1.
(
V, G, AN, L, BN; Lcc,
SP,
Ht VocGr 346,
Lar,
VP
1v,
Añ,
Dv,
H (amarren V, G))
Ref.:
A;
Iz
ArOñ
;
Elexp Berg
.
Diezmo.
"
Hamarrenak, dîmes"
SP.
"Diezmos, amarrenak
"
, "dezmar, amarrena emon" Lcc.
"Dezmar, amarrendu, amarrenak eman
"
, "diezmo" Lar (tbn. Añ).
"Dîme"
Dv, (que cita a Etcheb[erry])H.
"
Amarrenak eta primiziak, diezmos. Amarrenak eta primiziak entregau biar izaten zittuan orduan. Espoloian bizi zan bat amarrenak pagatzen ezittualako etxuan ezkondu nai izan abadiak
"
Elexp Berg. v. dekuma,
detxema.
.
Eta (hunela minza nadin) Abrahamtan detxematu izan da Levi bera ere, zeinek hamarrenak hartzen ohi baititu.
Lç He 7, 9.
Manua baduté populuaganik hamarrenaren hartzeko Legearen arauez.
Ib. 7,5.
Pagetea amarrenak eta primiziak.
Bet 11 (v. HAMARREN-PRIMIZIAK).
Zeñek aginzen baitu edeki dakiola posesioa abadia eliza onetakoa D. Martin de Valcarlosi, eta eman dakiola batxiler D. Martin de Aldunzini, bere amarren, beste gauza guztiakin.
BLeiz 46.
Ze frutu zor deutsagu amarrenari eta premiziari.
Cap 59.
Xuxen pagatzak hamarrenak, / paga xuxen primiziak.
Gç 215.
Au zuretzat, edo Primizia ta Amarrenenzat.
Cb Eg III 338.
Amarrenak eta primiziak Jainkoaren Elizari pagatzea.
Cb CatG 12 (tbn. Legaz 31; Cb CatV 44 amarren ta primiziak).
Zorigaitz zuentzat, eskiribau eta farisau hipokritak, zeinek pagatzen baiditutzue mendaren, milhuaren eta kuminaren hamarrenak, eta uzten legeak dituen gauzarik inportantenak.
He Mt 23, 23 (Dv, Echn, HeH, Ol, Ir YKBiz 273, Ker, BiblE (h)amarren; TB detxema, Hual dekuma, Samper tekuma).
Anzinako legean Jainkoak bere hitzez agerrian agindu zuan, horduko eliz gizonai amarrenak ematea.
Ub 187s.
Onena eman behar zaio Amarrenari?
Ib. 189.
Zeren ezin dion bekala S. Agustinek, zuk ezpaitiozu pagatu nai ongi Jangoikoari zeure fruituen amarrenak, Jangoikoak amarrenduko zaitu zeurori.
LE-Fag.
Amarrenak ez pagatzeagatik.
Mg CC 153.
Edo gero ereinteko dozun frutu-azia amarrenai osturik.
Añ
EL1
131.
Eta gauza guzi-guziak zor ote due amarrena?
Gco II 376.
Amarren eta primizijak zuzen pageetako.
JJMg BasEsc 203.
Ze gauzak pagetan daben amarrena, eta zek pagetan eztaben.
Astar II 245.
Bada gañerakoak gauza guzien amarrenak eta lenbizi edo primiziak zor ziozkaten.
Lard 118.
Eta eskeñiko dizkitzut ematen didazun guztiaren amarrenak.
Ur Gen 28, 22 (Urt detxuma).
Etxeko errenta nagusiari zuzen pagaturik, eta amarrenak Elizari emanik [...].
A.
Bada len amarrenak eta primiziyak edo lenengo etorriyak emoten [ziran]
.
Itz Azald 113.
Lezda au zan, Aragoin eta Nafarroan, Gaztelatarren artean itsasoko amarrena esaten zitzaionaren antzekoa.
Etxeg RIEV
1908, 114.
Astean birritan barau egiten dot, / oron amarrena zintzoro ordaintzen dot.
GMant Goi 98.
Or jasotzen ditu ainbeste errenta ta amarren lur oiegatik.
NEtx Antz 45.
Lurreko emaitzen hamarrenak ere [Jaunarenak dira]
.
BiblE Lev 27, 30 (Dv hamarren guziak
).
v. tbn.
VJ 13. Arz 46. SermAN 5r. El 65. Iraz 33. Oe 121. IntzOnd 132. AA I 504. CatB 51. CatLlo 48. CatBus 26. Xe 246. CatUlz 34 (amarnak). EEs 1916, 308. KIkV 73. KIkG 60.
Décima parte.
v. hamargarren.
Santo Tomas Villanuevak dio urtetik urtera konfesatzen diranak nekez oartuko dirala bekatuen amarrenaz ere.
AA I 308.
Oraiñ esplikatzera / noa laugarrena, / sagardoa du lagun / bere amarrena.
JanEd I 82 (en unos versos sobre al agua que echan a la sidra).
Gaitx bakoitxak daroa / etorten danean / gizonezko amarrena / beragaz batean.
Azc PB 356.
Jaunaren agindu ta naia egiteko ez eban iñoz nagi-amarrenik erakutsi.
Eguzk LorIl 49 (ap. DRA
).
2.
Decena (de rosario).
"Dizaine de chapelet"
Dv (que cita a Harb).
v. hamarreko.
Azkeneko hamarrenaren buruan aurkhitzen den bihi handira ethorri zarenean, eskerrak errendatuko diotzotzu Jaiñkoari, zure Arrosarioa errateko egiñ darotzun graziaz.
He Phil 555 (SP 547 hamarraren).
3.
Cierta unidad de medida equivalente a cuatro kilos v. hamargarren (
3).
.
Txekor bakoitzarekin iru amarren, ari bakoitzarekin bi amarren ta bildots bakoitzarekin amarren bat.
'Tres décimas'
.
Ol Num 29, 14-15 (Dv hamargarren, Ker litro, BiblE [amabi, zortzi, lau] kilo
).
Olioz oretutako iru amarren irin-lore ta log bat olio ar bitza.
Ol Lev 14, 10.
Epha amarren bat garagar-irin oparitzat ekarriz.
Ol Num 5, 15 (BiblE lau kilo
).
HAMARREN EGIN,
HAMARRENAK EGIN.
Diezmar. "Pagar los diezmos, amarrenak egin" Izt 86r.
Erranen dut noiz asi ziren jendeak amarren egiten.
SermAN 5r.
Eta nor dira amarrenak egitera obligaturik daudenak?
Gco II 376.
Amarren eta primiziak ongi egitea.
Ber Doc 89r.
Amarrenak ta primiziak osotoro egitea.
OA 6.
Borzgarrena amarren eta primiziak osorik egitea.
CatUt 9.
Egiten ditut, behar bezala nere amarrenak ta bi bider barutzen naz hasteoro.
Mb JBDev 4s.
Zenbat Amarren eta zertatik egin behar da?
Ub 189.
Astean bi aldiz barautzen det; amarrenak osoro egiten ditut.
Lard 420.
HAMARREN-GIZON (V-gip ap. A).
"Alguacil que en otro tiempo recogía los diezmos" A. "Erderazko alguacil esateko berba asko daukaguz: a
mabia ta m
erinoa (Gipuzkoako Goierrin), a
mar-gizona (Aramaio-aldean), a
marren-gizona (Oñatin bertan), [...]" A Ezale 1897, 62n. v. amabi, HAMAR-GIZON.
HAMARREN-JATE.
"Si no daba [...] la comida que llaman [...] amarrensate, no le harían dichos diezmos"
(Esteríbar, 1748).
LexHNav
I 25.
HAMARREN-PRIMIZIAK
(Pl.). Diezmos y primicias.
Bortzgarrena: hamarren primiziak osoki paga ditzagula.
Mat 10.
Hamarren primiziak eztitut ungi pagatu.
EZ
Eliç
153.
Bostgarrena, amarren primiziak pagatzea.
CatBurg 31.
Zelan pagaduko diraz amarren primiziak?
Arz 46.
Amarren primizien ganean.
Añ
EL2
248.
Kristauak ez daude behartuak Amarren-Premiziak onenetik egitera.
Ub 188.
Amarren primizijei gitxiago emonda.
JJMg BasEsc 199.
Gauza guztijen amarren primizijak emongo deustazubez.
Astar II 246.
Zor dozubezan amarren primizijak pagetako.
Ib. 246.
v. tbn. Harb 9.
HAMARREN-PRIMIZIAK EGIN.
Pagar los diezmos y las primicias.
Nola eldu baita eraizioaren bilzea eta amarren primizien egiteko denbora.
SermAN 4v.
Amarren primiziak ongi egitea.
El 9.
Itzegin bedi amarren premiziak egiteko kristau bakoitzak duan obligazioaren gañean.
AA III 442.
Amarren-primiziak artez egin ezpadozuz.
Añ
EL2
139.