(V-gip, G-azp-goi, AN-gip-5vill; Hb; -ill- V-gip, BN; VocBN , Gèze), boteila (Dv), botella (Lar), botoila (L, BN-arb; Hb), butila (S; Gèze), botoil (L; T-L), buteila, botil. Ref.: Lh (botilla); Lrq /butil'a/; Gte Erd 125; Elexp Berg.
Botella. "Botila bat "Fundador" oso osorik edan zuten" (G-azp-goi, AN-5vill);. botila bat "Fundador" osoa edan euen (V-gip, AN-gip); botoila bat Napoleon edan zuten (BN-arb)" Gte Erd 125. Cf. Ib. 68: "Bereiz: 1. ardo botila (hutsik), une bouteille à vin, a wine bottle. 2. botila (bat) ardo (ardo duena), une bouteille de vin; a bottle of wine"; v. más ejs. en pp. 68-69. v. bonbila, botaxa. Tr. La forma más usada es botil(l)a, documentada en autores vizcaínos y guipuzcoanos (ya en unos versos seguramente de prinicipios del s. XIX), aunque a veces tbn. se puede encontrar botella , boteilla y botil. Al Norte, la forma más frecuente es botoila; se encuentra buteila en AstLas , botella en SenperEus y Etchaun, boteilla en Goyhetche y butilla en Inchauspe. En DFrec hay 1 ejs. de botila y uno de botilla, todos ellos meridionales.
Thupin bat edo marmienta, bi panyeru zaharrak, eltze lurrezko bat, botella bat. (1767). SenperEus 64. Napoleonen anaia, / errege botilla, / traguak edateko / aura zan mutilla. FrantzesB I 125. Laur buteila ardu / hoben hobeneti. AstLas 35. Zük botella hartü, / Bester butillatü, / Haier ez eskentü, / Holako kunpañetan eniz oano heltü. Etch 322. Atso gaixoak uste zuten / Zirala zeruko lorian / Saindu ororen erdian, / Beren botoilak aldian. Bordel 78. Tripa ontsa bethea, aldiz boltxa hutsik, / Boteillaren zolan zentzua ahantzirik. Gy 272s. Hortako ezarten [oliua] da lürrian phitxerretan edo lürrezko butilletan. Ip Dial 106 (It lur murkoetan, Dv korkoiletan). Itxas-gaztañaren hura ezinago hun da arropen garbitzeko. Bi gaztaña aski dira butilla bat hurentako. Ib. 107 (It pitxerdi bat urentzat, Ur azunbre erdi urentzat, Dv laurden bat urentzat). [Gerezi ratafia] behar da higitu egun guziez zortzi egunez, gero klarifikatzen duzu eta emaiten botoilletan. ECocin 53. Zer afariya! ogiya, / botilla bat ardo eder. Bil 92. Hemen bagirade orai zenbait lagun, / Botoila bana arno edan dezagun. ChantP 264. Gaur ere nere andriarekin / egingo nuke apustu: / botilla aundi bat basorik gabe / baietz seguru ark ustu. Xe 270. Kuartilluko botilla bat. Zab Gabon 35. Txanpon batekin juaz daraman pitxarreko sagardo botillan. Sor Gabon 48. Arkitu zuben [...] mai baten aurrian txiki erdiko botilla arduarekin. Sor Bar 57. Bi pintako botoila bat. Elsb Fram 147s. Ardoa, din din zatoz / botellatikan pozez. JanEd I 30. Botilla beterikan / arturik kolkuan. Ib. 69. Botoila bat arno. HU Zez 184 (v. tbn. 167). Noiz nai botilla txiki bat berekiñ ibillzen omen du. Moc Damu 23. Edan dabe gidariak eta mutill koskorrak botella bat Vesubioko ardao. Ag Ioan 268.
( s. XX.) Iturri santuan edaten zuten, garbitzen ziran, botilla eta beste al zituzten ontziak ur santuz beteta etxera biurtuaz. Goñi 61. Ekatzu baso bat ur [...]. Ekatzu anixen botilla 're kopa batekin. Iraola 29. Nerekin ereman nezan bideko, Bordeleko botoila bat. StPierre 14. Botoila lepoluze batzu. Ib. 16. Mai-gañian tinta-botilla, luma ta papera. EEs 1920, 175. Zunbat itzikiz edan zian botilla ardua eta ezari zian ohe pian botilla erdikalaxe beterik... bere huretik. Const 21. Jauna badakizü ez dügüla gaiazko untzirik; untziaren ordari botilla bat etxekiten düt; goiz huntan ez düt hüstü botillaa. Ib. 21. Baso onduan / Botella motza, / Espentzietan / Jose arotza. Enb 99. Ardau zuri gozoa botillatik edan. Ib. 162. Azkenerako astindu ziran / atsuen patar-botillak. Tx B I 93. Botilla bat Jerez. Tx B II 136. Itxi eben osaki-botillia gexuaren oe-ondoko maitxuan. Kk Ab II 50. Bi botoila Rioja hautak hustuak ditugula azken xortaraino. JE Ber 26. Ortaako ba'dauket nik aako botil ootan... Lek EunD 34. Gutxi gora-bera litro-erdikoa dan botella bat. EAEg 19-1-1937, 845. Basoak ezartzen dituzte mahainean, botoilak ere, eta Largoren biskotx ederrak. Lf Murtuts 30s. Zoritxarren baten boteillak ausi yakezan. Erkiag Arran 55. Ardo-botella pare au. Bilbao IpuiB 94. Pattar-botila bat hartu eta botilatik bertatik xurrut egin zuenean. Mde HaurB 36. Gauko ikustaldi isila amaitu ondoren beharko zuen botila bat vodka hustu. Ib. 15. Botila erditara hustua zuen. Ib. 82. Jarri albotan botilla bero auek; eta oñetan beste au. NEtx Antz 97. Kapoiak ere baitu / arrautzatxoakin, / biar berendatzeko / botilla-ardoakin. (In NEtx Antz 114). Bai mama-goxozko botillak ere. Anab Poli 73. Olixua ta binagria, botilla batian sartuarren ezin alkartu. SM Zirik 120. Ni hemen nagoen bitartean, botila bete kazalla edan du. Arti Ipuin 81. Botilla txiki bat koñak asi-berria neukana. Anab Aprika 80. Moro eta Indianoak, laster eta ixil, wisky botoilatik, baso bana wisky ebasten dute. Larz Iru 70. Ia erdirano betherik zegoan botillia hustu zuala. Osk Kurl 178s. Eskuan ardo-botilla dakar. Lab SuEm 167. Ardo zaar ontatik gure Hotelean ere botillak ba ziran. Ib. 206. Patar-botil bat ustu ziteken. Ataño TxanKan 155. Botilla ardoa galanta! Ib. 158. Bost botilla zerbeza pagatzea. TxGarm BordaB 133. Gasna eta botoila bat arno. Etchebarne 45 (ib. 45 botoil). Iruron arte lau botilla Fanta edan genduzan. Gerrika 288. Eseriko dira [...] kai-ondoan dauden mahai luzeetan, nork bere botila ardoa aurrean, eta zintzurra urratu beharrean ekingo diote kantuari. MIH 310.
v. tbn. JanEd II 143. Noe 128. BBarand 135.Botil: TxGarm BordaB 131. Botoila: Elzb Po 205. Zerb Artho 204. Xa EzinB 104. Larre ArtzainE 99. Botella: Alkain 92. Etxabu Kontu 128.