Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 zati.
    tradizioa
    Tr. Documentado ya desde Dechepare (zati egin ) tanto al Norte como al Sur, y desde principios del s. XIX de modo general. En DFrec hay 276 ejs. de zati, todos, menos uno, meridionales.
    sense-1
    1. (V, G, AN; Lcc, Lar, Añ, H, Zam Voc; -th- L, BN, S; , , Ht VocGr 397, Arch VocGr , VocBN , Dv, H) Ref.: A; EI 210, 211, 212; Lrq; Iz ArOñ (sati); Etxba Eib; Elexp Berg.
     Pedazo, trozo, fragmento; porción, parte; parte en que se puede dividir una obra, etc. "Çatico de pan, zatia" Lcc. "Zathiz egina, fait de pièces" SP. "Chacun sa part, bakhotxak bere zathia" Ht VocGr 397. "Ondoriotasunetik erori zautan zathia" H. "Porción, parte, pedazo" A.
    Presenta ziezoten arrain erre zathi bat. Lç Lc 24, 42. Bil zitzaten bada, eta bethe zitzaten hamabi saski zathiz, borz ogi garagarrezkoetarik, ian zutenei soberaturik. Lç Io 6, 13 (Ker zati; LE, TB, Dv, Leon, IBe puska, HeH phuska, EvS phuzka, Ol otzur, Arriand ondakin, IBk hondar). Eta tenpleko belá erdira zedin bi zathitara. Lç Mc 15, 38 (He, TB bi zathi, Ker zati bitan; Dv bi erdi). Guztian bezain oso dela / den txipienen zatian. Aldaz 73s. Iongoiko zathiz edo partez egina etzarena. EZ Man II 168. Nahi izan du emaztea lizen gizonaren zathi bat. SP Phil 396. Zatirik ezin kendu leikeo Kristoren korputz santu ari. OA 49. Europa daritzan gure alderdi hunetako zathi hau huzi eta eman zioen Japhet bere semeari. ES 389. Gelditzen zaizka ortz artean zenbait aragi zati. Mb IArg I 278. Gure ahaidearen landaren zathi bat. Lg I 248. Gorotz zathi bat. Egiat 185. Bere gorputzeko zati edo parte bakoitzarekin egin dituan bekatuak. Ub 215. Joan ze ala denbora zati bat. (298). LE-Ir. Solomo zati bat. Mg PAb 88. Irakurri beste zati bat. Añ LoraS 91. Dotriñako irugarren partea edo zatia. Gco II 1. Utzitzen badu batek Mezaren zati edo puska andi bat. AA II 47. Beretzen du [nere-neredako maithaguneak] zuretzat egin behar nuenaren zathi handi bat, guzia ezpada ere. Dh 83s. Berbeta bakotxian isten dau karga zati bat inoren kleitubaren kontra. fB Ic II 202. Kanabera baten phüntan esponjea zati bat minagrian trenpatürik. UskLiB 42. [Soñu] bakotxak zenbat zati, eta zenbana konpasekoak dituen. Izt C 218. Kitau ziñaikez zeure zorrak, edo beinik bein pagau zati andi ba. Ur MarIl 82. Metal-zathi hek. Gy 217. Asia berritz lurreko bortz zathi larrietarik bat. Hb Esk 8. Ondadea iru senideak, nork bere zatia, artu zuten. Lard 396. Aberiak eztü zathirik hunkarri egiteko hun eztenik. Ip Dial 50. Direktore bi, Señorijo beste bide guztijak zainduten zitubezanak, zati bitan imiñita. "Divididos en dos secciones". (1866) BBatzarN 223. Arropa-zati aiek. Arr GB 62. Behar ginuen beraz letra hartarik zati handi bat bederen eman. HU Zez 19. --Zelako zatiak daukaz fedeak? --Ez-agiria eta agiria. Itz Azald 16.
    ( s. XX) Oial zar zatiakaz egindako moltsoa. Ag Kr 78. Ez ahantz ororen artetik "savon" zati bat. JE Bur 190. Ibañetako lepoan moztu zuten bi zatitan Enperadorearen armada. Zub 30. Ene gotzontxu txikija, / ene biotzaren zatija. Kk Ab II 138. Itz bikoitz orrek zatirik azaldu-bearrena erti du. Ldi IL 124. Irabazi dagianetik zati bat aurreratu al izango leuke. Eguzk GizAuz 114. Kafe utsetan ogi-zatiak beratuta. TAg Uzt 253. Erakuskitzat artu duan zatia. EAEg 19-1-1937, 845. Araudiak bere 2gn. Buruaren 2gn. ataleko b) zatiko 2gn. zatitxoan dion bezela. "Apartado". Ib. 23-11-1936, 366. 271gn. ataleko lenengo zatia berriz, abek ausiko dute. "Párrafo". Ib. 6-4-1937, 1442. Kausitzen da Ixtorio Saindua bi zathitan egina: Testament Zaharra eta Testament Berria. Zerb IxtS 7. [Mendi-baso] oietatik zati aundi bat. Munita 116. Gaur doñu ori konpasilloan, ots, lau zatitara, kantatzen dana. Lek SClar 106. Bai baitzekien neskatoak musika-zati hori ezagutzen zuela. Mde HaurB 53. Lukainka zati bat janaz. Bilbao IpuiB 204. Eta bildu egia-zatiak berak nola bada adi-araz? Lf (in Zait Plat XV). [Auzi] ura oraingo onen zati edo atal bat baizik etzen ezkero. Vill Jaink 146. Baserritarrai baturiko laia, atxur, golde-zati, uztaiak. Erkiag BatB 124. Platonen zati eder bat irakurtera. Or (in Gazt MusIx 38). Orga auek, istinga bezela, zokote izeneko bi zur-zati zituzten. Garm EskL I 144. Euskal esaldiak ez omen du zati berezirik, ez geldilekurik. MIH 356. Ceilanen zati batean. MEIG I 237.
    v. tbn. (Para textos anteriores al s. XIX): El 73. Mih 95. Zuzaeta 83.
    azpiadiera-1.1
    (H (V, G)).
    (Ref. a cuerpos no sólidos). Parte, zona.
    Ur zati batean medall bera sartu. Mb IArg II 311. Polbor zati bat. Ib. 353. Urratu behar diotela bere besoko zaña, ta andik atera gaistaturik an arkitzen den odol zatia. Mb OtGai II 230. Alferrik joan bear lutekean uren zati bat gordea beti bertan egon dedin. Izt C 94.
    azpiadiera-1.2
    (Con ordinales a partir de hirugarren, formando números partitivos). "Veintena, ogeigarren zatia" Lar (in Aq 1471).
    Galdu zuten [...] balioaren zazpigarren zathia eta partea. "Septem partes". Ax 567 (V 363). Baldin onekin ez balituzteke ongarrituko bertako lur elkor gogorrak, ez litzake artuko biltzen dan laborearen laugarren zatia ere. Izt C 171s. Filistintarren bazter guzia, Israeltarren amargarren zatia etzan. Lard 138. Berarentzat izan bear zuan, nai ta nai ez, [ondasunen] irugarren zatia. Apaol 104.
    azpiadiera-1.3
    "(Sal, S, R), gran cantidad, gran trozo" A.
    Anserati ez ian zati. "Il n'en faut pas manger quantité". O Pr 27.
    azpiadiera-1.4
    (En contextos que tratan de métrica, etc.). Sílaba. v. ELE-ZATI, HITZ-ZATI.
    Bi etenen tartean sartu diteke lau zatiko elea ere. Or Poem 518. Bi neurtitz duzte oberenak, oietan banatzen baitira obekienik azentuak, batez ere bigarren maillakoak: zortzi zatiko eta amaikakoa. "Octosílabo". Or (in Gazt MusIx 22).
    azpiadiera-1.5
    Pieza musical.
    Zazpi pieza edo zati joten ziran, ni musika taldean, bandan, sartu nintzanean. Etxabu Kontu 29. Azkenengo zatia al ebanak al ebana joaz izan zan. Ib. 32.
    sense-2
    2. (V) Ref.: A; Iz ArOñ (sati); Etxba Eib; Elexp Berg.
     (Gralmte. acompañado de bat con sufs. locales de decl.). Rato, período de tiempo. "Temporada, período de tiempo. Zati bateko joan da" A. "Rato de tiempo" Iz ArOñ. "Zati baterako, para rato, para largo. Zati baterako aldendu giñan geure lekutik" Etxba Eib. "Zati baten, en una temporada. Ezingo naiz zati baten zuekin mendira etorriko" Elexp Berg. "Badaukau or zati bateko --edo zati baterako-- lana" Ib. "Andik zati batera jakin zan lapurra" Ib. Tr. Usado por autores vizcaínos.
    Begira zati bat zerua. AB AmaE 382. Eta gorputza geldituten iat / zati bateko indar barik. Azc PB 350. Bota bear zituzala zati bateko Eleizati. Mg CO (ed. 1898) 204 (ap. DRA ; en la ed. de 1803, 229 denporan [sic] zati bateko). Zati baten geldi-geldi egon zan. Kk Ab I 103. Nork asper-usaiñik zati baten izan. Erkiag Arran 10. Zentenuak alakoak ez deust ba barriro be errekara iges egin gura izan? Kostako yako zati baten. Bilbao IpuiB 45. Izan eben zati baterako barrea ta esan bearra. Ib. 25. Zeletan egon zan zati baten. Otx 83. Zati bateko baizen egiten eztiren elkartzeak. Vill Jaink 161. Zati baterako gosea arindu. Erkiag BatB 104. Gure izkuntza nai genuken mailla iasoan ikusi nai baldin badugu, itzul-lanean iardun bearko dugu oraindik ere zati eder batean. Ibiñ Virgil 22. Frailli ori aukerako leku billa zati bat aldendu zanian. Etxba Ibilt 456. Oneik zati batean, Teresa amak "Enkarnaziño" itxi arte, bakarrik bizi bearko dabe. Onaind STeresa 68.
    sense-3
    3. Pensionista.
    Senar-emazte aiek zati edo pensionista ni artu ninduten, ta nere lo-tokia txabol artako sukaldea izan zan. Zubill 124.
    azpisarrera-1
    XATI.
    (Forma con palat. expr.).
    Gizon gutxi-ikasi batek buruz gogoraerazi zidan 'Iainkoagan bat' deritzonaren xati bat, nik uste baino geiagorentzat zala adieraziz. Or BM 14s. Gizadiari ari nizaio Zure aitzinean, baldin aren xati bati bederen idatzi ok irakurtea gerta baledio. Or Aitork 40.
    azpisarrera-2
    ZATIA...-AGO.
    Mucho más. "Menorca Mallorca baiño zatixa polittaua pentsatzen jat" Elexp Berg.
    azpisarrera-3
    ZATIA ERAMAN.
    "Martinek ez dio Joanesi zathirik khenduko ou eramanen, Martin n'emportera pas d'avantage sur Jean" Dv.
    azpisarrera-4
    ZATIA KENDU v. ZATIA ERAMAN.
    azpisarrera-5
    ZATIAN.
    En parte, parcialmente.
    Aurrerakunde-Jaurrija eskubidiaz gelditxen da [lagi au] berau ezereztuteko osuan edo zatijan. (1918). ForuAB 141.
    azpisarrera-6
    ZATIA HOBETO.
    Mucho mejor. "Joan dan urtian zatixa obeto pasau giñuan" Elexp Berg.
    azpisarrera-7
    ZATI BAT.
    (Uso adv.). "En buena medida. Diru kontuengatik asarretu zien zati bat" Elexp Berg. "Oso pozik zetorren, zati bat erandako botilla ardauaaittik" Ib.
    azpisarrera-8
    ZATIDUN
    Euzkadiko Jaurlaritz-ikurra [...] lau zatidun ikurdi bat izango da. "Un escudo de cuatro cuarteles". EAEg 21-10-1936, 100.
    azpisarrera-9
    ZATI EGIN.
    (Con cuantificador). Hacer(se) (dos, tres, etc.) pedazos, dividir(se), romper(se) en (dos, tres, etc.) pedazos, trozos, partes.
    Person oro hil denian hirur zathi egiten. E 27. Tenpluko tapizeriak / egin ziren bi zathi. EZ Noel 98. Egin zazu amar zati ispilua. El 73. Milla zati egitea ondo merezi det. Cb Eg II 59. Haur hori egin bedi bi zathi, eta bakotxak izan beza erdi bana. Lg I 327. Lur guzia egin zuen amabi parte edo zati. Ub 32. Egiten bada gero ispillu ura lau edo bost zati. Mg CC 200. Zati bi egina [ezkonduba], bata lagunarentzat [...] ta bestia Jesusentzat. fB Ic III 325. Izan zen Iberia bi zathi egina. Hb Esk 16. Ni milla zathi egiteko. Dv LEd 77. Buruko kasko ta bekokia biak lau zati / eginda deutsaz golpe bategaz ipiniten. AB AmaE 454. Atera eban ezpatea bere lekatik, zati bi egiten dau bere kapea. Itz Azald 122. Makila berezi batekin, kaxk, jotzen du ura, eta ura egiten da berehala bi zathi. Barb Leg 22. Erri zintzo au iru zati egin zuten bere etsaiak. Ldi IL 164. Oroaginduak, Ogasun Bitartekotza Nagusiaren eginkizunak bi zati egin zituan. EAEg 10-2-1937, 1030. Hogoi-ta-bortz zathi egin omen zen harrizko bultu hobengabea. Lf Murtuts 11. Katoliku indarra bi zati egiñik. Or QA 80. Ogetamazortzi zati egin zituezan basook. Akes Ipiñ 26. Argi-bonbillea zazpi zati egiñik. Erkiag BatB 143. Zoragarrizko loretegi hau bi zathi egin ez dadin. Xa Odol 304. Bi zati eginda gabiltza. AZink 101. Partidua zati bi eginda. Gerrika 280.
    v. tbn. Mb IArg I 367. Gy 62. Bilbao IpuiB 45.
    azpisarrera-10
    ZATIETAN.
    En pedazos. v. ZATITAN.
    Bakar zeran Orrengandik aldegiñez, zatietan barreiatu bainintzan, batuko naiz nere puskaetatik. Or Aitork 37.
    azpisarrera-11
    ZATI-EUSKALKI.
    Subdialecto vasco.
    Nafarroako franko zati-euskalkitako joerak. MEIG VII 123.
    azpisarrera-12
    ZATI-GALDERA.
    Oración interrogativa parcial.
    Perpausa zati-galderaren (bai-ala-ezko ez denaren) erantzun bezala har daitekeenean. MEIG VI 147.
    azpisarrera-13
    ZATI-GILTZA
    Zati-giltza, astiro itsasten da. "La juntura lentamente se cierra". MEIG IX 121 (en colab. con NEtx).
    azpisarrera-14
    ZATI IZAN.
    (Tras gen.). Ser parte, participar, formar parte (de).
    Izanik zuben Diputaziñoia esan dan Junta probinzialaren parte edo zati. "Formando parte". (1862) BBatzarN 197. Jesukristoren sinestea ez dutenak, ez dire Elizaren menbro edo zathi. Arb Erlis 131. Gudaroztearen zati edo [...] zaintzaren zati izan ezik [...] su-jarioak erabiltzea estu-estu galerazia dago. EAEg 27-10-1936, 148. Aldi artan gaurko Errioja Euskalerria edo Naparroako Bakalderriaren zati zan beñepein. Etxde AlosT 38. Berori [gertatzen da] giza-bizi osoan, egite bakoitza bizi orren zati dala; berori gizasemeen mendean, gizon guzien biziak mende orren zati dirala. Or Aitork 335. Ez al dakizute zuen gorputzak Kristoren zati dirala? MAtx Gazt 41. Eusko ikaskuntzaren zati den euskal ikaskuntzaz mintzatu beharko dut. MEIG VI 48.
    azpisarrerakoSense-14.1
    (Con compl. en ines.).
    Artu-emanak berrikusiak eta deuseztuak izan ditezke, arazoan zati dan norbaitek eskatu ezkero. "A instancia de parte". EAEg 19-11-1936, 339.
    azpisarrera-15
    ZATI-HIZKUNTZA.
    Lengua parcial, limitada a cierto campo.
    Egiunez eta tratuz finkatzen diren (zati-)hizkuntza artifizialetan, hau da, jakite- eta teknika hizkuntzetan. MIH 106.
    azpisarrera-16
    ZATI-MAISTRE.
    "Maestre de raciones" Lar.
    azpisarrera-17
    ZATI-MULTZO.
    Subconjunto.
    Argi dago euskaldunen multzoa eta gai horrezaz inoiz pentsatu duten euskaldunena ez direla bat Eleizalderentzat, bigarrena lehenaren zati-multzoa dela. MIH 220.
    azpisarrera-18
    ZATIRIK-ZATI.
    Parte por parte.
    Begiratu eban kutxa guzia zatirik zati, ta zulotxu batzuk billatu eutsozan. Or Tormes 49.
    azpisarrera-19
    ZATITAN (-th- H).
    Eman bezate bere idia zathitan. Lg I 353. Eman zuten zathitan orga hura. Ib. 259. Odola zurrutan zarion saindu haren gorphutzari, eta haren haragiak erortzen ziren zathitan. Lg II 88. Idola zathitan ukhaldika ezartzen. Gy 313. Andetan badaramate [orkatza], / zathitan gazitzen dute. Ib. 91. Eta haragiak zathitan jauzarazten diotzate. Prop 1876-77, 75. Ontzi galdua ta mastak joan zirean satittan. Echta Jos 343. Arrotzen peko eta zatitan daukigun Aiten lurrari. Iratz 106. Euskaldunak zatitan direlakotz jarri. Ib. 27. Zatitan gaude frantzesak eta / españatarrakaitikan. Ayesta 98.
    azpisarrera-20
    ZATIZ.
    azpisarrerakoSense-20.1
    a) (H; -th- S; H).
    En gran medida. "Beaucoup de beaucoup" H (que cita el ej. de Oihenart). "De beaucoup" Lrq.
    Minak zatiz arhintzen zautzat, / zuri bi hitz erraitean. O Po 2.
    azpisarrerakoSense-20.2
    b) (-th-; SP).
    "Etxea zathiz da, la maison est en pièces" SP. v. ZATITAN.
    azpisarrerakoSense-20.3
    c) En parte.
    Osorik edo zatiz luzapendu nai dan zorra. "Total o parcialmente". EAEg 6-3-1937, 1220.
    azpisarrera-21
    ZATI-ZATITAN.
    En pedacitos.
    Artu burubegittallu ori eta zati-zatittan apurtu. Otx 19.

    zati

    zati
    << 1 zanga 0 / 0 zatika >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper