Harremana

    OEH - Bilaketa

    343 emaitza fama bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (341)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    2 egun.
    etimologikoa
    Etim. Para la forma egu 'hoy', que convive con egun 'día' en algunas zonas navarras, v. LH 296ss. y FHV 504ss.
    sense-1
    (G, AN, L, BN, S, Sal, R; Volt 1, SP, Ht VocGr , Lar, Añ, Lecl, VocBN , Gèze, Hb, Dv, H), egu (AN-burg, Ae), eun (AN-erro-burg, L-sar, BN). Ref.: A (egun, egu); A Aezk 291; Bon-Ond 170, 171; EI 86, 174, 150; Lrq; Iz R 394; ContR 518 y 531; EAEL 192; Echaide Nav 42; Gte Erd 1, 153, 84, 131, 260.
    Hoy. "Hoy, durante el día" A. "Egu, hoy. Eguartio, hasta hoy. Egudanik, desde hoy. Egutik gora, de hoy en adelante" A Aezk 291. "Égun xuáitan gutzú éltzuka (R-uzt), hoy vamos a trillar" Iz R 394. v. gaur.
    Tr. Empleado de forma general por autores septentrionales y alto-navarros; en textos más occidentales se encuentra, por un lado, como término fosilizado en la oración del Padrenuestro, desde Capanaga hasta casi nuestros días; tbn. lo hallamos en Lazarraga, M. Portal (4), unos versos vizcaínos de 1688 y Barrutia. Egun bein ur jarruta que aparece en un cantar de la quema de Mondragón (46) no es ej. seguro; J. Arriolabengoa (96) sugiere que egun bein podría tratarse de un topónimo copiado erróneamente.
    En textos guipuzcoanos es algo más frecuente: lo emplean Larramendi, Iturriaga (Fab 194) e Iztueta, y ya en el s. XX hay testimonios de bastantes más autores, especialmente desde 1950; Aguirre de Asteasu sólo emplea la expresión egungo egun.
    Zeren jin bainendin egun zugana. E 209. Egun trabailla adi ene mahastian. Lç Mt 21, 28 (TB, Dv, SalabBN, Hual, Samper, Leon egun, Ip egün; He gaurko huntan, Ur, Ol, Arriand, Or, Ker, IBk, IBk gaur). Narbaez gizon sabioak / oi ta egun dau agindu / eriotzeaz donzellaok / oi dagiela pagatu. Lazarraga 1153vs. Salbatierra / egun ei dago tristerik. Ib. 1202r. Egun, zoin baita igandea, gonbidatu ditut sei ingles. CartEsp 457. Egun goizean. MRos 15a.1r. Nai nuen geldi zitezen egun arteraño. Ber Trat 113r. Egun da gerthatu egietan. EZ Noel 113. Egun baiño bihar gutiago orhoitzen zara. Ax 106 (V 71). Geure ogi egunean eguneangoa, egun iguzu. Cap 4 (ed. 1893) (OA 1, Arz 21, Urqz 31, Iraz 3, CatCeg 1r, CatBurg 4, Cb CatV 33, Ub 81, CrIc 175, Mg PAb 159, Gco I 422, Astar II 259 egun; v. tbn. Ir FLV 1977, 498, que cita un catecismo de Azpeitia de 1913). Atzo bekhatore zena egun ere bekhatore dela. SP Phil 356. Egun dut beharrik handiena. Gç 47. Egun, biar didin bizi. BBizk 16. Egünko ene gogo, hitz eta lan güziak emaiten deritzüt. Bp I 129. Egun eskualdun deitzen diren herriak. ES 133. Trabaju asko kosta jat neure egungo lapurretea. Acto 419. Indazu grazia egundik ungi has nadiñ. Ch I 19, 1. Gu obligatzeko biar ere eskatzera, egun bekala. El 44. Eman dazaguzu egu geuren egunorosko ogia. Ib. 5 (en egu podría haber errata). Egungo Ebanjelioak esaten duenean. Lar SAgust 5. Egün balin bada, bihar eztükezü ageri. Mst III 36, 3. Heldu naiz, egun, zure ganat. Lg II 219. Egun aberats dena. Monho 140. Egún neréki egonenzára paraisoan. LE Ong 124r. Eman diezaguzu egun geren eguneroko ogia. CatB 10 (CatEliz 455 egun). Egün Barkoxen beita / Libertitzeko besta. Etch 472. Ez atzo ta egungoak. Izt C 233. Egun, Jauna, egun, berehala, orai berean hasi nahi dut. Dv LEd 230. Eman dazaguzu egu gure egunorosko ogia. CatAe 34. Egun naizen bezala aphaindua. Elzb PAd 12. Egündanik galtatzen deizüt zure lagüngoa. Ip Hil 261.
    (s. XX). Egun digu udako azken xeia. Mdg 126. Hemengo aldi zuk egun? JE Bur 66. Egungo jarduna. A Ardi 82. Egun goizean. Barb Sup 7. Bizi izan balitz egün orano. Const 23. Badinat aski egungo. Zub 43. Egun ilko zera. Zait Sof 90. Tomate saltsarik jan duzua egun? Mde Pr 68. Erreka-urez mintzatzeko xedea dugu hemen egun. Zerb Azk 47. Baieztu egiten nuen bein, galdetu egun. Txill Let 94. San Frantses egun bizi balitz. Ardoy SFran 314. Egundik goiti seme bezala hartzen zaitugu guk, Emil. Xa Odol 289. Biak behar ditu [lurrak], atzoko euria eta egungo ateria. Larre ArtzainE 296. Egun edo biharko kritikak. MEIG II 102.
    v. tbn. (para autores meridionales) Mb IArg I 91. Arti Ipuin 35. Vill Jaink 181. Ibiñ Virgil 80. Lab SuEm 189.
    azpisarrera-1
    EGUN (...)-GARREN EGUNEKO. Dentro de (...) días.
    Eta dagoala denporea asignadurik egun seigarren eguneko. Lazarraga 1147v.
    azpisarrera-2
    EGUN ETA BEREALDIKO (G-goi). "Extraordinariamente grande" JMB At. "Extraordinario, inmenso, como nunca. Egun-eta-bere-aldiko jendea etorri da" DRA.
    azpisarrera-3
    EGUN ETA BEREBIZIKO. "Extraordinario, inmenso, como nunca" DRA. Cf. EGUN ETA BIZIAN.
    azpisarrera-4
    EGUN ETA BETI (R ap. A; Dv), EGUN ETA BETIERE. Siempre (con carácter intens.); (con negación) nunca. "Absolutamente siempre" A.
    Goberna gaitzala egun eta bethiere. Mat 341. Egun eta bethiere zaretela laudatu. EZ Man II 137. Egun eta bethi eta mendeen mendetan. Gç 43. Egun eta bethikotz ematen dauzkitzut. Dh 81. Egun eta bethiko estiretan. Dv LEd 262. Lur hori guzia emanen dut zuri eta zure ondokoei egun-eta-bethiko. Dv Gen 13, 15 (Urt sekulako, Ur, Ol, Ker betiko, Bibl betikotz). Egun eta betiko oiltan yaid etse kontarik. (R). A. Eman dezaguzu guri geren egunerozko ogie, egun eta beti. CatUlz 24. Zuk eztidazu egun-ta-beti oñik ikuziko. Ir YKBiz 439.
    azpisarrera-5
    EGUN ETA BIZIAN (Dv). Siempre; (con negación) nunca.
    Eta egun eta neure bizian ez berze emazterik egiteko. PromTa 152-153. Gaixtoki hobendun izanen naiz zure aldera egun-eta-bizian. Dv Gen 43, 9.
    azpisarrerakoSense-5.1
    EGUN ETA (ENE) BIZI OROTAN.
    Züganik egün eta bizi orotan ükhen dütüdan honez. Bp I 135. Egün eta ene bizi orotan. CatS 120.
    azpisarrerakoSense-5.2
    EGUN ETA BIZI GUZTIAN.
    Gauza guziák egún ta bizi guzián indezkiténak orrendáko. LE Prog 98.
    azpisarrera-6
    EGUN ETA EGUZKI (Lar, Añ, H, A; e. eta iguzki Dv A), EGUN TA EGUZKIAN (R-uzt ap. A). "(En) días de Dios, iñoiz, nihoiz, egun ta eguzki" Lar. "Siempre, siempre jamás" Lar y Añ. "(msLond, msOch, Añ), eternalmente, siempre; con la negación significa 'nunca jamás'" A.
    Oraitik egun-eta-iguzki nihork ez beza jan hitarikako fruiturik. Dv Mc 11, 14. Egun ta eguzkian eztun bear entzun eneganik deusere. (R-uzt). A. Egun eta eguzki ez omen zan geiago ispiazkoan ibilli. Or SCruz 53. Nagon galdor goi ontan / egun eta iguzki. Or BM 44. Zauriz beteten ziarduana, egun eta eguzki. Erkiag Arran 152.
    azpisarrera-7
    EGUN ETA MENDE. Siempre; (con negación) nunca.
    Eta hau da egun eta mende bethiereko / Gehienik arimari gogatarazitzeko. EZ Man I 111. Egun eta mende lanabasik ukitu ez bailun. Or Mi 113.
    azpisarrera-8
    EGUN ETA SEKULA, EGUN ETA SEKULAN, EGUN ETA SEKULAKO, EGUN ETA SEKULAKOTZ. Siempre; (con negación) nunca.
    Zaren beraz laudatua egun eta sekulan. EZ Man I 35. Egun eta sekulako handienen premia / Hilltzen denak presentean du Iaun bihotz eztia. EZ Man II 93. Justu duk Jainkoak gal nazan / Egun eta sekulakotz. Gç 183. Egun eta sekulako nai diziet eman abisu bat. SermAN 1v. Ez egitekó berriz bekaturik egún ta sékula. LE Prog 98.
    azpisarrerakoSense-8.1
    Egun-ta-sekularako fama-liburuan idatzirik geldituko diran nere egintzak.Berron Kijote 195.
    azpisarrerakoSense-8.2
    EGUN ETA SANTA SEKULAKO.
    Sartu zat zure miña / egun da santa sekulako. Izt Po 107.
    azpisarrera-9
    EGUNETIK AITZINARA. "D'hui en avant, egundik atziñera <adçignera>" Volt 73.
    azpisarrera-10
    EGUNETIK BIHARRERA. a) (Dejar) de un día para otro. v. EGUNETIK EGUNERA (b) (s.v. 1 egun).
    Eztezazula berant, eztezazula luzat: bilhur zaitezi lehen baiño lehen zeure Iainkoagana: eztabiltzala gerotik gerora, egunetik biharrera. Ax 620 (V 400).
    b) De la noche a la mañana, en poco tiempo. "D'aujourd'hui à demain" H. v. EGUNETIK BIHARAMUNERA s.v. 1 egun.
    Beti gogoan behar ginintuzkenak egunetik biharrera ahantziak ditugu. HU Zez 144. Badakite gaitz ikharagarri bat lotzen ahal zaiotela egunetik biharrera. Prop 1897, 93. Egunetik biharrera hitzaren jatea. StPierre 31. Holaxet, egunetik biharrerat, ur-jauztiri edo barradera batzuek hautsi zioten untzieri Baionarako bidea. Lf Murtuts 2.
    c) Con periodicidad diaria (?).
    Oro baderamatzagu bat bertzearen ondotik, egunetik biharrera edo bakhanago aldizkatzen ditugularik. JE Bur 110.
    azpisarrera-11
    EGUN EZ BIZIAN, EGUN EZ SEKULA (En frase negativa). Nunca.
    Enizaik rendatüren / Egün ez bizian. Xarlem 1335. Enizaik rendatüren / Egün ez seküla. Ib. 588.
    azpisarrera-12
    EGUNGOAN.
    Hoy.
    Baña egúngoan segitus katexima erakutságun Zeñatzen ta Santiguátzen. LE Doc 86. Han ezta lan solasik gauerdi ondoan / Ez biharko griñarik ere egungoan. Larre ArtzainE 336. Nik bederen nahiago zaitut gertakari pollit hunen goxoan utzi egungoan. Ib. 96.
    azpisarrera-13
    EGUNGO EGUN (Lar, Añ, Dv, H). (En casos locales de declinación o en caso instrumental). Hoy en día. "[H]oy en día" Lar. v. GAUR EGUN.
    Ezen egungo egunerano estalki bera dago Testamentu zaharreko lekturán khendu gabea. Lç 2 Cor 3, 14. Hala gerthatzen da bada egungo egunean ere iende batzuen artean. Ax 246 (V 166). Ebaren bekhatutik, ukhenez geroz, egunko eguniala drano. Tt Onsa 137. Egungo egunean gerthatzen den bezala. ES 105. Benturaz oso iganen baitzen [Sodoma] egungo eguneraiño. He Mt 11, 23 (Lç, Dv, Samper, Leon egungo egun-, Hual egunko egun-; TB oraino, Echn gaurko egunean, Ur egun onetaraño, SalabBN orai orano, Ip egün artio, Ol gaurdaño, Or, Ker gaur arte, IBk gaurdaino, IBe oraindik gaur). Jentilak berak egungo egunean ere badira berreun milloi beintzat. Mb IArg I 343. Konportatzen garelarik egungo egunean zure legearen arabera. Brtc 36. Non dira egungo egunean Kristau oek? AA III 275. Aski onak ziren orduko, bainan egungo egunean nihork yasan ez letzakenak oren bat. Hb Egia 70. Aiphatua da egungo egunean Frantzia guzian. Dv Lab 243. Egungo eguneko gobernamenduak. HU Aurp 137. Ohartzen bagira, egungo egunean artzainek dute egiten ardurenik. JE Bur 150. Etxe bakoitza gezurrola aaaundi bat da egungo egunean. A Ardi 33. Egungo egunean, hain neke da sehi baten izaitea! Barb Sup 152. Horra bada zertako egungo egunean ere Jondoni Murtuts erraiten dioten. Lf Murtuts 3. Egungo egunetik yoan-aldia begiratuz. Zait Sof 59. Ez da egungo egunean ere arras bazterrerat utzia. Zerb Azk 88. Idazkuntza bederen aski bizi eta sendo dela egungo egunean. Mde Pr 244. Egungo egunean, egungo itxura eta lilura guzien erdian. Ardoy SFran 306. Denborak ziren halakoak. Egungo egunean, hitz hauk irakurriko dituenak eginen du bere baitan nun ote nabilan holako solasekin. Larre ArtzainE 47. Egungo eguneko jendeak irakurtzea. MEIG IV 129. Bereizkuntza hori ez dela egungo egunez argiegi ikusten. MEIG VII 101.
    v. tbn. Volt 174. Elzb PAd 22. Elsb Fram 186. Arb Igand 47. StPierre 25. Inza Azalp 133. Ox 203. Osk Kurl 29. Egünko: Xikito 2. Lrq Larraja RIEV 1931, 233.
    azpisarrerakoSense-13.1
    (Pl.). "Egungo egunetan, dans les temps actuels" H.
    Elizak egiten dituen guziak egungo egunetan. Hb Egia 111. Guziz egungo egunetan, eta berezikiago hura zen tokian. HU Aurp 179. Minbera hotzari, beroari, usain tzarreri egungo egunetako araberan. Zub 90. Batek baizik ez du egungo egunetara iraun. Mde Pr 215. Egungo egun mugikorretan eta aldakuntza giro huntan. Larre ArtzainE 320.
    azpisarrerakoSense-13.2
    (SP, Lar, Añ).
    (El) día de hoy.
    Gaua iraganik egungo egunera heltzeko grazia egin draukuan bezala. Lç ABC A, 7v. Egungo egun hunetan. Mat 311. Eta egidazu, Iauna, egungo egun guztia / bekhaturik egin gabe pasatzeko grazia. EZ Man II 36. Biz egungo eguna haste ona. Harb 135. Egungo eguna emaiten zaitzula. SP Phil 116. Nigarrak ungi egiteko, / harzak egungo eguna. Gç 102. Zeren eman gaitutzun mundura, eta konserbatu egungo egunean, eta berze gure bizitzeko egun guzietan. CatLav 9. (V 13) Andiak dirade egungo egunian dudarik gabe ene kuidadoak. Luzuriaga 8. Egünko egünian bero egiten dü. ChantP 378. Beztitzen? Gaixoak badu bertze lanik egungo egunean! Lf Murtuts 52. Zure urteak egungo eguna dira. Or Aitork 16. Platon beraren berri eman nai nizuke egungo egunez. Zait Plat 5. Egungo egunak ordukoak ez bezalako begitartea du guretzat! Larz Iru 120. Egungo egun zoragarria. Xa Odol 289. Zen egünko egünaiki / badiagü franko aizina. ' Un jour comme celui-ci'. Casve SGrazi 30.
    v. tbn. Mdg 143.
    azpisarrerakoSense-13.3
    (En caso sociativo, instrumental o inesivo). Tal día como hoy, en esta fecha. "Egungo egunarekin gertatu zen (BN-arb)" Gte Erd 85.
    Juan zela egungo egunean Zebedeo zeitzolako gizon baten andrea Kristo gure jaunari. SermAN 2v. Izandu zen egungo egunarekin Espiritu Santuaren etor-aldi hau. Mb IArg I 355s. Egungo egunez Espiritu Santua artu ta asi ziran munduan predikatzen. Ib. 360.
    azpisarrera-14
    GAUR EGUN. v. gaur.

    egun

    egun
    << eguerdi 0 / 0 eho >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper