Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    oso.
    tradizioa
    Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos desde Dechepare. Hay un ej. de ozo en Basarri (92), probablemente errata, junto al general oso. En DFrec hay 1961 ejs., 20 de ellos septentrionales.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (gral.; Lcc, Mic 6v, SP, Urt I 35, Ht VocGr 317, Lar, Añ, VocBN , Gèze, Dv, H) Ref.: Bon-Ond 155; A; Lrq; Iz ArOñ; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg; Gte Erd 75, 243, 247.
     Completo, entero; perfecto; total, pleno. "Entier" SP. "Abolitio criminis, hobenaren deskargua, deskargu osoa" Urt I 35. "Entero", "íntegro" Lar, Añ. "Indulgencia plenaria, barkamendu, barkazio osoa" Lar (tbn. en Añ). "Almacigado, las legumbres en el conjunto nacidas en la almaciga, landareen saill osoa" Ib. "Cabalísimo, txitez kabala, doia, osoa" Ib. "Integérrimo, osoena, txit osoa" Ib. "(Cierta) ciencia, jakinde osoa" Ib. "Semiplena, erdi betea, erdi osoa" Ib. (tbn. en Añ, s.v. semipleno). "Vestuario, vestidos, janzialdia, jazkai osoa" Ib. "Lehenago urthe osoa etzen sobera hementik Xinara helzeko, autrefois une année entière [...]" VocBN . "Huri osoa irauli ondoan, après avoir bouleversé le pays entier. [...] Ezagutza osoan dago, il est dans son entier connaissance. Sinheste oso bat dut zure hitzetan, j'ai une entière foi en vos paroles" H. "Iratargi osua dago gaur gabian" Etxba Eib. "Egun osua barriketan botatzen dau" Elexp Berg. "Egun osoan lanean ari da (G-azp, AN-gip, B, S), egun osoa lanean eman zuen (G-azp), urte osoan gaixorik egon zan (V-arr-gip, G-azp), [...], mundu huntan ezta zorion osorik (S), [...], gau osoa pentsatzen egon zen (B), gai osoa igaran nian pentsamentükan (S), gau osoan pentsatzen (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 75. "Gobernu osoa (V-gip, G-azp, AN-5vill), gobernamendu osoa jin zen (BN-arb)" Ib. 247. Tr. Documentado desde Leiçarraga, es de uso gral. Tras sustantivos temporales, y junto a verbos como egon, ibili, etc., la construcción usual es con inesivo; son menos frecuentes, y bastante modernos, los ejs. en caso absoluto (probablemente por influencia de construcciones del tipo egun osoa iragan, eman, pasatu, etc.): Gau eta egun osuak [jarraitu ] (Enb 102), Amaren etxean gau osoa iraun (SMitx Aranz 142), Ardi galduen ondotik egun osoa ibili-eta (Larz Iru 86); v. s.v. guzti ejs. similares de egun guztia, etc.
    Falta eta inikitate guzién satisfakzione osoa eta konplitua. Lç Ins G, 4r. Sklabo zeuden lekutik idokirik, largoan eta libertate osoan ezarri ukhan ditu. Lç Adv ** 1v. Biotza nai dezu humillatua, / biotz osoa eta biotz santua. Miserere 334. Oski osoa naiz etena eskuan baño oñean obea. RS 288. Borondete [sic] osoarekin aurkituko nau efektuatzera. CartEsp 459. Meza osoa enzutea domeketan da eguzari guardetakoetan. Bet 11 (v. tbn. Cap 12, VJ 13, El 9, Iraz 32, Arz 45; Oe 116 meza oso bat). Arima saindua, Iainkotasun osoa eta guztion salbamendua. Mat 209. Pobrezia besarka zak, kastitate osoa. EZ Man I 18. Agindo [sic, por -u?] serbitzen biotz osoaz egingo det. CartAzp 126 (v. tbn. bihotz osoz en Iratz 123; cf. infra BIHOTZ OSOTIK). Zuri gelditu zitzaitzun / biktoria osoa, / hirur etsaiei ahalke / eta mesprezioa. EZ Noel 153. Penitenzia oso bat eragin diazadazun. Harb 196. Hobe dela arropa osoa, zahar pedazatua baiño. Ax 550 (V 353). Erromako pontifizea, zeini zor deutsagun obedienzia osoa. Cap 56. Haren gosea zure Iainkotasun eta gizontasun osoaz gizendu. SP Imit IV 3, 4 (Ol osoz, Pi osoaz; Mst orotzaz). Doatsutasunen limar eta erakuskari batzu dira, zenbait aldiz gizonei presentatzen zaiztenak parabisuan gora diren peza osoez guthizia arazitzeko. "Les pièces toutes entières". SP Phil 186. Balu zure grazia / Bere fortuna osotzat! Gç 138. Jesüs-Kristetan sinheste oso bat ükhen nahi dügüla. Bp II 30. Eskualdunek Erromarrekin konserbatu zuten libertate osoa. ES 113. Bere korde onean, ezagueran edo zentzu osoan dagoala. OA 74. Eziñ kausi dezakezu bozkario oso eta perfetik. Ch III 16, 1 (Mst alagrantzia oso, Ip konsolio oso, Leon zorion oso; SP ezin osoki bozkariotuko, Ol osorik ezin poztu). Amodio onen neurria oi da biotz osoa. Lar SAgust 13. Bake oso bat mündian ezin izaten ahal dela. Mst I 12, 2 (SP, Ip, Leon oso; Ch perfet, Ol bete, Pi egiazko). Gogo osoz, lan onez ta ongi bukatuz irabazten da zerua. Mb IArg I 91. Erromako jauregi ederrak, kale osoetako etxeak eta orietan bizi ziranak erreak eta galduak ekusi ondoan. Ib. 84. Erreino oso bat sekulako ikaratu ta Jainkoaren fede ta legera ekarri zuen. Cb Eg II 201. Egiptoarren armada oso bat. Lg I 255. Esparanza oso batekin haren probidenziaren ganat hel egizu. Mih 71. Fede oso batez. Mercy 4. Hura da indüljenzia oso bat gure Aita-Seindiak fidel güzier emaiten diena. CatLan 153.
    ( s. XIX) Bearra dala konfesioan kontrizio osoa. Mg CC 103. Probanza oso baga niri ezarri eskribau ta justizijako beste ministruen ibilli ta prozesuak? Mg PAb 80. Irabazten dabe [...] parkamen osoa, edo induljenzia plenaria. Añ EL2 229 (v. tbn. barkamen (parkamen) oso Bv AsL 409, Itz Azald 150, Zerb Azk 70). Naigabeak ere bere eskutik konformidade oso batekin artzen ditugula. Gco I 409. Baldin artzen badezu asmo oso eta andi bat Lezora joateko. AA II 32. Zer bekhatu oste ezta egiten ezagutza osorekin? Dh 207. Adiskide oso baten kondezinoe guztiak daukaz Jaungoikuak. fB Ic I 41. Aita maitiagan euki al leijan usterik oso eta betiena. Astar II 253. Badu autoritate osoa. JesBih 391. Europa osoan ere arkitu al zitekean aren landarea bezalakorik? Izt C 164. Zertako ordean kontsekra ilhabethe oso bat pratika saindu horientzat? MarIl 3. Erakhusten du sumisione oso bat haren manuentzat. Jaur 151. Ziran gezurti andi / ta lapur osoak. It Fab 229. Barau osoa edo aurreko gaberditi komulgau osteraño, ez ezer jan ez ezer edatea. CatBus 46. Ori Jesusen serbitzari oso batentzat ez da. Lard 485. Adin osoa gabe, haurrak baditu arraioak adimenduan. Hb Egia X. Atsegin osua du / Zenbaiten biotzak. Bordel 121. Batzar oso edo Junta jeneralian. (1850). BBatzarN 171. Laster det bitoria / oso bat espero. Afrika 54. Ez aurrera, erabaki-osora segitzea on'oena baziraizkien ere. 'Sentencia definitiva'. Aran SIgn 102. Nula sakramentü horrek khiristi oso egiten gütü? CatS 71. Debozio onetan / segitzen duana, / konfiantza osoan / dijua argana. Xe 160. Etxean emanen dun bake osoa. LElsb (in Elzb Po 218). Poz oso baten billa bizitza guztian. AB AmaE 348. Ez egitia alere betiko agur oso bat urre-zillarrai! Bv AsL 210. Erregututa indulgenzi oso edo plenaria eman zuen. Arr May 5 (v. tbn. induljentzia (indulientzia, etc.) oso en Mercy 6, CatLan 153, Añ EL1 215s, JesBih 402, MarIl 44, Ip Hil 264, CatJauf 127, Prop 1906, 12). Demonio baten antz osoko izatera etorriko zera. Ib. 29. Ni ez nago gozo, / zergatik juzgatu nau / gezurti oso. AzpPr 28. Askotan zelebratu / bijili osua. Noe 36. Eleizea da alkartasun oso bat. Itz Azald 51.
    ( s. XX) Guztiz zan ibilkorra ta iru urte oso baga, joaten zan soloetara ta basora. Echta Jos 24. Sei urte ez dituen animali txiki batek, pagatu biar du billete osua gizon batek bezela? Iraola 130. Alkartuta dagoz danen artian gauza oso bat egiteko. Kk Ab I 21. Mariaren garbitasun oso ta betikoaz. Inza Azalp 55. Gogo-bihotzak sumindu ziren eta herri osoak azpikoz goiti eman. Barb Sup 2. Zorun osodun nai zaituguz, ba, / Ikusi beti Aingeru. Enb 153. Zer zaudete or egun osoan alperrik? Ol Mt 20, 6 (Ker, IBk, IBe osoan; Lç, He, Ur, Echn, Samper, Leon, Or guzian, Ur (V) guztijan, Hual guziuan; Ip orotan; TB, Dv, SalabBN guztia). Neurtitzok olerkari gaztearen gogo osoa daramate. Aitzol (in Laux BBa VI). Ezilkortasun nairik Jaunguak eztauko, / betiraun osoena berbera dalako. Laux BBa 126. Catalunya osoak estatutoaren alde bota du. Ldi IL 26. Biamoneko bazka nai dute / gordetzeko jai osoa. Or Eus 222. [Estadua] gizonaren jabe oso egiten dabe sozialistak. Eguzk GizAuz 97. Batzorde osoa jaun abek osatuko dute. Etengabean jardungo dan Batzordetxoa, Batzordeak berak izendatu beza. "Pleno de la Comisión". EAEg 23-10-1936, 118. Ostikolari garaitzalleen bidera irtena zan Donosti osoa. TAg Uzt 67. Kantuz, goazi lerro-lerro, bihotz osoz airetan, / Lur huntako ilundurak ahantzirik osoki. Iratz 123. Bere etxearen azpin egoten zan egun osoan zapo aundi bat. JAIraz Bizia 83. Oraindik ez dira bi gizaldi oso [...] bere lurra lautik iru zuaitzez jantzia zala. FLab (in Munita 5). Askatasun oso bat behar zuen inor jakile gabe. Mde HaurB 46. Berberak ez zekarren ausaz bere gaiztakeriaren erru osoa. Mde Pr 181 (v. tbn. erru osoa en NEtx LBB 25, Berron Kijote 65, MEIG VII 67). Aren baitan utzi zun bera ta bere etsaiak juzgatzeko eskubide osoa. Etxde JJ 212. Zuk zerorrek betetzen duzu nere izate osoa. Txill Let 37. Benetako euskaldun osoaren berbeteak zelako giarra ta mamin gizena daukon. Vill (in Bilbao IpuiB 8). Burrukan gogorrago dagienak, osoago ta beteago iraungo du. Zait Plat 34. Heien urhatsak gelditu ondoan, ixiltasun osoa zagon bortuan. JEtchep 56. Maitasun oso baten pozetan. Gand Elorri 133. Egunkari oso ta betea! Erkiag BatB 31 (v. tbn. oso eta betea en AB AmaE 358, Itz Azald 22, MEIG III 145; cf. infra OSO-BETE). Eztu esaten hemen Patxik egi osoa. Osk Kurl 85 (v. tbn. egia osoa en Ag G 99, Mde Pr 291, Txill Let 97, Lf in Zait Plat XV, Arti Tobera 279, Vill Jaink 77, MEIG I 255). Etekiñaren moralak luke arrazoi osoa. Vill Jaink 101. Ez gizonezkoa dezu osoa ta ez emakumezkoa. Biak osatzen dute alkar. MAtx Gazt 14. Ez da dudarik, orai segurtamen osoa dut. Larz Senper 70. Gurea baiño itzulpen osoago ta ederrago bat. Ibiñ Virgil 26. Gure bizitza osoan, euskal-miñez jota ibilli gera lanean. NEtx LBB 7. Ogi osoa jan omen zuan. Uzt Sas 341. Errespetu osoa denetan zen sendi. Xa Odol 193. Don Kijote Mantxako, izen osoa artu zuan. Berron Kijote 36. Eta erdi baiezkua legez emon neutsan, eta arentzako baiezko osua zan nire erdia. Gerrika 238. Zenbaitetan hiriko korala osoa gurekin bat eginik. Larre ArtzainE 167. Serbizio osoa: bost duro. Bizarra bakarrik: duro bat. Albeniz 113. Herri oso bat itzultzaile bihurtzeak baditu bere arriskuak. MIH 84. Interpretazio oso baten premian izango da. MEIG IV 83.
    v. tbn. Etchart 3.1r. EgiaK 87. FPrS 16s. Arg DevB 41. CatLav A7v (V 8). Urqz 33. CatBurg 28. He Gudu 49. Brtc 163. Ub 183. Egiat 196. Zuzaeta 68. Monho 146. VMg 3. CrIc 136. LE Ong 31v. JJMg BasEsc 35. CatB 49. CatLlo 47. CatLuz 30. UskLiB 50. Ur MarIl 7. Gy 209. Dv LEd 88. Bil 52. ECocin 5. Laph 46. CatAe 46. Legaz 27. PE 42. Ud 145. Zby RIEV 1908, 83. Elsb Fram 70. Jnn SBi 112. Lap 22 (V 13). Ip Hil 6. Arb Igand 162. HU Aurp 77. Moc Damu 25. Azc PB 101. Balad 228. CatJauf 92. CatUlz 22. Ag G 252. A Ardi 49. StPierre 18. Zink Crit 33. JanEd II 10. KIkV 59. KIkG 61. ArgiDL 52. Muj PAm 8. Ox 115. Mok 8. Const 15. Jaukol Biozk 61. Zub 112. FIr 163. Lab EEguna 84. JE Ber 97. Otx 163. Ir YKBiz 86. JMB ELG 80. ABar Goi 50. EA OlBe 87. SMitx Aranz 144. Munita 154. Lek SClar 108. Zerb Azk 70. Ol Ex 11, 5. Akes Ipiñ 27. Anab Poli 91. SM Zirik 18. Basarri 29. Arti Ipuin 68. Ugalde Iltz 17. And AUzta 40. Izeta DirG 37. BEnb NereA 37. Onaind in Gazt MusIx 147. Gazt MusIx 58. Salav 79. Etxba Ibilt 481. Alzola Atalak 71. Mattin 46. Casve SGrazi 146. Etxabu Kontu 57. Ataño TxanKan 107.
    azpiadiera-1.1.1
    (Con nombres de parentesco). Cf. ANAIA ERDI.
    Hura hala nahi baliz, elgarreki ginate, / haren haurrak eta eniak aurride oso lirate. E 145. Oriek eta Josep anai erdi edo aita baten ta bi amaren humeak ziran. Bere burua agertu bage erakarri zien urrengo jornadan bere anai oso, itxean aitarekin gelditu zen ta Benjamin zeritzan bat. Mb IArg I 335. Tamar, Amnon-en etxetik irtenda, beste anaia oso Absalon-enera joan zan. Lard 194. Senitarte guziz andiya gera: anai osoak, anai-erdiak eta uaz-anaiak. Urruz Urz 55. Nai-ala ardo edaten dutenak, dira gure anai osoak. Ib. 55.
    azpiadiera-1.1.2
    (Con otro adj.).
    Gero berretura hark eta pedazuak, arropa oso berriak baiño gehiago balio bailluke. Ax 551 (V 353). Jaungoikoak nai duana da biotz oso-prestu bat. AA III 328. Uste oso-umil bat izango du Jaunagan. Ib. 305. Guziok artu dugu Jesusen ondasundi bete osotik. Mb IArg I 341 (v. tbn. bete oso en Añ EL1 62 e Izt C 2; v. infra OSO-BETE). Zeiñ biotz prestu-osoarekin prest arkitzen zan S. Joan ezergatik-ere bere Jaun Jaungoikoaren agintea ez autsitzeko. AA III 508. Gauza txarra da pekatu ilgarria? Da gatx bakar osoa. Itz Azald 136. Auxe izan zera bazkalondo luze osoan zure lankide guztiontzat. A Ardi 50. Erderazko zenbait egunkari bezin eder-osoa. Ldi IL 70. Zergatik izan ez bear degu / famili bakar osoa? "Una sola". Or Eus 196. Nik dakidalako eta mundu zabal osoak dakielako. MIH 215. Ez badugu jasoko zerbait baizik, guzti osoaren ordez, zehazkiago mugatu beharrean aurkitzen gara delako 'zerbait' hori. MEIG VI 130.
    azpiadiera-1.1.3
    (Dv, H); ososo (V-gip ap. Etxba Eib ).
    (Con reduplicación intensiva). "Oso osoa (forme superlative), tout entier" Dv. "Lauko ogi ososua jan eban ekiñaldi baten" Etxba Eib.
    Barkazio oso osoa alkanza zadazu. Cb Eg III 296. Nola egin othe dezake errexki hain gaitza den etsamina oso-osoa. Brtc 121. Baraur oso osoa. Mg CC 228. Aozko konfesino jeneral oso oso bat. Mg CO 254. Ongi konfesatzeko artu bear degun ongitzeko asmo oso-oso au. AA III 511. Emongo deutzu [...] malsotasunaren sari oso oso eta betia. Astar II 121. Egin tzaitez ene yabe oso osoa. Añ EL2 126. Daukat esperanza oso oso bat. (1848). BBatzarN 167. Egonik bere aragija arimiaren agindupe oso osuan. Ur MarIl 104. Lagunduko zion uste oso osoa zeukan. Lard 41s. Landareak ezin athera daizteke lurretik erro nausi oso-osoarekin. Dv Lab 327. Bere pobretasun oso-osoa. 'Total'. Aran SIgn 35. Barreka ziarduan egun ososuan. AB AmaE 289. Amabost urte santu eta oso osoak. Ib. 277. Bi libra oso-osoak. Urruz Urz 25. Egun eta gau oso-osuan aixe ta itxaso gogorrakaz burruka itxela erabilli eben. Kk Ab I 80. Jaungoiko bakarrik zana gizon egiñik gelditu zalako gizonaren izate oso-osoa beretzat artuz. Inza Azalp 51. Hori da egia oso osua. Const 34. Gauak, beraz, Usauri oso-osoa artu zuan. Anab Usauri 28. Nausiak buztanik baizik ez atheratzen sekulan eta muthilak aldiz ongi zazkien xerri oso-osoak. Barb Leg 128. Askan utsittu dot mama-gozozko upeltxu oso-osua. Otx 158. Batzorde orrek omen du eskubide oso-osoa. Ldi IL 147. Jaun-Goikoraino iganen dire zorion oso-osoan. Iratz 180. Maider-ek etzion itzik erantzun, biotzetik barka oso-osoa opa bazion ere. Etxde JJ 244. Ez eben egun oso osoan urik emoten. Erkiag Arran 137. Zuen eleiza / Parroki oso osoa. Basarri 20. Atsalde oso-osoa mendi gallurrera begira egon nintzan. Ugalde Iltz 14. Bai biotza eta bai adimena ere asetuaz, gizon oso-osoari erantzupen egokia emanaz. Vill Jaink 101. Jakiteko eskubide oso-osoa dezu ta orregatik esaten dizut. MAtx Gazt 16. Eskubide oso osoa! Lab SuEm 191. Gaztetan morroi egon nintzan [...] / bi urte oso-osuan. Uzt Sas 128. Ba da gau oso-osoa igaro duanik, arkaitzen baten edo arte-arbolen baten oiñean exeri-ta. Berron Kijote 139. Aren zainpean jarri nintzan uste oso-osoan. Onaind STeresa 48. Pake oso-osoan. JAzpiroz 199. Eztut egia oso osoa sekulan ere ukatzen. Larre ArtzainE 333.
    azpiadiera-1.1.4
    (V-arr-gip, G-azp; VP , Lh).
    (Tema nudo; uso pred.). Entero, completo; intacto. "Guzia oso, todo entero" VP 52r. "Bere leialtasuna oso agertzeko, pour montrer entièrement sa loyauté" Lh. "Zazpi urte izango al ditu? Oraindik ez / ez oso (V-gip, G-azp), [...], zazpi urte ez dira oso izango (V-arr)" Gte Erd 243.
    Bethiere Iainkoaren inperio subiranoa oso eta bere stantean gelditzen dela. Lç Ins G, 8. Jende guztiei ongi egizu / fedean oso zaudela. Ezcurra 51s. Faltak parte edo oso dituela barkhatzen. EZ Man I 24. Nok kunplietan dau meza oso enzuteko aginduagaz? Cap 57. Eztela beharrik hura [eserziza] oso egin dezazun aldi batez. SP Phil 509. Bost birjina erhoek ukhanik ere bere ohoria eta bere birjinitatia oso. Tt Onsa 75. Hostia denean hausten, / Oso da Jesus egoten / Parte ttipienean. Gç 111. Kontrizione berareki salba gitakia? --Bai oso bada eta ezin kofesa bagite. Bp I 67. Damnatuen gorphutzak nola egonen dire bethi oso suak behinere konsumitu gabe? CatLav 74 (V 45). Eztüzü ene alagrantzia oso izanen. Mst III 34, 3 (Ip boztario osorik, Ol poz beterik, Pi poz osorik, Leon zoriona ezin ditake osoa). Xarlemaiñak behar dik / oso biktoria. Xarlem 700. Sustantzia gelditzen da / Oso lehen zen bezala. Monho 138. Nola egin bear dire amarrenak eta primiziak? Oso eta zuzen. CatB 50s. Aurten iñaute festak / eder eta luze. / Otsailla beingoan / oso bete dute. Echag 186. Adierazten dirala oso ta garbi, pillotariakin plazan igarotako gertakari guztiak. Izt C 244. Harriabarrek behin-bethikotz dainatu dituzte hainitz landare gazte, bainan oihanak hekiengatik oso egotu dira. Dv Lab 307. Kofesioniak izan behar dü ümil, sinple, egiati, prüdent eta oso. CatS 86. Oso ta garbi gordeko ziran / Oitura aiñ miragarriak. AB AmaE 4. Begira zerk geien galerazten dizun, zeran guzi ori oso Berari ematea. Arr May 95. Erreboteko plazak oraino oso dauzkaten tokietan. Zby RIEV 1908, 85. Datxikagun beti gora eta zut eta oso gure eskualduntasuna. HU Zez 80. Munduko bazter orotan ohore dadukate, / Mintzaia bere modutan oso baitadukate. Arb Igand 22.
    ( s. XX) Oso edo erdi legortuten danean sare ori. Ag Kr 39. Aritz gañetik erorita eskoiko besoa oso atera zitzaion eta gañera eskumuturra. Goñi 70. Ori ezta oso egia --erantzun eben beste neskatillak. Echta Jos 250. Oiulariak etzuen oso amaitu al izan [kanta] . A Ardi 97. Beren obenen zorra oso ordaindu gabe. KIkG 27. [Tramankulua] eztau argitara atara gura bere ordura arte, gustiz oso ta egikor ipiñi arte. Kk Ab II 133. Azterketa ori oso egiña danean, euskeltzale guztiok [...], batzar batera deituko zaituztegu. Ldi IL 79. Oso ta bakar Euskalerria / dela edozeiñek daki. "Completa y sola". Or Eus 196. Oso ta garbi berarizko izan / zitzaidan Santo Tomasko jaia! EA OlBe 18. Euskal-Herriak, oso egonik, zure lurrari zor dio. Iratz 48. Erdiragarrizko une, benetan ere, oso dan zerbait edo oso antzeko, erdibi egiten baita. Erkiag Arran 168. Ikuspide ori "Faidon" elkar-izketako berri barrukoienez oso, borobil, adieraz dezakegu. Zait Plat 83. Nere galtzar-lorean, / Arentzat oso baineukan gorderik. "Entero". Gazt MusIx 175. Bikote ori ezta oraindik oso, arik eta emankor izan dedin artio. Vill Jaink 155. Zer darabilkee, ibilliz, / ain oso, ain geldi, / praille prantziskotarrek? Gand Elorri 80. Aurki irurogei urte, / oraindik oso ez dauzka baño / apenas ditun aparte. Lizaso (in Uzt LEG II 88). Interpretazio oso baten premian izango da: osoa, gure interpretazio kaxkarregiak oso izan daitezkeen neurrian. MEIG IV 83s.
    v. tbn. CatLan 132. Ub 201. Chaho AztiB 13. Etch 416. Bv AsL 45. Noe 30. Azc PB 218. Iraola 84. Ag G 172. Arrantz 154. EusJok II 126. Ox 46. Const 40. Imaz Auspoa 24, 156. JE Ber 31. JAIraz Bizia 67. Onaind in Gazt MusIx 208.
    azpiadiera-1.1.4.1
    (V-gip ap. Gte Erd 75 ; Lar, Añ).
    (Det.). "(En) ser está la cosa, osoa dago, bere artan dago" Lar (tbn. en Añ). "Perretxikoak osoak jaten zituen (V-gip)" Gte Erd 75. v. osorik.
    Barkhatu ere ez bazaio pena benialena / Baiñan osoa gelditu kitatzeko zuena. EZ Man I 59. Ezen zuk zeronek erran darokuzu, Iainkoa, / Galdeturen dugun gauza dukegula osoa. EZ Man II 11. Eternitate oso hura / Garabik eztuk gutitzen. // Osoa bethi egonen duk / Nonbre gustiak galdurik. Gç 176. Guztia rezibitzen du enteroa edo osoa. Iraz 58. Argi batua eta bakandua, osoa beragan, puskatua besteetan. Lar SAgust 11. S. Francisco Xavier-en gorputza arkitzen zen ill zen egunean bezain osoa. Mb IArg II 302. Nor dira grazi hau osoa artzen duenak? Ub 219. Inglaterran fedea osoa zegoan egunetan. Mg CC 133. Odola, arimia ta bere Jangoikotasuna guztiak osuak dagozala. CrIc 136. Frutak osoak dauden artean erraz konserbatzen dira. AA III 396. Ezta edozein modutan Mezan egotia eta alan enzun biar da osua. Astar II 197. Eternitatea egonen da guzia osoa. Jaur 123. Bihotza kontsekra zozu, guzia, osoa, Jainko xoilari. MarIl 33. Bertze urthean lantzen du [larrea], osoa ez-bada, erdia. Dv Lab 134. Jesukristo osoa dago hostian. Legaz 45. Obligatzen gaitu meza saindua osoa eta debotki entzutera. Arb Igand 165. Yardun au osoa kendu dot. Or Tormes 121n. Eskuak garbi daude, bihotzak osoak. Ox 32. Erabaki bear degu "Ayuntamentuak" osoak meza ortara joan bear duan ala ez. Lab EEguna 77. Damuz bularra joaz, / begitan malkoa, / belaungorritan jeixten / zizuten osoa. SMitx Aranz 121. Adar burura bitarteko gerriak metro kubiko badauka. Baña besteari, gerria osoa daukanari, 22 metro kubiko ematen dizkio. Munita 85. Zer ikuskari arrigarri diteke ederra bera, bakoitza, garbia, osoa, ez giza-aragiz edo kolorez edo beste ilbearreko itxuraz. Or (in Zait Plat 155). Zugandik iges niñoialarik, / zeugan nengoan osoa. Gand Elorri 86. Ura askotan Donostira baño len bukatu egiten omen zitzaion. Eta gero osoa. Uzt Sas 335. Bai, osoa, / gogoaren beharren neurrikoa, / desiratzen nuelako grina ezpataz. Azurm HitzB 42.
    azpiadiera-1.1.4.2
    (Det., con numerales, normalmente con bat). v. osorik.
    Nai nuke pesa bat osua. Volt 254. Zazpi egun osoak / pasa ondorean, / berriz bialdu zuen / usoa airean. It Fab 227. Non billatzen da lurbira bat osoa, Gipuzkoako probinzia bezalako txukuntasunean landu ta ongarritua? Izt C 25s. Atxikitzen da egosten egun bat osoa. ECocin 5. Gau bat osoa [...] ernai igaro zuen. Aran SIgn 18. Oiñpeian eukalako mundu bat osua. AB AmaE 351. Zuri begira, arritu dedin / Mundu bat oso osoa. Ib. 196. Eman ziren etxerat buruz eta ibili egun bat osoa. Jnn SBi 19. Edatera pozez nator / txopin bat osoa. JanEd I 114. Urte betean ioan iat alan / paper-sarda bat osoa. Azc PB 243. Mendi gora hartarik mando bizkarrez beheiti jiteak akiturik bazagon aste bat osoa. JE Bur 156. Karrika bat osoa berea omen du Buenos Airesen. Ag G 258. Arronkan pasa ditualako / orrek bost urte osoak. EusJok II 63. Mundu bat osoa jartzen du oraingo bizitza ta azken juizio egun artean. Inza Azalp 95. Satorrek landa bat bezala, jauregi horiek hartzen ari daukute eskualdun aurkintza bat osoa. Barb Sup V. Urthe bat osoa espiungoan harizana zen. Ox 191. Saio batzuen ondoren bi bira osoak egin bear dituk aidean. Anab Poli 111. Berrogoi ardi erosi zituen ukaldian, berak zakien artalde ttipi bat osoa. JEtchep 52. Lau minutu osoak igaro ziran onela. Ugalde Iltz 33. Penetan da etxea, penetan auzoa, / horiekin batean herri bat osoa. Xa Odol 189. Ez nuan egin etxetik kanpora gau oso bat etxera itzuli gabe iñoiz. BAyerbe 91. Emen urte oso bat egin neban bakarrik. Gerrika 35. Hau egin zen harri pikatuzko lerro oso bat ezarriz gainean. Larre ArtzainE 169.
    azpiadiera-1.1.4.3
    + V-gip, (Det.; con reduplicación intensiva). "Tarta ori ososua jango neuke" Elexp Berg. v. OSO-OSORIK.
    Sakramendu sainduan Jesus / Osoki da edireten, / Eta partitu gabe zaiku / Oso osoa ematen. Gç 113. Bihotzak oso-osoa Jaiñkoarena eta Jaiñkoarekiñ izan behar du. He Gudu 148. Ez deustatu zen Jainkoaren aitzinean eta eman zen oso-osoa haren nahiaren azpian. Lg II 100. Oso osoak eta behin bethikotz behar gaizkola Jinkoari eman. Mih 15. Jesü-Kristo oso osua errezebitzen da. CatLan 131. Zuretzat izanen naiz oso osoa. Brtc 99 (v. tbn. Mih 61). Eztiot emanen nere bihotza oso-osoa. Dh 247. Badirudite ezkur-aleak / orduan oso-osoak, / aur jostatzeko boltsa batean / norbaitek sartutakoak. It Fab 162. Utzi zizkiguten, bada, geren gurasoak / txit ugari eta erosoak / auntzakin basoak, / utsaldiarik bageko oso osoak. Izt C 190. Gorphutzak baditu oin, sabel, errain [...]. Ez du hatsa baizik eskas. Aiztian oraino bazabilan. Oso osoa da. Hb Egia 12s. Ikhusatzue gure printzesa berriak [...], / Oso-osoak gaten, iduri panpinak. Elzb Po 221. Huna nola zen besoa, / Santaugraziko lurrean, / Atxeman oso osoa. Zby RIEV 1908, 419. Bigarren gaua othoitzean iragan zuen oso-osoa. Jnn SBi 116. [Eltzea] oso-osoa eta bete-betea zela ikusirik, hartu zuten bi giderretarik. HU Zez 58. Jesu-Kristo oso-osoa da ostiaren poxi bakhotxaren azpian. CatJauf 111. Flasko bat hustu zuen oso-osoa. Barb Sup 104. [Imitazionea] iduri luke etzuela oso-osoa Michel Chouriok berak egin. Zerb Azk 60. Nere burnikutxan ditut lau milloiak oso osoak. Izeta DirG 122. [Xoria] luza gabe, nik uste, ahurrerat oso osoa bilduko dugu... Larz Senper 94. Etzutena oso osoa, garbi garbia atxiki behar Frantsesek sei ilabetez erein fedea? "Intacte". Ardoy SFran 241s. Testamentu Barria, oso-osoa. Alzola Atalak 130. Nere artaldia ezin beira / baidaukat oso-osoa, / zeren menditik jausten baizait / ardura debru otsoa. Mattin (in Xa EzinB 93).
    azpiadiera-1.1.4.4
    (Tema nudo; con reduplicación intensiva).
    Eta orra, oso-oso nola dan San Agustiñ, lenbiziko mundu onen argia bezelakoa. Lar SAgust 7. Etxe ori gaurko egunean Narrosko markesarena da eta oso-oso dirau oraindik. 'Intacta'. Aran SIgn 2. Noiz izanen dut bihotza / Oso oso zurea? Iratz 109.
    azpiadiera-1.2
    2. (V, AN, BN, S ap. A ; Lcc, SP, VocBN →Dv, H).
    Sano, (el, lo) que goza de buena salud; saludable. "Saludable cosa, gauza osoa" Lcc. Tr. Documentado en autores septentrionales y en algunos textos vizcaínos.
    Persona eriak eta flakoak ezin egiten dialarik eta obligatu eztalarik baruraren egitiaz hainbertze bekhatu egiten da, nola persona osoak eta azkarrak egiten ahal dialarik ez egitiaz. Tt Arima 71s. Ez dauke osagilliaren premiñarik osuak, ezpada geixuak. Ur Mt (V) 9, 12 (He, Dv, Ol sendo, Samper, Hual sano, Echn osasuneko, Leon osagarriko, Ker, BiblE osasundun; Lç oso diradenek, TB, EvL osagarrian direnek, Ip untsa direnek, Ur ongi daudenak).
    azpiadiera-1.2.1
    (Tema nudo; uso pred.). "Oso direnek eztute midikuren beharrik" SP. "Oso zireztea familian? êtes-vous en santé dans votre famille? Oso bagina sobera uros ginateke, bainan ene ama gaixoa eria da urthe huntan, si nous avions de la santé, [...]" VocBN .
    Behar dugu prest eduki gure gauza guzia, / gure gauzez ordenatu, oso giren artian, / gero eztugun egiteko hezaz azken finian. E 37. Penak handi badituzu, axeterrik aski duzu, / sarri sendoturen zira, larruiori oso duzu. Ib. 191. Bizi nizan artian eta erioko phunduian / zuk idazu, othoi, oso neure endelgamenduia. Ib. 21. Oso diradenék eztute medikuren beharrik. Lç Mc 2, 17 (HeH osasundun). Hek higatuko dirade / Nola aldagarria, / Bañan zu izanen bethi / Oso eta berria. EZ Eliç 338. Fruituak oso direino begira ditezke. SP Phil 253 (He 255 oso). Aurki triste da, gero alagera, aurki oso eta sendo, gero eri eta flako. Tt Onsa 158. Bardin litzakeela eri, ala oso izaitia. AR 328. Plaiñuz eta orhoaz, badago eroria: / Hau zen beraz, dio, sari igurikia? / Badoa bertze hau oso zen guzia! Gy 8. Uste baino hobeki khausitzen dute, burua oso, izpiritua xuxen eta erne. Laph 250. Heda ezazu zure eskua. Hedatu zuen hark eta egin zitzaioen bertzea bezain oso. HeH Lc 6, 10 (TB, Or sendo; Lç, He, Oteiza, Ol, Leon, BiblE sendatu, Dv sasualdu, Ker osatu). Untzia ordukotz urpe egina, goiti heldu da, bera eta bere gizon guziak oso. Laph 223. Hainbertze nahigabe, neke eta urhats galgarriren artean, Jainkoak oso begiratu ditu lau misionestak. Prop 1880b, 61. Baditake hor beharria xuxen eta burua oso dituenak bertzerik erran lezaken. HU Aurp 207. Aita Saindu hori hala bizi izan da [...], osasunez beti herbail, buruz beti oso. Ib. 134. Ez dugu aski behatzen kabaler [...]. Eder, itsusi, gizen, mehe, tonto, erne, oso, markets, ez dute axolarik. JE Bur 94. Oso nintzanian lurra zan ederra! "Sano". Laux BBa 2. Daniel ikusi zuen oso eta osagarri onean. Zerb IxtS 70. Begi zorrotzez gizaseme oso ta geisoak, sendoak eta zoroberaak, eta abar, aztertu. Erkiag BatB 191.
    azpiadiera-1.2.2
    "Osua isen, pertsona normala izan. Ori esta oso osua" AntzHizk 261.
    azpiadiera-1.3
    3. (SP, H).
    Virgen; puro, inmaculado. "Neska osoa, fille vierge" SP. "Qui a gardé son intégrité, sa virginité" H.
    Zikindu ez dan kastidadea gorde diteke modu askotara, baña osoa ez dagoana, ezin konserbatu ta gorde diteke debozio andi bat gabe. AA III 397. Ama-Birjiña garbia ta osoa izan zan aurra egin aurrean. Inza Azalp 56. Hain aurki Theresaren haurtasun oso egonaz egingo zuen sakrifikatzeak ere ez zion lotsarik ematen. Mde HaurB 96s.
    azpiadiera-1.3.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Oso osoa geratu zan, galdu baga bere osotasun edo donzellatasuna. Astar (sg. H, pero no lo encontramos en Astarloa).
    azpiadiera-1.4
    4. (gral.; H, VocB ) Ref.: A; Etxba Eib.
     Íntegro, honrado, sincero. "Gizon oso bat da, c'est un homme entier, d'une pièce" H. "Sincero, ingenuo" A. "Alde guztietara, gizon osua" Etxba Eib.
    Noe izatu zen gizon iustu eta osoa bere denboran. Urt Gen 6, 9 (Ol, Ker oso; Dv perfet, Ur obe, Bibl ezin-hobe, BiblE akatsik gabea). Zeren dan gizon oso, utsik gabekoa ta gizatasunari dagozkan gauza guziak dituana. Ub 131. Izate guziz eder eta oso, gure estekamendu guziak berenaz ere merezi dituen hura, gure ahalez hil eta ezeztatu baitugu. Dh 60. Da bakarrik ontasunean guztiz osoak diranentzat? Itz Azald 214. Protestante baten semea, aingerukia izanarren [...], ezin izan diteke integer, osoa. A Ardi 102. Gizabatz on, oso, zuzen eta lantzaleak birregitera, orraxe jo bear ei-dau gizartekeriak. Eguzk GizAuz 79. Gizon osoak eta agintea ezartzen dakitenak izan bitez. "Hombres ecuánimes". EAEg 31-10-1936, 179. Mattin ordea, etzen Piarres bezain osoa ta zindoa bere asmotan. Etxde JJ 169. "Zueltzu" Luistar zintzo ta osoa, ezagutzen duten guziak maite dutena da. Basarri 29. Txirotasunez bizi zan baiña / bera zan zorioneko: / itzez, egitez, gauza danetan / gizon osoa zalako. BEnb NereA 144. Onenak behintzat eta Eleizalde onenetakoa genuen noski, gizon osoak zirelako, batez ere, burutik oin-zolarainoko gizonak. MEIG VIII 53.
    azpiadiera-1.4.1
    (Tema nudo; uso predicativo). "Bere erranean oso dago, il se tient ferme en ce qu'il a dit" H.
    Ni nauk Iainko borthitza, hagitz puxanta. Ibill adi ene aitziñean eta izan adi oso. Urt Gen 17, 1 (Dv osoko xahu, Ur txit on, Ol akatsik gabe, Ker bikain, Bibl ezin-hobe). Burua oso duenak ihardets dezokete: "Ago ixilik hi, Judas". HU Zez 198.
    azpiadiera-1.4.2
    (Con reduplicación intensiva).
    Diogenes, upelean bizi izandako greziar ospetsu hura, bezelako oso-osoa da. A Ardi 73. Enauk, ordea, inoiz komediante izan; oso-osoa nauk. Ib. 104. Oso-osoak izan bear degu gizon orok: kristauak, kristautasunean; bereter geranok, beretergoan. Ib. 102. Oso osoak izan zaitezte, beraz, zuen Aitagoikoa oso osoa dan bezela. Ol Mt 5, 48 (Lç perfekt, TB konpli, Ker bikain).
    azpiadiera-1.5
    5. (Pl., con sust. temporal). Muchos; varios.
    Esna ditezen lotiak, eta urte osoetan ezer danik egin bage bizi diranak. Lar Carta a Gandara 162 (v. tbn. urte osoetan Mg CC 107, urte osuetan Mg CO 41). Onela beste bekatu moduak gatik zeuden ipiñirik urte osoetako penitenziak. Mg CC 154. Zenbat aldiz eztituk urthe osoak iragan bakhetzeko tribunal seindu hartarik urrundua? Dh 149. Zenbat bider, eri gaudenean, ez gera egoten gerok ere illabete osoetan ezer artu gabe. "Meses enteros". It Dial 30 (Ur ill osuetan, Dv hilabethe osoak, Ip hilabete osuak; tal vez ='durante un mes entero (varias veces)'). Urthe osoak iraganen dire nihor ohartu gabe ithaxur hetaz. Arb Igand 46. Euskalerritik kanpoan bizi izateko ill osoetan, urte luzeetan, beti bear bada. Ag AL 119. Gauza berorik egun osoetan sabeleratu ezinda. A BGuzur 152. Iakiña, ordu osoetan ez dezake nere idurimenak bizi bizi iduki an ikusi zun Kristo Aren itxura. Or QA 156. Io ara, io ona, urte osoak erabilirik, iakite ugari bildu zuen azkenean, berri ta zarberri. Zait Plat 6. Egun osoak zaldiz ibilli ta mendirik ikusi gabeko zabal-tokiak. Ataño TxanKan 119s.
    azpiadiera-1.6
    6. General, de todos.
    Probinzijaren interes jeneral edo osuari [begiratu] . (1856). BBatzarN 177.
    azpiadiera-1.7
    7. "Gizon osoa, homme d'un caractère raide et peu communicatif" Dv.
    Etxean berean, osoegi gare. "Ni behar bezalakoa nuk, egizak nik nahia, etxean bat izan gaiten". Ez izan osoak, zuen buruaz artuak, izan bihotz zabalekoak. Othoizlari 1959, 211.
    azpiadiera-1.7.1
    "Gorputz osoa, se dit encore de la raideur du corps, manquant de souplesse" Dv.
    azpiadiera-1.8
    8. "(G-to, AN), tardo en andar" A.
    azpiadiera-1.9
    9. "En algunos pueblos, como Eibar, repitiendo esta palabra o poniéndola en superlativo, se denota al fatuo, bobo: oso-osoa, el bobo" A.
    azpiadiera-1.10
    10. "(L, BN, S), pour les animaux: entier, qui n'a pas été châtré. Zaldi osoa, étalon" Lh.
    sense-2
    II. (Adv.). Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII. Al Norte sólo se encuentra en Goyhetche, Xikito, Iratzeder, Mirande, Casenave y Xalbador.
    azpiadiera-2.1
    1. (H (V, G)).
    (Acompañando a un vb.). Mucho; totalmente, completamente.
    San Agustiñek maita zuen oso beti Jainkoa. Lar SAgust 14. Pena guzietatik biotza oso argitu zitzaion. Lard 28. Moruari larrua / oso kendu arte. Afrika 69. Ainbesterañoko damukizun edo penitenzi-neurrigabeak [...] aurki oso auldu zuten. Aran SIgn 23s. Biba azpeitiarra, / portatu da oso. Ud 62. Aurkieta orregaz ikaratu zan oso. AB AmaE 378. Oso gusta zitzaion Aita Santuari arrazoi au. Bv AsL 73. Jaungoikoaren graziak lagunduta, oso damutu eta biotza arras trukatzea iritxi zueneraño. Arr May 132. Artobero jauna, kanpo oietan oso ardozaletu zan. Urruz Urz 32. Illabete onetan gaztetu da oso. Apaol 121. Iñor galdu ez dedin / burutikan oso. JanEd I 81. Guztiz da maitegarria ta oso dabie maite arrantzaleak. Ag Kr 46. Oso sendatu zen aste gutxiren buruan. Goñi 70. Arrantzaleok oso bilddurtu zirean. Echta Jos 90. Goraintziz ta eskumuñez aita ta seme oso poztu ginduzen. A Ardi 137. Momentu artan nitzan / oso koleratu. EusJok 84. Ara orduko illundu dau oso. Kk Ab II 86. Gurdia ezker aldera dijoa oso aiendu arte. Alz Ram 104. Gogo au artega, / zeure egonak oso leundu eustan. Laux BBa 98. Orretxek biozkabetu ginduzan oso. Ldi IL 27. Urrengo egunean oso gaizkitu ta il zan. TAg Uzt 20. Gaur goizeko berriak oso nastu nau ta ez negon ezertarako. JAIraz Bizia 95. Kaña ta beste landare batzuek erein-da, ango giroa oso aldatu egiten da ta minberatu. Munita 21. Gaurkoan oso asarretu gaitun. Etxde JJ 80. Badakizu oso arduratzen nauela zer egin honek. Arti Tobera 267. Esnea daukaten ardiak zuek ere oso zaintzen dituzue. And AUzta 102. Nere laguna suizarra zala jakin zuanean, oso adiskidetu zitzaion. Anab Aprika 30. Emengo sagardo-egintzak gutxitu dira oso. Uzt Sas 182. Andreak ere mingañaz deraut / maitatzen nauela oso. Xa EzinB 82. Loteri orreik elduten diraz / pobrea oso ondatzeko. FEtxeb 199. Gosea oso jabetu zitzaigun. AZink 92. Egia da ez garela oso fio. MIH 335. Oso zait atsegin hango giroa. MEIG I 65.
    v. tbn. Xe 354. Otag in FrantzesB II 128. ForuAG 325. Muj PAm 37. Or SCruz 21. Tx B I 230. Lek EunD 15. Bilbao IpuiB 146. Etxba Ibilt 461. Onaind STeresa 40.
    azpiadiera-2.1.1
    (Con part. det. o con suf. -rik, -ta; cf. infra 2 ).
    Nola ez da egongo / oso argaldurik, / irukitzen badute / askotan baraurik? Bil 41. Egun ura zan, bai, neretzako / oso deskalabratua. PE 36. Oso arriturik uste ez zuan gertaera onekin, joan zan lasterka apez-aitari adieraztera. Zab Gabon 100. Oso galduba dago gizon ori. Sor Bar 53. Kayian sartzen dira / penaturik oso. Arrantz 101. Bildurrak oso arturik / bai Txinbo tristea. Noe 23. Onek itzegiten du oso naigabeturik. Moc Damu 24. Oso egoan nekatua. Ag Ioan 231. Sartzen da au oso estutua eta nekatua. Ill Testim 28. Oso nekatuta nenguan. Altuna 62. Grippe delakoaren sukarraikin biriak ukiturik oso nahasia zagon. FIr 185. Gure landerrerijagaz oso aizturik, arrotuta, andipuztuta. Otx 118. Yesus gurutzean yosi zuteneko oso auldua ta makaldua zegoen. Ir YKBiz 511n. [Giz-eredua] ibertarrengandik oso berezkatua beti izan degu. JMB ELG 64. Andere bat oso eskolatua izan hadin nahi dinat. Mde HaurB 29. Abram, artaldez, urrez ta zillarez oso aberastuta ziyoan. Ol Gen 13, 2 (Dv hainitz aberats, Ur txit aberats, Ker, BiblE oso aberats, Bibl biziki aberats). Jean Pierre eta Elizabet oso logaleturik zauden. Izeta DirG 52. Gorputza ta anima oso baturik arkitzen dira zugan. MAtx Gazt 83. Amarekin oso bat egiña bizi zan. NEtx LBB 48. Untto Seppanen, bere aberriarekin oso maitemindua ta bategiña dagoana da. Alzola Atalak 96. Benetan aitortzen diot jaun orri [...] oso aurpegi-txarturik dagola. Berron Kijote 212. Oso mugatuak dira [...] ditugun gaitasunak. AZink 18. Fonologi-fonetikak oso aurreratuak ditugunik ezin esan. MEIG VIII 120.
    v. tbn. Iraola 13. Inza Azalp 36. Enb 33. EA OlBe 92. Bilbao IpuiB 29. SM Zirik 65. Salav 28.Lab SuEm 167.
    azpiadiera-2.1.2
    (Con reduplicación intesiva).
    Diabruak, engañatu nai dituan askori, jartzen diena, oso-oso ez agur egitia ondasunai. Bv AsL 210. Biak oso-oso sendatuta zeudela. Anab Usauri 131. Nik bai bait-dakit zaldun ori oso-oso amuruztua ibilli zala ixilka. "Muy bien". Berron Kijote 147.
    azpiadiera-2.2
    2. (V-gip, G, AN-5vill, B; Añ) Ref.: A; Iz ArOñ (onkíxa); Elexp Berg; Gte Erd 242, 247.
     (Antepuesto al adj. o adv. al que acompaña). Muy; enteramente, completamente. "(A) boca llena, osoro, ao betean, bete-betean, oso betean" Añ. "Oso ederra, enteramente hermoso" A. "Oso onkixa da, persona muy buena" Iz ArOñ. "Oso ondo bizi da" Elexp Berg. "Gure ama il zanean, artean Miren oso gaztea zen (G-azp)" Gte Erd 242. "Oso elkarren lagunak dira (V-gip, G-azp)" Ib. 247.
    Belatxa bat fite, bisa bis goiean, / Balentzan zagona hegalen gaiñean, / Hura ere ihizitik bethi bizi zena / Eta oraindik oso barura zuena. Gy 174. Senarrak aldegin ziola, oso betiko utzi zuelakoan, ogeita amar gazte aietatik batekin ezkondu zan. Lard 142. Norbaiti kaltez ordaintzerik egundaño etzitzaion gogoratu, ezpada oso kontrara. Aran SIgn 109. Enaiz bada mutillen / oso beldurtiya. Xe 184. Oso beriak bazituela / berroi t'amar "injeniyo". PE 148. Nere animalia / da berez naparra, / ez dedizkiot dala / oso baldarra. Noe 55. Etxetik kentzen dira / oso animoso, / nork bere arraunari / aguro eraso. Arrantz 101. Oso geisorik dagoanak. Itz Azald 166. Etzen oso altua, ez eta txikia-re. Goñi 27. Ogei urte baño len, oso aberats ta jaun ospetsu izateraño goratu zan. Ag G 256. Bartarratseko ibillera oiek / oso aldrebesak tia! Tx B I 165. Txakur politak / oso ameslari, / ausi egiten dautso. Laux BBa 52. Jaun ori ta ni ez gera oso adiskide. Lab EEguna 71s. Ez det ezagutzen, oso apain jantzita dator. TAg Uzt 189. Gugandik oso bertan daudela. EA OlBe 27. Gure kanta-neurtitzak oso astun gertatzen dira irakurtzean. Or Poem 519. Oso aingeru zeranik ere, eztet uste. NEtx Nola 29. Oso bakarrik bizi nitzan. JAIraz Bizia 111. Gaitz orrek erasten dien erdoia ezin garbiturik, oso nolabait ibiltzen dira. Munita 39. Oroitzen naizenez, zenbait oso atsegiñak ziren. Mde Pr 95. Antziña, oso antziña gero, jentillak ere bizi baitziran aldi artan. Etxde JJ 93. Auetan, ez gera emakumeak oso oker ibiltzen. Txill Let 68. Oso bakan jaiotzen dituk / i bezelako gizonak. Basarri 57. Oso beartsua, igarra ta zimela da. Or (in Zait Plat 154). Pentsakera-molde au oso argi agiri zaigu beti. Vill Jaink 32. Oso erreza da hau gezurra dala erakustea. Osk Kurl 124. Quijotea izan omen du beti oso gogoko. Vill (in Gand Elorri 18). Deabruak oso pozik jotzen du dantzako soñua. MAtx Gazt 66. Oso gutxiz naparrak irabazi zuan. Salav 106. Beltxargak oso ugariak ziran Minkiu ertzetan. Ibiñ Virgil 61. Oso aberats dira urruti ta / bertara gan ta pobriak. Mattin 123. Bertsolaritzai oso gazterik eskeñi zion morrontza. Lazkano (in Xa Odol 335). Oso alkarren lagun baiziran. Ataño TxanKan 49. Asto guztion pastore, ogetamaika urteko gizon bat oso gustora juan zan. Gerrika 61. Guztien bistan dagoena da oso berankorra dela euskal literatura. MEIG IV 59. Esan daiteke oso apala dela gure literaturaren irakurlegoa. (In MEIG VIII 27).
    v. tbn. Lar SAgust 16. Ud 73. Zab Gabon 65. AB AmaE 275. Bv AsL 121. Sor Bar 30. Arr May 141. Apaol 29. AzpPr 36. EusJok II 59. Moc Damu 36. Echta Jos 107. Xikito 2. Iraola 80. Urruz Zer 104. Alz Txib 107. A Ardi 71. Ill Testim 12. JanEd II 98. EusJok 123. ArgiDL 91. Inza Azalp 42. Muj PAm 74. Altuna 40. Kk Ab II 186. Enb 89. FIr 175. Lek EunD 17. Ldi IL 150. JMB ELG 56. Ir YKBiz 366. ABar Goi 19. Eguzk GizAuz 137. Iratz 180. SMitx Aranz 125. Lek SClar 106. Akes Ipiñ 23. Erkiag Arran 12. Anab Poli 32. Bilbao IpuiB 6. SM Zirik 96. Arti Ipuin 79. And AUzta 46. Izeta DirG 60. BEnb NereA 217. Onaind in Gazt MusIx 146. Etxba Ibilt 476. Alzola Atalak 67. Casve SGrazi 68. Uzt Sas 147. Azurm HitzB 64. Ker Gen 13, 2. Berron Kijote 116. BiblE Gen 13, 2. JAzpiroz 144.
    azpiadiera-2.2.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Zer da zoriontasuna? [...] egoera oso oso ona. Itz Azald 198. Denbora luzean egondu zen malko-jario, oso oso ixillik. Txill Let 97. Bera oso-oso bearrezkoa dala. Insausti 297.
    azpiadiera-2.2.2
    (Con el adv. elidido).
    --Ederki itzegiten du gero, e? --Oso. Urruz Zer 142.
    azpiadiera-2.2.3
    (V-gip ap. Etxba Eib ).
    (Colocado entre el sust. y el adj.). "Andra oso garbixa eta zintzua arek artu dabena" Etxba Eib. "Gizon oso ona zen (V-gip)" Gte Erd 247.
    Gelditu zen ekuste oso garbiarekin. Mb IArg II 311. Biztu bear dogu amore oso eragingille bat. Añ LoraS 53. Ordu oso luzeak igaro bear izaten zituen. Arr GB 67. Limosnea da azi oso segurua. AB AmaE 318. Mutilla, mutilla! ziokan txaloak izeba oso ezkongai batek! Iraola 99. Lo nengoala agertu zitzaidan aingeru oso eder bat. Urruz Zer 15. Nobelista oso gaizto bat zan au. Inza Azalp 131. Baketsua da ta azikera oso onekua. Kk Ab II 101. Bijotz orretan aspaldiz dauko / bere obi oso illuna. Laux BBa 48. Bizikera edo gogo-lantze oso berezi eta bakarreko bat zerabilten. JMB ELG 24. Lur oso karetsua ez du ain gogokoa. Munita 79. Gizon oso jakitun bat zen hau. Mde Pr 135. Siñetsi diet zure liburueri ta ango itz oso izkutueri. Or Aitork 347. Jente oso pobrearen etxeetan eztago atezairik. Arti Ipuin 79s. Ideia oso jenerala eta abstraktua da ori. Vill Jaink 165. Au aberats purrukatu baten obia da; ori, jaun oso ezagun batena. Anab Aprika 15. Guk, euskaldunok, dantza oso garbi ta ederrak ditugu. MAtx Gazt 61. Belar oso usaitsua, zanpatuz urrin goxoa zeriona. Ibiñ Virgil 47n. Duke oso apal eta agintari on bat. Etxba Ibilt 475. Momentu oso larriyak. Lopategi (in Uzt Noiz 51). Kaletxe oso txikixe. Gerrika 174. Segurak aiuntamentu oso zarra zeukan. Insausti 221.
    v. tbn. Cb Just 66. Aran SIgn 34. Goñi 116. Alz Txib 99. Enb 204. Ir YKBiz 25. EA OlBe 24. Osk Kurl 65. BEnb NereA 72.
    azpiadiera-2.2.4
    (Antepuesto al sust. que va con el adj.). "Oso gizon ona zen (G-azp-goi), [...], oso mutil ona (G-azp), [...], oso izakera kementsukoa da (G-azp, AN-5vill), oso gauza arrigarria (G-azp, AN-5vill)" Gte Erd 247.
    Oso umore onez pasa zuen eguna. PArt (in Bil 173). Ikasi arte etzegon ori / oso deskansu onian. PE 86. Ni naiz ori eindako lelo aiñ andia [...], / Artu nuena oso asmo galgarria. AB AmaE 284. San Pedroren obi artan oso diru gutxi botatzen zutela batzuek. Bv AsL 39. Oso biotz txarra dezu. Apaol 36. Oso abegi ona egieutsien batak besteari. Ag Kr 183. Nere oyian sartu du gizon bat oso errezelo txarrekua. Iraola 16. Azkenerako arkitzen dira / oso estadu tristian. JanEd II 106. Aziendaz ta lan-erremintaz / bagenedukan indarra, / aiekiñ ere ez degu orain / oso alderdi ederra. Tx B II 61 (recogido tbn. en Salav 25). Mister Fist, oso jeniño txarrekoa da. Kk Ab II 28. Ez da egun asko oso agiri bakanak jaso ditudala. Lab EEguna 86. Oso bide zuzenetik nekiala uste nun. Ldi IL 94. Oso lagun onak. JAIraz Bizia 54. Gure etxean oso arrera ona izango likek. NEtx Nola 22. Oso neurri oitua ta ezaguna da euskeraz. Lek SClar 124s. Oso gauza zaila da. Mde Pr 176. Etzirudien etxera joateko oso presa aundia zuenik. Txill Let 35. Oso langille zintzoa zan Joxe Migel. Bilbao IpuiB 207. Andikan oso ordu gutxira / salgai zeuzkaten Bitoriñ. Basarri 114. Oso aurpegi inozenta imintzen duzu. Arti Tobera 275. Astoak eta txakurrak daukate oso oitura ezberdiña. And AUzta 103. Kanpotik oso itxura ederra, / barruz bizitza estuan. BEnb NereA 217. Edozeñentzat oso arrixku aundikoa. MAtx Gazt 60. Illa izan bear zuan, oso denbora gutxi oiean pasata. Salav 21. Oso gogo onez irakurri ditudanak biak izan be. Alzola Atalak 114. Oso bikote parregarria / ez gaude nere ustetan. Kortatxo (in Uzt LEG I 167). Egiten dezu / oso pikardi lizuna. Agirre (in Xa EzinB 125). Oso adiskide ona baitzan. Berron Kijote 137. Oso oztopo gitxi egoan ordu orretan. Gerrika 165. Oso jende berezia. Albeniz 38. Duela gutxi bilera bat izan zen oso asmo onarekin. MEIG VII 130.
    v. tbn. Xe 322. Sor Bar 43. Urruz Urz 13. Alz STFer 127. Goñi 11. EusJok 66. EusJok II 156. Inza Azalp 16. Enb 184. Ir YKBiz VIII. Eguzk GizAuz 152. Munita 79. FLab in Munita 7. Or Aitork 212. Anab Poli 105. NEtx LBB 70. Uzt Sas 349.
    azpiadiera-2.2.5
    (Pospuesto al adj. o adv.).
    Ziotelarik kontrara oso gertatu zala. "Muy al contrario". Aran SIgn 56. Garixti da oso. Sor Gabon 32. Ez da bada txantxea, baldresa zan oso. AB AmaE 234. [Lo-gelak] estutxoak, argi gutxikoak, baña garbiak oso. Ag G 17. Txikito de Aia pizkorra da oso / berak pentsatzen dunian. EusJok 111. Barkatzen dizut baño / gaizki dago oso. Tx B II 164. Donoki goira dagon bidia / Estu-estua da oso. Enb 204. Bildurgarria duk oso. TP Kattalin 181. Olerki egilea gaztea degu, oso. Aitzol (in Laux BBa VI). Morroiak etzedukan begia argi oso. Or Eus 284. Lubizi-bildurra dagon tokietarako egokia da oso. Munita 54. Eguraldia bero denean oso, aitona etxe aurrean jartzen dugu. Mde Pr 72. Baserria lur eta larretan aberatsa ta zabala baitzan oso. Etxde JJ 8. Larria da oso esatekoa. Txill Let 79. Ikastuna genduan oso, gure Kerman au. Erkiag Arran 27. Gizon ona, zintzoa eta eleizarakoa oso. Bilbao IpuiB 74. Santa Luzitan peri ederrak / dira Zumarragan oso. Basarri 79. Ian eta edan ongi oso eginda. Zait Plat 107. Baserri ori, Orbelaun, menditsua da oso. Vill (in Gand Elorri 12). Etorkizuna arrai ikusten dut nik oso, gure kristau fedearentzat. Vill Jaink 11. Eskubidea norberak artu, / arpei gogorra izan oso. BEnb NereA 118. Amari loa kentzen / mutilla da oso. NEtx LBB 303. Iri biziak dirade oso, / Pirineosko arraza. Uzt LEG I 207. Mintzaira du gozo, / alegera oso. Azurm HitzB 46. Umetxo zoragarri bat, gerora aintzatsua oso izango zan Teresa Deuna. Onaind STeresa 19. Amona zarra omen zuten oso. BAyerbe 144.
    azpiadiera-2.2.6
    (Antepuesto al adj. o adv., con el vb. entre ambos). "Oso zan alaia (G-azp), oso dira jatorrak (G-azp)" Gte Erd 247.
    Osaba ni uzteko / oso zeguan trebe. PE 69. Tronpetaren otsa, / Nire txistuagazko / Oso da garratza. AB AmaE 354. Oso da ona, etxekoia ta maratza. Ag G 36. Goguari min-yakon arrizku onduan / jolasetan ibilli, oso baita eder. Laux BBa 128. Oso dek atsegiña. Lab EEguna 84. Izen aundi au aitortu-ta, aldiz, / oso daukagu gugana. "Enteramente propicio". Or Eus 258. Zuzenez irabaztea oso da bidezkoa. Munita 106. Orduko kristauak, oso ziran benetako kristau. Lek SClar 139. Mayana oso da ona niretzat. Etxde JJ 235. Gure artean gaitz au / oso degu zarra. Basarri 178. Artzen duen jokabidea oso da ezberdiña. Vill (in Gand Elorri 10). Abere askoren bizitzaren ondoan, oso da luze. Vill Jaink 111. Emengo dantza eta folklore / oso dira txalogarri. BEnb NereA 234. Esan dezagun bidenabar, apaiz au oso izan zela euskalzale. Ibiñ Virgil 23. Ango baserritar bat oso zan tabernazalea. Alzola Atalak 58. Etxeko ormak / oso daude itxusi. NEtx LBB 409. Nik Don Andoni ezagutzen det, / oso da gizon umilla. Uzt Noiz 91. Eziñ zitekeala toki ura burrukaizun ugari ta askorik gabe izan, oso baitzan oizko pasa-bidea. "Muy pasajero". Berron Kijote 96s.
    azpiadiera-2.2.7
    (Pospuesto al adj., con art.).
    Dontsua ume ama daukana / Euskaldun garbi osoa. AB AmaE 426. Pipa txuriya / kirten ausiya, / zorungai eder osoa. EA OlBe 70.
    sense-3
    III. (Sust.).
    azpiadiera-3.1
    (V-gip; Lcc, VocBN ) Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg.
     Totalidad, (el) todo, (lo) entero. "Mitad de entero, osoan erdia" Lcc. "Osoa hobe da erdia beno, l'entier vaut mieux que la moitié" VocBN . "Ze nai dozu, osua ala erdixa" Elexp Berg.
    Guztiz osoaren presta gaiten irabaztera / Eta manatu den neke aphurra konplitzera. EZ Man I 24. Etzaio begiratu bear San Agustiñ osoari, bai San Agustiñ bakanduari. San Agustiñ-en osoak itxutzen du geiegiaz. Lar SAgust 12. Dala ukatutia legez Jangoikuari bere Ministro ta tenplu santubeentzat eskatuten deuskun zatija, berak emoten deuskun osotik. JJMg BasEsc 203. Ona emen lenengo eguna, zati bat osoaren ordez artuta. Lard 466. Osoaren ondotik ibilki eta erdiaren jabe gelditzea. JE Bur 97. Noizbeit ezkain dezautzudan / Naizen, naiten osoa... Iratz 110. Sar banendi betian zatika... / oro bat dirade oso eta zati. "El todo". Or Poem 556. Naizan oso au Zuk biltzen eta betiko eraberritzen eta sendotzen nauzun arte. "Totum quod sum". Or Aitork 356. Arek sumarazten dizuna zati da ta zati orren osoa zer dan ez dakizu. "Totum". Ib. 89. Zein da gure metro edo ideal ori? Ongiaren, osoaren, zorionaren ideia, noski. Vill Jaink 137. Aski dut liburuaren betea, osoa eta bikaina berriz ere goratzearekin. MEIG III 67.
    azpisarrera-1
    HAUTSI-OSO v. hautsi.
    azpisarrera-2
    ON-OSOAN EGON v. on.
    azpisarrera-3
    OSOAN (Dv, H).
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) (Dv, H).
    Con buena salud, sano. "Osoan, en santé" Dv. "Osoan osoko gisa, erian eriko, en santé comme en santé, en malaise comme en malaise" H.
    Haren eskuz osoan behar soinera eta iatera, / eri denian andre gabe galdu gizon egurra. E 119.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) Enteramente, completamente, del todo.
    Iñundik ezer agiri ez ta / ez negoen deskantsuan, / beste illabete biarko zala / jaso ezkero osuan. PE 149. Liburu hau, ez osoan, ez puskaka, ez da bertze mintzaietarat itzulia izanen. JE Bur 2. Munduaren goiti-beheitia xeheki bezala osoan ezagutzen ez duguno, zer onets dezakegu? Ib. 108. [Lagi au] ezereztuteko osuan edo zatijan. ForuAB 141. I lotzen azala diru ori osuan nire eskubetara bigurtzeko amar urteko epa-barruban. Kk Ab I 78. Egunen baten izan dedintzat / Osuan Zeure-Zeuria! Enb 95. Soña jauskorra eta gogua goi-tzale, / aurka diran gauz oneik, nok osuan neurtu? Laux BBa 130. Animako gaitz bat da, oituraren zamapean egiak ez baitu osoan zutiarazten. Or Aitork 202. Baso eder areik osoan ondatu zirean zoritxarrez. Akes Ipiñ 25. Errextasun hori osoan duten pertsulariak, nehork uste baino gutiago dira. Xa Odol 58. Itxaropidea osoan galdurik. Onaind STeresa 47. Gabak osoan pasatzen ditu / jolastu edo kantetan. Ayesta 29.
    azpiadiera-2.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Egiazko gaitza, izen ori osoan-osoan dagokiona, da deabrua. Inza Azalp 152.
    azpiadiera-2.2
    (Con bere). En su totalidad. "Legea beira zazu bere osoan, observez la loi tout entière (dans son entier)" Dv.
    Guardatu nahi dut / Bethi bere osoan / Eta ardura handirekin / Ibilli haren ondoan. EZ Eliç 220. Aithor dut biziki egun-argi dela oraino, nahiz iguzkia bere osoan itzalia ditaken. JE Ber 86. Bere osoan, lenengo aldiz, Berrondo ta Lasarte'tar Pedro Maria Izaskunek euskeratua. Berron Kijote 15. Eta zertako ez aitor halere egia bere osoan, hemen. Larre ArtzainE 161.
    azpiadiera-2.3
    (Precedido de sintagma con numeral). Entero, completo.
    Eneuke egon gura nik bere onduan, / Otzitu arte piskat aste bat osuan. AB AmaE 250. Atso bat moskorragaz / iturri-ondoan / egon zan makurturik / gau bat osoan. Azc PB 107. Ordu bi osoan ibilli zan. Ag Kr 210. Egun bat osoan egon zirean erri atan. Echta Jos 318. Biyak izketan egondu zian / ordu bete bat osuan. Tx B I 155. Geratxo zanak ebaki omen / egun bat osoan errez. Or Eus 304. Ia urte bat osoan berak / andik emon eban parte. FEtxeb 22.
    azpisarrerakoSense-3.3
    c) En total.
    Eralgi dan diruak eta bere erredituak zenbat egiten daben osuan. (1918). ForuAB 127.
    azpisarrerakoSense-3.4
    d) (Estar, etc.) entero, intacto.
    Berreun ezkutu berak egiñak basoan, / aitak utzi zition beretzat osoan. "Intactos". Or Eus 359. Ez dala erraldoirik edo zaldunik, edo katurik, edo armarik, edo ikurdirik, osoan naiz erdibian. "Escudos partidos ni enteros". Berron Kijote 200.
    azpisarrerakoSense-3.5
    e) "Osoan nago, je persiste dans ma façon de voir (litt., je reste dans mon entier)" Lh.
    Edertasun-zirrintan digart betirauna, / Osuan baña nago, nai oneitan Jauna? "En la verdad". Laux BBa 130.
    azpisarrera-4
    OSO BESTELAKO.
    Muy diferente.
    Andia, burua engoitik zurixka, urdin, itxuraz, zure oso bestelako ez zenun. Zait Sof 78. Beren ohiko dantza eta kanten alde lan egiteaz oso bestelako bidetatik. Mde Pr 44. Parragarri da bata besteren antzeko iotzea, baiñan ez dira oso bestelako. Or Aitork 261. Oraingo au, ordea, oso bestelakoa da, guztiz beste bat. Vill (in Gand Elorri 10). Ez dakit musika eder edo poema bikain baten zentzua oso bestelakoa ote den. MIH 89. Herriaren ordezkari gisa eztabaidatuak eta eztabaidagarriak, oso bestelakoak izan ziren, kultur alorrean, ondoren ezagutu ditugun diputazioen aldean. (In MEIG VI 40).
    azpisarrerakoSense-4.1
    Izketa luze atsegin bat egin genizuten ta, beerakoan, oso bestelakotua neraman gizona. Ldi IL 33.
    azpisarrera-5
    OSO BESTERA v. beste.
    azpisarrera-6
    OSO BESTERAKA v. besteraka.
    azpisarrera-7
    OSO BESTERIK v. beste.
    azpisarrera-8
    OSO BESTETIK v. beste.
    azpisarrera-9
    OSO-BETE.
    Pleno, completo. "Confianza, fidanzia, ustegida, konfianza, uste oso betea" Añ.
    Erditsiko dezue zeren zori ona ta gloria ta izanen betiko atseginz oso betea. Mb IArg I 332. Guziz bere erara dagoala, atsegin-kontentu ta atsedete oso bete batekin. Ub 134. Zeren kontrizio egiazko oso beteak barkatzen baititu bekatuak. Añ CatAN 50. Santu andi onengan fede oso betea dutelako. Izt C 210. Uste oso betea zeukan, ara joateko agindu zion Jainkoak lagunduko ziola. Lard 40. Urrikaltasunezko Ama onek ordañsarituko duelako uste oso betean. Arr May 14. Zuzentasun oso-betea nagusi agiri den beste mundu bat. Vill Jaink 107. Artean bederen ez du inork, jende piloa saiatu delarik, esplikazio oso-beterik aurkitu. MEIG VI 49.
    azpisarrerakoSense-9.1
    Pozkida eta atsegintasun oso bete betean. Izt C 110. Gauza orrek ba-dituelako zorion oso bete-betea emateko bear diren doai guztiak. Vill Jaink 127.
    azpisarrerakoSense-9.2
    1.a asibarrien edo kristinau onena; 2.a aurrera doazanena edo onerazpentsuena; eta 3.a oso beteena. Itz Azald 200.
    azpisarrera-10
    OSO-BETEAN.
    "Llenamente" Añ.
    azpisarrera-11
    OSO EMAN.
    (Con alat. o dat.). Abandonarse, entregarse (a). "Oso-emaitea, abandonner" Lecl.
    Jaungoikuari eman zan oso, bere gogua egiteko beste asmorik gabe. Bv AsL 35. Au zan gizon bat sal-erosiari oso emana. Ib. 25. Deboziora oso eman eta bere bizi guzian bera serbituko zuela. Arr May 148. Harroak gara euskaldunok eta ametsari oso emanak. MEIG VIII 27.
    azpisarrerakoSense-11.1
    Damupena ta humilkizunetara oso-oso emateko zeraman asmo sendoa. ' Sin ninguna reserva'. Aran SIgn 21.
    azpisarrera-12
    OSO ETA BIZI.
    azpisarrerakoSense-12.1
    a) "En cuerpo y en alma, osota bizi" Lar (in Aq 1363 ( A)).
    [Artoak] azal ta barru, lasto ta mami, oso ta bizi, apurrik txikarrenerañoko guztia du oneretsua. Izt C 29. Ontasunaren aldegai denak / iregan oso ta bizi. EA OlBe 34. Oso ta bizi, soin eta muin ekin zion Platonek irakasteari. Zait Plat 22.
    azpisarrerakoSense-12.2
    b) Sano y salvo.
    Euskerazko Dikzionario edo itzen bokabularioa egingo baliz, letra R, r, oso ta bizi utzi bearko litzake. Cb EBO 22. Pelea gogorra berakin egiñik arras porrakatu ondoan, irauli ziran plazara berrogeiak oso ta bizi. Izt C 330. Ausartzea asko ez dela, nor atzera itzul urteen buruan, hartaz kanpora, oso eta bizi. MIH 323.
    azpiadiera-2.1
    Oso eta bizirik daude Peru eta Maisu Juan eta inguruko guztiak. MEIG II 72.
    azpisarrera-13
    OSO ETA ORO (ta Lar, H).
    Totalmente, completamente. "(A) boca llena, osoro, oso ta oro" Lar. "(En) cuerpo y alma" Ib. "(Por) entero" Ib. "Abrióse conmigo en un todo, idiki zan nerekin oso ta oro" Ib. "(Quiso) absolutamente que así se hiciese, itxi itxiro nai izan zeuan, ala egin zedilla, oso ta oro" Ib. "Aseveración [...], oso ta oro erratea" Ib. "Plenariamente" Ib. "Zurea naiz gorputz eta anima, oso ta oro [...] entièrement et totalement" H (s.v. gorphutza). v. osoro, osotoro.
    Indazu arren, zuk nai dituzun gauza guziak [...], egiazki ezagutzea eta oso ta oro betetzea. Lar STomas 1.
    azpisarrera-14
    OSO ETA SALBUA.
    Sano y salvo.
    Esker eta laudorio duzula Iongoikoa, / Zergatik gidatu nauzun oso eta salboa. EZ Man II 121.
    azpisarrera-15
    OSO ETA SANTU LO EGIN.
    "Oso ta santu lo egin, dormir a pierna suelta; litm., entero y santo (V-gip)" A EY III 280.
    azpisarrera-16
    OSO-GUZTI.
    Todo, completo, entero. "Oso-guzia, todo entero" VP 74r.
    Zer izango da, ikusi / bazaitzagu armez janzi / anima oso guziaz? Lar Gram 393. Sinisten det, nere biotzeko fede oso guziaz trinidadeko zure misterio miragarriena. Cb Eg III 302. Al dogun on guztija / Zure izenian / Egingo dogu alan / Ill oso guztijan. Ur MarIl 123.
    azpisarrera-17
    OSOKO v. osoko.
    azpisarrera-18
    OSO-OSOA.
    (Con valor adv.). Completamente, totalmente.
    Beraürien amuriotik elkhirik, oso osua ene maite ükheitiala igaraiten dira. Mst III 58, 5 (Leon osoki). Ordena bat da berze güziak baino goragua eta apheztarzünaren bothere güziak oso osua bere baitan zerratzen diena. CatLan 157. Txindi batetik goratzen da garra, oianak ososoa paratzen baititu sugarretan. (151). LE-Ir. Samur zarete ene kontra sendatzen dudalakotz gizon bat oso osua errepausuko egunean? TB Io 7, 23 (Lç, Leon osoki, He, LE guzia, Ol, Or oso, Ker guztiz). Eztud leitako tenprarik, baizik xeiak eta igantiak, kurak igartantud oso-osoa, baia eztozked akaba leitiaz. Mdg 139.
    azpisarrera-19
    OSO-OSOAN (Añ, Izt 51v).
    Totalmente, completamente; (estar, etc.) entero, completo. "Plenariamente" Añ.
    Onborra oso-osoan altxatzen badugu, ez da erroetarik muskil xehe txar bat ethorriko. Dv Lab 368. Añ zintzo, añ laster, añ oso osoan bete ditu [...] agindu guziak. Ag Serm 120. [On-oidadeak] oso osoan onak badira, ez, eta alan bat galdu ezkero, galduten dira beste guztiak. Itz Azald 181. Peruk oso osoan ukatu dau. Zam Man 65. Oso-osoan apaldua izanaz. GMant Goi 102. Eskatzen degu gaitzetik oso-osoan, esan nai da, Jaungoikoak guretzat kaltegarri dala ezagutzen duanetik. Inza Azalp 153. Ene gogoa, ezin zeintekez guztiz poztu ez oso-osoan alaitu. Pi Imit III 16, 1. Arriyari ertz baten zati bat oso-osuan, au da, birrindu barik, azkatu yakola. Kk Ab II 175. [Serora-komentua] oso-osoan harri pikatu gorratsez egina da. JE Ber 55. Atera nagixu zorrotik oso-osuan eta aurduban ikusiko dozu zerikusiko ikuskixuna. Otx 76. Erri guzia oso osoan / emen ikusten baitet nik. Basarri 29. [Zuzena] ezpailizake oso osoan orren zoragarri ta atsegina izango. Zait Plat 142. Horko bereko izkuntzan geiena, ez oso osoan hala ere, zenbait aldiz ezpaitzaio jarraikitzen egilea aktiboen eta pasiboen bereizkuntzari. AIr (in Izeta DirG 10). Teresak bere profesa, oso-osoan Jainkoari emotea, ospatzen dau aundikíro. Onaind STeresa 40. Gisa horretako liburuak ez baititu inork oso-osoan bere burutik eta baitarik ateratzen. MEIG IV 131. Oso-osoan ez bada ere, horrelako zerbait badugu aipatu ditudan hiztegietan. MEIG VII 75.
    azpisarrera-20
    OSO-OSOKO v. osoko.
    azpisarrera-21
    OSO-OSORIK v. osorik.
    azpisarrera-22
    OSO-OSORO v. osoro.
    azpisarrera-23
    OSO-OSOZ.
    Completamente, enteramente.
    Orrexek berbok oso-osoz esan zituan eta lau probintziak jakin eben. Gerrika 154.
    azpisarrera-24
    OSORIK v. osorik.
    azpisarrera-25
    OSOZ (Añ, Izt 44v).
    Completamente, enteramente, del todo. "Plenariamente" Añ.
    Konzienzia paketzen etzan inoiz osoz ta noizean bein kezkatzen ziñan. Mg CC 178. Ez neuke osoz esango euskeraz kredua ta dakidana bere erdi erdera ta erdi euskera. Mg PAb 162. Danik apurrik txikienean arkitzen da osoz bere gorputza eta dago guzia guzian. Añ CatAN 55. Gorde Jainkuaren agindubak osoz ta ez ikaratu penitenziaren izenaz. CrIc 38. Beste batzuk, erdi edo osoz moskortuta sarri belu etxera oi duazanak. JJMg BasEsc 13. Ekarten dabeela, borondate guztia edo libertadia kendu ez arren osoz, bestelan egingo ez leukiana, egitera. fB Ic III 353. Zelan konfesadu bear dira pekatuak? Osoz, gitxitu ta edertu baga. CatBus 50. Biurtu deijuela Bizkaiko semiai oraindik falta jakeena foruak osoz eukiteko. (1850). BBatzarN 169. Amaseigarren urte gordiñ artan, aragia nausiturik, ari buruz osoz eman nintzaionean! Or Aitork 39. Leku apaiña aukeratu eben askari ori egiteko! Ta orrez ganera, guztiak gazteak izanik, orra gauza osoz atsegiña. Erkiag Arran 121.
    azpisarrera-26
    OSOZKO.
    Completo, entero, total.
    Maita-naia asi bedi gorputz bat bakarra maitatuz, ikus beza berela, artan ez dagola edertasun osozkorik. Or (in Zait Plat 154). Ongiak ezpadu iñon osozko garaipena lortu bear, orduan morala ezta ezer ere. Vill Jaink 102. Alkarri egin zioten ematea osozkoa izan zan noski; arimea, beintzat, kemen ta adore guztiarekin Maitearen mendeko duzu. Onaind (in Gazt MusIx 156). Buru-ukapen osozkoaren bitartez, zentzunak beuren ingurumariko zer guztiekin lege-esipe arautuan sartu. Ib. 147.
    azpisarrerakoSense-26.1
    Beren bizitza zoriontsua da gozotasun osozkoa. Inza Azalp 113.
    azpisarrera-27
    OSOZ OSO.
    Enteramente, completamente.
    Ezta oneentzat bigungarririk, sendo sendo, osoz oso daruez agindu guztijak. Mg PAb 125.

    oso

    oso
    << osorik 0 / 0 OSO-OSORIK >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper