Tr. Propio de la tradición meridional, se encuentra ya en RS. Entre los vizcaínos (exceptuando algún ej. moderno) siempre aparece la forma bigun. Los autores guipuzcoanos emplean más biguñ, biguiñ, aunque bigun, que aparece ya en Cardaberaz junto con biguñ, es cada vez más utilizado en textos de este dialecto, especialmente durante el s. XX. Entre los septentrionales se encuentra en Eguiateguy y Xalbador. En A DBols se opone bigun "blando" a biguñ "blanducho", oposición que los textos no confirman. En DFrec hay 24 ejs. de bigun, 4 de biguin y 2 de biguñ.
sense-1
1.
(V, G-azp-nav; Mic, Lar, Añ, VocCB , Dv),
biguin (Lar; -uñG; Lar, Añ(G, AN), Dv),
biun (V-gip).
Ref.:
A; Iz ArOñ (biuna), To (biguña), Als (biguna); Etxba Eib ; Elexp Berg. Blando, tierno."Blanda cosa, biguna"Mic.
"Muelle, suave, blando, biguña"y "tierno, blando" Lar."Blando"Añ.
"Ogi bigunakin, etxeko andrak ez dauke konturik"EtxbaEib.
"Oe au bigunegixa da"Elexp Berg. .
Lurra bigunago aarra barrunago. RS 400.
(cf. O Pr 442: Zura berago, harra barnago, y RIs 22: Zura beraago, arra barrenago)Arkitu zuen gorputza len bezain biguña ta ill zen horduan bezala. MbIArg II 302.
Oi biguñetan. CbEg II 193.
Oliozko ungentu edo balsamo biguñarekin. MgCC 135.
Sutegiti atera barrija dan burdinia samur ta biguna dago. MgCO 105.
Ogi biguna. MgPAb 130.
Esku bigun samurrak. Ib. 48s.
Kurutze orretan zeure gorputz biguna, ederra, garbija, ta Jaungoikozkua arantzaz, ta ultzez zulotuta.fBOlg 4.
Luur bigun eta samur atatik. Astar II 92.
Il bedi ollasko bigun gozoa: / Ollar zarra, ze yateko zozoa!ZavFab,
RIEV 1907, 532.
Ona, enetxoa, opill zuriya / biguñ azalik gabea. Echag 106.
Dantza-leku ederra / olezko biguña, / plazan dago berirro / gaur bertan egiña. Ib. 81.
Esparrago mardul biguñak. IztC 155.
Belar fresko biguñ batzuek. ArrGB 45.
Kabi biguñean. Arzac EE 1884a, 133.
Sekula baño bigun, samur ta beratuago / [Erroldanen armak] Egun onetan beñik beñ dira agertuten. ABAmaE 453.
Paretiak, argizari biguña bazen bezela, leku egin zion Franziskori. BvAsL 45.
Zatituten dot ogi biguna. AzcPB 91.
Arririk biguñena baiño itzik gogorrena biguñago. Ezale 1898, 158b.
( s. XX.)Opill gozo biguña. AgG 374.
Ara zein bigun jarri dizutan / Seaskatxoan kabia. Ib. 76.
Beste alderdiren baten aragi biguna usai egin zualako, aldendu zan otsoa. Ib. 155.
Aberastasunaren oe biguñean. AArdi 73.
Eper ta artaxoriei segara edaturen?; ni belar biguin egiñen: larrean izkutaturen. OrMi 38.
Oe biguinean zetzala. OrMi 139.
Ogi biguina ordañez ekartzen.Ib. 103.
Ixopoa? ori dek arma apaizentzat ta ez... kandela. Biguñegia!LabEEguna 110.
Aundiak berebiziko neurkin edo metro biguna darabil: noiz-nai luzatzen zaio bost zentimetroz, noiz-nai beste ainbestez moztu. LdiIL 46.
Atarian zakarra, / barneon biguna. LdiUO 14.
Sapelar biguin, karda beratza. OrEus 221.
Leio eder baten, bekoz an zegon jekia / --beso-alki biguiñean lepo-eroria. Ib. 53.
Piñua aldatuta, garoa, azpigarri biguña etorri dala. Munita 106.
Amaika bidar zapaldutako ondartza biguiñak. ErkiagArran 9.
Gatzatu bigun dardaratia, ardi-esneaz egiñiko gatzatu zuria. Ib. 119.
Ogia, gogor xamara; biguna jan-errexa izaten da. AnabPoli 93.
Itsusia zan [olagarroa]- Iguingarria. Buru-begi aundi ta ezurrik gabeko anka biguñak. AnabPoli 15.
Tellatua opil bigun-gozoz egiñikoa zan. BilbaoIpuiB 213.
Jateko gozo bigun eztia / geienak aurtxoarentzat. BEnbNereA 43.
Nire deserriko mahats geza bigunak. ArtiMaldanB 191.
Arri gogorrean eta buztin biguinean antze oneko gizon esku-egokiek burutu zutena.ZaitPlat 43.
Ukondoa alkiaren besoetako lodi biguin eta goxoan. OskKurl 21.
Zaitez zu loreago / izotza danean, / zaitez zu bigunago, / zaitez gozoago / aize-boladean. GandElorri 82s.
Odoldi bigun ta aratza lurraren gain. ErkiagBatB 40.
Baditut igali umoak, gaztain biguñak baita gaztaiak ugari ere. IbiñVirgil 33.
Niniak ernetzen diren azalaren erdi-unean mintz biguñak urratuz, adabegian bertan alegia, ebaki mear bat egiten da.Ib. 84.
Malkoz bustia lagatzen du / gabaz burko biguna. NEtxLBB 318.
Eta aiñdu eban eruan zeixuen bere kontura, kaletik baserrira, oge on biguna, ogeko zapi danak barrixak. EtxbaEib 466.
Senar zuurraren etzangu biguiña utzi-ta. BerronKijote 42.
Urrak, intxaurrak, turroi gogorra ta biguña. TxGarmBordaB 96.
Lur biguiña gustatzen zaio. Ostolaiz 37.
Baña lata bigunezkua zan eta bigur-bigur eginda geratu zan buru aldetik. Gerrika 85.
Askozaz ere gogorragoa da burezurra barrengo muin-azalik gogorrena baino. Nekez utziko du, beraz, biguinenak marka beste hartan.MEIG I 113.
v. tbn. Lh Yol 13. GMant Goi 80. EA OlBe 5. SM Zirik 118. Akes Ipiñ 32. Insausti 86. Biguin (biguiñ, biguñ): VMg 19. Aran SIgn 36. MendaroTx 67. Txill Let 65. Ataño TxanKan 54.
azpiadiera-1.1
Dulce, suave, tierno; clemente, compasivo."Manso, mansueto"y "compassivo" Añ."Biotz biguña, coeur tendre"Dv.
"Beharrarentzat biguina, pitoyable au malheur d'autrui"Ib."Urrikiarentzat biguina, qui s'apaise, se laisse fléchir par le repentir"Ib."Biotz biguna eban, beriendako eta ostianguentzat"EtxbaEib.
"Zu bigunegia zera (G-azp-nav)"GteErd 44.
En AxN se explica manaiukor (181) por biguin. San Kasimiroren Birjiñarekiko jaiera hizketa eta erregu biguñez betea. LarSTomas 2.
Izan nadin kasto, garbi, modest, otzan, biguin, sobrio. Ib. 2.
Jaunaren pazienzia umil ta biotz garbi, bigun, fedez ta amorezkoak. CbEg III 373.
--Miserikordiosoak norzuk dira? --Atzeakgaz bere biotz txito biguna dabenak. CbCatV 64.
Zan biotzez umilla, biguña, beraa ta erraza. Ub 80.
Ugazaba, len bigun errukitsuba zana, biurtuten bada gogor, astun ta gogaitkarrija izatera. MgCO 275.
Izanik ni biotz biguñeko ta errukiorra. VMg 18.
Izango ote zera biguñago neretzat?Ib. 27.
Ikusirik [Jesusek] ain errukitasun bigunaz sufrietan gaituzala. AñLoraS 110.
Beren Erregiña eta Ama biguñ eta maitatsuari bezela. Gco I 471.
Eta S. Agustiñek dio biguñagoak izan zirala Juduak. AA I 422.
Jaungoiko errukitsu / on eta bigunak / dakarguz Fernandogaz / ugari ondasunak. FrantzesB II 29.
Gizon gogor, sutsu, ordi, gaisto bat ekarriko dau bildots manso, bigun, maitegarri bat izatera.fBIc III 373.
Jaungoikua dala zeruko aita biguna. Ib. 266.
Pobriago jaijo arren batzuk, ez zirala desprezijau biar, ta bai izan beragaitik bigun, ta errukiorrago eurakaz. JJMgBasEsc 171.
Ainbeste indar egiñ ebeen berba bigun oneek aitaren biotzian. Ib. 226.
Ikusirik gozuagua, bigunagua, amodijotsubagua zala Amaren izena beste gustijak baño. Astar II 280.
Bestiakaz izan zara gogorra ta nigaz bigun ta errukiora. UrMarIl 49.
Bestiakaz izan zara gogorra ta nigaz bigun ta errukiora. UrMarIl 49.
Ez emakume bat baño begiratuagoak, ez ama bat baño biguñagoak izango zerate. Lard 543.
Txit arrera biguña eta kariñotsua egin. Ib. 201.
Baldin biotz biguñak / badituzute. Bil 43.
Errukizko eta graziyaren Ama guztiz bigun onegana. UrBulaAl 57 (BulaG 558 txit gozo).
Bere etsairik amorratuenakin ere aiñ maitetsua, biguñ, malso, lano ta eramanduna zanak. AranSIgn 109.
Goza-ezazu Jauna / Deadar bigunez, / Goza-ezazu, ez iraun / Samiñtasunez. Ib. 218.
Zorionekoak manso edo bigunak, zeren hek izanen dira lurreko yabeak. Legaz 52.
Kristau fielak izanakgatik / leialak eta bigunak. Ud 137.
Usotxo biguña. OtagEE 1881b, 63.
Etzan Santua ain biguña azaldu anai Estebanekin. BvAsL 206.
Denbora eta leku guzietan orazio labur biguñ au esaten zuen. ArrMay 45.
Itz bigun bat aditu gabe. Apaol 94.
Zorionekoak otzanak edo bigunak, euren mendean eukiko dabeelako lurra. ItzAzald 195.
( s. XX.)Itz gozo bat ez, begirada bigun bat ez anaiarentzat.AgG 277.
Biotza Medelek biguña du. AArdi 109.
Penaz beterik dago / gure ama biguña. JanEd II 119.
Apaiz-nagusiak itzaldi bigun ta samurra egin zien. ArgiDL 133.
Biyotz biguña daukagu emen / anparatzeko pobriak. TxB II 171.
Olako neskatiko apal, bigun, ta polita ta etxe ontan ez dute ikusi nai.TPKattalin 184.
Beste erantzupen bigunagorik abora etorri ez ta auxe bultzatu zion. AnabUsauri 46 (ib. 26 biguña).
Euren eretxietan bigunenak diranak be bai. EguzkGizAuz 121.
Ain da biguna; ain da samurra emakumetxo ori. TAgUzt 286.
Barkatu eta jartzen dizkizut / biotzez agur biguñak.Auspoa 97, 140.
Bai bidazti biguña, / bai maitagarria, / oian dagonarentzat / Zu, Andra-Maria!SMitxAranz 204.
Noiz arkumea baño otzanago jarri, noiz burua arro azaldu, ta leunkeririk bigunenak nola egin. EtxdeAlosT 62.
Zure biotza bigunagoa arkitu uste nun. EtxdeJJ 224.
Baña Petronilak asko gura eutson olloari tratu oneik emoteko. Beste era bigunago bategaz ipiñi eragingo eutsan arrautza parea. BilbaoIpuiB 256.
Begira ondo biotz biguñez / Guziok Arantzazura. AndAUzta 154.
Gizonezkoa, indartsu, burutsu, gogor degu. Emakumezkoa, berriz, biguin, goxo, bildurti. MAtxGazt 14.
Sartzen da Alejandro bertara ta al dun bezela, mingain biguiñ eta legunaz, goxo-goxoan, zuri-zurian, agertzen dio bere biotzean daraman maitasuna. Ib. 45.
Bigunegiak izan ziralako euren semearekin. AlzolaAtalak 49.
Berba bigun onek esanaz. EtxbaIbilt 485.
Gorputza zuen sendua baña / biotza oso biguna.UztSas 128.
Gorputza latza badaukat ere bihotza daukat biguna. XaOdol 345.
Baña emen dabil beste sistema moeta bat, bigunagua, demokratagua dana.Gerrika 274.
Kritiko gogorregiak bekatu egiten baldin badu zuzenbidearn kontra, ez gutxiago biguinegiak. MIH 137.
v. tbn.
CatBus 6. AB AmaE 276. Azc PB 31. EusJok 88. GMant Goi 67. BEnb NereA 286. Osk Kurl 207. Olea 285. Etxabu Kontu 61. Onaind STeresa 51. FEtxeb 28. Insausti 57. Biguin: MendaroTx 38.
Débil. "Delicado, débil" Añ. Uste al dozu Bizkaian / ain jente biguna dala / nola zeuen alardeen / bildurrak dagoezala. BBizk 10. Bere moduan Bizkaia / bigunago ezta bapere. Ib. 20. Zialakoz ikhusten bere emazte biguiña bera beno bihoztoiagoki ziala jenden bihotza azkartzen ta indar emaiten. Egiat 159. Umiak indartsu ta sendo dagoz; gurasuak zaar, makal ta bigun. fB Ic I app. 9. Oh aur gaxoa! zu oraindik guziz biguñ eta ezereza zera. Arr GB 87. Bere osasun biguña sendotxamarturik. Aran SIgn 86. Teresak, lora bigun, nok zaindu bear dau. Ortan dabil Alonso prestua; ortan baita beraren aizta nausi Maria be. Onaind STeresa 29. Alfonso oso biguna, / inguru baltza zuena, / destronatu ta atzerrirako / eldu zan eguna. Ayesta 84.
azpiadiera-1.2
biguin (-uñ- AN-ulz-erro; Dv)
Flexible; ágil. "Zumia bezin biguña (Bil), souple comme l'osier" Dv. "Ágil, templado" (AN-ulz) EI 212. "Gizon biguña, gerruntziek biguñek, templado" (AN-erro) Ib. En AxN se laster (191, en la frase hogoi urthetan laster eta arin) por biguin. Atzaparrak bigunak / dituzten artean. ItFab 103s.
Soñu aek ondo dantzatuko dituenak, gorputz biguñ, belaunak indartsu, eta ankak ariñ izateaz landara, bearko dabela buru ona ta zintzoa txit. IztC 218.
Zumia bezin biguña eta / mia da zure gerriya. Bil 51.
Nik geure euskera maite-maitea dan baño be geiagoan bigun da irakurgarria egin gura neuke. AgKr 7.
Nai baño indar geiago zeukan, zumea baño bigunagoa zan, ta begia ipintzen zuan tokian jartzen zuan aizkora. AgG 97.
Nere asto zar triste gaixoa / ez material biguña. Noe 29.
Hura soiñua zekiten txilibitu garratz ari aterazten artzai aundiaren ezpain bigunak!"Los labios habilidosos".Mok 8.
Indar asko ta gerriyak biguñ. TxB I 169.
Zumea baño biguñagoak aien gerriak. LekEunD 12.
Zirauna bezain biguin besoa, / sugea ainbat biguin gerri. OrEus 423.
Gerria biurra bezain bigun. TAgUzt 230.
Bizkarrezurra biguña zuela esaten zuan. JAIrazBizia 68.
Umetxuok, kostaz baiña, eskutik eroan ezkero, ibilten zirean aurrerantz, bigun be egozan-da. BilbaoIpuiB 60.
Besoak sendo baldin baditu, / bigun, anka ta gerriak. Basarri 89.
Ageri danez, bular sendoa, arnasa ona, gerri biguna ta beso giartsuak zituen Zenon-ek. ZaitPlat 41.
Bereala zaldi gazte iatorra alorretan barrena sartzen da belaun biguñak bildurik.IbiñVirgil 96.
Aietxek daude dantzan / ederki eziak, / junturaz bigun eta / jenioz biziak. UztSas 316.
Egunoroko hizkuntza [...] ez da gai, joskera deus aldatu gabe, poesia eta batez ere prosa landurako. Horretarako biguinagorik behar da. MIH 253.
azpiadiera-1.3
Suave."Delicado, suave"Añ.
Ama Venusen asnase bigun / aize laguna. Bil 110. Aixe gozo bigunak atseginduteko. AB AmaE 350. Ta ekarri bei laguntzat / lo gozo biguna. Azc PB 338. Atarirontz bultzada bigun bat egiña. Ag AL 154. Ots bigun arrek. Ag G 198. Mara mara zetorren zeru goibeletik bera [elurra], aldeka, okerka ta astiro, mitxeletazko euri bigun ikusgarriaren itxuretan. Ib. 201. Txirula, ezertaz oartua, bere abesti bigun eta alayari jarraitzen ziolarik. Lh Yol 34 (98 kantu biguñena). Ipar-aixetxu bigun ozkirrija. Kk Ab I 65. Zakar egiten yatzuz [itz] barrijak edo ezezeunak diralako zuretzat; gugaz sarri ibilli bazabiltz, aldi asko igasi orduko guztiz erraz ta bigun eretxiko dozuz esaten naiz entzuten. Kk Ab II 124. Zer egiñen du itsasgizonak ontzian itsasoa aserretzean, berela zuen egurats biguina bialtzen ez ba diozute. Or Mi 145. Itsasoak bere bular aserrea adiskidetzen du ta arnas biguin dario titi guzietatik. Ib. 41. Mendiko axe bigun garbijak / Indartuko dauz zuen birijak. Enb 69. Ateko sargoriak sarbiderik ez du: / oxkiro biguin batek batzarre dagizu. Ldi UO 55. Mendiko axe biguna / ator zelaira lora-billa. Laux AB 19. Aren mintzoa zein biguin ote? "Su voz, ¡cuán suave será!". Or Eus 86. Ziñismen neure begija zanian / goiz oneik euken argi biguna! Ib. 73. Atsegarri zaio, benetan, aurpegi kiskalduari euri-tantoak damaioen xaplateko biguña. TAg Uzt 37. Norbaitek ixilka zegion ziztu biguna entzun irudi zitzion. Ib. 165. Iparrak bere soñu biguna / ez dakit nun jo lezaken. EA OlBe 103. Gorputz-nekeen sorgarri / egin duzu gau illuna; / barne-kezkak uxatzeko / sortu duzu lo biguna. Or Aitork 237. Musu biguin eta zirraragarri bat. Txill Let 140. Zerbaiten zirika barri, kilika bigun, ezezaguna orduraiño. Erkiag Arran 83. Portuko gau isilean, urrumara bigun gozoen antzera entzungarri zan kai-ganean itsasemeen eresi atsegiña. Ib. 20. Eguzki, argi gozo biguna / bazatoz neure leiora. BEnb NereA 36. Esku bigunek ezingo deuste / egin ikutu bigunik. Gand Elorri 91. Mendi gaiñeko aize bigunetan murgil. Onaind in Gazt MusIx 147. Orduan ereintzetako uzta garaiek, kulunka, aize biguiñaren putzera ikaratzen dira. Ibiñ Virgil 98. Ikusirikan nola dabillen / aize epel da biguna. Uzt Sas 321. Hogeitamar urteren buruan galtzen da euskararen hots biguina Nafarroako eremu zabal batean. MEIG I 118.
azpiadiera-1.4
Leve, suave, ligero, no penoso."Zigor txikiegia (V-gip, G-azp, AN-gip), biunegia (V-gip, G-azp)"Ib.143. Ez dezu bere lege ain biguñ au gordeko?MgCC 149.
Kristok berak dio bere uztarria samur, biguñ edo eraman erraza dala. Ib. 102.
Ze agindu erraza! ze gozua! ze biguna! Astar II 42.
Lan bigunak eukazanean. EchtaJos 260s.
Baserri artan, egun orretatik aurrera, beste bizitza bat asi zan, obeagoa, bigunagoa, alaiagoa. AgG 74.
Sorbeltzak: "Ez duk biguna / ire zoria; begitu nazak, emen-or / laister bai zabalak mozkor!"."Dura es tu suerte".LdiBB 28.
Tiro ta Sidoni, zuei baño zigorrada biguñagoa emango zaie epai-egunean. IrYKBiz 155.
Zedila aientzat, eskatu zuten / zigor ua biguiñago. OrEus 254.
Bizibide biguñegia zitzaion. Ez zioten lan aundirik ematen. AnabPoli 76.
Len bigun ziran gauz danak gogor / ta gogor ziranak bigun.UztLEG II 80.
Biguna baita uztarria / ogi-ustean dagoenarentzat. AzurmHitzB 64.
azpiadiera-1.4.1
(Referido a las condiciones atmosféricas)."Oso negu biguna doia"Elexp Berg. .
Eguraldi biguñakin bazabiltza bai egaa. VMg 34.
Eta gertatu zan gau hura guziz epel biguña, noizik beñ euri beraa eta urrena aize epela egiñaz. ArrGB 58.
Azillan inusturiak jotzen badu, negua biguña izango dala esan nai omen da. EgutTo 24-4-1924 (ap. DRA).
azpiadiera-1.5
(Pey.).Delicado, remilgado. Badakizu nor dan Izurraingo neskazarra: Joxepiñaxi. Beti-betiko eztimetxa, izmizti, biguña. AArdi 206.
Ongi-bizia, atsedena ta kutizia, aundiki biguiñentzat egin ziran nonbait. "Los blandos cortesanos".BerronKijote 142.
azpiadiera-1.6
Erronkariarrek, gure gisara, ez zituztela bereizten R biguna eta gogorra hitz azkenean (geldiune baten aurretik hobe) agertzen zirenean.MEIG VI 132.
sense-2
2.
(V-gip, G-goi-azp-to),
biguin (G-to-bet, AN-larr; -uñ G-to).
Ref.:
EI 212; Etxba Eib; Elexp Berg.. (Adv.).Blandamente, suavemente, tiernamente; indulgentemente, compasivamente."Blandamente. Konturaturik eiñ zittuan ondamendixak, bigun artu eben"EtxbaEib.
"Oso bigun tratazeittu umiak"Elexp Berg. .
Konfesau nas Kura zaarragaz, ta aiñ artu nau bigun, zeiñda kenduko eustan lotsa gustija, euki banitu pekaturik andijeenak. JJMgBasEsc 73.
Ai ze kolore ederra daukan [ardauak] : gozo eta bigun iragoko da zure estarritik. Astar II 130.
Zeubek bigun, erruki edo miserikordijagaz juzgetan badituzubez zeuben proximuak. Ib. 185.
Jenobebak beorretik jetxita, añ gozatsu, añ amorez, añ biguñ guziai hitzegin zien. ArrGB 10.
Zu beti biguñ oitua, zuretzat da gogorra gure bizi-modua. BvAsL 115.
Bear bada, bigunago itz egin baneutsa nik gizon ari, bere biotza Iaungoikoarentzat irabaziko neban.AgAL 45.
Eliz-gizonak, bigun, illun, astiro ta samur, Regem cui omnia vivunt, erestu eben. AgKr 207.
Txit bigun begiratzen dio mutillari. AgG 197.
Beraz Euskaldunak artu oi dan bezela [itsaso] au ere artu bear dezu ; legun, bigun, emeki. LhYol 42.
Aizeak alik biguiñena aizegiten du. OrMi 147.
Ala ere, epai-egunean zuei baño biguñago egingo zaio Tiro ta Sidoni. IrYKBiz 263.
Aize pirrintak biguin jo dio / bekokia Araba-aldetik. OrEus 312.
Okerren bat esiratu bearra zetorkionean ere, maitekiro ta bigun jokatuko zan ura.TAgUzt 257.
Mutillaren alboan pataria saltoka ikusi ebanean, bigunago deitu eutsan txakurrari. ErkiagBatB 82.
Euskal-oitura zar bat dalako ezin genezake dantza lotua baño biguñago artu. MAtxGazt 74.
Eta orduan itxasoko andra arek len baiño bigunago ta edertoago asi ei-zan kantetan. AlzolaAtalak 41.
Bañan bein gerra egiten asi ezkero, gogor saiatu bear du batek, bere burua illik ikusi nai ez badu beintzat. Gu, berriz, biguñegi asi giñan. Alkain 42s.
Obe izango det, bai, / aurkeztea bigun, / bart xelebrekeria / nola gerta zaigun. Zendoia 145.
azpiadiera-2.1
De modo flexible. Erreberentziak egin zituan gerria bigun eta malguki biurtuaz. ErkiagArran 36.
sense-3
3.(Sust.).Blandura.Cf. infra BIGUN GABERIK. Egun-senti baten bururatu jakon uezabari lorateiko bigunian, "iñuzente" eraittia neskamiari, eta au danari baietzian eukala, egon ziran jolasetan bedartzan iñok ikusiko ez balitu letz.EtxbaIbilt 470.
azpisarrera-1
BIGUN-AURKI. "Biunaurkiya, bigunenen saila, multzoa; bigunentsuenak. --Ze goorrak dauden txermen hauek, ama? --Ta nik ze ingoyuet ba? Biunaurkiyak apartau"ZestErret.
azpisarrera-2
BIGUN-BIGUN.
(Con reduplicación intensiva). a) (Adj.). Muy blando, muy suave (sdos. prop. y fig.). Bepuru luze betien azpian begi urdiñ-abar bigun bigunak. Ag Kr 87. Sasietako arrosak usai on bigun biguna zabaltzen zuten. Ag G 43. Eresi zituan Gabon eresirik bigun bigunenak. Ib. 231. Biotz samur ta / bigun-biguna. GMant Goi 72. Aurre-aldian zelaitxo bat, aretx ta pago tantaiz orniduta, eta beia oroldiz ta bedarrez bigun-bigun. Kk Ab II 38. Tellatua opil bigun bigun gozoz egiñikoa zan. Bilbao IpuiB 213. Etzuan minik hartu melena biguin biguinan eta aurrean zeuzkan zurubietarik igon zan. Osk Kurl 161. b) (V-m-gip ap. EI 212). (Adv.). Suavemente. Epel-epel, bigun-bigun, samurtasunik andienagaz, asi zan negarrezko soiñuan eresi au esaten. Ag AL 31. Aiton-illoben arpegiak igortzitzen aizan, bigun bigun, aingeru lumaz bezela. Ag G 281. Nagusiak orduan biguñ-biguñ gaineratu zuen: Gero badakizute emengo berri. A Ardi 77. Olantxe: bigun-bigun sakatuta. Otx 178. Eta guenean, burua bigun-bigun Ana bere zaintzaille kutunaren beso gaiñ, Jainkoaren eskuetan izten dau bere arnasa. Onaind STeresa 110.
azpisarrera-3
BIGUN-BIGUNIK.
Suavemente. Oiulariak beren bikondearen amaitzat (azkentzat) arako O Jesus, argi neri! biguñ-biguñik oiukatzean. AArdi 114.
azpisarrerakoSense-3.1
(Estar, etc.) muy blando. Neure agiñak zatiuko leuke / ogi andi bat osorik, / balego biguin-biguiñik. (Canc. pop. inOrEus 111).
azpisarrera-4
BIGUNEAN (V-gip).
"Blandamente" EI 212.
azpisarrera-5
BIGUN EGIN.
Ablandar(se). Baiña orduan ez giñan errez konpondu. Alkatea ez egoan bigun egiteko. EtxabuKontu 26.
azpisarrera-6
BIGUNETIK.
Con suavidad, sin rigidez. Askoren bildurra zan gogortasunari emongo ete eutsen sartena ondiñok eskutik eben orrek. Baña zorionez, bigunetik, eta naikue bizkor da zabaltasunez. Gerrika 259.
azpisarrera-7
BIGUN GABERIK.
"Employé substant. en V. : douceur, compassion. Bigun bagarik, sans piété (Añ EL)" H. Eta, ze min ikaragarria zeurea, bigun bagarik erontzi eutsuezanean, aragi eratziai oratu-ta zeunkazan soñekoak!AñEL2 204.
azpisarrera-8
BIGUNIK(Estar, etc.) blando. Lenengo dator orio-azea / ondo egosi ta bigunik. AzcPB 92.
azpisarrerakoSense-8.1
(Estar, etc.) débil. Oinen gaineratu zan / argal da bigunik, / gorputza ezin eukirik / luzaro zutunik. AzcPB 136.
azpisarrera-9
BIGUNIK BIGUNENEAN.
Bere nagusiaren itzak etnzun zituanean Santxok, negarrez asi zan munduko biguiñik biguiñenean."Con la mayor ternura del mundo".BerronKijote 216.
azpisarrera-10
BIGUNTXEAGO.
a) (Adv.). Un poco más suavemente. --Onbearrez egiten diat anai. --Entzungorra naun arreba. --(Bigunxeago) Jonixio, arratsaldean jaitako soñekoa ta ator garbia jantziko dituk noski. Lab EEguna 112. Legeetatik irten gabe, bigunxeago epaituak izan zitezkeala oartu gera. EAEg 4-3-1937, 1201. Ni ez naiz orren gogorra. Apaiz izan arren, biguinxeago jokatzen ba-dakit. MAtx Gazt 61. b) (Adj.). Un poco más débil. Jakiña, aurrenetik talde bigunxeagoak tokatu ezkero, aurrerago egiten genduan. Insausti 113.