Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    mintzo.
    tradizioa
    Tr. De uso general en los dialectos orientales, en textos guipuzcoanos y vizcaínos lo hallamos (además de en Larramendi, Iztueta y D. Agirre) en autores del s. XX. Es frecuente sobre todo en la expresión mintzo izan. En DFrec hay 139 ejs., de ellos 110 meridionales.
    sense-1
    1. (AN, L, BN, R-uzt, S ap. A ; Urt I 50, Gèze; -nz- SP, Arch VocGr ).
    Palabras, discurso, lo que se dice. "Caquet" SP. "Palabra" Lar, Añ. "Habla, palabra" Lar. "Parole" Gèze.
    Baldin gure minzoari behatu nahi ezpazaizkió, beha zakizkio Iainkoaren Semearenari. Lç Ins F, 8v. Baldin idiot banaiz ere minzoan, ez ordea ezagutzean. "Idiot à parler". Lç 2 Cor 11, 6 (TB hitzkundeari darokanaz, Dv mintzatzeko, Ker berba egiteko, BiblE mintzatzen). Hañitzek miretsiren du haren mintzo ederra. EZ Man I 66. Hitzen eta minzoen gainean akusatzea. Harb 163. Bada kontu hautan, kontuak ongi egin gabe, zebillala, aditu zuen zerutik mintzoa. Ax 75s (V 50). Arrengatik geldi bedi / deusgabe bere minzoa. RomBasc 29s. Humiltasuna eta karitatea dira hekin akzioneen bi edergailluak; ohoreztasuna eta mansotasuna dira hekin mintzoaren bi edergailluak. SP Phil 421. Zeren hitza, eta mintzoa egiten baitira barrenetik atheratzen dugun aireaz, mihiaz, eta ezpainez. ES 381. Farisauek ezin onetsi zuten gure itsu argituaren mintzoa. Lg II 180. Begiak eta bihotza berheala altxatzen ditu zerurat, eta zaphatzen du garrhaitzen eta ithotzen odolaren mintzoa. Laph 114. Jainkoak libra gaitzan [...] mintzo gaistoetatik. Legaz 2 (CatLlo 12 berba). Beldur garenean gure kontzientziako mintzoaren arabera egiteko. Jnn SBi 177. Populu guziek entzun eta sinhets zezaten apostoluen mintzoa. Ib. 48. Ain ederra izanik olako mintzo gaixtoa dun? Or Mi 25. Ikusitakoaz da, beraz, nere mintzoa. Anab Usauri 51. Afari eder baten alde hiru, ezin alegerago hiruak, bertze lauak aldiz, hits, mintzoa bakan, bederea gathelu-esne aski dugula dute xorta batekin. JE Ber 96. Odeitik atera zan mintzo au. Ir YKBiz 243. Mintzo au entzutean aditzalleak abozabalik gelditu ziran. Etxde AlosT 42. Odolaren mintzoa eduki gordea, / nahiko nuke bainan ezin dut ordea. Xa Odol 207. Martin Mujika euskalduna zan, / euskeraz bere mintzua. Uzt Sas 345. Hara nola mintzo zitzaidan anai Mathieu. Larre ArtzainE 253.
    v. tbn. Ag Serm 580. Ldi UO 53. TAg Uzt 48. Txill Let 100. Ibiñ Virgil 39.
    azpiadiera-1.1
    "(AN, L, BN, S), conversación" A.
    Onelako mintzoa zerabilden soro-lanetan zeuden emakume bik. Ag G 236. Janbattitteneko Amespil jaun andereak agurtuz, Itzuli Onan eta Lassustean mintzo bat eginez. Larre ArtzainE 221.
    sense-2
    2. (L, BN-arb-ciz, S, Sal, R; Gèze, Dv). Ref.: A; Lrq; Gte Erd 36.
     Voz. "Voix" Gèze, Dv, Lrq. "Mintzo bat aditu dut (L, Sal, R), he oído una voz" A. "Nolako mintzo lodia duzun, aitatxi" Gte Erd 36.
    Ea beraz lauda zagun errepikaz Iainkoa, / Eta kopla sainduetan trebarazi mintzoa. EZ Man II 18. Bozkarioz bozten da esposaren mintzoa eta hitzak aditurik. SP Imit IV 17, 3 (Leon mintzoa; Ch boza, Mst botzaren, Ol abotsez). Soinekoak Esauenak dira, bainan mintzoa Iakobena. ES 87. Mintzoa ezti eta soñüdün dü. Arch Gram 16. Maska bat bisaian eta mintzoa mudatua. Gy 103. Mortuan oihuz dagoenaren mintzoa. Dv Mt 3, 3 (Hual, Leon mintzoa; Lç, He, TB, Ip, SalabBN, Echn, Ur (G y V), Samper bo(t)za, Ker berbotsa, BiblE ahots bat). Hemen enperadorearen mintzoa ganbiatu zen, aphaldu, ixildu. Hb Egia 95. Katalinek gibeletik, trufa mintzo batekin. HU Zez 130. Geure zerutar izkuntza, mintzo legunez, / goxoki mintzatzen dire. Enb 155. Ire mintzo eztia ez diñat gaurgoitik entzunen. Or Mi 150. Nigarrak mintzoa moteltzen ziolarik. Ib. 10. Zainak ernatu zaizkit; jaun horren mintzoa aditua duk hik berriki nunbait? Behatzen diot aurpegirat: eniz ordean orhoit nihun ikusirik gizon hura. JE Ber 69. Zanpagaraiek hozka batez goititzen du berriz ere bere mintzoa. Lf Murtuts 13. Mintzo goibel batek jarraitu zion, eta nekez nuen hartan ezagutu Fortunato gurenaren mintzoa. Mde Pr 115. Erraiten dio, kasik nigarretan eta mintzoa daldaran. JEtchep 49. Ango oian-arteko barrendik mintzo mee batzuk ateratzen zirala iruditu zitzaion, aieneka ari danaren antzekoak edo. "Unas voces delicadas". Berron Kijote 57. Zerbait adierazi nai zukean; baiña bere mintzoa oso bajatua zeukan. AZink 79. Azkenekotz [erraiten du], mintzoa goratuz, "ene oiloak". Larre ArtzainE 219.
    v. tbn. TAg Uzt 7. Gazt MusIx 135.
    azpiadiera-2.1
    (Como segundo miembro de comp.).
    Martin Loontxo Etxeberrikok auxe sudur-mintzoz erantzun zidan. A Ardi 12. Euskaldun eta fededun, / --handi baita-- sudur mintzo, / zintzo dira. Mde Po 33.
    azpiadiera-2.2
    (Como primer miembro de comp.).
    Ez, ez, erantzun zun mintzo-dardarka. TAg Uzt 271 (97 mintzodardaraz). Osaba, zergatik bialdu nai nazue Lasturretara? --itaundu zion mintzo-ikaraka. Ib. 123 (74 mintzo-bakar).
    sense-3
    3. (Sal, R ap. A ; SP (-nz-), Dv, H).
    Modo de hablar. "Façon de parler" SP. "Nola dauden isekaz ta musinka euskeraz ederki dakienen jolasari, beiñ Nafarroako minzoa dela, gero Bizkaiko berba dongea [...]" Lar Carta a Mb 279. "Mintzotik ageri da etzarela frantzesa, on connaît au parler que vous n'êtes pas français" Dv.
    Minzo emeak bihotz gogorra bera diro. "Un parler doux". O Pr 318. Ezagun da haren mintzotik trebeago zela hebreuko erdaran ezen ez grekakoan. Lg II 85. Mintzoan ere ezaunduko da dena deboto, ala nola San Pedro mintzoan ezaundu baitzute zela Kristoren diszipulo. (376). LE-Ir. Beldur ere banaiz batzuek kausi dezaten fabletako nere mintzoa, sinplegia edo komunegia. Gy XII. Nor-nahi izan zaitezen, zure mintzo eztiko gizonik ez dut behinere kausitu nik hemen gaindi. Zerb Ipuinak 519s. Mintzatzen direnean nolako mintzo malgu-aberatsez mintzatzen zaizkigun. MEIG III 78. Mintzo ozena du, ugaria, nekerik gabe dariona. Ib. 146.
    azpiadiera-3.1
    (Como segundo miembro de compuestos).
    Ez giza-mihiz, ez Aingeru-mintzoz, ez odei-otsez. Or Aitork 232.
    sense-4
    4. (B; H, VocB ).
    Habla, facultad de hablar. "Palabra, don de hablar o poder hablar" VocB . "Mintzoa galdu du (B), ha perdido el habla" A.
    Zakaria honen aita dohatsiak, zoñek minzoa galdü baitzian. Bp II 113. Jainkoak gizonari eman diotzan gauza hoberenetarik, eta abantaillatuenetarik bat delarikan mintzoa. ES 381. Sei urthe hetan mintzoa galdua zuen emakume batek. Jnn SBi 131. Ütsier bista emaiten, mütier mintzoa, paralisatier menbrien üsaia. Ip Hil 209. Gizona [...] sentipenaz, adimenaz, borondateaz, mintzoaz, konzientziaz dotatua den izaki miragarri au. Vill Jaink 47.
    sense-5
    5. (SP (-nz-), Lar, VocS 137, Añ (AN), Gèze, H).
    Lengua; habla. "Langage" SP. "Franzes-español mintzoa, la langue française-espagnole" H.
    Mintzo bakhar bat baizik mundu-herri guztian etzenean, gizonak zein aise bizi ziren elkharren artean. ES 388. Soldadu batek hartu zuen haren mintzotik Galileakoa zela. Lg II 264. Franzes minzoan badire oraino hirur tileta. Arch Gram 4. Munduko mintzoetan ez da hain garbirik. Hb Esk 88. Zeren eskuara baita naski / mintzoetan lehena. Elzb Po 199. Eskualduna jendetan, / eskuara mintzotan, / lehen-lehenak dire. Zby RIEV 1909, 397. Ederrena mintzoetan / eskuara da. Arb Igand 10. Buenos Airesetako lur gorian izan bedi gure gizaldearentzat Eskual-etxea bigarren ohantze bat, zointan amaren menetik urrundu gazteek haren mintzoa baitute entzunen. JE Bur 212. Maipuruan jezarten dan gizonak buruan argirik asko dauko, emen ots egiten daben mintzoetatik izkerea zein dan ta zein izkelgia jakiteko. A EEs 1916, 107. Gure mintzo au [euskera] very very hard, difficult (oso zaila ta gaitza) zala uste zuen. A Ardi 58. Etzela gisa batera laphurtar mintzorik, horgo mintzaira nafartar hutsa zelakotz. Zub 103s. Ta zuk, euskera eder, / mintzo zaar yoria. Ldi UO 48. Euskal mintzoa zan jaun da jabe, / ta nunai euskal jolasa... Basarri 48. Gure mintzo onen erraiak aztertzen asko ibillia zan Larramendi. Vill Jaink 42. Hura [euskara] nuelakotz ene hezur, haragi eta bihotzeko mintzoa. Larre ArtzainE 329.
    v. tbn. Ag Serm 587. Ayesta 120.
    sense-6
    6. "Habladuría, [...] (AN) mintzura, mintzoa; (c.) ba- o berritsukeria" Añ.
    sense-7
    7. "Mintzo, minzo (G, L, BN), minso, adj. que signifie le contraire de muet" vEys (que cita a Oihenart). "Mintzo da mutu eztana, ta mintzai (mintzodi = mintzagi) mintzo-aren gaia" AG 2087 (su fuente es probablemente vEys).
    sense-8
    8. Sonido. Cf. MINTZO-BAKAR, MINTZO-LERRO.
    Txirularen mintzoa / belarriak artzen. Or (in Gazt MusIx 94).
    azpiadiera-8.1
    Baiña barrungo itzaren adierazte ortaz gaiñera, badute izkera guziek beren mintzoa edo mihi-soiñua. "Parte sonante del habla". Or ( in Gazt MusIx 14).
    sense-9
    9. Expresión.
    Aren arpegi lerroak eta begi-mintzoa (expresión de los ojos) aitaren berdin-berdiñak ziran. Etxde JJ 215.
    azpisarrera-1
    MINTZO-HARGAILU.
    Altavoz.
    Mintzo-argaillu berri auetako baten ondoan gaudela, era berean entzun ere egiten dugu oiñazturaren zarratakoa. Or QA 126s. Guatemalako Katedralean nengola, sarreratik berela, [...] beste muturrean ari ziran kantarien mintzoa baiño lenago bukatzen zan nere ondoko mintzoargaillu arek neri ekartzen zidana. Ib. 127.
    azpisarrera-2
    MINTZO-BAKAR.
    Monótono.
    [Txitxarren mintzak] atertu bage ari zuten beren maratil mintzobakarra. ' Répétaient sans fin leur long claquettement'. Or Mi 101.
    azpisarrera-3
    MINTZO-DEBEKU (L-ain, B). Ref.: A; Izeta BHizt.
     "La tartamudez" A. "Mintzo-debekue txarra da" Izeta BHizt.
    azpisarrera-4
    MINTZO EGIN.
    Hablar.
    Bakoitzak geren izkeran edo izkuntzan mintzo egitten edo itzegitten entzun bai diegu. Inza Azalp 86.
    azpisarrera-5
    MINTZO IZAN (B, L, BN, S; VocBN , Gèze; -nz- SP, Ht VocGr 404). Ref.: A; Lrq; Echaide Nav 260s; Gte Erd 36, 222, 280.
     (Aux. intrans. uni- y bipers.). Hablar, estar hablando. "Minzatzen naiz edo minzo naiz, je parle" SP. "Il ne parle plus, ia ez da minzo" Ht VocGr 404. "Mintzo denean urhea ixiltzen da mihia (S), cuando habla el oro, la lengua calla. Mintzo denak ereiten, ixil dagoenak biltzen (S), el que habla siembra, el que está callando recoge" A. v. HITZ EGIN, MINTZA IZAN, mintzatu. Tr. De uso general en los dialectos orientales. Entre los occidentales se documenta en Larramendi, Añibarro, Iztueta y en algunos textos del s. XX.
    Han sartzian pensa ezak aitzinian nor duian, / norekila minzo izan han agoen artian. E 15. Oraino hura minzo zela, huná, hodei argi batek estal zitzan hek. Lç Mt 17, 5 (He, TB, Ip, SalabBN, Dv, Leon mintzo, Samper xardokitzen, Ur, BiblE hizketan ari zela, Ur (V) berbetan ziardubala). Bekhatuaren plazeraz mintzo dela. Ax 512 (V 330). Diberski doktorak minzo dira. Etchart 8.1v. Bertzez gaizki minzo denak adi ditzake bere ogenak. O Pr 562. Eztuzula ansiarik nor minzo den, baina beha zazu zer den errana. SP Imit I 5, 1. Adizak, damnatu arima, / mintzo zaik hire Jainkoa. Gç 173. Hala mintzo direnak mintzo baitira mihiaren puntaz. ES 134. Argi ta garbi mintzo diranak. Lar Carta a Mb 280. Egiaz mintzo natzaitzue. Lg II 244. Enzun zazu zure barnean mintzo zaitzun boza. Mih 10. Aita gurea erratean noreki mintzo zera? Añ CatAN 29 (CatLuz 14, CatAe 32, Legaz 20 mintzo; CatBurg 21, Gco I 402 hitz egiten, Cb CatV 30, CatLlo 31, CatBus 18, Itz Azald 62 berba egiten, CatB 34, CatSal 33 mintzatzen). Goázen alegreki, / mintzo dá Maria. LE Kop 36. Goardia emozu nori mintzo zaren. MarIl 29. Mintzo nintzeion bethi ahalaz uneski. Etch 684. Gisa onetan mintzo diraden guztiak egon ditezke bada jakiñaren gañean [...]. Izt C 76. Orai zuri mintzo naiz. Bordel 89. Etzare ongi mintzo, ene semea. Dv Lab 160. Ez naiz itsurat mintzo. Hb Egia 152. Noreki mintzo gra? (s. XIX). BOEr 158. Ez naiz batere burlaz mintzo. Laph 32. Ukhatzaile horiek badakite gezurrez mintzo direla. Arb Igand 150. Liburu bat bezala mintzo zare. Ib. 118. [Beharko dutela] orai arte mintzo ziren breton hura utzirik... frantsesez mintzatu. HU Zez 123. Yainkoa mintzo zan aien bitartez. Ir YKBiz 198n. Guztiei zillegi zaien lekutik mintzo! Bitartean mintzul zaite. Zait Sof 110. Norekin haiz mintzo? Mde Pr 269. Pertsutan mintzo da Hiribarren. Zerb Azk 65. Trapier bezalako sardiant bat hola mintzo entzutearekin. JEtchep 89. Filosofua eta medikua griegoz mintzo zaizkitzu. Vill Jaink 130. Ez dut osorik hartu baten parabola / erdaraz mintzo baitzen, berak jakin nola. Xa Odol 179.
    v. tbn. (Sólo para autores occidentales): ArgiDL 159. Lab EEguna 114. EAEg 18-12-1936, 578. Or QA 146. Etxde JJ 58. Gand Elorri 10. Ataño TxanKan 214.
    azpisarrerakoSense-5.1
    (Mintzoren, forma de futuro).
    Ore ürgülüxü lagüneki / Sarri gütük minzoren hebe. 'Nous parlerons'. Xarlem 869. Huner harzara, behala, / Minzoren zaie berhula, / Hots ene haurrak eneki / Guazen oro alkharreki. UskLiB 220.
    azpisarrerakoSense-5.2
    (Con sujeto no humano).
    Horla sagu gazte zori-gaitzekoa / Gathuari mintzo zitzaion laiñoa. Gy 98. Zerua mintzo da! Hb Egia 45. Haitza mintzo zitzaion / behin ihiari. Zby RIEV 1908, 771. Geroak esango du, baina, geroa mintzo baino lehen ere, garbi dago [...]. MEIG VII 114.
    azpisarrerakoSense-5.3
    (Con valor perfectivo).
    Bon, ontsa da, Jana Mari... Zu mintzo zira, bainan alabari da bere gogoaren agertzea. Larz Senper 44.
    azpisarrerakoSense-5.4
    (Aux. no indicativo).
    Anhitzez minzo baliz bezala. "Comme parlant de plusieurs". Lç Gal 3, 16. Baina iuraturik gezurrak erraitea trufaz edo dostetan minzo baliz ere bethi mortal da. Harb 164. Iar zindezke ene kontra eta elizate ene alde minzo litekeienik. SP Imit III 52, 2 (Mst ni süstenga nindiruanik). Hola mintzo balire notari guziak, / gehiago litezke bazter nahasiak. Hb Esk 208. Ezpainen artean eta bere buruarekin mintzo balitz bezala. Elzb PAd 9. Dana narerik zaizu-ta ardura gabe mintzo ziñezke. Zait Sof 108. Oxala, oxala hola mintzo balire [...] Larrun handiaren itzal maiteari betikotz ihes egin duten dohakabeak! Zerb Azk 32.
    azpisarrerakoSense-5.5
    (Aux. trans.). Hablar (un idioma).
    Frantses poxi bat zuelakotz mintzo. Ardoy SFran 137. Frogak badira eskuara mintzo zuela Ana de Olloqui Frantsesen kusi lehenak. Ib. 71. Angirok portugesa mintzo zuen orai. Ib. 206s. Gure herrietako laborari lagunek mintzo zuten euskara, naturalki, beren artean. Larre ArtzainE 190.
    v. tbn. Etchebarne 13.
    azpisarrerakoSense-5.6
    (En frases interrogativas con zer, con el sentido de 'decir, hablar de'). "Zer minzo zare? que dites vous?" SP.
    Erroi ardan matela, zer mintzo aiz? (Pamplona, 1557). ReinEusk2 93. Zeren galdez ago? Zer minzo aiz horrekin? Lç Io 4, 27 (He zertaz mintzo zare, BiblE zertaz ziharduen). Ha, erhoa, zentzu gabea, zer mintzo aiz? Zer gogoeta darabillak? Ax 76 (V 50). Hek eztakitela zer mintzo diren. Ib. 310 (V 206). Gauza guzietan beha zazu zer hari eta zer minzo zaren. SP Imit III 25, 1 (Ch erraten, Mst, Ip zer erraiten düzün, Ol zer ote dasazunik). Ea nork zer adituko zuen, hek zer mintzo ziren? ES 395. Gizona, zer mintzo zira? AstLas 26. Oihuz hasi zitzaion eria, nola eta zer mintzo zen, akhabo zela laguntzen ez bazuen. Hb Egia 24. Zer mintzo zira, gizona? Lf Murtuts 34.
    v. tbn. Laph 176. HU Zez 76.
    azpisarrera-6
    MINTZO-LERRO.
    Línea melódica.
    Zazpikote bat entzuten ari bazera, bakoitzaren mintzo-lerroa garbi entzungo duzu, ta zazpiak erabat ere. Or QA 127.
    azpisarrera-7
    MINTZOZ. (Precedido de gen.). Por boca de.
    Zointaz gisaz kunplitu zen Jeinak erran ziona Profetaren mintzoz. Hual Mt 2, 15 (Samper profetaren agotik).

    mintzo

    mintzo
    << mimi 0 / 0 modu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper