osorik.
Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde Dechepare.
1.
(BN ap. A
; Dv),
osoik (V-gip ap. Elexp Berg
).
(Estar, etc.) sano, con buena salud.
"
Osorik, en santé"
Dv (que cita a Leiçarraga).
"En sana salud"
A.
"
Kontuz ibilli ta osoik etorri
"
Elexp Berg.
v. infra OSORIK ETA ONIK, OSORIK ETA SALBURIK.
Gathibutan hil enadin, gizon ogengabia, / osorik, othoi, ialgiteko zuk idazu bidia.
E 249.
Hire anaie ethorri izan duk eta hil ukhan dik hire aitak aretze gizen bat, zeren osorik hura rezebitu duen.
Lç Lc 15, 27 (TB osorik; He salborik, Dv, Leon osagarritan, Brunet osasunarekin, Ol osasundun, Ker, BiblE onik
).
Yeinkuari otoi egiten darakodala zadutzen osorik eta alegerarik bere grazia sainduian .
Echaux 155.
Ikuskatasun bat oean ta adarrak iminiten badeutsas emasteak, baia onek osorik dagos.
Mic 12v.
Hemen ordea aldareko sakremenduan osorik eta bizirik zaude, ene Iesus Jauna.
SP Imit IV 1, 8 (v. tbn. osorik eta bizirik en fB Ic III 296 y MIH 291).
Geure buruek osorik atara gura bagenduzan, zer egin bear izan genduela uste dozue?
A BGuzur 142.
Geien geienak onik eta osorik egozan.
Erkiag Arran 164.
Malabarista [...] bizirik atera da, bizirik baina ez osorik.
MEIG I 159.
2.
(
gral.; Izt 44v,
ZMoso 67),
osoik (
V-gip, G-azp, L, BN, S; Lcc)
Ref.:
A;
Lrq (
osoik
);
Etxba Eib;
Elexp Berg (
osoik
);
Gte Erd 75, 247
.
(Estar, etc.) entero, completo; enteramente.
"Enteramente"
Lcc.
"Entereza, osoik egotea
"
Ib.
"
Osorik laga zetsan eukan dana
"
Etxba Eib.
"
Piñatelak osoik erreta die gozuenak
"
Elexp Berg.
>
"
Perretxikoak osorik jaten zituen (V-arr-gip, G-azp, AN-gip), bi perretxiko osorik jan zituen (G-azp), [...], aste bat osorik hartzen genin gaztain biltzen (BN-ciz), urtia osorik jendea ikusi gabe (BN-ciz), aste bat osorik Atharratzen iragan dü (S)"
Gte Erd 75.
"
Gobernua osorik etorri zen (G-azp)"
Ib. 247.
Badarik ematen zaigu [aren gorputz sandua] / osorik amen batean.
Ezcurra 11s.
Igandetan eta jaietan Meza osorik enzutea.
Ber Doc 89r.
Noizpait atsotitz hau osorik erraiten zen.
O Pr 373.
Behar du gizonak bere buruarekin iharduki eta gudukatu ikas dezan baino lehen garaia osorik ardietsten.
SP Imit II 9, 3.
Ezin asez egun, gau, / Brasa hau, / Osorik erretzen nau.
Gç 82.
Erresort hauk hunela jokatzen tuen, eztituelarikan, bi konyugazino baizik osorik.
ES 91.
Argatikan dago, bada, hostiaren zati guzietan Kristo bat bera osorik.
OA 49.
Asi bedi bakoitza / esaten bereak, / aditurik aurrena / osorik nereak.
It Fab 50 (87 osorika
).
Etzuen artu nai izan bere lenagoko irureun gizonak baizik, zeintzuek, bat ere galdu gabe, osorik gelditu zitzaiozkan.
Lard 130.
Arrailazatzu azpiko aldetik eta hezurrak khen, larrua osorik beiratuz.
ECocin 7.
Ez nindukan gehiago ikhusiko, Pello, osorik, ez nere puskarik ere...
Elzb PAd 68.
Iduri bakhotxa zathitzen denean, / Jesus osorik da zathi bakhotxean.
Zby RIEV
1908, 210.
Egia osorik erran dezagun.
HU Aurp 54.
(s. XX)
Neure lantxoa osorik irakurri dotanean.
Ag Kr 10s.
Yaietan eta iyendetan meza bat osoik entzutia.
CatUlz 33.
Bere lanetik ez dadien aldara, bere bizipide eta irabazia begira ditzan osorik.
JE Bur 171.
Dirubaren sarija ta diruba berbera osorik ordaindu eta bigurtu eutsozan bere lengo ugazabari.
Kk Ab I 78.
Gu ere amak ezkenituen erdizka egin, osorik sortuak gaituk.
A Ardi 38.
Argatik, ene gogoa, osorik ezin poztu, ez pizkortu zaiteke.
Ol Imit III 16, 1 (Ch oso
).
Ezkila jo gabe arizan den oren laurden bat osorik.
Barb Sup 140.
Diru-altxorra ia osorik zaintzen, eztuan neke gogorrik izan.
Mok 7.
Nik basoka bezela / litroak osorik, / gero ezin emanikan / aurrera pausorik.
Imaz Auspoa
24, 147.
Alorodunai / opaldu neutson / osorik neure / biotza.
Enb 94.
Saria beti osorik eman bearra da lanik batere aurkeztu izan bada.
Ldi IL 97.
Neure agiñak zatiuko leuke / ogi andi bat osorik.
Or Eus 111.
Itxasoraño nabari dezu / Euskalerria osorik.
SMitx Aranz 195.
Theresa, nai dinat biluz hadin, osorik ikusi nahi haut.
Mde HaurB 55.
Eztabaida au luzexkoa dan-arren, osorik emango dizut euskeraz.
Zait Plat 127.
Abeltxeak nituen osorik larritu.
Arti MaldanB 200.
Eltzeak osorik hustu lapiko handi huntan.
Osk Kurl 13.
Gizarteko zoriona beingoan eta osorik bear al da lortu?
Vill Jaink 179.
Ilhabete hau osorik pagatua izanen zauk!
Larz Iru 92.
Geienak zuriz jantziak ibiltzen dira, osorik.
Anab Aprika 98.
Naizen au osorik / Ari nintzaion eskeñi.
Gazt MusIx 191.
Edozer aragi-atsegin artze, naiz erdizka, naiz osorik artu, oben astuna dala.
MAtx Gazt 53.
Bergiliren idazlanak osorik, lateratik euskerara eman dituzte. In.
Ibiñ
Virgil
1.
Noiz ikasiko degu kristauok / osorik zure bidea.
NEtx LBB 267.
Behar zutela ardi gazte bat su bazterrean osorik errerik jan.
Etchebarne 124.
Elixie be osorik eruateko moduko grua aundi bategaz.
Gerrika 166.
Bi [bertso] sail auek osorik, baiña beste bakar batzuk ere bazekizkian.
Insausti 129s.
Etxejaunaren ametsa baserria osorik uztea izaten da, seme edo alaba zaharrenarentzat.
MIH 150.
Uste hau ustel ez balitz, erdizka nahiz osorik, honako hau edo hurbilekorik izango litzateke gure helburua.
MEIG V 79.
v. tbn. Tt Onsa 139. Bp I 153. Arz 58. Acto 424. Ch IV 2, 5. El 73. Oe 64. Egiat 262. Monho 136. CatLlo 73. Izt C 142. Arch Fab 145. Ur MarIl 123. Hb Egia 20. CatSal 45. CatR 45. Legaz 45. AB AmaE 322. Sor Bar 89. Elsb Fram 178. Jnn SBi 58. KIkV 90. KIkG 70. Altuna 59. Etcham 116. Otx 19. Lek EunD 14. Laux AB 26. EAEg 29-1-1937, 930. Munita 9. Etxde JJ 30. Txill Let 139. Lf in Zait Plat XXI. Basarri 3. And AUzta 70. Erkiag BatB 93. Gand Elorri 105. Onaind in Gazt MusIx 156. Xa Odol 179. Etxabu Kontu 192.
(Con vbs. como egon, eduki, geratu...
).
Intacto, entero.
Oi bada bere, borondateau / dadukat utra osorik.
Lazarraga A10, 1175v.
Juduak, barriz, / asko eukan negarrik, / zerren eutsan / belaarria ebagi. / Jaun Zerukoak, / umildadez beterik, / belaarria / efini deutso osorik.
Ib. A29, 1200v.
Uliek ungentaren gainean ez egonez, guti bat baizen [...] eztutela gaixtatzen hartzen dutena baizen eta gainerakoa osorik dagoela.
SP Phil 81s (He 84 oso
).
Nola beraz kandela bati / Hañhitz kandela pizturik / Ezpaitzaio gutitzen kharra, / Bañan egoten osorik.
Gç 176.
Iruren gorputzak osorik arkitu ziran.
Cb Just 78.
Baldin ego bakar bat osorik ta bestea ausirik badauko, ozta jagiko da lurretik.
Añ
LoraS
56.
Ifernuko suak [...], bethi bizirik eta osorik dauka erretzen duena.
Dh 164.
Bere anditasun neurri bagakua geratuko zan beti legez osorik.
fB Ic I 55.
Oraindik galdu bage eta osorik zintzoro gordea arkitzen da karta bat.
Izt C 464.
Etzare kontent lepoa baituzu zuk osorik / Athera gibelat nere hortz zorrotzen artetik?
Gy 72 (v. tbn. en contexto similar Arch Fab 145).
Egin zituen erdiz-erdi eta bi zathiak bi aldetara parrean-par ezarri: bainan xoriak osorik utzi zituen.
Dv Gen 15, 10 (Ol erdibitzeke, Ker ez ebazan zatitu
).
Nola itze eta irinez lothu baitzuten papera, etzen errex osorik atheratzea.
Hb Egia 20.
Total egiña zegoen baño / alare ezurrak osorik.
Xe 269.
Osorik daukazanak almen ta zentzunak, / Kantau lei daukazala aberastasunak.
AB AmaE 210.
Aspaldiko gure mintzaia [...], bethi osorik atxiki nahi ginuke.
Arb Igand 35.
[Batelak] osorik ete daukez / erremu ta belak?
Azc PB 228.
Eskerrak emon eikeozuz berari, gaur emendik azurrak osorik eruaten badituzu.
Ag AL 95.
Austen dirade arriak, nola / daude biotzak osorik.
Balad 241.
Agiñ guziak osorik dauzka / baña betilliak urdiñ.
Urruz Zer 75.
Ikusteko gauza zan / ura [balia] legorrian, / osorik zaguala / illdako egunian.
Arrantz 107.
Zorioneko destañie mediku arek yaurti eustena! Beragaitik deukodaz ankak osorik.
Kk Ab II 48.
Txindorrak beren lumak osorik eukazan.
Enb 203.
Magurio-azalak osorik eta erreuna gaberik daude.
JMB ELG 44.
Bere ondasunak jarauntsiz ondorengoai izteko daukan eskubidea, bere erroetan beintzat, osorik eta ikutu barik jagon bear da.
Eguzk GizAuz 170.
Zure sendiak ez du beti osorik iraungo.
JAIraz Bizia 99.
Elizak ez zuen bere agintea osorik eduki ahal izan.
Mde Pr 254.
Ustez, artaldea osorik nualakoan txabolaratu nintzan.
NEtx Antz 49.
Batasuna, ordea, Alexander aundiak iritxi zuen eta onek ere markets (ez osorik, gaizki).
Zait Plat 37.
Zerbitzalliak osorik aurkitu ebenetik fraille potoluori.
Etxba Ibilt 462.
Ezurrak osorik zeuzkeat.
NEtx LBB 183.
Lau [agin], juiziokoaz-beste [...] eta osorik danak eta onak.
"Enteras"
.
Berron Kijote 204.
Posteetako kika bat bakarrik ez uan geratuko osorik.
Ataño
TxanKan
197.
Lareun urte igorota, aren gorputz illotza osorik dago.
Onaind STeresa 7.
Segur zonbait litra ur badu egosirik! Eta handik hogoita hamar urteren buruan oraino bertza osorik zen.
Etchebarne 30.
Kristalak apurtuaz, bat osorik itxi barik gañera.
Gerrika 46.
Zortzi egunian osorik / bapere jan bagarik.
DurPl 99.
Hamabost goi deiet osorik ikhusi.
Etch 618.
3.
(V-gip, G-bet).
(Estar, etc.) virgen.
"Emakume birjinari osorik dagona esan dakiokeela dio Don[ato]k: Osorik dagona, loria, neska-loria
"
Elexp Berg.
Gisa artan Andre onen / Sabel garbian / Sartu, ta erten izan da / Jainkoaren itza [...]. / Aren gisara / mantxa bage ta osorik / gelditzen dala.
GavS 13.
Ezkondubak zelan emoten ez deutsan Jesus garbijari bere bijotza ta gorputza osorik eta garbi, birjinak legez.
fB Ic III 324s.
Mariak ordurako Jaunari itzemanik zeukan, Elizaren Aitta Santuak diotenaz, beti osorik garbi bizitzeko.
Inza Azalp 56.
Amagandik jaio da, Amari kalterik eman bage, Ama osorik utzi-ta.
Ib. 57.
Emakumea osorik ezkontzara joaten da ta gizona berriz lasaixeago bizitzen ikusiko dezu.
JAIraz Bizia 60.
OSO-OSORIK (Añ; oso-osorikan AN-5vill ap. Gte Erd 75
, ososorik V-gip ap. Etxba Eib
, ososoik V-gip ap. Elexp Berg
).
(Estar, etc.) entero, completo; totalmente, completamente.
"(Por) entero, osoro, oso osorik
"
Añ.
"Aumentativo de osorik, enteramente. Ososorik geldittu jako berari etxia
"
Etxba Eib.
"
Txakurrak ososoik tragau zeban bokadillua
"
Elexp Berg.
"
Aran bat oso osorikan irestzun (AN-5vill)"
Gte Erd 75.
Tr. Documentado en autores meridionales desde principios del s. XIX. Al Norte sólo lo emplea Barbier. La única forma documentada en la literatura es oso-osorik .
Opa egiozue amore benetako bat, ez zatika, ezpada oso osorik biotz guztia.
Añ
LoraS
67.
Artuten da Jesu Kristo oso osorik.
JJMg BasEsc 65.
Amarrena pagadu biar da oso osorik.
Astar II 245.
Eraman omen zioten artza oso osorik Markesari.
Izt C 191s.
Dirudi ondo egiña ta egokija berari eskintzia oso osorik urteko ill bat.
Ur MarIl 1.
Berbaldi bi oneek imiñi zeitezala oso osorik aktaan.
"Íntegros" (1866). BBatzarN 241. Bere biotza oso osorik emanda zeukan. Ag G 125. Buruan nuen astuntasun andia, oso-osorik, poz itzulita, biotzean sartu zitzaidan. A Ardi 125. Ahari bat, oso osorik erretzen ari zuten su-garraren gainean. Barb Sup 175. Nobel-saria Arlesko enda-museua eraikitzen txautu zun oso osorik. Or Mi V. Euzkadi geure ama / Nai dogu oso-osorik. Enb 93. Mutil ori loak iya artu du. -- [...] Iya... ez, jauna: oso osorik. Alz Ram 25. Urun zorrua be oso-osorik utsittu eban Bertoldinek urmaelian. Otx 138. Arako bi milloiak oso-osorik. Ldi IL 116. Bai al da, ludi ontan, zoriontsu oso-osorik danik? ABar Goi 33. Euskalerria oso-osorik / kantari dijoakizu. SMitx Aranz 192. Gazteiz euskaldun bait-genduan, oso-osorik ez bazan ere, erdizka bederenik. Lek SClar 119s. Zigorraren ontziak darion ozpiña oso-osorik edan bear du. Etxde JJ 158. Kintzenia oso-osorik galduta eukan. SM Zirik 76. Bein bear eta esan ditzadan / egiak oso osorik. Basarri 91. Gogo-erara ta nai-erara bai-baitzuten eskuarterik aski, oso-osorik beren buruak ontzeko arloari ekiteko. Zait Plat 114. Egia oni buruz dijoakizu, ba, liburu au oso-osorik. Vill Jaink 10. Gorputz ta arimez igon zenduan / zerura oso-osorik. BEnb NereA 197. Ematen zuan fusillakin edo ametralladorakin jota boteak zirala, ez baitzeuden puskatuak, oso-osorik baizik. Salav 83. Oso-osorik neretzat izango ziran atsegiñak. Berron Kijote 27. Oso-osorik amak eginta bezelaxe, illobira joandako neskarik izan izandu bait-da. "Tan entera"
.
Ib. 108.
Nere lan au oso-osorik eskeñi.
MMant 39.
Bai, eriotza eban opa Jainkoa ikusi ta oso-osorik euki guratan.
Onaind STeresa 16.
Diodana oso osorik eta ahoa betean esaten dut.
MEIG III 101.
Erantzunbehar hori, oso-osorik, gure bizkar dago.
MEIG VIII 32.
v. tbn. fB Ic I 46. Moc Damu 28. Itz Azald 164. Iraola 45. Kk Ab I 75. KIkV 90. Belaus Andoni 21. ArgiDL 134. EArzdi in Kk Ab II 5. TAg Uzt 45. EAEg 23-3-1937, 1346. Sorarrain Lili 121. Ugalde Iltz 60. Anab Aprika 97. MAtx Gazt 99. Ibiñ Virgil 113. NEtx LBB 142. Lab SuEm 172.
(Estar, etc.) intacto.
Arraijuak iragoten dabe bidrijua ausi, idigi eta erdibitu baga; eta ez bakarrik oso
osorik geratuten da, baita bere leen baño argijago, eta
ederrago.
Astar I 55.
Oso-osorik nentorrela, zauritu gabe alegia.
Alkain 156.
OSO-OSORIKO (oso-osoiko V-gip).
Abierto, sincero, campechano.
OSORIK ETA ONIK.
Sano y salvo.
Jainkoak onoko ontatik bezaiñ osorik eta onik atera dezala izan dezazken burrukaizun guzietatik.
"Sano y salvo"
.
Berron Kijote 227.
OSORIK ETA SALBURIK.
Sano y salvo.
Lehoinen artetik eta botheretik osorik eta salborik athera zuenean.
Ax 130 (V 86).
OXO-OXORIK .
(Forma con palat. expresiva).
Ara bada, orainguan kraxkatu're gabe, orra oxo-oxorik laga.
Alz Bern 49.
Sartu giñan odei aundi batean eta ontziak izugarrizko beerakoa egin zuan, oxo-oxorik.
Anab Aprika 102.