Orotariko Euskal Hiztegia
OEH - Bilaketa
359 emaitza osorik bilaketarentzat
Sarrera buruan (6)
Sarrera osoan (353)
- abere
- abespelu
- adar
- adierazi
- agindu
- agintza
- ahal
- ahaltasun
- ahamen
- ahatara
- ahitu
- aita
- 1 akats
- akordu
- akta
- alanbrezki-belar
- alangoz
- 2 alboka
- aldaratu
- alegera
- alegia
- aloger
- altxatu
- amets
- apailatu
- apur
- 1 ardi
- 1 aria
- ari izan
- arima
- arin
- arrandia
- arrazoi
- 1 arte
- asegarri
- asmo
- aspertu
- astuntasun
- 1 atal
- ataldu
- atera
- aterakeria
- atsegin
- atsegintasun
- aupa
- aurpegi
- aurratu
- aurren
- aurrerakuntza
- aurreratu
- 1 auzi
- auzolan
- azpiko
- 1 ba-
- badaezpada
- badarik
- bailara
- baimen
- baino
- bainu
- baizik
- balio
- barka-hitz
- barne
- basoka
- batasun
- batere
- bederenik
- 1 begi
- begiratu
- behartu
- behe
- behin
- behintzat
- bekain
- belarri
- beldur
- belumendu
- benazki
- beraz
- berba
- berbakune
- berbera
- berdin
- berreuskaldundu
- berton
- bertso
- besarkatu
- bete
- betetasun
- beti
- bezalaxe
- bidegabekeria
- bigun
- bihotz
- bihurtu
- bildu
- biluzi
- biolatu
- birgo
- biribil
- birloratze
- birrindu
- bizibide
- bonur
- 1 bota
- botaera
- botere
- botila
- burubegitailu
- buru-gain
- buzkantz
- dado
- damugarri
- defektibo
- deitze
- departamendu
- deskantsu
- dirutu
- dirutza
- donokiratu
- dudatu
- duin
- ea
- ebakuntza
- ebatsi
- eder
- ederka
- edesti
- eman
- entzumen
- erabaki
- erabat
- erantsi
- erantzukizun
- erauntsi
- erdipurdi
- erdizka
- eremu
- erostetxe
- erraldoitzar
- erramueta
- erregarri
- erresort
- erreune
- eskaini
- etxe
- etxejaun
- ezen
- ezer
- 1 ezin
- fede
- gabe
- garbi
- garbitasun
- 1 gari
- gertutu
- 1 gibel
- ginarreba
- gisa
- gogo
- gorputz
- gorrixkatxo
- gosari
- grua
- guardatu
- gura
- 1 hagin
- haize
- halere
- hamarren
- han
- hantu
- haragi
- 2 harpa
- harrapatu
- harrigarri
- hartzaile
- hastapen
- hatz
- haustura
- hautsi
- helbide
- hestegorri
- heze
- hezur
- hobari
- 1 hola
- honako
- hots
- 1 hur
- hustu
- 1 huts
- 1 iduri
- igandero
- ikastola
- ikuslekutxo
- inausketa
- indar
- inguratu
- inguru
- inoiz
- inperfekzio
- irato
- irin
- itoteka
- itulari
- izatasun
- izorra
- jagon
- jaitsi
- 1 jakin
- jakitate
- jaungoiko
- ji ji ji
- kanpotar
- kapital
- kartero
- kasta
- kikera
- kintzena
- klink
- konsagratu
- kontsolio
- 1 kontu
- 1 labe
- laburdura
- lankizun
- lasto
- 1 latera
- laurdenkatu
- lehiatu
- lipar
- 1 lo
- lokarrigabe
- 3 loki
- lortu
- 1 lotu
- lumatu
- lur
- luzapendu
- luzarazi
- luzexko
- mahaintto
- mailatu
- maketania
- mami
- 1 markets
- mimi
- mintzo
- modu
- 2 moldezki
- motz
- mundu
- nabari izan
- nahi izan
- nahitasun
- neurtu
- noizbait
- norbait
- ogi
- oharmen
- oinazpi
- ondasun
- ondore
- ondu
- opor
- ordez
- osin
- oso
- osoik
- 1 ostia
- 2 ozpin
- parabola
- 1 pausu
- pena
- pitotx
- plazer
- poste
- premu
- puntu
- 1 puska
- puskakatu
- puskalla
- 1 santu
- sari
- sasiamendu
- 1 saski
- satisfatze
- segurantza
- sendo
- sikiera
- sinetsi
- 1 soberania
- soin
- sorgortu
- suerte
- 1 sugar
- total
- trakamaila
- tristraska
- ttattur
- 1 ttotto
- 1 tustatu
- txabolaratu
- txiki
- 1 txindor
- txinpartun
- txoritoki
- 1 txotx
- udazale
- ukitu
- ukitze
- upel
- urdaiazpi
- urdekume
- urdin
- urgazte
- urguriki
- urostasun
- 1 urte
- urtero
- usaimen
- uste
- ustel
- usteldu
- utzi
- xahutu
- xehe
- xuriketaño
- zabal
- zahagi
- zahar
- 1 zaindu
- zalditto
- 1 zanga
- 1 zati
- zatika
- zein
- zentsura
- zentzun
- zer
- 1 zera
- zimur
- zindo
- zintzur
- 1 ziri
- zirikatu
- zorion
- zoriontasun
- zorrotz
- zoruntza
- zu
goiburua
1 soberania.
tradizioa
Tr. Documentado en textos septentrionales, principalmente labortanos, desde principios del s. XVII, aunque no hallamos ejs. del s. XX. Al Sur se documenta en el roncalés Hualde y en un texto de Lesaca de mediados del s. XIX. Soberania es la forma más antigua y la emplean Materre, Haramburu, Axular, Pouvreau, CatLav y CatS. Hay sobrania en Chourio, Haraneder, Larreguy, Birjin, Duhalde, MarIl (ed. 1855, 174, ap. DRA ), CatLuz, Hiribarren y en el texto de Lesaca (sobrañiya ); sobranio en M. Dassança, Baratciart, Hualde, Hiribarren, EskLAlm y Lapeyre, y soberanio en JesBih, Jauretche y Arbelbide.
sense-1
I .
(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(SP, Hb, Dv (que cita a Ax)),
sobrania (Lecl),
soberanio (Dv),
sobranio (Dv).
Exceso, exageración . "Excès" SP.
Zure eskuko gaztigu leiala bezala gogotik errezibitzen dut; ezen badakit neure soberaniak gatik gehiago [...] ere merezi dudala. Harb 247. Eztugu ian-edanean eta beztimendetan soberaniarik galdegiten: doiaz [...] kontentatzen gara. Ax 416 (V 270). Neurriz, soberania gabe. Ib. 133 (V 87). Paga bezate beraz [...] leheneko asea eta soberania, oraiko goseaz eta eskasiaz. Ib. 44 (V 27). Hobe da nekezia ezi ez soberania. Bela 32. Duzun ere [...] urriki geiago zure egunorozko soberaniez. SP Imit IV 7, 1 (Ch hutsez). Munduko soberaniak ebaki behar ditu nork ere debozionez bizi nahi baitu. SP Phil 417 (He 421 sobrania banoak). Ederki bestiturik gogo garbirekin eta soberaniarik gabe. Ib. 331 (He 332 sobraniarik gabe). Ebak atzu jan edaneko sobrania guziak. Ch I 19, 4. Ihautiriko soberania guziak. CatLav 382. (V 184)
v. tbn. Mat 144.
Exceso, exageración . "Excès" SP.
Zure eskuko gaztigu leiala bezala gogotik errezibitzen dut; ezen badakit neure soberaniak gatik gehiago [...] ere merezi dudala. Harb 247. Eztugu ian-edanean eta beztimendetan soberaniarik galdegiten: doiaz [...] kontentatzen gara. Ax 416 (V 270). Neurriz, soberania gabe. Ib. 133 (V 87). Paga bezate beraz [...] leheneko asea eta soberania, oraiko goseaz eta eskasiaz. Ib. 44 (V 27). Hobe da nekezia ezi ez soberania. Bela 32. Duzun ere [...] urriki geiago zure egunorozko soberaniez. SP Imit IV 7, 1 (Ch hutsez). Munduko soberaniak ebaki behar ditu nork ere debozionez bizi nahi baitu. SP Phil 417 (He 421 sobrania banoak). Ederki bestiturik gogo garbirekin eta soberaniarik gabe. Ib. 331 (He 332 sobraniarik gabe). Ebak atzu jan edaneko sobrania guziak. Ch I 19, 4. Ihautiriko soberania guziak. CatLav 382. (V 184)
v. tbn. Mat 144.
azpiadiera-1.1.1
(Como segundo miembro de compuestos).
Zeren ezen denbora hartan odol sobranioa hobeki errekeitzen baitira eta hala odola atheratu ondoan [...]. Mong 587. Aphaintza sobraniek sarea dirute; / begi onik zuhurrak nihoiz ez diote. Hb Esk 183. Gure aitzinekoek artha sobranio bat bazuten oihanen osorik begiratzeko. EskLAlm 1860, 20. Gure Eskuararen galtzeko liretezke erdarazko solas soberanioak. Arb Igand 21.
Zeren ezen denbora hartan odol sobranioa hobeki errekeitzen baitira eta hala odola atheratu ondoan [...]. Mong 587. Aphaintza sobraniek sarea dirute; / begi onik zuhurrak nihoiz ez diote. Hb Esk 183. Gure aitzinekoek artha sobranio bat bazuten oihanen osorik begiratzeko. EskLAlm 1860, 20. Gure Eskuararen galtzeko liretezke erdarazko solas soberanioak. Arb Igand 21.
azpiadiera-1.2
2.
Excedente, lo que sobra.
--Nula Elizak pharkatzen deizkü bekhatiari zor diren phena thenporalak? --Eretxekitzen deizkülarik Jesüs-Kristen mereximentü mügagabiak, eta Saintien satisfatzionen soberania. CatS 90. (CatLuz 30 Sainduen merezimendu sobraniazkoak)
--Nula Elizak pharkatzen deizkü bekhatiari zor diren phena thenporalak? --Eretxekitzen deizkülarik Jesüs-Kristen mereximentü mügagabiak, eta Saintien satisfatzionen soberania. CatS 90. (CatLuz 30 Sainduen merezimendu sobraniazkoak)
sense-2
II .
(Adv.).
sobranio.
En exceso, mucho.
[Herodes] irritatu zen sobranio eta ordenu emon zion iltako. Hual Mt 2, 16.
azpiadiera-2.1
[Herodes] irritatu zen sobranio eta ordenu emon zion iltako. Hual Mt 2, 16.
sense-3
III .
(Adj.).
azpiadiera-3.1
1.
"
Sobrani, sobrante"
SMuj.
azpiadiera-3.2
2.
"Exagerado. Neska sobranie gure auzoko Maritxu
"
Izeta BHizt2.
.
azpisarrera-1
SOBRANIAKO.
Excesivo.
Munduarentzat zuten amodio sobraniakoaz suthurik. Birjin 64. Adiskidetasun galgarri edo sobraniako hek hausterat. Dh 216. Norbaitendako estekamendu sobraniakoa. Ib. 247.
Munduarentzat zuten amodio sobraniakoaz suthurik. Birjin 64. Adiskidetasun galgarri edo sobraniako hek hausterat. Dh 216. Norbaitendako estekamendu sobraniakoa. Ib. 247.
azpisarrera-2
SOBERANIAZKO (SP, sin trad.),
SOBRANIAZKO,
SOBRANIOZKO (Dv).
Excesivo, exagerado, inmoderado. "Sobraniozko irritsa, désir immodéré" Dv.
Gularen soberaniazko ian edanaren kontra. Mat 27s. [Hori da] fidantzia erhoa, gaiñez egina, soberaniazkoa. Ax 150 (V 99). Larga zazu iakiteko guthizia soberaniazko hura. SP Imit I 2, 2 (Ch sobera iakiteko gutizia). Utz mundanoen konpañiak eta solas sobraniazkoak. Ch I 10, tít. Bihotz-ontasun sobraniazko batek. Lg I 254. Munduaren alderako jaidura sobraniozkoa. Brtc 175 (55 sobraniazko). Gur-osasunaz artha sobraniazko baten hartzerat. Birjin 175. O [Jesusen] Karitate soberanoa! O Samurtasun sobraniozkoa! Ib. 230. Kanpoko traba soberaniozkoei ihes [egin] . JesBih 24s. [Herioaren orhoitzapenak] moderatzen ditu soberaniozko bozkarioak. Jaur 102. Da zure bestidura honestua [...] edo da indezenziya eta sobrañiyazko luxuz apanyuba? (Lesaka, 1857). ETZ 251. Bere buruaren amodio sobraniozkoa eta errebelatua. Lap 206 (V 92).
v. tbn. CatLav 172 (V 88). Sobraniazko: He Gudu 62. Dh 58. Sobraniozko: Hb Esk 164.
Gularen soberaniazko ian edanaren kontra. Mat 27s. [Hori da] fidantzia erhoa, gaiñez egina, soberaniazkoa. Ax 150 (V 99). Larga zazu iakiteko guthizia soberaniazko hura. SP Imit I 2, 2 (Ch sobera iakiteko gutizia). Utz mundanoen konpañiak eta solas sobraniazkoak. Ch I 10, tít. Bihotz-ontasun sobraniazko batek. Lg I 254. Munduaren alderako jaidura sobraniozkoa. Brtc 175 (55 sobraniazko). Gur-osasunaz artha sobraniazko baten hartzerat. Birjin 175. O [Jesusen] Karitate soberanoa! O Samurtasun sobraniozkoa! Ib. 230. Kanpoko traba soberaniozkoei ihes [egin] . JesBih 24s. [Herioaren orhoitzapenak] moderatzen ditu soberaniozko bozkarioak. Jaur 102. Da zure bestidura honestua [...] edo da indezenziya eta sobrañiyazko luxuz apanyuba? (Lesaka, 1857). ETZ 251. Bere buruaren amodio sobraniozkoa eta errebelatua. Lap 206 (V 92).
v. tbn. CatLav 172 (V 88). Sobraniazko: He Gudu 62. Dh 58. Sobraniozko: Hb Esk 164.
azpisarrerakoSense-2.1
Excedente.
--Nola barkatzen ditu Elizak bekatuari zor zaizkon pena tenporalak? --Aplikatuz Elizaren izenean Jesu Kristoren Pasionea, eta Sainduen merezimendu sobraniazkoak. CatLuz 30.
--Nola barkatzen ditu Elizak bekatuari zor zaizkon pena tenporalak? --Aplikatuz Elizaren izenean Jesu Kristoren Pasionea, eta Sainduen merezimendu sobraniazkoak. CatLuz 30.
soberania
-
1 soberania. Tr. Documentado en textos s...
-
I . (Sust.). 1. (SP, Hb, Dv (que cita a ...
-
1. (SP, Hb, Dv (que cita a Ax)), sobrani...
-
2. Excedente, lo que sobra. --Nula Eliza...
-
II . (Adv.). sobranio. En exceso, mucho....
-
sobranio. En exceso, mucho. [Herodes] ir...
-
III . (Adj.). 1. " Sobrani, sobrante" SM...
-
1. " Sobrani, sobrante" SMuj....
-
2. "Exagerado. Neska sobranie gure auzok...
-
SOBRANIAKO. Excesivo. Munduarentzat zute...
-
SOBERANIAZKO (SP, sin trad.), SOBRANIAZK...
<< sinetsi 0 / 0 soin >>
Nabarmenduak
