OEH - Bilaketa

344 emaitza fama bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (341)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 zeren.
tradizioa
Tr. Zeren es la forma propia de la tradición oriental (aunque hay zerren en la carta alto-navarra de J. Irañeta de 1549). En textos occidentales hay tanto zeren como zerren, pero los testimonios más antiguos (cantares de la quema de Mondragón, Miserere, Lazarraga, Micoleta, Capanaga, BBizk, Ochoa de Arin, etc.) corresponden a zerren; en Lazarraga hay dos únicos ejs. de <ceren>, seguramente por zerren. En Micoleta aparece gralmente. <serren>, aunque hay tres ejs. de <seren>, que podrían deberse a la deficiente notación de las vibrantes de la que hay más ejs. en el texto (v. p. ej. 14r <essari> por -rri). Emplean ambas formas varios autores de los ss. XVIII y XIX: Ochoa de Arín (mucho menos frec. zeren ), CatBurg, Cardaberaz, Ubillos (un sólo ej. de zerren ), Aguirre de Asteasu, J.A. Moguel, Arrue, Arana (un sólo ej. de zeren (SIgn 85)), A. Zabala y Arrese Beitia (zeren sólo en sus escritos guipuzcoanos). Hay sólo zerren en Larramendi, Añibarro, Guerrico, D. Agirre, Enbeita y Aresti, y sólo zeren en Echagaray, Lardizabal, Iturriaga, Beovide, AzpPr , Txirrita, Txillardegi, Villasante, Lasa, Azurmendi y en unos versos vizcaínos recogidos en Balad (199). Zerren, que aparece en la ed. que manejamos de Noel de Etcheberri (169), se trata de errata por zeuen de la original (226). En DFrec hay 304 ejs. de zeren.
sense-1
1. (G, AN, L, BN, S, R; Urt I 267, Ht VocGr , Lar, Añ (G), Gèze, VocBN , Dv, H), zerren (V; Lar, Añ (V), Dv (V), H). Ref.: A (zeren, zerren); Gte Erd 309.
(Conj. causal.). Porque. "Ca, porque, y es que, zeren, zerren" Lar. "Por lo mal que lo haces, zerren gaizki egiten dezun, zerren deungaro egiten dozun" Ib. "(Por) quanto nos han dicho que, zerren esan diguten" Ib. "Zerren herejea dan, kondenatzen dute" Ib. (s.v. por, quando). "Zerren gaistoa dan, se suple con, gaistoa dalako" Añ. "Por quanto ha venido, (c.) zerren etorri dan, etorri dalako" Ib. "Parce que" VocBN. "Zeren ez baitut nahi, parce que je ne le veux pas" Dv. "Zeren libertatea xoil eder baita" H. "Eskual-herria maite dugu, zeren gurea den" Lf Gram 745. "Zeren egin baitut bekatu, parce que j'ai péché" Ib. 776.
Tr. De uso gral. en la tradición oriental hasta finales del s. XIX. Menos empleado en la tradición occidental, si bien se documenta ya desde los primeros textos. Su frec. disminuye notablemente en el s. XX, para autores de cualquier dialecto. En cuanto al verbo de la oración subordinada, en textos orientales se encuentra, ya desde los primeros testimonios, tanto provisto de pref. bait- como de suf. -(e)n, y lo emplean de las dos formas la gran mayoría de los autores. En textos occidentales se encuentra con suf. -(e)n; sólo hay bait- en algunos autores modernos. Se registran tbn., ya desde finales del s. XVI (son frecs. en Lazarraga, Ros, Axular o Pouvreau, por ej.) y tanto en autores orientales como occidentales, algunos ejs. en los que el vb. de la oración introducida por zeren no lleva ninguna marca de subordinación; en todos los casos documentados, salvo al parecer en Micoleta y Gamiz, el mismo autor emplea tbn. bait- o -(e)n. Aunque en su uso más corriente suele ir encabezando la oración causal, se documentan algunos casos en los que va colocado fuera de esa posición (v. ejs. agrupados infra).
Aramaio, suak erre azala [...] Zerren zeuren jauna ez zenzan <cencan> empara. Mondr 3ss. Bekhatoren kontra date orduian mundu guzia, / zeren duten ofenditu haien kreazalia. E 55. O heuskara, lauda ezak Garaziko herria, zeren hantik ukhen baituk behar duian thornuia. Ib. 257. Eta Jainkoak parka derozola Migeli, zerren ni emen naizala ezuen skribatu bear berzeri. CartIrañ 60. Konpasione har zezan hezaz, zeren baitziraden errebelatuak eta barreiatuak. Mt 9, 36 (He, Samper, Hual zeren ... bai(t), TB, Ur zeren ... -n, SalabBN zerendako, Echn zergatik ... -n ). Eta hik ungi egin duk zeren ethorri aizén. Act 10, 33. Oi, bada bere, ziertamente / banago enojadurik, / zerren damaok serbietako / ez dozun miramenturik. Lazarraga A10, 1177v. Estudiadu, arren, egizu, / laztanaen borondateti, / zerren bestela oi ta ez jatzu / probetxaduko gauzarik. Ib. A14, 1183r. Zeren ez naizen kortesanoa, baizik montañesa. CartEsp 459. Zeren onen jatean dago / aren irabaztea. Aldaz 91s. Zeren garian zoriturik / dago Jaincoa lurrean. Elizalde 115s. Zeren bakea nai duenak igoel bear du izan. MRos 10.1v (tbn. con bait- en el mismo doc.). Eta handik du bere izena, zeren bathaioak garbitzen du arima bekatu orijinaletik. mat 127. Zeren baita denbora guzietatik oberena Iaungoikoarekin negoziatzeko. Ber Trat 77r (93v zeren da gauza ziertoa ). Sinhesten dut Iainko Semeak / erran duen guztia,/ zeren ez baita deus ere / munduan hain egia. EZ Noel 125. Laudorio eta ohore dagozkitzu handiak, zeren garaitu ditutzun hirur ixterbegiak. EZ Noel 125. Laudorio eta ohore dagozkitzu handiak, zeren garaitu ditutzun hirur ixterbegiak. EZ Eliç 11. Gelditzen dira iokotik, zeren akhabatzen baitzaie kandela. Ax 611 (V 393). Zeren amak diren koleratsu, halatan dira umeak ere faltatsu. Ib. 300s (V 200). Dohatsu dira miserikordiosak, zeren hek erdietsiko dute miserikordia. Ib. 223 (V 148). Bienabenturaduak [...] zerren aendako da zeruko erreñua. Cap 18. Igaro bidi bigarren partera zeinda da kontriziñoa [...] zerren ofendidu daben Iaungoiko guztiz poderosoa. Ib. 115. Zerren garean ezagunak / gu erreinu gustian. BBizk 6. Esker derizüt zeren ezdeusetarik idoki bainaizü [...], kristi egin. Bp I 135. Zeren zuhurtziaren hatsapena baita Jainkoaren beldurtasuna. ES 187. --Zergatik? --Zerren dan [...]. OA 11. Ez zeren hortik bere sensuetan zenbeit gozo hartzen duten; baiñan zeren handizki desiratzen baitdute hobeki ezagutzea. He Gudu 32. Testamentu egizu, zeren ill bear dezun. Cb Eg III 226. --Zergatik behar da sinhetsi? --Zeren Jinkuak erran dien. CatLan 21. Hari nahi diot yazarri, zeren hartu dituen armak bere erregearen kontra. Lg I 319. Zerren batzuk biar dabe denpora geiyago beste batzuk baiño. Zuzaeta 45. Enzun kontuz, zeren dan gauza, askorentzat premia andikoa. Mg CC 107. Ez, gorputza iltzen dutenai bildur izan, zeren anima il ez dezaketen. Lard 394. Ongi heldu dire bata bertzearen ondotik, zeren lurrari ez batiote khentzen gozo mota bera. Dv Lab 95. Zertako ez ditugun bildu, Piarres? Zeren arbola goregia baita guretzat. Elzb PAd 37. --Zertako behar da Jinkua [...] maithatü? --Zeren Jinkua ezinago perfekzionez betherik beita, eta zeren den gure kreazalia. CatS 43. Erlisioneari bidegabe handia egiten diola, zeren etsenplu gaixtoa emaiten duen. HU Zez 197. Eztakizuela ere gaitzi, zeren badohazin mundu huntarik zuek hemen utzirik. Jnn SBi 131. Eztakid berzain berze, nola entelegatan daitadan, erraiten daudanen gaizetarik; zeren ezbaitakid eskribitan onki. Mdg 133. Jaun erretorak gaizkitu omen du Xoane, zeren ez den holako dixidu itsusirik egiten. Barb Sup 100. Barka, otoi, Eliza, / zure haur hoieri! Zeren ez baitzakiten, / zer zitzaitzun ari. Etcham 57. Zeren aingerua egin nahi duenak animalea egin dezake. Mde Pr 352. Zeren baditugun beti artzain gazteak. Larre ArtzainE 35 (109 con bait- ).
v. tbn. (vb. con pref. bait-): Etchart 5.1r. Mat xxv. Harb 17. Hm 77. FPrS 2. O Po 231. Tt Onsa 141. INav 46. Gç 196. ES 192. Ch III 7, 2. Mst III 7, 2. Mih 105. CatLan 132. LE Prog 96. Brtc 239. Xarlem 14. Monho 92. Dh 257. Añ CatAN 65. CatLuz 12. MarIl XIII. UskLiB 220. Etch 364. Arch Fab 81. Jaur 382. Gy 17. SalabBN Mt 16, 23. CatR 61. CatAe 68. Ip Dial 117. Samper y Hual Mt 16, 23. CatS 101. Legaz 35. Elsb Fram 132. HU Aurp 177. CatJauf 126. JE Bur 146. Barb Leg 25. Xikito 4. Ox 88. PierKat 57. Mde Pr 142. Vill Jaink 24. Azurm HitzB 43. Xa EzinB 93. Casve SGrazi 112. Etchebarne 81.
(Vb. con suf. -(e)n): Harb 27. Hm 104. Arg DevB 105. O Pr 690. SP Imit III 50, 4. Tt Onsa 152. Gç 101. ES 105. OA 22. Ch III 42, 1. He 1 Tim 6, 2. Mst III 5, 1. Mb IArg I 128. CatBurg 47 (40 zerren). Mih 55. Brtc 166. Ub 125 (84 zerren). LE Prog 102. Xarlem 195. Dh 47. Añ CatAN 19 (EL1 81 zerren). Monho 54. AA II 32 (188 zerren). Prot 66. CatB 75. JesBih 455. MarIl 78. CatLuz 32. Bordel 34. Arch Fab 11. Etch 506. It Fab 179. Jaur 114. Echag 218. Hb Egia 134. Dv Lab 16. Ip Dial 47. Arr GB 32 (May 81 zerren). Laph 11. Legaz 8. Zby RIEV 1908, 90. Zab Gabon 27 (101 zerren). Bv AsL 131. AB AmaE 109 (60 zerren). Arb Igand 45. Jnn SBi 161. Elsb Fram 60. AzpPr 58. CatJauf 75. JE Bur 199. Barb Sup VII. Ox 49. Const 25. Tx B I 243. Etcham 31. FIr 159. Iratz 126. Mde Pr 351. Txill Let 48. Vill Jaink 11. Lf in Zait Plat 15. Lasa Poem 105. Azurm HitzB 35. Xa EzinB 91. Zerren: Miserere 332. CatAnz 4. Acto 6. Lar, carta a Gandara 161. Cb CatV 98. CrIc 16. Mg CO 259 y CC 159. Gco I 412. Ur MarIl 68. Aran SIgn 103. Ag AL 119. Enb 80. Arti MaldanB 203.
(Vb. sin ninguna marca de subordinación): Volt 244. ReinEusk2 162 (Guesálaz, 1626). O Pr 492. FPrS 31. SP Phil 388. Tt Arima 5. INav 24. LE Matr1 352. AA I 538. CatB 65. Echag 221. Etch 428. It Dial 15. Dv Dial 60. Echn Mt 16, 23. Bil 110. Legaz 66. Elzb Po 189. Bv AsL 17. Mdg 143. PierKat 56. Lrq Larraja RIEV 1935, 141 (zéen). In Etxde JJ 273. Vill Jaink 32. Izeta DirG 60. Larz Senper 74. Casve SGrazi 96. Azurm HitzB 43. Etchebarne 115. Larre ArtzainE 107. Zerren: AveMG 162. Mic 12r (serren). Cap 18. Gamiz 201 y 203. Lar SAgust 14. CatBurg 39. CrIc 13. Mg CC 237. Gco II 67. Añ LoraS 140. Ur MarIl 91. Aran SIgn 208. Ag AL 10. Enb 163. Arti MaldanB 223.
azpiadiera-1.1
(Sin que encabece la oración causal).
Begiak deutse egozten biotzari kulpea / aganik jaio zala onerestea, / ta agaitirren aditu zerren zirean / errenkore andiak erne zitean. EneB 11s. Urthearen inguruak / Zu bedinkatzen zaitu / Sasoñak xuxen ekhartzen / Zeren baitiotzotzu. EZ Eliç 353. Zaharo zeno zeren etzen xuxentu, da zuhatza makur azkendu. O Pr 421. Israel bere haurtxoa, / Hala zuen tratatu. / Bere miserikordiaz, / Zeren baitzen orhoitu. Hm 163. Graziazko Ianharaiz, / Zeren nauzun bazkatu... Arg DevB 202. Badire, jakintza guti bat zeren duten, munduaz ohoratuak [...] izan nahi dutenak. He Phil 201 (SP 100 zeren zerbait dakiten ) Zeiñetan iduriz, ez baita deus gaxtorik, fundatuak zeren diren arrazoiñ ederren gaiñean. He Gudu 110. Aize gogor bat zeren asi zan, enfadatu, ta esan zion: aizea [...]. Cb Just 36. Jainkoak beraz, bere izatez, eta bera dena zeren den, duda gabe merezi du preferenzia. Dh 187. Infantatxoa zeren dan jaio, / Donostiako jendea [...] dago naikeraz betea. Echag 143. Amoriyuak nere biotza / zureganuntza darama, / erri guziyan zeren dakazun / neskatx bikañaren fama. Bil 106. Buruzagia, erraiten dio, gaztigurik borthitzena enetzat dagokazu, Jainkoak zeren lagundu dituen ene ahal ttipiak. Laph 115. Bihotzez azkarragoa zeren den, / Kuiattoa, kuiattoa ari zen. Elzb Po 206. Guziak zaizki jelosten, / Eder, hazkarra, zeren den. Zby ( in Arb Igand 44 ). Ez direlakotz joan behar, legea bera zeren alde duten. HU Zez 155.
azpiadiera-1.2
(Con el vb. subordinado provisto de suf. -(e)la, tras otra oración completiva).
[Erranen duzu] eztuzula hargatik gaitzesten, zeren badakizula hek guztiak Iainkoak permititzen dituela. Ax 307 (V 205). Esan zion ez zezala deskarga pekatarien gañ bere aserria; zeren bazekiala nola erremedia zitekian gauza. Bv AsL 171.
azpiadiera-1.3
(Con el vb. subordinado provisto de suf. -(e)lako ).
Zeren hartarik alhatu / Zelakoz, zen heriostatu / Eba, baita haren leinu / Oro minberaz kosatu. O Po 237. Personarik onenarekin beti peleatutzen du, zeren gaiztuak berekin beti daduzkalako katigu. Xe 351. Zerren guztiok geure ontzia / Salbetan goazalako. AB AmaE 60.
azpiadiera-1.4
(Con ere ).
Zeren ere zuhurzia zu zare. SP Imit III 3, 6 (Ch ezen zu zare ene zuhurtzia ).
v. tbn. Egiat 167.
azpiadiera-1.5
(Precediendo a una pregunta).
Zeren, zer da munduan konsolamendu handiagorik? Ax 452 (V 295). Zeren zer dakizu iraunen duzun garizumaraiño? Ib. 546 (V 350). Zeren, nork esan zuen paketsu izan bear dela zoriona? Txill Let 64. Zeren, zergatik iltzen ditu aur gaixoak? Vill Jaink 18.
sense-2
2. (AN, L, BN, S, R; Dv), zerren (V arc.) Ref.: A (zeren, zerren); Lrq .
¿Por qué? "Zeren diozu hori? pourquoi dites-vous cela? (pour quelle raison) [...] Zeren etzare heldu? pourquoi ne venez-vous pas?" Dv. "Zeren egiten duzu hori?" Ib. "Zeren ez? pourquoi pas?" Ib. (s.v. zer). "¿Por qué? [...] Zeren zaude hor? (BN-baig), zeren zaude kor? (R-uzt), ¿por qué está usted ahí? Zeren eztuk eraugi kori? (Sal), zeren eztuk eragu kori (R-vid)" A. "Zerren etorri zara? ¿Por qué ha venido usted? Actualmente la palabra zergaitik ha usurpado su puesto, [...]. No son sin embargo sinónimas, por más que ambas se traduzcan 'por qué'. [...]. Zerren, 'por qué', se distingue de zergaitik 'por qué' en que el primero indica 'causa motiva, impulsiva, eficaz' y el segundo 'consideración ligeramente motiva'" Ib. v. zergatik. Tr. Documentado en Dechepare, Leiçarraga, Lazarraga, Etcheberri de Ziburu, Tartas, CatLan, Duvoisin, y en autores suletinos de los ss. XVIII y XIX. Tbn. se encuentra en un ej. vizcaíno dudoso recogido en Balad.
Zeren dabil haren kontra, bada, bekhatoria? E 53. Zeren eztu ezagutzen hala hongi egina? Ib. 131. Ene Iainkoa, Ene Iainkoa zeren abandonatu nauk? Mt 27, 46 (Hual,UskLiB 42 zeren; He, Dv zergatik, TB, Ip, Echn, SalabBN, Leon zertako). Zeren ez? --Zeren berzela [...]. Ins F, 6v. Zerren diozu sekretorik / oi andraetan ez dala? Lazarraga A9, 1175r. Zerren il ez ete ninzan / jaio nizan egunetan? Ib. A25, 1197r. O Betleen [...] zeren eztuk ostatatzen Iaun guztien gorena? EZ Noel 50. Zeren hori? Zeren [...]. Tt Onsa 81. --Ogi benedikatia zeren da? -Ogi benedikatia da Sakramenü saintiaren üdüri bat. Bp I 118 (ej. poco claro). Zeren dioe gure salbazalia untatü edo sakratü dela?--Zeren eta [...]. CatOlo 26. Zeren desiratzen düt famatü izatia? Mst III 40, 4 (Ch, Ip zergatik ). Zeren honat jin zirade? Egiat 179. Zeren hori? Dv LEd 229 (Cb Eg II 128 ai ta zergatik?). Zeren deitzen tüzü bekhatü horik, bekhatü kapitalak? CatS 57. Zeren Jinkoak ezari gütü mündian? Doktrina Kristia (1869) 15 (ap. A ). Nik zü maite, zük ni ez: / ene maitea, zeren ez? (S). A CPV 61. Erodes erregia / Faltso traidoria / Zeren damu eban / Kristoren jaiotzia? (Interpr?). Balad 196.
v. tbn. CatLan 29. Xarlem 343. Etch 416.
azpiadiera-2.1
(En interrogativas indirectas).
Fraide bazira, orhit zite zeitera jin ziren eta zeren mundia kitatü düzün. Mst I 25, 1. Zeren diradian haboroenak aizetsü ta ürgüllütsü da bigerren galthoa. Egiat 276. Jainkoak eztik nahi izan [...] badakiat orai zeren. Arch Fab 221.
v. tbn. Etch 496.
sense-3
3. Para que.
Zeren unsa orhit ziten nizaz, ama eztia, / gogo honez erranen dut zuri Abe Maria. E 81. Igorten darauritzut heuskarazko kopla batzu [...]. Zeren iauna haiek ikhusirik eta korrejiturik plazer duzun bezala irudi bazautzu inprimi erazi dizazun. Ib. 7. Miraz nago iauna nola batere ezten asaiatu bere lengoaje propriaren faboretan heuskaraz zerbait obra egitera eta skributan imeitera zeren ladin publika mundu guzietara berze lengoajiak bezala hain skribatzeko hon dela. Ib. 5. Bada, jentea, / zerren daigun atajadu, / esan dogunau, / arren, daigun aklaradu. Lazarraga A26, 1198v. Esazu zeure benturea, / zer gaxaesun edo zer llaga, / zerren <ceren> dizudan bereala / kuraetako rezetea. Ib. B16, 1182r. Eta zeren bere partetik ezar eztezan estorburik, bigarren gauza egin bear dena da [...]. Ber Trat 27v. Egunoros ofrezitzen diogula sakrifizio au zeren eman dakigun orzillare sanduan gurutzean ofrezitu zenean merexitu zizkigun ondasunak. "Para que por él se nos aplique" . Ib. 18v. Bigarrena ahoan, zerren Iaungoikoak gorde gagizan berba deungaetarik. "Porque nos libre Dios" . Cap 3 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
sense-4
4. (BN-arb-lab ap. Gte Erd; Dv). "Etzinuen horren gatik zeren samurtu, vous n'aviez pas pour cela de raison de vous fâcher" Dv. "Ez duzu zeren erran, vous n'est pas fondé à dire. Ez duzu zeren ukhatu, il est inutile que vous niiez" Ib. (s.v. zer). "Ez duzu zeren beldurtu (BN-lab)" Gte Erd 309. "Izitu da! Etzen bada zerik! (BN-ciz), etzen zeren! (BN-arb)" Ib. 223. Tr. Propio de la tradición septentrional desde principios del s. XVII, al Sur lo hallamos en Lazarraga, Uriarte e Iraizoz (en los dos últimos podría interpretarse quizá como 'de qué'). El vb. de la oración subordinada es un radical o part. indet.
Eztozu zerren <ceren> berba oriek esan, Sirena. Lazarraga A, 1151v. Zu ekusita, beste gauzarik / oi ezta zerren ekusi. Ib. A2, 1164r. Adbokatik ezta zeren hautatu ararteko / Ezen zerua da falten mendeku eskatuko. EZ Man I 84. Ezta zeren bilhatu handien faborerik. Ib. 84. Eztut zeren ukhatu, Jauna, / Konfesatzen dut egia; / Zu zare [...] Gustien Jainko handia. 181. Ez duzu zeren beldurrik izan eginen darotzudala behinere gaixkirik. Lg I 290. Ez duzu beraz zeren egin bertze urhatsik; aski da aipha dezazun [...]. Lg II 151. Ez duzue zeren deus onik iguriki hare ganik. Ib. 148. Jaunak ez eukan iñun zeren bildur izan. Ur MarIl 102. Laborantzan ez da zeren ibili berrikuntzaketa itsura. Dv Lab 41. Ez da zeren erran apostoluek gauza guti zakitela; bazakiten aski. Hb Egia 88. Ezda zeren gastatu hitzik. Begien zabaltzea aski da. Ib. 2. Ez dugu zeren ahalge izan gure mintzaiaz. Arb Igand 17. Ez dugu zeren mintza Liburu Sainduez; bai [...], bai Berria jainkoaren izenaz betheak dire. Lap 62 (V 32). Ez dugu zeren hain urrun yuan orduko martiren miresteko: hurbilago [...]. Elsb Fram 116. Eztugu zeren erran, gobernadorearentzat atsegabe handia izatu zela jakitea [...]. Jnn SBi 100 (151 zeren iguriki). Ezta hor [...] zeren estakuru bila ibil. HU Zez 194. Zuk laguntzen balinbagaitutzu, ez dugu zeren beldurti. Barb Sup 57. Yainkoa alde badugu, eztugu zeren beldur izan. Ir YKBiz 277. Ez duzu zeren bertzen nihorat joan ogiketa. Zerb IxtS 50. Birjina ona, norat zoaz? bihur zaite etxera, ezen eztuzu zeren ioan Bethleen barrenera. In . Izeta DirG 99.
v. tbn. Monho 60 (zeren gorritu). Dh 215 (zeren hartu). Gy 31 (zeren abiatu). Laph 150 (zeren has). Elzb Po 155 (zeren izit). JE Bur 99 (zeren izi). StPierre 28 (zeren egin). Ox 109 (zeren galda). Etcham 208 (zeren izan).
azpiadiera-4.1
Eskual-herrian, mundu guzian / orotan da Jainko bera. / Ez dugu zeren izan dezagun / nehork urgulu sobera. Etcham 229.
azpiadiera-4.2
Zuri-zuriak eginak zirezte, girixtinoak; eta bada zeren! Lf Murtuts 6.
sense-5
5. zerren. (El) por qué.
Orain ezin dot argitu gauza / ezkutu onen zerrena. "Ahora me hallo sin poder descifrar este misterio" . Atutxa Mugarra 73.
azpisarrera-1
ZEREN ARREN (zerren a. V-arr ap. A EY III 338; Sb-Urq). Por si acaso. "Por si o por no. Quoiqu'il arrive" Sb-Urq. v. ZEREN HORREN.
Zerren-arren, ortarako erabilli oi zituzten burdin-uztai erdiki batzuek tentekoen gaiñean jarriaz, arkupe itxia tajutzen zuten [...] beste ezbearren bat gertatu etzeikien. Ugarte Obaria 91.
azpisarrera-2
ZEREN ETA (B, S; Dv, Lecl). Ref.: A; Izeta BHizt2. "Quand zeren est employé dans le sens de 'parce que', on y joint parfois le mot conjonctif eta qui est alors simplement completif, et n'ajoute rien au sens. Zeren-eta hola baita, parce que c'est ainsi" Dv (s.v. zer). "Ikas zazue, zeren eta oraiko mende huntan segurik, fitsik jakin gabe egoiten dena ez baita aise bizitzen ahal" Lf Gram 745. "Zeren ta oiek baitire nere launek" Izeta BHizt2. Tr. El vb. de la oración subordinada lleva prefijo bait- en la mayoría de los autores. Hay ejs. con suf. -(e)n en Lazarraga, Etcheberri de Ziburu, St.-Pierre (32) y Villasante (en este último junto a vb. sin marca de subordinación). Sin ninguna marca de subordinación lo hallamos en LuzKant (94), Zubiri (junto a un ej. con suf. -(e)lakotz ), y Etchebarne (79, junto a un más frec. bait- ).
Zereneta [...] berriz irakatsi behar baitzarete. He 5, 12. Zeruko Jaunak oi ez diela / amoreokin ditxarik, / zerren da zeurok serbietako / ez daben konstanziarik. Lazarraga A10, 1177r. Pena hau merezi du / gizon eskergabeak, / zeren eta hautsi tuen / Iainkoaren legeak. EZ Man I 42. Zeren eta bekhatu mortalak ifernua merezi baitu. Harb 378. Eskerrak eta laudorioak derauzkitzut; zeren-eta eri ninzenik sendatu nauzun. Ib. 196. Zeren eta enea, zu baitzare fabore eta buru altxatzaillea. EZ Eliç 179. Zertako diozü Eliza eztaitekiala trunpa? --Zeren eta Espiritü Saintiaz argitia beita. CatS 33. Behar zaiote botatu marinada puxka bat gehiago, zeren eta ez beitute aski hartzen. ECocin 43. Hori aipatzen nautzun, zeren eta gerta baititake [...]. Lf Murtuts 38. Lana goiz-goizik asirik, bazkal aintzineko [...] bukatzen dute, [...] zeren eta atsaldeko ez dute sekula utzi nahi lan hori. Zub 97. [Eta horra zergatik] mintzatzen den hango eskuaraz, [...] zeren eta gure eskuara, [...], aztura guziak [...] mendiz bertze aldeko direlakotz. Ib. 57. Ori ez litzake arritzekoa, zeren eta iñork eztigu ezer zor. Vill Jaink 124 (v. tbn. 121). Zeren eta, gauza nabaria denez [...] izkribuen bidez eta ez bestela igerriko baitiogu. (In MEIG VI 26 ). Zeren eta literaturak aske izan behar du ezen ez ideologia baten mende. (In MEIG VIII 28 ). Biziki maite nuen etxola hortara joaitea, zeren eta hor baitzen familia bat. Etchebarne 67s.
v. tbn. UskLiB 52. Elzb PAd 54. Laph 195. Arb Igand 31. Jnn SBi 159. HU Aurp 111. Larz Iru 82. Zait Plat 12. Azurm HitzB 36.
azpisarrera-3
ZEREN EZEN, ZEREN EZI. Ya que.
Zer ere erremedio eman baitut sabeltasunarentzat, baliatuko zarete uxadarentzat, zeren ezen biak bat bezala egiten baitire. Mong 588 (v. tbn. 587). Berze áskok gaizki enpleaturík bizia galdudúte eméngoa ta ángoa... Kuida bukátzeas óngi noiz nai déla, zeren ezi ontará doáie guzía. LE Ong 19v.
azpisarrerakoSense-3.1
( ezen zeren ).
Handik probetxu doblea dugu. Ezen zeren Iesus Krist zeruan sarthu izan baita gure izenean. Ins C, 6r.
azpisarrera-4
ZEREN HORREN (zerren o. Lar Hb; Añ A). Por si acaso. "(En todo) caso" Lar. "(Por lo que pudiere) tronar" Ib. (v. tbn. Añ). "Por sí o por no" Lar y Añ. "(Por si) acaso. [...] Esto lo digo por si acaso, au diñot, diot zerren orren" Añ.
zeren
<< zerbait 0 / 0 1 zibil >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper