1 lema.
(V, G, AN, L; Volt 83, SP, Deen I 17, Urt I 113, Lar, , Izt, Dv, H) Ref.: A; JMB AEF 1960, 31 y 48; Holmer ApuntV ASJU 1977, 32.
Timón. "Gouvernail" y "peautre" SP. " Lema, vela" Deen I 17. "Gobernalle, timón" Lar. "Timón del navío" Lar, . Cf. Echaide Orio, lema y llema. v. gobernail, gobernari (2).
Lematik illkhitzean. EZ Man II 134. Untzia itsas-zabalean, [...] alde batera eta bertzera errazki lemaz itzultzen eta gobernatzen da. Ax 217 (V 145). Largatu zituzten lemen amarrak, eta [...] abiatu ziren kostarat. He Act 27, 40 (Dv, IBk, BiblE lema;gobernail, TB buztega, Ol, Ker endaitza ). Bijoaz zuzen argi-itxaso onetan dabiltzan artean, lema zuzen badaramate, ez dira galduko, ez-da ondatuko ere. Lar SAgust 10. Onziak bere gobernurako badu, [...] ol luze urean gainbera sartu lema deritzan bat. Mb IArg I 199. Bere lema galdu duen onzia itsasoko aizeak eta bagak darabilte nai duten eran. Ib. 199. Untzi batek du kosta jo, nihoiz hala harritu / lema gaixki gobernatuz. (San Juan de Luz, 1765). RIEV 1923, 154. Untzi gaixo bat emagun, [...] orratza galdua, mastak eroriak, lema zathikatua. Lap 15 (V 9). Itxasoaren erdian belak eta lema galdu dituan ontziya bezela. Ag Serm 297. Josetxok jaurti eban lemea ta [...] jarri zan txalupearen atzeko karelai oratuta. Echta Jos 253. Yoanesek lemaren pirringalari inguruan eman. Lh Yol 43. Oraintxe ezin menderatu dut lemea, dio lemazainak. Or Mi 62s. Gure buruetan llertzen da ugiñ aundi bat, eta Lazar-ek dio aieneka: Yainkoa, zaite gure lema! Ib. 130. Gessler-ek, Tell lemari trebea dala yakiñaz [...] Tell-i damaio lema. Goen Y 1934, 90. Agerrek artu zun ordukoz lema, eta aren aginduen neurrira zeramakien ekiñaldia Balendiñek eta Joxek. TAg Uzt 135. Lemaren erabiltzean baitu zuen bisaiak / itsaso azkarrari darion ederra. Iratz 111. Aize-oial eta belak urratuta, lema ta endaitzak okertuta edo zatiturik. Erkiag Arran 78. Indar horrek eragin behar dio ontziari eta guk gehienez ere lema pixkaren bat eskubira edo ezkerrera okertu, baina besterik ez. MEIG IX 50s.
v. tbn. Astar II 109. SMitx Aranz 238. Ardoy SFran 259. En DFrec hay 2 ejs.
Ontzi-lema galtzen den aldian, [...] arkitzen dira ontziko gaisoak eriotz izugarriaren atzapar gogorrean. Mb IArg II 277.
Lema-tresnarik egokiena arraun aundi bat zan. TAg Uzt 136.
(Fig.). Persona que dirige, gobierna.
Uste dau askok gizona dala / mundu-bizitzaren lema. BEnb NereA 224. [Ama,] beti izan zaitugu / sendiaren lema. Ib. 264.
LEMA-ARRAUN. Remo que se emplea de timón.
[Lemazaiak] arraunlariari ere ermo lagundu bear zion eta orretarako, lema-tresnarik egokiena arraun aundi bat zan. Ez da, orratio, gabetik goizera ikasten dan lana lema-arrauna bear bezela [erabiltzea] . TAg Uzt 136s.
LEMA-BURDINA. "Lemaburdiña (Vc), lemaburni (AN-gip), hierros del timón" A.
LEMA GABEKO (Embarcación) desgobernada, sin timón. v. lemagabe.
Ezen nola uhinek lema gabeko untzia hortik eta hemendik baitarabillate. SP Imit I 13, 5 (Pi lema bako; Ch lema gabe). Izpiritu kasko gabeko, untzi lema gabeko. "Vaisseau sans gouvernail" . Hb GH 1928, 401.
LEMA-KANA (V-ger-m, G; lema-kaiñ V-m). "Caña del timón" A.
Dabillen-dabillen, Pedro elduko da lemakania artzen. (V-m). EZBB I 77.
LEMAN. Al timón, llevando el timón.
Leman sartzean. EZ Man II 134. Arrillaga jaunari, / dakialako leman, / merezi duan fama / biar diogu eman. MendaroTx 374. Leman zurra ez danak, zorra. (V-m). EZBB II 48.
LEMA-OIZU. "Lema-oizua, caña del timón (L-côte)" Larz (ap. DRA).
LEMA-ZULO. "Jaumière, lema-zilo" T-L.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper