalabBN, Ur mait(h)atu, TB, Dv, Echn, Ol, Leon, Or, Ker, BiblE maite izan, Samper onetsi, Ur (V) maitetu). Hala senharrék on eritzi behar draueze bere emaztei nola bere gorputzei. Eph 5, 28. Inikitatezko sariari on eritzi baitzaraukan. 2 Petr 2, 15. Zeñari zuk gura badeutsazu on eretxi. Lazarraga A, 1151r. Zegaiti utra on alkarri erexten. Ib. A, 1142r. Ni zuri on dereizut. Ib. A, A, 1144r. [Silviak] deretxula utra on. Ib. A, 1151r. Eska ze akio daukanari ta bai onderextanari. RS 257. Onerexteko Iainkoari egiok urgazi geideari. Ib. 339 (tbn., con alguna var., en EZBB II 80). Deseatzen dut guziek oneritzi zaitzaten eta zerbitzatu. Ber Trat 88v ( Doc 128v oneritsi ). Fiñean andre saindua / berze guztienetik, / zu onheritzi zintuen / kreaturen gañetik. EZ Eliç 415. Miserikordios da Iainkoa, maite gaitu, on derizku. Ax 136s (V 89). Alkar on baderetxe [...]. "Si uno al otro quieren bien" . Mic TAV 3.1.27. Denpora baten on oi neretxu, / baia mudadu nindia. "En un tiempo quise bien" . Ib. 3.1.27. Emaiten duzula zur'edertasuna, / hon eztaritzotzunari, / moien apur baten sari? O Po 18. Gaitz deritzanak irri deraidik, on deritzanak hasperren. "Celui qui t'aime" . O Pr 176. Bertuteari iarraikiz eta bertutea oneritsiz hasten gare bertutetsu izaiten. SP Phil 202 (He 204 onhetsiz). Iainkoaren ongi serbitzatzeko eta oneritsteko. Ib. 186. Enetzat eztu deus ederrik / edo gozorik munduak, / zurekiñ haiñ onheristen tut / penak eta desterruak. 169. Bere santidadeagatik guzientzat txit on iritzia ta txit onetsia zan. Cb Just 110. Nere arima ezpain hegira ethorririk, uzten duenean nere lurrezko lohia zurphildua eta hormatua, onerits zazu zure aintzinean. Dv LEd 277. Badakit zuk ere zinez ta anai bat bezela oneresten dezula. A Ardi 87. Guda Burukideak, on baderizkio, Guda-Epaille bat baño geiago izendatu ditzake. EAEg 6-4-1937, 1440. Erri osoak on deritzanari ez al deritzakete on erritarrek? Zait Plat 124. Hauk dira nire suin-erranak, nire erreinuko primuak. / On deritzaiet. Arti MaldanB 211.
azpiadiera-1.1.1
Batari gaitz eritziren drauka eta berzeari on edo batarekin edukiren du eta berzea menospreziaturen.Lç Mt 6, 24.
azpiadiera-1.2
2. (Lar, Añ (G, AN), H (G)), oniritxi, oneretxi (Añ (V)), oniriztu (Lar). Parecer bien, agradar, gustar. "Agradar" Lar. "(Mal o bien) opinado, gaitziritzia, oniritzia " Ib. "Parecer bien, on eretxi " . "Gustar, agradarle" Ib. Cf. A BeinB 67: Zapatari orrek, beetik ikusi ta bere, ona eritxon.
Ezkonduek besta egiten zutela bere ezkontzako urthaburuan; gerthuz on neritzake kostuma hura ekhar baledi. SP Phil 405 (He 409 litzaiket ongi). Cainen ondorengo neskatx ederrai on-iritzita, ezkontzaz nastu ziranean, gaiztotzen asi ziran. Lard 7. Egiten diran gauza onak, munduari on-irizteagatik bakarrik egiñak izan ez ditezen. Ib. 382. Aspaldidanik ezagutzen gera ta onirizten ba-diozu nere bizia eskeintzen dizut. Lab EEguna 106. Illondoko bizitzarako onirizten zan edariren batez betetako lur-ontzi batzuek soñaren alboan ipintzen zituzten. JMB ELG 88. "Zure urrikalmendua betikoa baita" (Ps, 117, 1), zor guziak barkatzea ez-ezen itz-emanez zordun gertatzea ere on deritzazu. Or Aitork 116. Beituik ba niri zer otu iatakan: aldare atzean eskutau ta Krispin sakristauagaz ezkonduteko esan. On deritxak? Bilbao IpuiB 141. Bestelako gizonei on zeritzaiena, Sokrateri gaitz zeritzaion maiz. Zait Plat 115.
azpiadiera-1.2.1
(Aux. intrans. bipersonal).
Erregearen erabakia Israel guziari oniritzi zitzaion. Lard 210. Baña on iritziko etzitzaiolakoan edo berriz laster joango zitzaien bildurrez, bestera pensatu zuten. 'Temiendo que se disgustase' . Aran SIgn 77. Duda gabetanik ezagutu zuen etzitzaidala berria oniritzi. Otag EE 1881b, 90. Etzitzaion on-iritzi jakin zuanian bere asko semek osasuna galtzeraño zatitzen zutela gorputza. Bv AsL 193. Emen jartzen degu erri txiki baten ikusi ta on iritxi zitzaiguna. ArgiDL 128.
azpiadiera-1.3
3. (G ap. A ; Lar, Dv (G), H), oneritzi (Dv), oneritxi (V-arr-oroz ap. A), oneretxi (Dv (V)).
Aprobar, aceptar. "Acepto, bien recibido, oniritzia " Lar. " Oniritsi zuenetik Aita Santu Paulo bostgarrenak (Arana), depuis que le Pape Paul V l'eut approuvé. Ez ditutzu onirizten Jainkoaren gauzak (M. Har.), vous n'agréez pas les choses de Dieu" Dv. On irizten diot zure betiko amorioari. Echve Dev 87 (SP Phil 65 besarkatzen dut ).
Bigaramunean erakurri zan batzarrean Jaun oek izkribuz egiten zuten azaldurea, zeñari guztiak oniritzi eta gorputz bat egiñik biraldu zioten ekautu edo diputaduakin Franzes agintariari. Izt C 393. Jesusen Konpañi edo Lagundiya sortuazi zuen, zeña oniritzi ta sendoiritzi zuben agorraren 27-garren eguneko buldarekin Aita Santu Paulo III.ak. Aran EE 1883b, 75. Ixtebek oneritxi zituan Joanes ta Yolandaren ezkontza gaiak. Lhn Yol 49. (Ixil irakurriaz). Oso poliki. (Buruarekin oniritzirik) . Lab EEguna 102. Geitxoenak, uste det, nere aukera aintzakotzat artu arren, ez dute apika oniritziko aurkeztu ta tajutu dedan era. Lab Y 1933, 193.
sense-2
II (Sust.).
Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos desde finales del s. XVI y en Zalduby. La forma general es oniritzi. Hay oneretxi en RS, Micoleta, Moguel (tbn. oniritxi y oniritzi en CC), Añibarro, V. Moguel (tbn. oniritzi), Iturzaeta y Otxolua; oniritxi en CatBus (49) y Alzola, oneretsi en CrIc (24) y Zalduby, y oniritz, en composición (oniritz-esker), en un ej. de R. Artola.
azpiadiera-2.1
1. oneretxi (V arc. ap. A), oneritzi (Ht VocGr 327), oneretsi (Lar Sup Izt 10v). Amante, enamorado. "Ami" Ht VocGr 327. "Amante" Lar Sup. Cf. FDA 59.
Donzellak ekustenean euren oneretxiak remediorik emaiten ez eustela. Lazarraga A, 1154v. Ez geiago oneretxiai [joko] / bentanarean flautea. Ib. A24, 1195v. Oneretxiak urrutirean dakus. "El aficionado de lexos vee" . RS 327. Oneretxien begietan gauza ezairik eztan. "En los ojos del amante no hay cosa fea" . Ib. 242.
azpiadiera-2.2
2. + oniritxi (V, G ap. A), oneretsi, oneritxi, oneretxi (V arc. ap. A; Izt 22v). Amor, cariño, afecto, agrado.
Nigazko on eretxia. "El amor que tenías conmigo" . Mic TAV 3.1.27. Nola piztuko ez da antziñako amorio edo oniritzi aragizkoa? Mg CC 186. Ukatu zeure buruaren oneretxi ta arrotasuna. EL1 18. Ez deustsazu oniritxi edo berezko kariñorik artu danzara atera zaitubanari? Mg CO 137 (278 oneretxi). Ez dago bide urkuagorik ebanjelijuaren oneretxi edo karidadia baño. VMg (1820) RIEV 1934, 681 (VMg 61 oniritzi). Zelan erantzun deutset alango laztantasun eta on-eretxi gozoai? EL2 161 ( EL1 145 ain neurri bako esker maite ta mesede ). Guganako on-eretxi eta laztantasun gozoa. Zav Serm I 55. Zazpiak bat nahian / bagaude aspaldi handian. / Zazpiek bat dute izan gogo / elgarren oneretsian. Zby RIEV 1909, 399. Riktrudisek erakutsi eutsan begiakaz bere oniritzia. Ag AL 46. Bakaldunak berak ikusi dagijan nik neure azkenerarte dautsadan on eretxija, idazki-agiri puzkoak izten dautsadaz. "L'affetto" . Otx 99. Arrezkero be, [Teresari] on-eritxi bardiña erakutsi izan dautsoe beste santu batzuk. Onaind STeresa 125. Asieratik ez izan arren [eleiz barriak] / guztion oneretxia, / eleiz-gizon ta etxegin orreik / lortu esamesak kentzia. Ayesta 140.
v. tbn. PMuj Y 1934, 163. EA OlBe 21.
azpiadiera-2.2.1
Zeruaganontz oniritz-eskerrez beterik, artu zuten asmoa leku berean eta bereala eleiza goititzen astekoa.RArt EE 1887a, 424.
azpiadiera-2.2.2
"Amor propio, oneretxia, zure buruaren oneretxia " Izt 11r.
azpiadiera-2.3
3. "Honor" .
Zerren munduko oneretsi edo onria galdu daben edo ukatu deutselako ezkon berbia. CrIc 156. Ezin bestez legez, indarrez ta oniritxiz ['por la buena fama'?] duaz konfesinora, gogo baga. Mg CO 288. Ondra apur bat ta on-eretxi uts bat irabazten badot [...] galtzen dot gloria egiazkoa bai ta neure on-eretxia gizon prestuen aurrerako. LoraS 163s.
azpiadiera-2.4
4. + on eretxi, oneritxi (V-arr-oroz ap. A). Aprobación, aceptación.
Onenbestez bere oniritzi izkribuz jarria eskatzera kemendu zan santua. 'Aprobación' . Aran SIgn 106. Euren bendezinoe eta oneretxia baga, ezkonduteko asmuan dabilzanak. Itz Azald 95. Zuen oniritzia eskatzen degu orain egiña indartu dedin. Ldi IL 143. Bular-gañari takatzen dioen damu-ukaldia ere ingurukoen on-iritzia irabazteko ez ete da obeki maiz, garaiko damuaren ondorena baño? TAg Uzt 26. Jaurlaritzaren oniritziaz [...] auxe agintzen det. "De acuerdo con" . EAEg 28-10-1936, 157. Iru Zaingo oietako Burukideen on-iritzia gurekin degularik. "La conformidad" . Ib. 22-3-1937, 1339. Nere bizian ez det armarik edo armadunik elizan egon leiken on-iritzirik eduki. AZink 64.
azpiadiera-2.4.1
Eztabaidakoak asko izaki ta zaurigañeko mintz berria mee agian oraindio, itzul-iraulirik naiko egiña naukazu nere burutxo ontan iñor ez mintze-aal bidea asmatu bearrez. Arkitua al-nizuke guzien on-iritzizkoa. Markiegi in Ldi IL 12.
sense-3
III . (Part. en función de adj.).
azpiadiera-3.1
1. (Lar, H), oneritzi (H), oneritsi (SP), oneretsi (H).
"Aimé, cheri" SP. "Amado" Lar.
Orobat dadilla bada / Iaun ona egin zuez, / orobat oraño zuen / seme onheritziez. EZ Eliç 265 (v. tbn. Ber Trat 17v seme oneritzia). Gosari txiki au egin ondoan joango ziran plaza agirikora eta aterako zuen danza oniritzi bat ongien zekienak. Izt D 4 (5 kanta oniritzi).
azpiadiera-3.1.1
(H), oneritzi (H).
"Qui a été tenu pour agréable, agrée, approuvé" H.
azpiadiera-3.2
2. Cariñoso, amoroso.
Gau atan Adalbaldo iñoiz baiño bigunago, palagotsuago ta oniritziago egon zan bere umeakaz. Ag AL 153.
azpisarrera-1
ONEGI IRITZI. Querer demasiado. Itzegiozu, ez zaitu joko, onegi deritzu. CartAzp 126.
azpisarrera-2
ONIRITZIAN (Tras gen.). Al gusto de, al agrado de.
Nork egin danon on-iritxian gauzak? Alzola Atalak 138.
azpisarrera-3
ONIRITZI EMAN. Agradar, dar gusto.
Fede gabe ezin diteke Jaungoikoari oniritzi edo gusto eman. Eleizalde Gordairu 9.
oniritzi
<< ondra 0 / 0 opinio >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper