Harremana

    OEH - Bilaketa

    343 emaitza fama bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (341)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    deus.
    tradizioa
    Tr. De uso general al Norte (cf. Lf Gram 218: "Ezer et ezein sont archaïques dans notre région"); general tbn. en textos alto-navarros (MRos (10.1v), Beriayn, F. Elizalde, Miquelestorena (11), Lizarraga de Elcano, etc.). Los testimonios dialectales dan cuenta de su uso más al oeste: Azkue señala el Txorierri (V-ple), valles de Orozco y Arratia, y Mundaka (V-ger), precisando que "Aún se usa, aunque poco, en V"; para Guipúzcoa, da G-to: cf. EI, cuyos testimonios más occidentales, además de Zarauz (G-azp), son Rentería, Oyarzun, Irún y Fuenterrabía (al menos en Zarauz, Oyarzun y Rentería se emplea tbn. ezer, siempre según la misma fuente). Ha dejado, sin embargo, poca constancia en los textos: en vizcaíno, hay sendos ej. de deus en Zavala (Fab RIEV 1907, 541) y de deusik en Uriarte; en guipuzcoano, deus aparece en Iturriaga, Iztueta (cf. en éste "deus, nada" en el voc. del final; en ambos casi siempre (salvo Izt C 239) en la expresión deus balio izan), J.I. Arana (una sola vez), en unos versos de AzpPr (99) que pueden ser de Gaztelu, en Txirrita y en EAEg (23-11-1936, 370), y deus ere en GavS y Xenpelar. Señaladamente, en ninguno de los autores citados hay ej. de otros casos que no sean el absoluto (partitivo en Uriarte), frente a la variedad de usos de deus propia de las tradiciones alto-navarra y septentrional. A partir seguramente de Azkue (que lo emplea ya a fines del s. XIX) y algún otro autor de comienzos del s. XX (D. Aguirre (EEs 1917, 214), Orixe), su uso, ya en prácticamente todas sus posibilidades expresivas, se extiende en la 2.a mitad del s. XX entre autores de cierto nivel (Etxaide, Txillardegi, Anabitarte, Villasante, Ibiñagabeitia, etc.).
    Varios autores, sobre todo navarros (pero tbn. Dechepare y CatLan, por lo menos), emplean sólo deus ere.
    La variante más empleada en los textos es deus; jeus se encuentra en Etcheberri de Sara (junto al menos frecuente deus; cf. tbn. ezjeus, pero deus, en Duhalde); Duvoisin da deus y jeus como sinónimos (s.v. deus), así como Azkue en su dicc. ("Jeus, cosa alguna, nada. Var. de deus"), si bien luego en Morf 277 identifica palatal con diminutivo ("Ddeus (L), alguna cosita, de deus algo"), como tbn. Lafitte (Gram 249) (cf. daus y yaus en Iz Ulz, deus y yaus en Izeta BHizt, que no señalan diferencia alguna de significado); hay yeusere en LuzSerm; daus en OrorbSerm y en CatUlz (7). Hallamos dous (dousere) en el baztanés FamInst.
    Hay <deuz> en Chourio y Mihura (y al menos alguna vez tbn. en A. Rodriguez; deuzere en UskLiB 11, aunque en éste lo normal es deus), pero ante vocal suelen usar deus- (Chourio), deuss- (Mihura); cf. Lrq: "/deüź/ devant voy. ou devant cons. sonore; /deüś/ devant cons. sourde". En DFrec hay 130 ejs. de deus, en textos de toda condición, salvo vizcaínos.
    etimologikoa
    Etim. Probablemente de lat. genus, como cat. y occit. ge(n)s, etc., empleado como refuerzo en frases negativas; v. PT 207 y FHV 519.
    sense-1
    I. (Pron. indefinido).
    azpiadiera-1.1
    1. (V-ple-oroz-arr-ger, G-azp-to-bet, AN-sept-olza-erro-arce, B, L, BN, Sal, S, R; SP, Ht VocGr 418, Lar, Añ (AN), Lecl, VocBN , Gèze, Dv, H), jeus (AN-5vill, L, BN; Dv, i- H), daus (AN-5vill-ulz-olza-gulina-erro-arce-ilzarb, Ae), dous , eus (AN-arce), dieus (R-is), jaus (AN-5vill-ulz, B), yeur (BN-bard), dies (R). Ref.: A (deus, jeus); A Aezk 290; Bon; Bon-Ond 861 y p. 170; Iz Ulz (dáusere, ez); Izeta BHizt (deus, yaus); Gte Erd 115s y 225; Lrq /deüź/; SM BAP 1966, 387; EI 349 (que marca deüs sólo en Barcus, deüse (v. DEUS ERE infra) en Tardets).
    (En contextos negativos) nada; (en oraciones interrogativas, condicionales y otros contextos no negativos) algo, alguna cosa. "Algo, zerbait, zer edo zer y, con interrogación, ezer, deus" Lar. "Deus ezten lekuan, eskua garbi; zerbait den lekuan, begiak argi (Sal)" A (que explica "código del gitano"). "Ezta deüs, y mejor deüs ezta (S)" EI 350. "Rien, quelque chose" Lrq. "Eztu yáus kusi, no ha visto nada; eztu já kusi, ídem" Iz Ulz. "Hori deus ezta" Izeta BHizt. "Hau yaus ezta. [...] Ez zatan yaus erran" Ib. "Lanik egin al duzu? [...] deus ez dut egin (AN-gip-5vill, B), ez dut iaus egin (AN-5vill), [...] eztüt deüs egin ahal izan (S)" Gte Erd 115. "Deus arrapatu al duzue? (AN-5vill), deus bildu duzue (kamamillurik)? (AN-gip-5vill), deus ediren düzia? (S), deus billatu altzu? (AN-gip), arrapatu duzu deus? (B), [...] Onddoketa joan zira? Deus atxeman duzia? (BN-arb)" Ib. 115. AxN explica jasaiten (eztuena) (38) por deus amaten (?).
    Tr. Se declina gralmte. por el indet. (cf. Lf Gram 249): erg. deusek; dat. deusi (SP Imit III 53, 2, Bp II 68, Chourio, Añ CatAN 37, Etcham 66; deuseri en Mst III 4, 3, Dh 272, Barbier y Lf Murtuts 64; deuser en una canc. pop. in Zerb Azk 112; deusei en Hb Esk 233); genit. deusen; instr. deusez (más común y antiguo; deusetaz sólo en Larreguy (II 200), Hiriart Urruty (Zez 155; usa tbn., menos frec., deusez), Inza (Azalp 15), F. Irigaray (188) e Iratzeder (73); deustaz en LE Urt 273 (ms. 97r deustas), daustez en OrorbSerm 107. En casos locales, deuseta- es la forma más empleada (deustará en Lizarraga de Elcano (Matr6 261), deustako en el mismo Lizarraga, Echenique, Samper, Hualde y J. Etchepare (que emplea tbn. deusetako, deusetan), deustarat en Xalbador (EzinB 57; emplea tbn. deusetarat)); sin -ta- sólo lo hemos visto en Eleizalde (deusetik 35), Mirande (deuserako (Pr 371), pero deusetan al menos en HaurB; cf. tbn deuseratu en Mirande frente a deusetaratu y sobre todo el común ezdeusetaratu). Acompañado de gatik, hay deus gatik en Axular y Argaignarats, deusen gatik en Duhalde y deusegatik en Tartas (Onsa 123). v. ezer.

    Eta badaritzak hik, haren borondatearen kontra deus egin ahal daitela? Lç Ins E, 5v. Ez naizela deusetan Apostolu exzellentak baino mendreago izan. Lç 2 Cor 12, 11. Ez atorrela ene aurrera deus bage. Ber Trat 59r. Eztira asko, eztira deus harekin konparaturik. Ax 461 (V 300). Deus badakizue, errazue. Ib. 449 (V 293). Irabaziaren esperantza hunek, deusen usteak, ernatzen eta iratzartzen du mundu guztia. Ib. 493 (V 319). Deus eztuena, balu, emaile handi. O Pr 497. Bihotza eziñ sasia / goza dezaken deusez. Arg DevB 29. Deus eztu hau baño / ederragorik munduak. Gç 79. Egüerdi artio ez deus ian ez edan. Bp I 111. Deus <-z> egiñ baiño lehen. Ch III 58, 3. Konplitzatzu, deus ahantzi gabe, zure estatuko egiñbide inportant guziak. He Gudu 111. Uste düzia mündü huni estekatürik daudian gizonek, deus edo aphür baizik eztiela soferitzeko. Mst III 12, 2. [Ardiets diezadazu] ethorkizuneko deusek ezin inharrosiko duen konstanzia bat. Brtc 258. Ez gurutzek, ez penitenzia garratzek, ez mortifikazione gogorrek, ez deusek ez nau lotsatuko. Dh 168. Etzirade oküpatzen zü deusez harez baizi. Etch 606. Ez gaituenean deusetarat obligatzen gure eginbideen kontra. Gy 186. Gortheko andren begietan deus gal beldurrez. Laph 20. Euskera ezer gutxi edo deus ez maitatzea, bera dan aña eta bezela ez ezagutzetik dator. Aran SIgn 208. Deusetarik ez duzu hobeki ezagutuko zer heinetan den herri batean erlisionea, baizik ere ikusiz [...] nola begiratzen duen igande eguna. HU Zez 11. Eta deusek ez nehork ez diote hori utz-arazi ahal izan. Ib. 77. Debalde duzu deusen erratea. Ib. 13. Debalde duzu deusen erratea. Ib. 13. Deus ez jakin eta orotaz mintzo. HU Aurp 202. Deusen eskasik ez zen Ejiptoan. CatJauf 25. Bai al dakizu, aurra, zerekin edo zer gaiaz egin zittuan Jaungoikoak orrako mendi aiek, onako zelai eder auek eta arako itsaso zabal aiek? Deusekin ez. Inza Azalp 34. Deuseri ohartu gabe. Barb Sup 95. Ez dugu ikusten nehor, aditzen ere ez deus. JE Ber 102. Oihaneko onddo eta gaztainek, mendiz mendi ibiltzeko dohaina, deus, fitxik etziren horrek hor etzanik gozatzen zuen zorionaren aldean. JEtchep 27. Deus jakin ezik ixilik egoitea, ezta edozeinek dakian gauza. Izeta DirG 168. --Barkuozu... edaria da mintzo! --Bego, bego. Ez da deus! Larz Iru 64. Eta, ez dautzu letrarik edo deus eman etxekotz? Ib. 128. Ez zaut iduritzen, deusek barreiatuko duela gure amodioa. Ib. 46. Alda soinuak ihardesten du gaur deusek baino barnago. Xa Odol 321. "Deus ez bada, beste zerbait" esan omen zuen eskaleak. (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1150.
    azpiadiera-1.2
    2. (Acompañado de un sintagma en aposición) Tr. Con frecuencia deus va seguido, con o sin interposición de otras palabras, de un sintagma, a veces bastante complejo, provisto del suf. -(r)ik, gralmte. un sustantivo, un adjetivo, o bien, menos frec., una oración de relativo o un sust. verbal con suf. -t(z)eko. En algunos casos, siempre minoritariamente, el sintagma aparece sin -(r)ik, gralmte. en caso absoluto, muy rara vez en otros casos; esto sucede con mayor frecuencia en el caso del adj. (que aparece regularmente desde Oihenart y Harizmendi en textos labortanos y bajo-navarros); con el sust. hasta el s. XX todos los ejs. son suletinos. En algunos textos antiguos (Leiçarraga, p. ej.) se encuentra tbn. el plural -tarik en ciertos casos (v. tbn. infra DEUS ERE para ejs. más modernos); más modernamente algunos, pocos, autores emplean -tik por -(r)ik, gralmte. con incontables. Precedido del sintagma, lo que en textos antiguos sólo sucede a veces en la tradición suletina (Belapeyre, Maister, CatS, Inchauspe), se hace bastante corriente entre los autores de comienzos del s. XX (y ya en Zalduby e Hiriart Urruty), sobre todo cuando el sintagma está formado por una sola palabra; con todo, lo más que se puede decir es que en esta época el orden se hace indiferente, siendo todavía seguramente la construcción pospuesta la más usual. Por otra parte, es rarísimo (sólo lo hemos encontrado en Goyhetche) que cuando la aposición precede a deus, vaya sin -(r)ik. En esta construcción forma con especial frecuencia oraciones de tipo comparativo, con un segundo miembro regido por partículas como ...baizik,...baizen o nola... (Sólo damos referencia de todos los autores cuando se trata de los usos que hemos definido como no tradicionales o no frecuentes).
    azpiadiera-1.2.1
    (Seguido de sust. o sintagma nominal). Ningún (en oraciones negativas); algún. "Quelque. Syn. zerbait. Etsaiak eztuen guri deus bidegabe egiteko indarrik (Gç)" H.
    Deus bere hitzazko legerik ez gaztigurik ez korrekzionerik ez gidamendurik batre gabe. Lç Adv * 8vs. Zer ere baita marexalaren etorraraz eztut uste dela deus intenzio gaiztorik. CartEsp 452. Deus gaizkirik gertha eztakidan. Mat 293. Ez baitugu ediren deus fede katoliko sainduaren kontrako gauzarik. (In EZ Noel 20). Baldin deus bada abisurik emaiteko kongreganistei. JesBih 428. Pobre ziren: / eta etzuten / munduan deus ontasunik / garabik, zilho bat baizik. Gy 274. Ez dute deus arta bereziren beharrik. HU Zez 72. Deus holako laguntzarik ez du zorigaitzez neskato gazteak. JE Bur 69. Deus kontsolamendurik / lur huntan badea? Etcham 210. Nehork ez omen zuen deus jakiten ahal barne hartako [Laminen egoitzako] berririk. Barb Leg 22. Juanbeltzen atsekabeengatik ez zion deus ajolik. Anab Poli 31. Baziren hor ere eriak, gehienak deus artarik gabe utziak. Ardoy SFran 193. Hunek ez du deus eritasunik. Etchebarne 146. Ez da deus mundu honetan eskubide osoz on dei dezakegun gauzarik, borondate ona izan ezik. MEIG VIII 60.
    azpiadiera-1.2.2
    (Sin -(r)ik).
    Deus jakitek, deus aberastarzünek, deus edertazünak [...] eztizie balia zure eretzian, Jauna, zure grazia gabe. Mst III 55, 4. Kargatürik beikira / gitian bertan parti. / Erruman deus hun direnak / badütügü gureki. Xarlem 1246. Haien algarreki jüntzatziaren [ezkontziaren] ez deus baliotako izatiaren phenaren pian. CatS 94. Ez dezaten ukan deus eskas. JE Bur 48. Ez zukek sekretu horri kantailarik ere ken, deus arrazoinez. Larz Senper 120.
    v. tbn. Ip Hil 80.
    azpiadiera-1.2.3
    (Precedido).
    Birjina Maria, / notharik deus gabe jaiotu garbia. Zby RIEV 1908, 206. Ez eta ere haurren onarekin berenarentzat lan beharragorik deus, Jainkoaren izena erakastea baino. HU Zez 147. Etzaretea leporaino aseak ondoriorik deus ez dakarketen solas lizun alfer hoitaz? JE Bur 111. Ez da orai Oxaldez orhoitzapenik deus ageri Bidarriko hil-herrietan. Ox 196. Beste aitzakiyarik / ez dezu deus izan: / piska bat mudakorra / gaur askoren gisan. Tx B II 161 (en otra versión ez duzu zuk izan). Beste berrogei ukaldietan / ez badu egiten uka, / andik aurrera, lasai arnasa, / kezkarik deus ez leduka. Or Eus 394. Funtsarik deus ez dakit. Larz Senper 50.
    azpiadiera-1.2.4
    (Sin -(r)ik).
    Abre, tresna, nekhe, izerdi, guphide deus ez dute: / Ezta gelditzen xokorik / erabilli ez dutenik. Gy 44.
    azpiadiera-1.2.5
    (Seguido de adj. o similar). Nada (de) (en oraciones negativas); algo (de). "Deus hunik eztizü (S-saug), il n'a rien de bon" Lh. Cf. DEUS HANDIRIK.
    Nola herioan eztén deus, Iesus Krist Iauna gida eta begirale duten fidelenzat izigarririk. Lç Ins B, 7v. Deus honik ene librian ediren badezazu. Tt Onsa 6. Orok etzien ber bihotz eta arima bat baizik; etzien ere bere artian deus berhezirik. Bp II 75. Ez dela deus nobleagorik, yenerosagorik, Jainkoaren iduriko hobeki errendatzen gaituenik, nola baita gure etsaiei barkhatzea. He Gudu 58. Eztüzüla uste [...] badela deus gorarik, deus laidatü eta desiratü ihurk behar dianik, eternitateko gaizak baizik. Mst III 4, 3. Hiltzea den baiño deus seguragorik. Gy 169. Deus berririk ez du [Koranek] . Hb Egia 84. Ez duk deus hoberik. Zby RIEV 1908, 767. Deus balin bada lur hunen gainean zuzenik, hori da. HU Aurp 216. Joko guzietan ez da deus hain ederrik nola Pilota. Arb Igand 142. Deus behar bezalakorik ez baitzuen egiten nehon dohakabeak. JE Bur 11. Egundaino ez du deus egin Jerusalemeko tenploaren heinekorik. Zerb IxtS 58. Deus berderik ez zen gelditu zuhaitzetan. Bibl Ex 10, 15. Deus kaltegarririk, are hilgarririk, baldin bada hizkuntzarentzat, antsikabekeria da. MIH 226.
    azpiadiera-1.2.6
    (Sin -(r)ik).
    Eztemala deus handi aberatsari, ez arbuia eure ahala beharrari. O Pr 598. Eziñ iautz ditezke ni baiño deus <-z> beheragoren maitatzerat. Ch III 58, 5. Yainkoa khenduz geroz, etziteken deus on edo gaxto. Hb Egia 10. Deus onetako ez direla. HU Zez 99. Deus ez da lakhetago. Arb Igand 17. Phebuk ez du deus maiteago Varen izenez apaindu orrialdea baiño. Ibiñ Virgil 48.
    v. tbn. Hm 57
    azpiadiera-1.2.7
    (Precedido).
    Mündia osoki behar bezalako zela eta etzela berririk deus egiteko. Bp II 8. Begi sinple bat beno phausiagorik deus badeia? Mst III 31, 1 (Ip deus emeagorik). Ederrik nehon deus ez duk nola gure herriko bazterrak. Ox 139. Soailuak aldiz, ez aldareak ere, ez dute aipagarririk deus. JE Ber 61.
    v. tbn. A Ardi 49
    azpiadiera-1.2.8
    (Seguido de oración). Nada (que) (en oraciones negativas); algo (que).
    Ezta deus Ebanjelio saindu hunetarik Iainkoaren haurrak erauz, ez harzara ez urrund ahal ditzakenik. Lç Adv ** 6v. Ea othe zenz munduan deus, deusen beldur etzenik. Ax 448 (V 293). Ezta deus hanbat segur denik, nola baita herioa. Tt Onsa 108. Deus gure hun denik / ez ützi barnian. Xarlem 1243. Balin bada deus ikharatu behar gaituenik, hura da Jainkoak ematen deraikun graziez ez baliatzea. Dh 210s. Ez da deus ez daitekenik harentzat. Jaur 106. Egia horrek ez duela deus adimendua asaldarazi behar duenik. Hb Egia VII. Ez dugu deus arrapatu hori kondena dezakenik. Larz Senper 78. Ez baita deus amodioa bezain kotsakorra denik. Ardoy SFran 296.
    v. tbn. CatJauf 105
    azpiadiera-1.2.9
    (Precedido).
    Grazia gabe Zelia merexi diroanik deus eztügü egiten ahal. CatS 63. Ezpeitzien ez zienik deus anbizionatzen. Ip Hil 143. Behar ez denik deus ikas ez dezaten. HU Zez 146.
    azpiadiera-1.2.10
    (Seguido de sust. verbal con suf. -korik). Nada (que) (en oraciones negativas. "Ez da deus jateko (AN-gip), [...] deus ez da jatekorik (BN-arb)" Gte Erd 116.
    Guk ezkundian deus hari emaitekorik. Tt Onsa 129. Bihotz haiñitz duzu deus <-z> pairatzekorik eztuzunean. Ch III 57, 1. Ez du behinere deus atsegin egitekorik errateko. Lg I 359. Ez duzu deus izanen beldurtzekorik. MarIl 102. Mundu huntan ezta deus arbuiatzekorik / kristauentzat, gaitzkia eta bizio tzarra baizik. Gy 54. Ikhertu dituzte eta deus erraitekorik ez dute hatzeman. Laph 84. Guk ez dugu deus ikustekorik Mainker delako orrekin. Izeta DirG 87. Ez nuen deus azaltzekorik, egia esan, ez berririk ez zaharrik. MEIG IV 91.
    v. tbn. He Gudu 129. Jaur 116. Vill Jaink 67.
    azpiadiera-1.2.11
    (Sin -(r)ik).
    Ez balitz deus beldurtzeko / bertze munduko. Monho 112. Ez dut zeren deus egin zure sendatzeko. Hb Egia 24.
    v. tbn. Or in Gazt MusIx 200
    azpiadiera-1.2.12
    (Precedido).
    Zenbeit orduren buruko, ez baitzeie lili maiteer galtzekorik gelditzen deus. JE Bur 88.
    azpiadiera-1.2.13
    (Con -tarik).
    Eztuzue aditzen, ezen kanpotik gizona baithan sartzen diradenetarik deusek, ezin hura satsu dezakela? "Tout ce qui". Lç Mc 7, 18 (He sartzen den deusek). Baldin nehork khen badeza deus profezia hunen liburuko hitzetarik. "Quelqu'un ôte des paroles". Lç Apoc 22, 19 (He deusik liburu huntako profeziaren hitzetarik). Bizkitartean horietarik deus eztugu oraino. Dh 116. Gaitzak, bekhatua, herioa, gure zori onaren akhabatzea, desgustua; han ez da horietarik deus aurkhitzen. Jaur 117.
    azpiadiera-1.2.14
    (Con -tik).
    Batek ez darama deus bere zori onetik, bertzeari etzaio bere miseriatik deus gelditzen. Jaur 122. Ez sinheste, ez odol, ez mintzai / ez dutenak deus guretik. Zby RIEV 1909, 400 (cf. ib. 232 gurerik deus gabe). Bere beldurretik deus ez zion ezkutatuko. Mde HaurB 86.
    v. tbn. Xa Odol 224
    azpiadiera-1.2.15
    (Con beste, bertze; citamos todos los autores)
    azpiadiera-1.2.16
    (Beste deus, bertze deus). "Beste deusentako ez dü balio (S), beste deustako ez du balio (AN-gip-5vill, BN-arb), bertzetako deustako ez dute balio (B)" Gte Erd 39.
    Ez bertze deusetako. SP Phil 65. Nahi zaitugu maitatu, / Iauna, zarenagatik, / ez Parabisu, Ifernu / eta bertze deus gatik. Arg DevB 10. Bertze deus <-z> etzinduen gogoan Jinkoaren presenzia baizen. Mih 18. Zer irabazi gelditu zitzaion? Heriotze ditaken izigarrienaren egitea. Bertze deus ez. HU Zez 200. [Mutiko neskatoek] emaiten diote sartzerat doazin sailari halako zerbeit garbi eta azkar, bertze deusek eman ez lezokena. JE Bur 105. Eztira beste deusez ari. Vill Jaink 67. Eta joera horrek ez zuen zer ikusirik ez politikarekin ez hizkuntzaz kanpoko beste deusekin. MIH 393.
    v. tbn. Gç 214. Dh 117. Or Mi 35. Zerb IxtS 9.
    azpiadiera-1.2.17
    (Ante sust.).
    Eta orai gerthatuaren / bertze deus hemen kausarik / ezta amets txar hori baizik. Gy 298. Bertze deus egitekorik ez baitute alabainan, bil eta edan baizik. HU Zez 203. Ez duzu zuk munduan egin, zu baitarik, / lagunak maitatzeaz bertze deus kalterik. Xa Odol 127.
    azpiadiera-1.2.18
    (Deus beste, deus bertze).
    Bena eni deus bestek eztitazü egiten ez eginen plazerik, zük baizik. Mst III 21, 5. Hortako zare mundu huntan, eta ez deus bertzetako. Brtc 137. Zerk eramanarazi ahal izan zaitu [...]? Deus bertzek ez, segurki, baizen ere zure bihotz infinituki samurrak. JesBih 440.
    v. tbn. Jaur 187. Gy 139.
    azpiadiera-1.2.19
    (Ante sust.).
    Deus berze probetxurik etzaiku ethorten? Lç Ins C, 5v. Erran izan zarotzun / deus bertze berririk? Gç 68.
    azpiadiera-1.2.20
    (deus besterik, deus bertzerik).
    Baldin deus berzerik doktrina sanoaren kontratakorik bada. Lç 1 Tim 1, 10. Har zazu beraz begien aintziñean etsai hura, zeiña ez baita deus bertzerik, bizio bat baizen. He Gudu 99s. Eztautzut deus bertzerik eskatzen. Dh 81. Eta Jazarketako ondoraino heldu ere izan ziren, deus bertzerik gabe. Bainan gero, han [...] oihu bera berritz ere. Barb Leg 147. Ez zion hitzegin ez deus besterik galdegin. Mde HaurB 107.
    v. tbn. Ch III 21, 5. Mst III 30, 2. HU Zez 144.
    azpiadiera-1.2.21
    Iguzkipean deus ez dutela behar gorriaz bertzerik! Ox 69. Zer du mediumak guk baino gehiago? Guk baino berjakintza-lekoretiko sail haundiago bat berjakintzara dezake, deus ez besterik. Mde Pr 350.
    azpiadiera-1.2.22
    (Bertzerik deus).
    Ni besterik deus enizala, ezdeus eta ezdeus baizik. Mst III 14, 3. Ezen etzen lanik, ez jostetarik, ez bertzerik deus, hari bere Jainko Jaunaren amodioa gogotik kentzen ahal zionik. Jnn SBi 36. Haren hamabi urthetarik hogei eta hamar urthetarano ezteiküie libürü saintiek besterik deus erraiten haren egitatez. Ip Hil 141. Estakuru bat da, bertzerik deus ez. HU Aurp 171. Haurren ondotik othe zabilan, bertzerik deus gogoan gabe? JE Ber 28.
    v. tbn. Lf Murtuts 18.
    azpiadiera-1.2.23
    Bertze kezkarik deus ez dugu buruan, Loiolaren ikustea baizik. JE Ber 7.
    azpiadiera-1.2.24
    (Con gehiago(rik), haboro). Nada más; algo más. Tr. Parece que el orden más antiguo es aquél en el que deus va delante; desde Mihura al menos se encuentra tbn. el orden inverso, con frecuencia ambos en un mismo autor. Citamos todos los autores
    azpiadiera-1.2.25
    (Deus gehiago).
    Manu horretarik bada deus gehiago? Lç Ins D, 7v. Ezen ezta deus gehiagorik, harzaz gaudi gaitezen baizen. Ib. F, 4v. Huntarañokoan non ezin deus gehiago sofri bait dezakezu. He Gudu 94. Deus haboro ene büria etxekiten badüt. Mst III 8, 1. Ez dezazula ordean heien ganik deus <-z> gehiagorik idurik. Mih 68. Ez da mintzo jendea deusez gehiago, zer ere baita eguneko berri, hartaz eta hartaz, eta hartaz baizik. HU Zez 142. Deus oboro. Mdg 153. Ez dugu hemen deus gehiago egitekorik. Barb Sup 112. Elgar ikustea, elgarrekin egoitea, elgarrekin mintzatzea, deus gehiagorik gabe. JEtchep 67. Eta ez dut lehen ukitu ditudan gabeuki, gabeukatz eta gainerakoez deus gehiago esango. MEIG VII 38.
    v. tbn. Arch Fab 189. Hb Egia 15.
    azpiadiera-1.2.26
    Nik deus ez dezaket gehiago zuretzat. Laph 87. Enaie estimatzen deus / karakol bat beno haboro. Xarlem 303s. Ez diat deus senditzen gehiago. JEtchep 98.
    azpiadiera-1.2.27
    (Gehiago deus).
    Bethulia hiriko yendakiek etzuten gehiago deus <-z> idurikitzen bere arbasoen Jinkoaganik. Mih 107. Bainan etzezaken gehiago deus irets, doi doia mintzo zen... Ardoy SFran 264.
    v. tbn. Jaur 103.
    azpiadiera-1.2.28
    (Con kasik, ia).
    Zeren bekhatutan dagoela egiten dituen [obra on hek], ezpaitzaika kasi deus baliatzen. Ax 542 (V 348). Kasik deus gosta gabe. Dh 70. Deus eztezaketela, edo deus kasik ez, gure laguntzeko eskuararen begiratzen. HU Aurp 213. Ez dakigu ia deus gure herritarrok pentsatu eta nahi izan dutenaz. MEIG VIII 54.
    azpiadiera-1.2.29
    (Deus holakorik, holakorik deus).
    Guk skribatu diagu eta ordenatu deus halakorik begira eztezaten. Lç Act 21, 25 (TB ez deus begiratzez holakorik). Izan da deus holakorik? Hb Egia 87. Nola sinhetsaraziko zion populu oste bati Itsaso Gorria iragan zutela oinez [...], baldin holako deus gerthatu ez balitz? Ib. 6. Ez da erlisionearen etsaia. Ez framazon, ez holakorik deus. HU Aurp 93.
    azpiadiera-1.3
    3. (Con negativa sobreentendida) "Rien, nulle, aucune chose, quand la négation non exprimé est cependant sous-entendue" H. "Zer diozu? deus, deusik (pour deusez, deusik ez, deusere ez)" Ib. "Deusengatik aserretzen da (B), deusentzat kexatzen da (BN-arb)" Gte Erd 116. "Deusengatik nigarrez hasten da (B), [...] pintalakulo: deusendako gaitzitzen dena (BN-ciz)" Ib. 116. "Sei eta deus (S)" Ib. 157 (junto a eta huts, ta batrez, ta bapez de otras zonas). v. infra DEUS EZ.
    [Jangoikoak] deusetik egin zituen gauza guziak. El 35. Deusetarik zerbaitetarat jin denak odol nobletik sorthü dela lüke nahi fama. Egiat 261. Berórren Majestade soberánoa, zeñen áldean eméngo Errégeak baitire nola txinúrriak, eta deus bekála jende guzíak. LE Ong 33r. Zerbaitek huts egin dautzueia? ihardetsi zuten: Deusek. TB Lc 22, 35. Ageri du kanibet sista bat hetsia; lehenagoko operazionearen marka omen. Min gaixtoaren ondoriorik deus. HU Aurp 185. Deus oboro. Adios D. Resurreccion, berze batraino. Mdg 153. Erlisionearen erakusten ibil dadiela [apeza] eskoletxeetan, ontsa; deus hori baino zuzenagorik, hortako galdatua den ber. JE Bur 55. Haren gatik nindoan, orai aitortzen dautzut, hain ardura Agerreko lantegirat; bertze deusetako. Ib. 61. Ni zer naiz? Deus, eta deus baino gutiago. Zerb Bahnar 172. Harroka inguruak ikertu zituzten. Deus, nehor. JEtchep 56.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    (SP, vEys (L), Dv, H). (Generalmente plural). Cosa. "Deusa, quelque petite chose" SP. "Ene deusak, mes petits meubles" Ib. "(Ene) deusak (L), mes petites affaires" vEys. "Deusak, nippes" Dv. "(Au plur.), choses, objets en général" H, que cita EZ Man II 150. "En BN-aru [sic] se usa en pl. en sentido despectivo. Nori utzi dazko bere deusak? Se dice hablando del heredero de un pobre" Lander (ap. DRA). Cf. infra DEUS GUZTI.
    O zierpe itsusia, zeinen pena larria / herioa behar baitzen, hain deus izigarria. EZ Man I 42 (v. tbn. ib. 41). Untziko deusak [urera] egotztean. EZ Man II 150. Guri ere biziaren iguzu mantenua, / ahoko eta soñeko behar dugun iustua. / Gañerako berze deusak plazer duzun bezala. Ib. 110. Bere deusak espiritu sainduaren inspirazionez ungi enplegatzea gatik. Harb 432. [Pisu] bata gure deusen pisatzeko ahal dukegun abantail handienarekin; bertzea lagunaren ontasunen pisatzeko. SP Phil 384. Ezen munduko deusek eziñ osoki kontenta zaitzakete. (III 16, 1). Arbill 44 (SP, Ch ontasun, Mst hun, Echve 223 gauza, Ip huntarzün). Ez da deusa erdizkatzen, / seinale xoila da hausten [ostia hausten denean]: / Sustantzia gelditzen da / oso lehen zen bezala. Monho 138. Deusek ez daukute atseginik egiten eri garenean. Jaur 130. Izanen dirade deüsak / zük erran bezala bezala. Casve SGrazi 152.
    azpiadiera-2.1.1
    Deus <-z> zitienak despendiatu onduan.AR 201. Ogendünak etxen, ni aldiz gaztelin / nik deus nütinen jaten, lotzen ene ohin / ene desohuratzen, trankilitatin. 'Le peu que j'avais'. Etch 110.
    azpiadiera-2.1.2
    "Deusak (L-sar), ddeusak (B), arreo de boda" A.
    sense-3
    III. (Adj.). Válido, impotante. Cf. ezdeus.
    Ezta arrazoin deusagoak eztheusagoa zerbitza dezan; eta ttipiagoak handiagoa bere azpiko erabil dezan. 'El más digno sirva al más indigno'. Ax 567 (V 363). Ustez lehengoa zen. Bainan arte onetan, ikusten zuen aski deusik etzela. Hilen itzalak arantzezko khoro bat egiten zioten. Hb Egia 16.
    azpisarrera-1
    ALEGIA DEUS EZ, ALEGIA ETA DEUSIK EZ, ALEGIA ETA DEUSERE EZ. Como si no hiciera(n) nada.
    Gure zuzenak oro, alegia deus ez, / moztu darozkigute ixilka, gezurrez. Zby RIEV 1909, 233. Brigadako gardak oro egon ziren, alegia eta deusere ez, zelatan, barrandan, zerbait atxeman beharrez. Barb Sup 140. Jaun bikarioa jiten zakon [Oxalderi] egun gehienez ikhustera eta, alegia deus ez, kantuen ikhastera. Ox 194n. Jesus Jaunari --alegia eta deusik ez-- gerezi bat erori zitzaion sakelatik. Barb Leg 62.
    v. tbn. HU Zez 134, Lf Murtuts 42 y Zait Plat 102 (alegia deus ez).
    azpisarrera-2
    DEUS HAINBAT (En oraciones negativas). (No) mucho.
    Eztugu zeren deus hanbat igurik eskualtzale jakintsun arrotzetarik ere. HU Aurp 213. Behar zuten ikhasi [...] irakurtzen, iskribatzen eta xifretan; bainan hek, holakorik deus-hanbat ikhasi gabe, biak eritu ziren. Prop 1895, 186.
    azpisarrerakoSense-2.1
    (Ante adj.). Tan.
    Pabeko Cassou eta Haulon Baionakoa, nahiz deus hanbat onik ez diren [...], oraikoan orroitu dire beren anitzen haurrak seroren eta freren eskuan iraganak zituztela. HU Aurp 143s.
    azpisarrera-3
    DEUS HANDIRIK (AN-gip, S; Dv, Foix ap. Lh). Ref.: Lh; Gte Erd 115. (En oraciones negativas). Gran cosa. "Ez da deus handirik, ce n'est pas grand chose" Dv. "Deüs haintirik, rien de fameux" Lh. "Lanik egin al duzu? [...] deus aundirik ez (AN-gip)" Gte Erd 115. Tr. Desde mediados del s. XIX se hace muy normal entre los escritores septentrionales no suletinos.
    Hortik ez da deus handirik atheratzen. Dv Lab 331. Ez luke deus handirik errateko bidean ikhusi gauzez. Hb Egia 42. Mafrundi ta sukarra, bat eta bertzea, deus handirik ez dire, bainan gosetea! Elzb Po 208. Ez dira deus handirik ari. JE Bur 48. Bertzenaz, deus handirik ez dezaket nik egin. Barb Leg 145. Ez zuten deus handirik ulertzen Irlandaren Edestiaz, baina [...] ez zuten ihork erran beharrik herri oinpetu bat zirela jakiteko. Mde Pr 291. Ez dut hemen, sei ilabete hotan, deus handirik izkiriatu. JEtchep 76. Izenetik kanpo ez baitzuken deus handirik. Ardoy SFran 235.
    v. tbn. Ox 207. Const 24. Xa Odol 61.
    azpisarrerakoSense-3.1
    (Con bertze).
    Bertze deus handirik ez dakien azkaindar batek. Zerb Azk 111.
    azpisarrera-4
    DEUS ASKO, DEUS ASKORIK (En oraciones negativas). Gran cosa. v. DEUS HANDIRIK.
    Milla alako ganbaran ez litza deus asko. Or Eus 246. Liburuak ez zuen deus askorik galduko ipui bat edo beste kentzearekin. MEIG II 92. Espainian gaudela adierazteko ez dela deus askoren beharrik: aski dira kitarra soinua eta guardia civil baten (hobe biren) kapelu okerra. MEIG I 191.
    v. tbn. Berron Kijote 170 (deus askorik).
    azpisarrera-5
    DEUS BAINO GUTIAGO. Menos que nada.
    Deus eztezaketela, edo deus kasik ez, gure laguntzeko eskuararen begiratzen; deus baino gutiago, beren gain utz baginezote. HU Aurp 213. Hor nonbeit barnago, gazetaren erditsutan ezar banezote, deus baino gutiagorentzat har lezakete; edo utz, behatu ere gabe. HU Zez 173s.
    azpisarrera-6
    DEUS BAT. Nada.
    Ni naz besteri deus bat zor ez diodana. Mb IArg I 149. Negarrez zegoen orain, ezinbestean deus bat zen, bai, eta hori besteen erruz. Mde Pr 151.
    azpisarrera-7
    DEUSENBAT. "Algo (AN)" Añ.
    azpisarrera-8
    DEUSEN ON. v. DEUSETAKO ON.
    Zeren ezpainiz lür hüts, deusen hun ezten bat baizik, zük argi nezazün artio. Mst III 23, 5 (SP alferra, Ch agor dagoena, Ip ütsal).
    azpisarrera-9
    DEUS ERE (AN-5vill, B, S, R-is, deuse BN-baig-ciz, S; daus ere AN-ulz, Ae; dies ere y dieus ere R; yausere B; Urt I 21, Lar, Añ (AN), Lecl, Dv, Lf Gram 249). Ref.: Bon 7; EI 349; Lrq /déüźè/; Iz R 304, Ulz (dáusere); Izeta BHizt (deus, yaus); Gte Erd 115. (En frases negativas) nada; (en afirmativas o interrogativas) algo, alguna cosa. "Nada, negación [...] añadiendoseles la negación ez cuando vienen solos, y si con verbo, a éste se le pone la negación" Lar. "Ninguna cosa" Lar, Añ. "S [Tardets] acentúa eztá deüsé; la s es sonora" EI 350. "Deus [...] on peut le renforcer par ere" Lf Gram 249. "Niri ezteitan erori deusere (R-is), a mí no me ha tocado nada" Iz R 304. "Cosa alguna" Iz Ulz. "Ez nuen deusere egin", "ezta yausere ikusten" Izeta BHitz. "Ez da jateko yaus ere (AN-5vill), [...] ez dut deus ere jateko on denik (AN-5vill)" Gte Erd 116. "Ba al daukazu zeozer? [...] ez dut deus ere (AN-5vill)" Ib. 116. Tr. De uso gral. al Norte y muy frecuente en textos alto-navarros (Beriayn, SermAN (7r), Mendiburu, Lizarraga de Elcano, Legaz, Mendigacha (141), Inza (Azalp 34), F. Irigaray (191), Iraizoz (YKBiz 225); hay yeusere en LuzSerm 277); en dialecto guipuzcoano se encuentra en GavS y en algún autor moderno (Villasante, Txillardegi, Anabitarte (Poli 99), Berrondo (Kijote 221), Ataño (TxanKan 264)). Aparece ya en Dechepare, que, como otros autores, sobre todo alto-navarros, no emplea sólo deus nunca. Beriayn emplea deuserere <deushe-> (así como baterere, beinerere, etc.). Deuse sólo lo hemos encontrado en Bordel (181). Muchos autores (y en general los alto-navarros, salvo Lizarraga de Elcano) sólo emplean el caso absoluto; con todo, en los autores antiguos no es infrecuente encontrar deus declinado ante ere; se encuentra así todavía en Goyhetche y Duvoisin; pero desde Larreguy por lo menos es el sintagma deusere entero el que se declina: deuserek, deuserez, etc.; es especialmente frecuente el genit. deuseren; el partitivo parece que es deuserik: cf. Gte Erd 18: "Egon gustoan! Hori deuserik ez da! (BN-arb)" y el ej. de Balad 92: Ene ama, othoi, errazu / khanta horiek zer diren haiñ gora. / Ene alhaba, deüjerik ez, / prozesionia da juaiten (en otra versión, ib. 94, deüserik ez ).
    Berze nazione orok uste dute ezin deusere skriba daiteiela lengoaje hartan. E 6. Bañan hauk guztiez etzen / deus ere zer miretsi. EZ Noel 91. Adiskiden artean garenean laxo gara, eztadukagu deusez ere konturik. Ax 28 (V 16). Ezta jeus ere gizona baiño abantaillatuagorik. ES 381 (deusez ere 399). Deusi ere ez diozozula hanbat ihes egiñ nola zure bizioei. Ch III 4, 4. Deusere Jinkuaren eretzian, zunbat nahi beita txipi den, haren amurekatik ihurk soferitü dianian, mereximentü gabe ezin izaten beita. Mst III 19, 3. Larru gorrian ta deus ere bage gatoz. Mb IArg I 221. Modu onetan / ez digu ukatuko / deusere ezertan. GavS 16. Nere begarriek ezin konprenditu zuten dousere. FamInst 710. Estalika dousere ez naiz mintzatu. Ib. 727. Ez duzue zeren izan sugeen ausikien ez eta phozoina duten deusen ere beldur[r]ik. Lg II 297. Hau eztut galdu nahi deusengatik ere. Dh 206. Makurtugábe ez ezkér ta ez eskúi deustan ére. LE Ong 51r. Mündü huntako phenak eztira deusere. Etch 654. Ez daukat beraz [...] ene obraren alegertasunak nere karateraren errespetua deusetan ere guti dezakela. Gy Xs. Deusek ere ez du aziendak baino irabazi hobea ematen. Dv Dial 70 (It ezerk, Ur ezek, Ip deusek). Deusere yan ta edan gabe egotea. Legaz 44. Gau hartan ez zinuen hor deusere senditu? HU Aurp 185. Soldado nintzela, izkribatzen nioten [neskatxei], ez andregai ta ez deus ere, lagun bezala. Mattin 15s.
    azpisarrerakoSense-9.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Ixil ixila, nehork deus deusere jakin gabe. Barb Sup 90.
    azpisarrerakoSense-9.2
    (Declinado).
    Deuserek ez du lotsatzen. Lg I 221. Jinkoak deuserez mündia egin. Egiat 184. Bizi ditazke deuseren ardurarik gabe. Dv Dial 41 (It, Ur ezeren, Ip deusen). Ez dut nahi gure eriak deuseren eskasian egon diten. Laph 233. Etzakielarik bizkitartean deuseren egiten, ez asmatzen, ongiaren baizik. JE Bur 66. Deuseren eta nehoren beldur ez baitzen sekulan. Barb Sup 181. Deuseren gatik etzian elizako zeremonia baten errespetia galdüren. Const 31. Ez dut deuseren beharrik. Zub 39. Ehait nahi ikusi / deus ere gatik saihetsian. PierKat 52. Deuseren jabe etzirenekin. Ardoy SFran 312.
    azpisarrerakoSense-9.3
    (Seguido de sintagma + -(r)ik).
    Deus ere hire ohorearen abanzamendutako eta hire populuaren edifikazionetako gauzarik baizen bilha ez prokura eztezaketen bezalakorik. Lç ABC B, 5v. Nahi othe zenduke deus ere gauza gaixtorik? Ax 564 (V 360). Zuk ororen kreazaliak kreatureki deusere üdüririk eztüzüla. Mst III 31, 1. Jainko bat zeinarentzat zeruak berak ez baidu deusere aski ederrik. Lg II 106. Deusere etzuela bere garbitasunarenzat beldurzekorik izanen. Mih 21. Othe da deus ere erretxagorik? Brtc 159. Deusere adimendu zuzenari hobeki dagokonik, adimendua bera Jainko baten hitzari sumetitzea baino. Dh 111. Garrazki defendatua da gure erregelamenduez deus ere saririk galdegitea. JesBih 473. Begiek eztiela deus ere ikhusi hain ederrik ez seküla beharriek deus enzün hain eztirik. UskLiB 69s. Ez da deus-ere phisua bezain xuxenik. Dv Lab 64. Ez dugu aurkhitu liburu huntan deusere Fede katolikoaren kontra denik. Jnn SBi II. Ez zaio behinere laket izan azpijokoa, ez maltzurkeria, ez gezurra, ez eta deus-ere zuzen kontrakorik. HU Aurp 91. Ez dugu bada, gure ustez, deusere erran egiarik eta zuzenik baizik. HU Zez 18. Ez nian deus ere lazgarririk erraiten. Const 28. Ez duk hartu nahiko lagunaren emaztea, ez muthila, ez neskatoa, ez deusere harena denik. Zerb IxtS 38. Ene ustez, ez dago deus ere horren parekorik. MEIG III 104.
    azpiadiera-3.1
    Deusere etzaiela gerthatzen, hark hekien onetakotzat gerthatzerat uzten duenik baizen.Dh 194.
    azpiadiera-3.2
    (Precedido).
    Zuretzat gaitz denik ez da deusere. Dv LEd 80. Biziyo txarrik ez du deus ere / biar dan baño geiago. Xe 267. Hark emanik baizen ez da / gutan onik deusere. Zby RIEV 1908, 203. Eztiat egitekorik deusere hire fraidekin. Jnn SBi 65.
    azpiadiera-3.3
    (Con -tarik).
    Jalki izan ezpazina eta ezpazünian deusere berrietarik ikhasi, hobekiago egon zinantekian. Mst I 20, 8. Zure aberastarzünetarik deusere, bena bai zure othoitzak ta amoinak dereitzüt galtho. Egiat 179. Ospitaleko aintzindariek etzioten uzten egitera barne-nahasgarri diren lanetarik deusere. Jnn SBi 91. Egizu ez dezadan zure emaitzetarik deus ere gal. Arb Igand 204. Dohakabeak ez du deus ere ukatzen haren gain emanak diren gaixtakerietarik. Lf Murtuts 49.
    azpiadiera-3.4
    (Con -tik).
    Guziarekin deusere etzuen galdu bere emetasunetik. Lg II 235. Haren arimak deusere <deuz-> ez bailezake gal bere sosegutik. Mih 104.
    azpisarrerakoSense-9.4
    (Con bertze, beste)
    azpiadiera-4.1
    (bertze deus ere).
    Etzuen munduan bertze deusere, baizik ardi ttipi bat. Lg I 306. Eztioen bertze deuseri ere behatzen, Jainkoari ohore emateari ta haren nahia bethetzeari baizen. Dh 272. Eztukete bertze deusen ere gutiziarik. Ib. 177.
    azpiadiera-4.2
    Zeren bere edate hartzaz eta plazeraz baizen ezpaitu deusez ere bertzez konturik egiten.Ax 343 (V 228).
    azpiadiera-4.3
    (bertzerik deus ere).
    Eztu berzerik deusere nitaz lekhora desiratuko. Ch III 49, 6. Hori da minzatzeko manera bat, zoinek ezpaitü berzerik deus-ere erran nahi, bezik [...]. CatLan 113. Kontsulek hilaren thonba altxa erazirik, kopa bat ta erhaztüna [...] zütien han ediren, berzerik deusere. Egiat 173. Enperadoreak ikusi zuen etzela bertzerik deusere egiten ahal. Jnn SBi 177.
    azpiadiera-4.4
    (deus ere bertzerik).
    Bena gizonak gira, eta ez deusere besterik, gizon flakiak baizik. Mst III 45, 3. Bada bolbora ez da deus ere bertzerik baizen gatza. Dv Dial 115 (It ez da gatza baizik, Ur gatza baño, Ip gatz baizik). Bertza anitz antolatzeko izanez geroz, etzuen deusere besterik gutiziatzen. Zub 26.
    azpiadiera-4.5
    Erri eta karkaza baizik deusere ezta besterik. AstLas 40.
    azpisarrerakoSense-9.5
    (Con gehiago, gutiago, haboro)
    azpiadiera-5.1
    (deus ere g.).
    Mezan eztugula deuserere gutiago an [Orzeguneko maian] zen baino. Ber Trat 8r. Etzutela zeren deusere gehiago iguriki haren ganik. Lg I 244. Deusere gehiago eztüguia hitz emaiten? CatLan 125. Zer da hori eternitate luze eta ezin akhabatuzko haren aldean? Lanho guti bat, [...] begi herts-idek aldi bat, deusere gehiago. Dh 199. Ezteia deus ere haboro behar Indüljenzia Plenario baten irabazteko? CatS 91.
    azpiadiera-5.2
    (g. deus ere).
    Ez dut gehiago deuseren gutiziarik behere huntan. Lg II 117. Begira zagozilarik, noiz izanen zuten ahalkea errateko etzutela gehiago deusere. Jnn SBi 54.
    azpisarrerakoSense-9.6
    (Con kasik).
    Liburuek eztarokute erraten kasik deusere saindu hunek pratikatu dituen berthutez. Jnn SBi 154. Erregeri ez zakoten emaiten hitzemana izan zaionetik kasik deus ere. Elsb Fram 106.
    azpisarrerakoSense-9.7
    (Con holako(rik)).
    Nork egundaino ikhusi du, zioten elkharri, deusere hulakorik? Lg II 152. Parisko Biltzarrean / ez Luisen gortean, / ez da arrastatu / deus ere halakorik. Monho 28. Beldurtzeko eztuzu holako deus ere. Gy 92.
    azpisarrerakoSense-9.8
    (Negación sobreentendida). "Zer egin duk? deus ere, qu'as-tu fait? rien" Lf Gram 249. "Ikusten al duzu? [...] deus ere (AN-5vill)" Gte Erd 115. Cf. tbn. Dh 138: Deusere, ez deusere etzaizko horiek baliatzen bekhatu mortaletan hiltzen denari. v. EZ DEUS ERE, DEUS ERE EZ.
    Igorri zaituztedanean mulsa eta maleta eta zapata gabe, deusen falta izan zarete? Eta hek erran zezaten, Deusen ere. Lç Lc 22, 35 (He deusik ere, TB deusek, Dv ez batere). Hara drano ihurk zer zakian hartzaz? Deusere. Bp II 35 (hay tbn. deus ere como respuesta en Mb IArg I 122, Lg I 348, Brtc 153, Arch Fab 83 y Txill Let 41). Ordean zerk behar gaitu gibelatu zorion beretik? Deusek ere. Lg II 109. Eliza ama seinduaren xedea da maiz komunia dezagun, eta deusere arimakotzat progotxosagorik. Dh 61. Hainitzek katixima hotzki erakusten; / deusere arimentzat kasik eragiten. Hb Esk 173. --Zer dük? [...] --Deusere, deusere orai. Const 18. --Zer nahi dun esan diezanadan? [...] --Deus ere, deus ere, hain barkaor haizen ezkero. Mde HaurB 39.
    azpiadiera-8.1
    (ez, deusere).
    Eskastu othe zaitzue deus ere? Ihardetsi zioten: Ez, deusere. HeH Lc 22, 35 (He deusik ere). Zer! hainbertze mila miliun urthe, deusik ez dira bada? Ez, deusere. Dv LEd 225.
    azpisarrera-10
    DEUS ERE EZ. Nada. v. EZ DEUS ERE.
    Langile eta deusere-ez egile. Barb Leg 70. Eta biziaren aitorrera onen aitzinean, zer dezakete sistema guztiek? Deus ere ez. Vill Jaink 89.
    azpisarrera-11
    DEUS ERE GUTIAGO. Nada menos.
    Ordean guk edireiten dugu gure elizetan egia bera, Jainkoa bera, bere maiestate adoragarrian, deus-ere gutiago. Lg I 333. Zer behar zen bada loria handi haren, sari gozo hekien guri merezitzeko? Deus ere gutiago, [...] Jainko baten heriotzea baino. Dh 173.
    azpisarrera-12
    DEUSETAKO ( -a SP s. trad.; Dv), DEUSETARAKO (Lar, Añ (AN)) (Con negación). (Lo) que no vale para nada. "(De qué) sirve eso? De maldita la cosa, Zertako, zertarako da hori? Ezertarako ez, deusetarako" Lar (v. tbn. Añ). "Para nada, deusetarako ez" Lar (s.v. para todo), Añ. "Bon à quelque chose. Avec la négative, impropre à tout service. [...] Ez dire deusetako, ils ne sont bons à rien" Dv. Cf. deustakoez.
    Gaiñerakoan, ezkara deusetako, lurreko fruituen eta onen iateko baizen. Ax 38s (V 24). Kasik jeusetako eztena. ES 166. Iauna, lagun zakizkit ene atsekabean, ezen gizonaren laguntza ezta deusetako. Ch III 45, 1. Baña eriarentzat etziran deusetako barber-medikuen alegiñak. Mb IArg II 333. Hamabostgerreneko, ni ez deusetako, / egoitera ez ausat etez hun laneko. Etch 178. Zeren deusetako ez den untzi bat bezala phorroskatu baitut Moab. Dv Ier 48, 38. Zer desmasiak, zer miseriak / etxalde askorendako! / Alorrak zikin, pentzeak berdin / uztak ez deusetarako! Etcham 123. Estakurutzat emanez eskuara ez dela deustako. JE Ber 38. Eskualdunek diotena, "deusetako ez denik ez baita". Ardoy SFran 209 (expresión similar en Laph 84).
    v. tbn. Xikito 8. JEtchep 73.
    azpisarrerakoSense-12.1
    (Afirmativa).
    Diru keta yoan da deusetako zena. Hb Esk 104.
    azpisarrerakoSense-12.2
    (Negativa sobreentendida).
    --Zertako da hori? galdetzen dio emazteak. --Deusetako orai, eta lehen diru atzemateko. Bizkitartean pulita da. Hb Egia 19.
    azpisarrera-13
    DEUSETAKO ON EZ IZAN, DEUSETAKO ERE ON EZ IZAN. No valer para nada. Cf. Dv: "Ikhusazu hea liburu horietan deusetako on denik baden".
    Sabel bethea [...] ezta deusetako ere on, iokatzeko, minzatzeko, erasteko eta erhokeria egiteko baizen. Ax 408 (V 266). Zertako ditugu filosofoen ihardukitze banoak eta hekien kuestione deusetako on ez direnak? Ch I 3, 2. Deusetako gehiago ez da on, kanporat etxatua eta gizonez ostikatua izateko baizen. He Mt 5, 13 (Lç deusgai, SalabBN hun deusetako, Dv, Leon deusetako, Ip deusentako hun, Echn deustako balio, Samper deustako zerbitzatan, Hual deustako zerbutxatan). Deusetako on ez denik ez da. Dv Prov REusk II 159. Hola denaz geroz, deusetako nehorentzat eztela on eskuara, tokilo zenbeitendako baizik. HU Aurp 202. Zahartu eta, bardin bertze deusetako ez zela on, [...] herriko mera egin zuten. Barb Sup 41. Hobeko dakot beraz lehenbailehen jaun apezpikuari hitz bat igorri, deusetako ez nizela hemendik goiti on, ordain bat laster igor dezadala. Zerb Ipuinak 84. Supazter bero bat ez dugun ber, deusetako ez gira on. Zub 122. Hola denaz geroz, deusetako nehorentzat eztela on eskuara, tokilo zenbeitendako baizik. HU Aurp 202. Deusetako on ez denik ez da. Dv Pr 93 (ap. A EY III 188). Zahartu eta, bardin bertze deusetako ez zela on, [...] herriko mera egin zuten. Barb Sup 41. Supazter bero bat ez dugun ber, deusetako ez gira on. Zub 122.
    v. tbn. Jaur 395. Jnn SBi 82.
    azpisarrerakoSense-13.1
    Bester gaiza bata edo bestia fidatüren dizie, zü aldiz deusentako etzütie hun edirenen.Mst III 49, 5.
    azpisarrera-14
    DEUSETAN (Con negación). De ninguna manera.
    Egün hartarik aitzina Berrietsek etzian deusetan nahi üken entzün semiaren beretter egiterik. Const 35.
    azpisarrerakoSense-14.1
    Cf. UskLiB 70: Zuiñekila [Ifernietako phenekila] mündüko süiak, thürmentü eta desolazioniak ezpeitira deusetan ere konparatürik izaten ahal.
    azpisarrera-15
    DEUSETAN EZ HARTU. No dar importancia.
    Osasune, galdu arte ez dugu deusetan artzen. (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1189.
    azpisarrera-16
    DEUSETAN EZ IZAN, DEUSETAN ERE EZ IZAN.
    Egunez egun irabazi / ustez zutan ordaria; / ban'ene zori gaitzetan, / enaiz orano deusetan. 'Mais, pour mon malheur, j'en suis encore à rien'. O Po 42 (cf. Lfn Notes O 21: "Expression obscure, qui n'est pas signalée dans les dictionnaires"). Erregearen adiskidantza behar dugula artha handirekin begiratu. Harekin makhurtuz geroz, deusetan ere ez gira. Prop 1880b, 277 (citado por Dv, que traduce: "Si nous nous brouillons avec loui, nous ne sommes plus en état de rien").
    azpisarrera-17
    DEUSETAN EZ ON. v. DEUSETAKO ON.
    Emazteki zoroa, [...] / Umekin ere ezin haiteke egon, / deusetan ez on: / Lehengo adixkidek ez nahi nehon. LElsb (in Elzb Po 218).
    azpisarrera-18
    DEUS EZ (AN-gip-5vill, B, S, dauséz AN-ulz; Ht VocGr). Ref.: Iz Ulz (dáusere); Izeta BHizt (deus); Gte Erd 115. Nada. "Néant" Ht VocGr. v. DEUSIK EZ, DEUS ERE EZ; EZ DEUS. Cf. deusez.
    --Hanbat gaizto hiretzat. --Zer? --Ez, deus ez, deus ez. Elzb PAd 7. Gure herrian boz biltzeko munduan den gazetarik hoberena ala deus ez, batetara doa. Hemen ez dugu gazeta beharrik. HU Zez 50. Eta naski orainokoak deus ez, hemendik harat egitera doazilakoen aldean. HU Aurp 121. Zer zuen, ororen buruan, halako zer berezirik, bertzek baino gehiago? Onik deus ez; bakarrik gaixtakeria. Ib. 128. Badakikanez zerbeit ala deus ez. JE Bur 124. Janaren araberako lana ginuen; deus ez. StPierre 29. Eskual hitzak, eskual itzuliak, eskual usaina: [Hiriart-Urrutik] hiruak nahi zituen elgarrekin, ala deus ez. Lf ELit 276. Bati guzia, besteari deus ez. Txill Let 64. Ori geienaz; ortik aurrera deus ez. Vill Jaink 85. --Zer duk mihia galdu? Are, hea erran zak "gau on"!... Nik deusez. JEtchep 38. --Ez da deus gertatu. --Deus ez oraindik! Lab SuEm 176. Deus ez: begian on da, sakelian ez. (AN-araq). Inza NaEsZarr 25.
    azpisarrerakoSense-18.1
    Eta soldado manta altxatu orduko: / Lohian zenbeit hezur: deus, deus eta deus ez... Iratz 119.
    azpisarrera-19
    DEUS EZ ELE. v. ele.
    azpisarrera-20
    DEUS-EZER (La) nada. v. deusez (2).
    Deus-ezertik egin zuen Arima bat. Añ CatAN 21.
    azpisarrera-21
    DEUS-GABE. v. deusgabe.
    azpisarrera-22
    DEUS GISAZ. De ninguna manera.
    Biltzen ditu buruak gudu lazgarriak / deus gisaz bertzetarat ezin itzuliak. Hb Esk 225. Deus gisaz ez baitzuten utzi nahi sartzera. HU Zez 126. Ez ziteken hil, deus gisaz, [...] Lamina ez zen batek, hura ikusi eta, haren aintzinean, den othoitzik ttikiena erran gabe. Barb Leg 22.
    azpisarrera-23
    DEUS GUTI (Lar DVC 207, Dv, H), DEUS GUTXI (AN-gip, jaus g. AN-5vill ap. Gte Erd 116). a) (Indet.). Poca cosa, poco. "Deus gutik egin du, peu s'en est fallu" Dv. "Asko du deus guti, peu de chose lui suffit (Ax)" H. "Deus gutxitikan aserretzen da (AN-gip)" Gte Erd 116. "Jaus gutxikin aserretzen da (AN-5vill)" Ib. 116.
    Tr. Es muy común en textos septentrionales no suletinos desde el s. XVII. Al Sur aparece en Mendiburu, Lizarraga de Elcano, Txirrita y Berrondo.
    Ordean eztu presunak behar ezantsiatu / eta purgatzeko pena deus guti estimatu. EZ Man I 120. [Iesu Kristoren zerbitzariek] dirudite kanpoan deus guti eta triste, baiña barrenean dira alegera eta konsolamenduz betheak. 'Insignificante'. Ax 509 (V 328). Deus guti etsten bazare, humiltasunak bozkariotuko zaituela. SP Phil 213 (He 214 gutietsi). Deusgutirik barnean. INav 130. Jeus guti aski zuela arrebaren despeditzeko. ES 169 (400 deusguti). Deus <-z> gutiz mormoratzen dire. Ch I 9, 1. Arkitu zituzten zazpi [ontzi] txar deus gutitako ziranak eta alere aski dira etsaiaren irur ogei sendoak garaitzeko. Mb IArg II 290. Bethsamitarrak punituak izan ziren, iduriz deus gutirentzat. Lg I 260. v. tbn. Mih 87 y Monho 68. [Negarrésko ballegontako trabájuak] deus gúti dire emanenzaigun gloriarén áldean. LE Ong 58r. Hain deus guti gatik galdu dutela Jainkoa. Dh 161. Deus gutitzat idukia. Gy 101. Deus gutitarik zuen beira enbuskada. Hb Esk 63. Adam, deus gutitan iduki duzu zure Jainkoa. Dv LEd 111 (Cb 58 orren gutxian). Gauza hainitzen irritsa izatu duzue, eta deus-gutitara itzuli dire. Dv Agg 1, 9. Zer egin eskuararen zaintzeko, begiratzeko? Deus guti. HU Aurp 199. Deus guti zuen onik gure Jaun Errientak. Barb Sup 1. Tolos'aldera maiz bajatzen zan / deus gutxiren aitzakiyan. Tx B I 144. Zonbat buru oneko gizon [...] idazteko ala mintzatzeko deus guti direnak izan! JE Ber 66. Kontrabandako ixtorio batzuez kanpo, deus gutik sekulan inarrosten duen xokoa. Zerb Azk 84. Ez zuen deus gutien iharduki. Mde Pr 160. Hoin ez-deuseren itxura zuten gizon horiek zitazkela deus guti balio zuen erlijione baten hedatzaile. Ardoy SFran 236.
    v. tbn. Xa Odol 347 y Berron Kijote 46 (deus gutxi). Ate joka ditugu dagoeneko deus gutxi ezagutzen ditugun ondorengoak. MIH 302.
    (Det. o con bat).
    O, Iesus Krist, deus gutiaz kontentatu ziñena, / indazu grazia gutiz kontentzatzearena. EZ Man II 108. Ezagutu zen edo iduritu, eliza deus guti bat ikharatu zela. Prop 1906, 171. Ez zen nihor deus guti batez baizik ohartu. Ib. 171.
    b) (Det.). Insignificante.
    Presentatzen darozkitzut nik halaber neureak / biziarekin batean izerdi eta nekeak. / Bañan deus gutiak dire dagotzun eredura. EZ Man II 19. Gauza deus gutian eta bere nahi gabe, benial [da]. Harb 162. Baitirudi hoben aphurra eta jeus gutia dela. ES 169. Zure pena guziak deus <-z> gutiak dire hañitz bertzen aldean. Ch III 19, 1.
    v. tbn. Lg II 226 y Dv LEd 96. Deus gutiak garen arren, Aita handi eta hoberen baten haurrak gare. Hb Egia 40.
    c) (Sust.). Insignificancia.
    Aragiaren atseginz txarren deus gutia. Mb IArg I 60.
    azpisarrera-24
    DEUS GUTXI GEHIAGO. Poco más.
    Illabete t'erdian, deus gutxi geiago, dan-dana itzuli zidan. "En poco más de mes y medio". Berron Kijote 111.
    azpisarrera-25
    DEUS GUTITAKO, DEUS GUTIZKO, DEUS GUTXIKO. a) Insignificante. v. DEUS GUTI (b).
    Orai deus gutizko min batek hanbat despa[zie]nziatzen bazaitu, zer eginen du orduan Ifernuko suak? SP Imit I 24, 6 (Ch xume, Mst txipi). Gainerako guzia ikusten baitute deus gutitako gauza xumea baliz bezala hekin aldean. SP Phil 343 (He 345 xume eta aphal). Deus gutxiko arazoa, ikusten denez. MIH 325.
    b) Insignificancia. v. DEUS GUTI (c).
    Bai eginnáu bere / Ministro ni beréz, / atzendurik nere / deusgutitakóa. LE Kop 124.
    azpisarrera-26
    DEUS GUTITASUN. v. deusgutitasun.
    azpisarrera-27
    DEUS GUTIZ. Por poco, casi.
    Deus gutiz hartu ninduketen girixtino arnegatu batentzat. Prop 1906, 129.
    azpisarrera-28
    DEUS GUZTI, DEUS GUZI (SP, H). Todas las cosas. "Deus guziak, toutes choses. Deus guzien gainekoa" SP in m. "Deus guzien ahala duzu, vous (avez pouvoir de) pouvez toutes choses (Hm [pero no lo encontramos]). Deus guzien gainetik Iainkoa maithatzea (He Phil)" H.
    Haren ordain diotzotzu deus guztiak aithortzen. EZ Man II 6. Zu zara zeruen, lurraren eta berze guzien egilea. Zu zara deus guzien gaineko Iauna. Harb 259. Deus guzien egiteko / zein baita botheretsu. Hm 40. Utzi nahi tut deus guztiak, / Jesus, zure maitatzeko. Gç 113.
    azpisarrera-29
    DEUSIK (L, BN, S; SP, VocBN, Lf Gram 249), JEUSIK ( y- L-sar), DEUSIKAN. Ref.: Lh (deusik); EI 349; Gte Erd 115s. (En oraciones negativas) nada; (en interrogativas o condicionales) algo, alguna cosa. En Etchamendy (82) lo hemos encontrado empleado como sujeto: Deusik hurbiltzen bazaut / gaizki egiteko. "Othe da deusik? y at'il quelque chose? Ezta deusik, il n'y a rien. Ezta deus, ce n'est rien" SP. "(Adv.), rien; deusik ez du erraiten, il ne dit rien" VocBN. "Ez zaude ondo? [...] nik ez dut deusik (BN-arb)" Gte Erd 116. Tr. Aparece ya en Leiçarraga, pero falta en algunos autores septentrionales antiguos como Dechepare, Materre o Axular; desde comienzos del s. XIX se puede decir que es gral. al Norte, salvo en suletino, en donde sólo se documenta en Mercy, Archu, UNLilia (12) y Casenave (SGrazi 132). Al Sur lo encontramos en Uriarte, D. Agirre (Serm 585) y Azkue; en el s. XX se encuentra en algunos, pocos, autores de cierto nivel (Lauaxeta (BBa 4), Orixe, Etxaide, Onaindia (in Gazt MusIx 148)), además de en los navarros F. Irigaray e Izeta (DirG 11). Hay jeusik en Etcheberri de Sara (384) y deusikan, junto a deusik, en Argaignarats y Bordel (190). Hacemos mención de todos los autores hasta el s. XIX.
    Deusik eztuenari, duena ere edekiren zaió. Lç Mc 4, 25 (Mt 25, 29 deus). Calesgua ere egia dela, guardak jarri direla barnerat deusik sar eztadin. CartEsp 453. Deusik iakin behar badu giristino presunak, / guztiz meza sainduaren entzuteko athunak. EZ Man II 45. Iainkoa ezten guzia, deusik ezta eta ezteusaren lekhua iduki behar du (III 31, 2). Arbill 85 (SP ez deus da, Ch ezta deus, Mst ezdeus dira). Ez da ordean denbora hulako deusik aiphatzekoa. Lg II 167. Hanbat denboraz Izpiritu Sainduaren eskolan, eta deusik ez ikhasten! Dh 216. Eskastu zautzue deusik? Jaur 134. Galdetzen bazaiote deusik eman duten, / muskerrak baizen ferde, ixilik egoten. Hb Esk 198. Gaztañadijak biar dabe egon erdira, zerren urte askotan deusik ez dabe emoten. "Nada absolutamente". Ur Dial 65 (It batere, Dv den gutiena, Ip deus). Deusik gabe hartzen du zeren duen maite. Oxald in AstLas 74. Nihork deusik erran gabe, bazakien. Jnn SBi 118. Tautik ez murtik ez deusik eraso eziñik. A BeinB 40. Garaziko mendietarik lehenago ikusten nintuenak deusik ez ziren oraikoen aldean! Barb Sup 14. Jeiki zen berriz eta jin erne, deusik ez balitz bezala. Ox 78. Elizan etzen deusik entzuten, apezaren otoitza baiño. Or Mi 147. Ez haiz langile, Theresa, deus ez dun ikasten, deusik! Mde HaurB 29. Zeren hola ez du aitak ere deusik jakinen. Etchebarne 37.
    azpisarrerakoSense-29.1
    (Seguido de un sintagma provisto del suf. -(r)ik). "Deusik ez da jatekorik (BN-arb)" Gte Erd 116.
    Eztutzunaz geroztikan / zure haurren presentak baño / deusik maiteagorikan. Gç 142. Horiek guzietarik / hauzoek ez dute deusik / probetxurik gehiago / Amerikañoek <-ça-ñoec> baiño. Gy 141. [Erro nausia galdu izan duten arbolak] gutiz-gehienek ez dute behinere deusik onik egiten. Dv Lab 327.
    azpiadiera-1.1
    (Sin -(r)ik).
    Ez da gauza handi bat debozionean bero izatea deusik sofritzeko ez denean. Ch I 13, 8. Nahi dugu [...] oraiko hoiak [indüljenziak] deusik baliotako izan ditian. Mercy 8.
    v. tbn. Harb 195.
    azpiadiera-1.2
    (Precedido).
    Ez halaber utz egin gabe egin gogo zenik deusik. Dh 67. Ez diagu berdinik / deusik hik eta nik. Zby RIEV 1908, 771. Gaztentzat beharragorik herrian etzen deusik. Xa Odol 158.
    azpiadiera-1.3
    (Sin -(r)ik).
    Badoa lasterrez bertzea baithara, / othe den han berri deusik yakitera. Gy 297 (tbn. berri deusik en Etxde JJ 23).
    azpisarrerakoSense-29.2
    (Con bertze)
    azpiadiera-2.1
    (bertze deusik).
    Bere superbiak zuen / alabañan erretzen, / handiagoaz berze deusik / ez baitzuen pensatzen. EZ Noel 72. Egin bethi obra onak, / ezen berze deusikan / ezin dezake gizonak / eraman mundutikan. Arg DevB 3. Zor ez dautzut bertze deusik. Gy 285.
    v. tbn. Zby RIEV 1908, 292 y Zerb IxtS 68.
    azpiadiera-2.2
    (deusik bertzerik).
    Saritzat deusik berzerik / eztiozu galdegin, / baizen zure manamendu / sainduak detzan egin. EZ Eliç 255s.
    azpisarrerakoSense-29.3
    (gehiago deusik).
    Ebanjelioaren iskribatzailek eztarokute gehiago deusik erraten Maria sainduaz. Jnn SBi 47. Kantonierak ez baitzezaken gehiago deusik erran. JE Bur 147.
    azpisarrerakoSense-29.4
    (Con kasik).
    Ez dut kasik deusik egin edo hagitz guti egin dut salbatzeko. Brtc 137. Mokoa du xorrotx eta luze, / frikotik har deusik kasik ez dezake. Gy 50.
    azpisarrerakoSense-29.5
    (Con negación sobreentendida). "Zer diozu? deus, deusik (pour deusez, deusik ez, deusere ez)" H. v. DEUSIK EZ.
    Zure begitartiaz zer duzu erraiten? --Nik? deusik. Arch Fab 183. Deusik haiñ pisurik nola sekretu bat. Gy 148. Mantalinekin dire igande-bestetan. / Astelehen guziez, balioan deusik, / zangarrak gorri eta zangoak orthutsik. Hb Esk 180.
    azpisarrera-30
    DEUSIK DEUS. Nada de nada.
    Gizon gorputz baten alboan etzango da --senar baten alboan-- eta deusik deusek ez ditu geroenean bereiziko. Mde Pr 142.
    azpisarrera-31
    DEUSIK ERE. Nada. v. DEUS ERE.
    Gizonek eztie senti, / eztie deusik ikhusten! Ez aditzen deusik ere, / eta ez nigar egiten! Gç 72.
    azpisarrerakoSense-31.1
    (Con negación sobreentendida).
    Eskastu zaitzueke deusik? Deusik ere, ihardetsi zioten hek. He Lc 22, 35 (HeH ez, deusere). Batzuetan, goiti-galea ere izaten da [...]; beerako aldetik, ezerrez, deusik ere. FIr 170.
    azpisarrera-32
    DEUSIK EZ. Nada. v. DEUS EZ.
    Harekin [Iainkoarekin] zer nahi daidit, / deusik ez hura gabe. Hm 54. Zer dire othe munduko handi, aberats, errege, erregina guziak, Jainko baten amaren aldean? deusik ez, itxurapenik baizen. Dh 261. Gizon bat zituen oroz gabetua, / kreditik gabe eta sakelan diabrua; / erran nahi da deusik ez. Gy 118. Ni zer naiz? lur poxi bat; aintzinean deusik-ez, eta laster zizarien janhari. Dv LEd 71. Zer egiten dugu [...] gure aztura edo kostuma txarren hausteko? Gauza gutti! Deusik ez!!! Jnn SBi 142. Eleiz-atarietan iragarriak erderaz, frantsesez, ingelesez irakurrita daukadaz; euskeraz deusik ez. A EEs 1916, 109. Jotzen du berriz, eta orduan ere deusik ez. Barb Leg 133. Zozotua nindagon lurrari begira: / Harri beltz bat, deusik ez... eta zu, hor zira. Iratz 83. Zer esanen zion bezperako gertatutakoaz? Esanen, deusik ez noski, baina asko adieraziko zion bere isilean. Mde HaurB 25. Gosta gabe deusik ez. Xa Odol 67. Aski eta gehiegi egin dut, deus guti egiten dudalarik, edo deusik ez. MEIG V 89.
    azpisarrerakoSense-32.1
    Berek [espiritistek] berjakintzan edo berjakintza-petikoan zeuzkaten asmo eta oldeak ziren era hortan agertzen, deusik ez besterik.Mde Pr 315.
    azpisarrera-33
    EZ DEUS. v. ezdeus.
    azpisarrera-34
    EZ DEUS ERE (R-uzt ap. ContR 531). Nada. v. DEUS ERE EZ.
    --Ontsa! --Bai; yateko ontsa, berzetarik ez dieus ere. (R-is). SM BAP 1966, 387.

    deus

    deus
    << desohore 0 / 0 dirudun >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper