Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    bigun.
    tradizioa
    Tr. Propio de la tradición meridional, se encuentra ya en RS. Entre los vizcaínos (exceptuando algún ej. moderno) siempre aparece la forma bigun. Los autores guipuzcoanos emplean más biguñ, biguiñ, aunque bigun, que aparece ya en Cardaberaz junto con biguñ, es cada vez más utilizado en textos de este dialecto, especialmente durante el s. XX. Entre los septentrionales se encuentra en Eguiateguy y Xalbador. En A DBols se opone bigun "blando" a biguñ "blanducho", oposición que los textos no confirman. En DFrec hay 24 ejs. de bigun, 4 de biguin y 2 de biguñ.
    sense-1
    1. (V, G-azp-nav; Mic, VP 8v, Lar, Añ, VocCB , Dv); biguin (Lar; -uñ G; Lar, Añ (G, AN), Dv); biun (V-gip) Ref.: A; Iz ArOñ (biuna), To (biguña), Als (biguna); Etxba Eib ; Elexp Berg.
    Blando, tierno. "Blanda cosa, biguna" Mic. "Muelle, suave, blando, biguña" y "tierno, blando" Lar. "Blando" Añ. "Ogi bigunakin, etxeko andrak ez dauke konturik" Etxba Eib. "Oe au bigunegixa da" Elexp Berg. .
    Lurra bigunago aarra barrunago. RS 400. (cf. O Pr 442: Zura berago, harra barnago, y RIs 22: Zura beraago, arra barrenago) Arkitu zuen gorputza len bezain biguña ta ill zen horduan bezala. Mb IArg II 302. Oi biguñetan. Cb Eg II 193. Oliozko ungentu edo balsamo biguñarekin. Mg CC 135. Sutegiti atera barrija dan burdinia samur ta biguna dago. Mg CO 105. Ogi biguna. Mg PAb 130. Esku bigun samurrak. Ib. 48s. Kurutze orretan zeure gorputz biguna, ederra, garbija, ta Jaungoikozkua arantzaz, ta ultzez zulotuta. fB Olg 4. Luur bigun eta samur atatik. Astar II 92. Il bedi ollasko bigun gozoa: / Ollar zarra, ze yateko zozoa! Zav Fab, RIEV 1907, 532. Ona, enetxoa, opill zuriya / biguñ azalik gabea. Echag 106. Dantza-leku ederra / olezko biguña, / plazan dago berirro / gaur bertan egiña. Ib. 81. Esparrago mardul biguñak. Izt C 155. Belar fresko biguñ batzuek. Arr GB 45. Kabi biguñean. Arzac EE 1884a, 133. Sekula baño bigun, samur ta beratuago / [Erroldanen armak] Egun onetan beñik beñ dira agertuten. AB AmaE 453. Paretiak, argizari biguña bazen bezela, leku egin zion Franziskori. Bv AsL 45. Zatituten dot ogi biguna. Azc PB 91. Arririk biguñena baiño itzik gogorrena biguñago. Ezale 1898, 158b.
    ( s. XX) Opill gozo biguña. Ag G 374. Ara zein bigun jarri dizutan / Seaskatxoan kabia. Ib. 76. Beste alderdiren baten aragi biguna usai egin zualako, aldendu zan otsoa. Ib. 155. Aberastasunaren oe biguñean. A Ardi 73. Eper ta artaxoriei segara edaturen?; ni belar biguin egiñen: larrean izkutaturen. Or Mi 38. Oe biguinean zetzala. Or Mi 139. Ogi biguina ordañez ekartzen. Ib. 103. Ixopoa? ori dek arma apaizentzat ta ez... kandela. Biguñegia! Lab EEguna 110. Aundiak berebiziko neurkin edo metro biguna darabil: noiz-nai luzatzen zaio bost zentimetroz, noiz-nai beste ainbestez moztu. Ldi IL 46. Atarian zakarra, / barneon biguna. Ldi UO 14. Sapelar biguin, karda beratza. Or Eus 221. Leio eder baten, bekoz an zegon jekia / --beso-alki biguiñean lepo-eroria. Ib. 53. Piñua aldatuta, garoa, azpigarri biguña etorri dala. Munita 106. Amaika bidar zapaldutako ondartza biguiñak. Erkiag Arran 9. Gatzatu bigun dardaratia, ardi-esneaz egiñiko gatzatu zuria. Ib. 119. Ogia, gogor xamara; biguna jan-errexa izaten da. Anab Poli 93. Itsusia zan [olagarroa]- Iguingarria. Buru-begi aundi ta ezurrik gabeko anka biguñak. Anab Poli 15. Tellatua opil bigun-gozoz egiñikoa zan. Bilbao IpuiB 213. Jateko gozo bigun eztia / geienak aurtxoarentzat. BEnb NereA 43. Nire deserriko mahats geza bigunak. Arti MaldanB 191. Arri gogorrean eta buztin biguinean antze oneko gizon esku-egokiek burutu zutena. Zait Plat 43. Ukondoa alkiaren besoetako lodi biguin eta goxoan. Osk Kurl 21. Zaitez zu loreago / izotza danean, / zaitez zu bigunago, / zaitez gozoago / aize-boladean. Gand Elorri 82s. Odoldi bigun ta aratza lurraren gain. Erkiag BatB 40. Baditut igali umoak, gaztain biguñak baita gaztaiak ugari ere. Ibiñ Virgil 33. Niniak ernetzen diren azalaren erdi-unean mintz biguñak urratuz, adabegian bertan alegia, ebaki mear bat egiten da. Ib. 84. Malkoz bustia lagatzen du / gabaz burko biguna. NEtx LBB 318. Eta aiñdu eban eruan zeixuen bere kontura, kaletik baserrira, oge on biguna, ogeko zapi danak barrixak. Etxba Eib 466. Senar zuurraren etzangu biguiña utzi-ta. Berron Kijote 42. Urrak, intxaurrak, turroi gogorra ta biguña. TxGarm BordaB 96. Lur biguiña gustatzen zaio. Ostolaiz 37. Baña lata bigunezkua zan eta bigur-bigur eginda geratu zan buru aldetik. Gerrika 85. Askozaz ere gogorragoa da burezurra barrengo muin-azalik gogorrena baino. Nekez utziko du, beraz, biguinenak marka beste hartan. MEIG I 113.
    v. tbn. Lh Yol 13. GMant Goi 80. EA OlBe 5. SM Zirik 118. Akes Ipiñ 32. Insausti 86. Biguin (biguiñ, biguñ): VMg 19. Aran SIgn 36. MendaroTx 67. Txill Let 65. Ataño TxanKan 54.
    azpiadiera-1.1
    Dulce, suave, tierno; clemente, compasivo. "Manso, mansueto" y "compassivo" Añ. "Biotz biguña, coeur tendre" Dv. "Beharrarentzat biguina, pitoyable au malheur d'autrui" Ib. "Urrikiarentzat biguina, qui s'apaise, se laisse fléchir par le repentir" Ib. "Biotz biguna eban, beriendako eta ostianguentzat" Etxba Eib. "Zu bigunegia zera (G-azp-nav)" Gte Erd 44. En AxN se explica manaiukor (181) por biguin.
    San Kasimiroren Birjiñarekiko jaiera hizketa eta erregu biguñez betea. Lar STomas 2. Izan nadin kasto, garbi, modest, otzan, biguin, sobrio. Ib. 2. Jaunaren pazienzia umil ta biotz garbi, bigun, fedez ta amorezkoak. Cb Eg III 373. --Miserikordiosoak norzuk dira? --Atzeakgaz bere biotz txito biguna dabenak. Cb CatV 64. Zan biotzez umilla, biguña, beraa ta erraza. Ub 80. Ugazaba, len bigun errukitsuba zana, biurtuten bada gogor, astun ta gogaitkarrija izatera. Mg CO 275. Izanik ni biotz biguñeko ta errukiorra. VMg 18. Izango ote zera biguñago neretzat? Ib. 27. Ikusirik [Jesusek] ain errukitasun bigunaz sufrietan gaituzala. Añ LoraS 110. Beren Erregiña eta Ama biguñ eta maitatsuari bezela. Gco I 471. Eta S. Agustiñek dio biguñagoak izan zirala Juduak. AA I 422. Jaungoiko errukitsu / on eta bigunak / dakarguz Fernandogaz / ugari ondasunak. FrantzesB II 29. Gizon gogor, sutsu, ordi, gaisto bat ekarriko dau bildots manso, bigun, maitegarri bat izatera. fB Ic III 373. Jaungoikua dala zeruko aita biguna. Ib. 266. Pobriago jaijo arren batzuk, ez zirala desprezijau biar, ta bai izan beragaitik bigun, ta errukiorrago eurakaz. JJMg BasEsc 171. Ainbeste indar egiñ ebeen berba bigun oneek aitaren biotzian. Ib. 226. Ikusirik gozuagua, bigunagua, amodijotsubagua zala Amaren izena beste gustijak baño. Astar II 280. Bestiakaz izan zara gogorra ta nigaz bigun ta errukiora. Ur MarIl 49. Bestiakaz izan zara gogorra ta nigaz bigun ta errukiora. Ur MarIl 49. Ez emakume bat baño begiratuagoak, ez ama bat baño biguñagoak izango zerate. Lard 543. Txit arrera biguña eta kariñotsua egin. Ib. 201. Baldin biotz biguñak / badituzute. Bil 43. Errukizko eta graziyaren Ama guztiz bigun onegana. Ur BulaAl 57 (BulaG 558 txit gozo). Bere etsairik amorratuenakin ere aiñ maitetsua, biguñ, malso, lano ta eramanduna zanak. Aran SIgn 109. Goza-ezazu Jauna / Deadar bigunez, / Goza-ezazu, ez iraun / Samiñtasunez. Ib. 218. Zorionekoak manso edo bigunak, zeren hek izanen dira lurreko yabeak. Legaz 52. Kristau fielak izanakgatik / leialak eta bigunak. Ud 137. Usotxo biguña. Otag EE 1881b, 63. Etzan Santua ain biguña azaldu anai Estebanekin. Bv AsL 206. Denbora eta leku guzietan orazio labur biguñ au esaten zuen. Arr May 45. Itz bigun bat aditu gabe. Apaol 94. Zorionekoak otzanak edo bigunak, euren mendean eukiko dabeelako lurra. Itz Azald 195.
    ( s. XX) Itz gozo bat ez, begirada bigun bat ez anaiarentzat. Ag G 277. Biotza Medelek biguña du. A Ardi 109. Penaz beterik dago / gure ama biguña. JanEd II 119. Apaiz-nagusiak itzaldi bigun ta samurra egin zien. ArgiDL 133. Biyotz biguña daukagu emen / anparatzeko pobriak. Tx B II 171. Olako neskatiko apal, bigun, ta polita ta etxe ontan ez dute ikusi nai. TP Kattalin 184. Beste erantzupen bigunagorik abora etorri ez ta auxe bultzatu zion. Anab Usauri 46 (ib. 26 biguña). Euren eretxietan bigunenak diranak be bai. Eguzk GizAuz 121. Ain da biguna; ain da samurra emakumetxo ori. TAg Uzt 286. Barkatu eta jartzen dizkizut / biotzez agur biguñak. Auspoa 97, 140. Bai bidazti biguña, / bai maitagarria, / oian dagonarentzat / Zu, Andra-Maria! SMitx Aranz 204. Noiz arkumea baño otzanago jarri, noiz burua arro azaldu, ta leunkeririk bigunenak nola egin. Etxde AlosT 62. Zure biotza bigunagoa arkitu uste nun. Etxde JJ 224. Baña Petronilak asko gura eutson olloari tratu oneik emoteko. Beste era bigunago bategaz ipiñi eragingo eutsan arrautza parea. Bilbao IpuiB 256. Begira ondo biotz biguñez / Guziok Arantzazura. And AUzta 154. Gizonezkoa, indartsu, burutsu, gogor degu. Emakumezkoa, berriz, biguin, goxo, bildurti. MAtx Gazt 14. Sartzen da Alejandro bertara ta al dun bezela, mingain biguiñ eta legunaz, goxo-goxoan, zuri-zurian, agertzen dio bere biotzean daraman maitasuna. Ib. 45. Bigunegiak izan ziralako euren semearekin. Alzola Atalak 49. Berba bigun onek esanaz. Etxba Ibilt 485. Gorputza zuen sendua baña / biotza oso biguna. Uzt Sas 128. Gorputza latza badaukat ere bihotza daukat biguna. Xa Odol 345. Baña emen dabil beste sistema moeta bat, bigunagua, demokratagua dana. Gerrika 274. Kritiko gogorregiak bekatu egiten baldin badu zuzenbidearn kontra, ez gutxiago biguinegiak. MIH 137.
    v. tbn. CatBus 6. AB AmaE 276. Azc PB 31. EusJok 88. GMant Goi 67. BEnb NereA 286. Osk Kurl 207. Olea 285. Etxabu Kontu 61. Onaind STeresa 51. FEtxeb 28. Insausti 57. Biguin: MendaroTx 38.
    azpiadiera-1.2
    Débil. "Delicado, débil" Añ.
    Uste al dozu Bizkaian / ain jente biguna dala / nola zeuen alardeen / bildurrak dagoezala. BBizk 10. Bere moduan Bizkaia / bigunago ezta bapere. Ib. 20. Zialakoz ikhusten bere emazte biguiña bera beno bihoztoiagoki ziala jenden bihotza azkartzen ta indar emaiten. Egiat 159. Umiak indartsu ta sendo dagoz; gurasuak zaar, makal ta bigun. fB Ic I app., 9. Oh aur gaxoa! zu oraindik guziz biguñ eta ezereza zera. Arr GB 87. Bere osasun biguña sendotxamarturik. Aran SIgn 86. Teresak, lora bigun, nok zaindu bear dau. Ortan dabil Alonso prestua; ortan baita beraren aizta nausi Maria be. Onaind STeresa 29. Alfonso oso biguna, / inguru baltza zuena, / destronatu ta atzerrirako / eldu zan eguna. Ayesta 84.
    azpiadiera-1.3
    biguin ( -uñ- AN-ulz-erro; Dv) Flexible; ágil. "Zumia bezin biguña (Bil), souple comme l'osier" Dv. "Ágil, templado" (AN-ulz) EI 212. "Gizon biguña, gerruntziek biguñek, templado" (AN-erro) Ib. En AxN se laster (191, en la frase hogoi urthetan laster eta arin) por biguin.
    Atzaparrak bigunak / dituzten artean. It Fab 103s. Soñu aek ondo dantzatuko dituenak, gorputz biguñ, belaunak indartsu, eta ankak ariñ izateaz landara, bearko dabela buru ona ta zintzoa txit. Izt C 218. Zumia bezin biguña eta / mia da zure gerriya. Bil 51. Nik geure euskera maite-maitea dan baño be geiagoan bigun da irakurgarria egin gura neuke. Ag Kr 7. Nai baño indar geiago zeukan, zumea baño bigunagoa zan, ta begia ipintzen zuan tokian jartzen zuan aizkora. Ag G 97. Nere asto zar triste gaixoa / ez material biguña. Noe 29. Hura soiñua zekiten txilibitu garratz ari aterazten artzai aundiaren ezpain bigunak! "Los labios habilidosos". Mok 8. Indar asko ta gerriyak biguñ. Tx B I 169. Zumea baño biguñagoak aien gerriak. Lek EunD 12. Zirauna bezain biguin besoa, / sugea ainbat biguin gerri. Or Eus 423. Gerria biurra bezain bigun. TAg Uzt 230. Bizkarrezurra biguña zuela esaten zuan. JAIraz Bizia 68. Umetxuok, kostaz baiña, eskutik eroan ezkero, ibilten zirean aurrerantz, bigun be egozan-da. Bilbao IpuiB 60. Besoak sendo baldin baditu, / bigun, anka ta gerriak. Basarri 89. Ageri danez, bular sendoa, arnasa ona, gerri biguna ta beso giartsuak zituen Zenon-ek. Zait Plat 41. Bereala zaldi gazte iatorra alorretan barrena sartzen da belaun biguñak bildurik. Ibiñ Virgil 96. Aietxek daude dantzan / ederki eziak, / junturaz bigun eta / jenioz biziak. Uzt Sas 316. Egunoroko hizkuntza [...] ez da gai, joskera deus aldatu gabe, poesia eta batez ere prosa landurako. Horretarako biguinagorik behar da. MIH 253.
    azpiadiera-1.4
    Suave. "Delicado, suave" Añ.
    Ama Venusen asnase bigun / aize laguna. Bil 110. Aixe gozo bigunak atseginduteko. AB AmaE 350. Ots bigun arrek. Ag G 198. Mara mara zetorren zeru goibeletik bera [elurra], aldeka, okerka ta astiro, mitxeletazko euri bigun ikusgarriaren itxuretan. Ib. 201. Txirula, ezertaz oartua, bere abesti bigun eta alayari jarraitzen ziolarik. Lh Yol 34 (98 kantu biguñena). Ipar-aixetxu bigun ozkirrija. Kk Ab I 65. Zakar egiten yatzuz [itz] barrijak edo ezezeunak diralako zuretzat; gugaz sarri ibilli bazabiltz, aldi asko igasi orduko guztiz erraz ta bigun eretxiko dozuz esaten naiz entzuten. Kk Ab II 124. Zer egiñen du itsasgizonak ontzian itsasoa aserretzean, berela zuen egurats biguina bialtzen ez ba diozute. Or Mi 145. Itsasoak bere bular aserrea adiskidetzen du ta arnas biguin dario titi guzietatik. Ib. 41. Mendiko axe bigun garbijak / Indartuko dauz zuen birijak. Enb 69. Ateko sargoriak sarbiderik ez du: / oxkiro biguin batek batzarre dagizu. Ldi UO 55. Mendiko axe biguna / ator zelaira lora-billa. Laux AB 19. Aren mintzoa zein biguin ote? "Su voz, ¡cuán suave será!". Or Eus 86. Ziñismen neure begija zanian / goiz oneik euken argi biguna! Ib. 73. Atsegarri zaio, benetan, aurpegi kiskalduari euri-tantoak damaioen xaplateko biguña. TAg Uzt 37. Norbaitek ixilka zegion ziztu biguna entzun irudi zitzion. Ib. 165. Iparrak bere soñu biguna / ez dakit nun jo lezaken. EA OlBe 103. Gorputz-nekeen sorgarri / egin duzu gau illuna; / barne-kezkak uxatzeko / sortu duzu lo biguna. Or Aitork 237. Musu biguin eta zirraragarri bat. Txill Let 140. Zerbaiten zirika barri, kilika bigun, ezezaguna orduraiño. Erkiag Arran 83. Portuko gau isilean, urrumara bigun gozoen antzera entzungarri zan kai-ganean itsasemeen eresi atsegiña. Ib. 20. Eguzki, argi gozo biguna / bazatoz neure leiora. BEnb NereA 36. Esku bigunek ezingo deuste / egin ikutu bigunik. Gand Elorri 91. Mendi gaiñeko aize bigunetan murgil. Onaind (in Gazt MusIx 147). Orduan ereintzetako uzta garaiek, kulunka, aize biguiñaren putzera ikaratzen dira. Ibiñ Virgil 98. Ikusirikan nola dabillen / aize epel da biguna. Uzt Sas 321. Hogeitamar urteren buruan galtzen da euskararen hots biguina Nafarroako eremu zabal batean. MEIG I 118.
    azpiadiera-1.5
    Leve, suave, ligero, no penoso. "Zigor txikiegia (V-gip, G-azp, AN-gip), biunegia (V-gip, G-azp)" Ib. 143.
    Ez dezu bere lege ain biguñ au gordeko? Mg CC 149. Kristok berak dio bere uztarria samur, biguñ edo eraman erraza dala. Ib. 102. Ze agindu erraza! ze gozua! ze biguna! Astar II 42. Lan bigunak eukazanean. Echta Jos 260s. Baserri artan, egun orretatik aurrera, beste bizitza bat asi zan, obeagoa, bigunagoa, alaiagoa. Ag G 74. Sorbeltzak: "Ez duk biguna / ire zoria; begitu nazak, emen-or / laister bai zabalak mozkor!". "Dura es tu suerte". Ldi BB 28. Tiro ta Sidoni, zuei baño zigorrada biguñagoa emango zaie epai-egunean. Ir YKBiz 155. Zedila aientzat, eskatu zuten / zigor ua biguiñago. Or Eus 254. Bizibide biguñegia zitzaion. Ez zioten lan aundirik ematen. Anab Poli 76. Len bigun ziran gauz danak gogor / ta gogor ziranak bigun. Uzt LEG II 80. Biguna baita uztarria / ogi-ustean dagoenarentzat. Azurm HitzB 64.
    azpiadiera-1.5.1
    (Referido a las condiciones atmosféricas). "Oso negu biguna doia" Elexp Berg. .
    Eguraldi biguñakin bazabiltza bai egaa. VMg 34. Eta gertatu zan gau hura guziz epel biguña, noizik beñ euri beraa eta urrena aize epela egiñaz. Arr GB 58. Azillan inusturiak jotzen badu, negua biguña izango dala esan nai omen da. EgutTo 24-4-1924 (ap. DRA ).
    azpiadiera-1.6
    (Pey.). Delicado, remilgado.
    Badakizu nor dan Izurraingo neskazarra: Joxepiñaxi. Beti-betiko eztimetxa, izmizti, biguña. A Ardi 206. Ongi-bizia, atsedena ta kutizia, aundiki biguiñentzat egin ziran nonbait. "Los blandos cortesanos". Berron Kijote 142.
    azpiadiera-1.7
    Erronkariarrek, gure gisara, ez zituztela bereizten R biguna eta gogorra hitz azkenean (geldiune baten aurretik hobe) agertzen zirenean. MEIG VI 132.
    sense-2
    2. (V-gip, G-goi-azp-to); biguin (G-to-bet, AN-larr; -uñ G-to) Ref.: EI 212; Etxba Eib; Elexp Berg .
     (Adv.). Blandamente, suavemente, tiernamente; indulgentemente, compasivamente. "Blandamente. Konturaturik eiñ zittuan ondamendixak, bigun artu eben" Etxba Eib. "Oso bigun tratazeittu umiak" Elexp Berg. .
    Konfesau nas Kura zaarragaz, ta aiñ artu nau bigun, zeiñda kenduko eustan lotsa gustija, euki banitu pekaturik andijeenak. JJMg BasEsc 73. Ai ze kolore ederra daukan [ardauak] : gozo eta bigun iragoko da zure estarritik. Astar II 130. Zeubek bigun, erruki edo miserikordijagaz juzgetan badituzubez zeuben proximuak. Ib. 185. Jenobebak beorretik jetxita, añ gozatsu, añ amorez, añ biguñ guziai hitzegin zien. Arr GB 10. Zu beti biguñ oitua, zuretzat da gogorra gure bizi-modua. Bv AsL 115. Bear bada, bigunago itz egin baneutsa nik gizon ari, bere biotza Iaungoikoarentzat irabaziko neban. Ag AL 45. Eliz-gizonak, bigun, illun, astiro ta samur, Regem cui omnia vivunt, erestu eben. Ag Kr 207. Txit bigun begiratzen dio mutillari. Ag G 197. Beraz Euskaldunak artu oi dan bezela [itsaso] au ere artu bear dezu ; legun, bigun, emeki. Lh Yol 42. Aizeak alik biguiñena aizegiten du. Or Mi 147. Ala ere, epai-egunean zuei baño biguñago egingo zaio Tiro ta Sidoni. Ir YKBiz 263. Aize pirrintak biguin jo dio / bekokia Araba-aldetik. Or Eus 312. Okerren bat esiratu bearra zetorkionean ere, maitekiro ta bigun jokatuko zan ura. TAg Uzt 257. Mutillaren alboan pataria saltoka ikusi ebanean, bigunago deitu eutsan txakurrari. Erkiag BatB 82. Euskal-oitura zar bat dalako ezin genezake dantza lotua baño biguñago artu. MAtx Gazt 74. Eta orduan itxasoko andra arek len baiño bigunago ta edertoago asi ei-zan kantetan. Alzola Atalak 41. Bañan bein gerra egiten asi ezkero, gogor saiatu bear du batek, bere burua illik ikusi nai ez badu beintzat. Gu, berriz, biguñegi asi giñan. Alkain 42s. Obe izango det, bai, / aurkeztea bigun, / bart xelebrekeria / nola gerta zaigun. Zendoia 145.
    azpiadiera-2.1
    De modo flexible.
    Erreberentziak egin zituan gerria bigun eta malguki biurtuaz. Erkiag Arran 36.
    sense-3
    3. (Sust.). Blandura. Cf. infra BIGUN GABERIK.
    Egun-senti baten bururatu jakon uezabari lorateiko bigunian, "iñuzente" eraittia neskamiari, eta au danari baietzian eukala, egon ziran jolasetan bedartzan iñok ikusiko ez balitu letz. Etxba Ibilt 470.
    azpisarrera-1
    BIGUN-AURKI.
    "Biunaurkiya, bigunenen saila, multzoa; bigunentsuenak. --Ze goorrak dauden txermen hauek, ama? --Ta nik ze ingoyuet ba? Biunaurkiyak apartau" ZestErret.
    azpisarrera-2
    BIGUN-BIGUN.
    (Con reduplicación intensiva).
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) (Adj.). Muy blando, muy suave (sdos. prop. y fig.).
    Bepuru luze betien azpian begi urdiñ-abar bigun biguna. Ag Kr 87. Sasietako arrosak usai on bigun biguna zabaltzen zuten. Ag G 43. Eresi zituan Gabon eresirik bigun bigunenak. Ib. 231. Biotz samur ta / bigun-biguna. GMant Goi 72. Aurre-aldian zelaitxo bat, aretx ta pago tantaiz orniduta, eta beia oroldiz ta bedarrez bigun-bigun. Kk Ab II 38. Tellatua opil bigun bigun gozoz egiñikoa zan. Bilbao IpuiB 213. Etzuan minik hartu melena biguin biguinan eta aurrean zeuzkan zurubietarik igon zan. Osk Kul 161.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) (V-m-gip ap. EI 212). (Adv.). Suavemente.
    Epel-epel, bigun-bigun, samurtasunik andienagaz, asi zan negarrezko soiñuan eresi au esaten. Ag AL 31. Aiton-illoben arpegiak igortzitzen aizan, bigun bigun, aingeru lumaz bezela. Ag G 281. Nagusiak orduan biguñ-biguñ gaineratu zuen: Gero badakizute emengo berri. A Ardi 77. Olantxe: bigun-bigun sakatuta. Otx 178. Eta guenean, burua bigun-bigun Ana bere zaintzaille kutunaren beso gaiñ, Jainkoaren eskuetan izten dau bere arnasa. Onaind STeresa 110.
    azpisarrera-3
    BIGUN-BIGUNIK. Suavemente.
    Oiulariak beren bikondearen amaitzat (azkentzat) arako O Jesus, argi neri! biguñ-biguñik oiukatzean. A Ardi 114.
    azpisarrerakoSense-3.1
    (Estar, etc.) muy blando.
    Neure agiñak zatiuko leuke / ogi andi bat osorik, / balego biguin-biguiñik. (Canc. pop. in Or Eus 111).
    azpisarrera-4
    BIGUNEAN (V-gip). "Blandamente" EI 212.
    azpisarrera-5
    BIGUN EGIN. Ablandar(se). "Oia biguña egin, mullir la cama" VP 73r.
    Baiña orduan ez giñan errez konpondu. Alkatea ez egoan bigun egiteko. Etxabu Kontu 26.
    azpisarrera-6
    BIGUNETIK. Con suavidad, sin rigidez.
    Askoren bildurra zan gogortasunari emongo ete eutsen sartena ondiñok eskutik eben orrek. Baña zorionez, bigunetik, eta naikue bizkor da zabaltasunez. Gerrika 259.
    azpisarrera-7
    BIGUN GABERIK. "Employé substant. en V. : douceur, compassion. Bigun bagarik, sans piété (Añ EL)" H.
    Eta, ze min ikaragarria zeurea, bigun bagarik erontzi eutsuezanean, aragi eratziai oratu-ta zeunkazan soñekoak! Añ EL2 204.
    azpisarrera-8
    BIGUNIK (Estar, etc.) blando.
    Lenengo dator orio-azea / ondo egosi ta bigunik. Azc PB 92.
    azpisarrerakoSense-8.1
    (Estar, etc.) débil.
    Oinen gaineratu zan / argal da bigunik, / gorputza ezin eukirik / luzaro zutunik. Azc PB 136.
    azpisarrera-9
    BIGUNIK BIGUNENEAN.
    Bere nagusiaren itzak etnzun zituanean Santxok, negarrez asi zan munduko biguiñik biguiñenean. "Con la mayor ternura del mundo". Berron Kijote 216.
    azpisarrera-10
    BIGUNTXEAGO.
    azpisarrerakoSense-10.1
    a) (Adv.). Un poco más suavemente.
    --Onbearrez egiten diat anai. --Entzungorra naun arreba. --(Bigunxeago). Jonixio, arratsaldean jaitako soñekoa ta ator garbia jantziko dituk noski. Lab EEguna 112. Legeetatik irten gabe, bigunxeago epaituak izan zitezkeala oartu gera. EAEg 4-3-1937, 1201. Ni ez naiz orren gogorra. Apaiz izan arren, biguinxeago jokatzen ba-dakit. MAtx Gazt 61.
    azpisarrerakoSense-10.2
    b) (Adj.). Un poco más débil.
    Jakiña, aurrenetik talde bigunxeagoak tokatu ezkero, aurrerago egiten genduan. Insausti 113.

    bigun

    bigun
    << bidegabekeria 0 / 0 bihotz >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper