Azpisarrerak (sarrerak) (6)
akordu.
1.
(Ht VocGr, Añ, Chaho),
arkordu.
Acuerdo, pacto. "Marché" Ht VocGr. "Acuerdo" Añ.
Iainkoaren eta gizonen artean akordu ezartera iar leiten ararteko eta moienazale baten beharra izan da. Lç Adv ** 2r. Ikhusirik ezin datekela egin arkordü osorik. Etchart 3.1r (8.1r akordü). Akordu eta bake on bat egin dadin. MRos 16.1v. Eder izanen da, beraz, nazionen artean / Begietstea akordu bat Relijionean. EZ Man I 76. Akorduaren arka. EZ Eliç 394. Egiazko akordua. "Veram concordiam" . Ib. 350. Herioaz minzatu diren guziak arkordu hontan dira, herio dela bekhatu orijinalaren pena. Tt Onsa 134. Laur Ebanjelista saindiak arkordu hon batetan dira guri erakasteko herio ohoiñ bat dela. Ib. 61 (v. tbn. 13, 118, 119 arkordu). Zer erkidetasun Jesukristoren artean eta Belialen artean? Edo zer akordu fidelaren eta infidelaren artean? He 2 Cor 6, 15. Hauzi onenari / Eginik ihesi / Akordu txarra ere hobe da onhetsi. Gy 19. Nihork othe du kondatzen / Eziñ bertzez egiña den / Akordu baten gaiñean? Ib. 247. Haukiekiñ [traidore eta faltsoekin] ezta on denik, / Ez ziñik, ez akordurik, / Lekhuko, ez erresarik. Ib. 40.
Acuerdo, pacto. "Marché" Ht VocGr. "Acuerdo" Añ.
Iainkoaren eta gizonen artean akordu ezartera iar leiten ararteko eta moienazale baten beharra izan da. Lç Adv ** 2r. Ikhusirik ezin datekela egin arkordü osorik. Etchart 3.1r (8.1r akordü). Akordu eta bake on bat egin dadin. MRos 16.1v. Eder izanen da, beraz, nazionen artean / Begietstea akordu bat Relijionean. EZ Man I 76. Akorduaren arka. EZ Eliç 394. Egiazko akordua. "Veram concordiam" . Ib. 350. Herioaz minzatu diren guziak arkordu hontan dira, herio dela bekhatu orijinalaren pena. Tt Onsa 134. Laur Ebanjelista saindiak arkordu hon batetan dira guri erakasteko herio ohoiñ bat dela. Ib. 61 (v. tbn. 13, 118, 119 arkordu). Zer erkidetasun Jesukristoren artean eta Belialen artean? Edo zer akordu fidelaren eta infidelaren artean? He 2 Cor 6, 15. Hauzi onenari / Eginik ihesi / Akordu txarra ere hobe da onhetsi. Gy 19. Nihork othe du kondatzen / Eziñ bertzez egiña den / Akordu baten gaiñean? Ib. 247. Haukiekiñ [traidore eta faltsoekin] ezta on denik, / Ez ziñik, ez akordurik, / Lekhuko, ez erresarik. Ib. 40.
2.
(AN-gip-5vill ap. Gte Erd 200; SP). Conocimiento, juicio; sentido.
"
Eztago bere akordu onean, il n'est pas en son bon sens"
SP.
"
Akordua joanta dago (AN-gip-5vill), akordorikan gabe zegoen (AN-5vill)"
Gte Erd 200.
Baegoan, bada, Silvero ain akordu gutxigaz, eze Silviak uste eben eze eskuartean ilgo litzakala. Lazarraga A, 1143r. Zer da haur? Non da zentzua? Non da akhordua? Zer egin da adimendua? Ax 73 (V 49). [Ardiets diazadazun ene biziaren finean] akordu onarekin hitza libro eta iudizioa sano. Harb (ed. 1690) 341. Oriek arkitu oi dira beren azken gaitz lo zorro, letargo deritzan ta akordu guzia ta ibilera kenzen dituen eritasun galgarrian. Mb IArg I 301s. Erori zen zalditik eta gelditu zen akordurik bage. Ib. 329. Askotan galtzen zuen emengo gauzetarako akordu guzia ta gelditzen zen Jangoikoarekin bat egiña bezala. Mb IArg II 23. Illa bezala ta akordurik bage utzi zutenak. Ib. 99. Oliatzea... obe da errezibitzea bere akordu onean. LE-Ir. Itzularázis akordurá, ta itzális pasioneén súa. LE Ong 62r.
Baegoan, bada, Silvero ain akordu gutxigaz, eze Silviak uste eben eze eskuartean ilgo litzakala. Lazarraga A, 1143r. Zer da haur? Non da zentzua? Non da akhordua? Zer egin da adimendua? Ax 73 (V 49). [Ardiets diazadazun ene biziaren finean] akordu onarekin hitza libro eta iudizioa sano. Harb (ed. 1690) 341. Oriek arkitu oi dira beren azken gaitz lo zorro, letargo deritzan ta akordu guzia ta ibilera kenzen dituen eritasun galgarrian. Mb IArg I 301s. Erori zen zalditik eta gelditu zen akordurik bage. Ib. 329. Askotan galtzen zuen emengo gauzetarako akordu guzia ta gelditzen zen Jangoikoarekin bat egiña bezala. Mb IArg II 23. Illa bezala ta akordurik bage utzi zutenak. Ib. 99. Oliatzea... obe da errezibitzea bere akordu onean. LE-Ir. Itzularázis akordurá, ta itzális pasioneén súa. LE Ong 62r.
3.
(V-gip; SP, Ht VocGr)
Ref.:
Etxba Eib; Elexp Berg
.
Recuerdo. "Ressouvenance, rememoración, acuerdo" SP. "Mémoire" Ht VocGr. "Recuerdo. [...] Gaurko egunak daukaz neretzako, beste denbora bateko akordu asko" Etxba Eib. "Recuerdo de algo. [...] Ezidazu neri preguntau, nik eztaukat orren akorduik eta. Liñua zela artzen zan jakin nai dot; orren akordua zeiñek euki leikien badakizu?" Elexp Berg. Tr. Documentado en la tradición vizcaína. En DFrec hay 5 ejs.
Gomunteetan da [...] zelako gauzaak esan, entzun, ikusi ta egiten zituban bere munduko olgantza ta adiskideen artian. Baña ze poz edo konsuelo emongo deutsee orduban alako akordubak? JJMg BasEsc 160. Baña ze tristeza aurkitu daike onelako akordubetan? Ib. 161. Egin daiguzan gauzak / al danik onduen, / urrengoak be euki / daien akorduen. BEnb NereA 28. Iru desgrazi dituan ama, / Jauna, izan akorduan. Ib. 257. Gizona nintzenean sei urtean egon / nintzen eremuaren akordua dator / nire gogora eta intzirinaz diot: / [...]. Arti MaldanB 230. Usainen akorduek hara naramate. Ib. 228. Mertxe andre okerra zela ezin esan zukeen inork, baina... Eta mila baina azaldu zitzaizkion akorduan. Arti Ipuin 76. Ondasunaren akordurikan / iñok ez eban orduan, / geure bizia salbatutea / gogoan ori genduan. FEtxeb 46.
Recuerdo. "Ressouvenance, rememoración, acuerdo" SP. "Mémoire" Ht VocGr. "Recuerdo. [...] Gaurko egunak daukaz neretzako, beste denbora bateko akordu asko" Etxba Eib. "Recuerdo de algo. [...] Ezidazu neri preguntau, nik eztaukat orren akorduik eta. Liñua zela artzen zan jakin nai dot; orren akordua zeiñek euki leikien badakizu?" Elexp Berg. Tr. Documentado en la tradición vizcaína. En DFrec hay 5 ejs.
Gomunteetan da [...] zelako gauzaak esan, entzun, ikusi ta egiten zituban bere munduko olgantza ta adiskideen artian. Baña ze poz edo konsuelo emongo deutsee orduban alako akordubak? JJMg BasEsc 160. Baña ze tristeza aurkitu daike onelako akordubetan? Ib. 161. Egin daiguzan gauzak / al danik onduen, / urrengoak be euki / daien akorduen. BEnb NereA 28. Iru desgrazi dituan ama, / Jauna, izan akorduan. Ib. 257. Gizona nintzenean sei urtean egon / nintzen eremuaren akordua dator / nire gogora eta intzirinaz diot: / [...]. Arti MaldanB 230. Usainen akorduek hara naramate. Ib. 228. Mertxe andre okerra zela ezin esan zukeen inork, baina... Eta mila baina azaldu zitzaizkion akorduan. Arti Ipuin 76. Ondasunaren akordurikan / iñok ez eban orduan, / geure bizia salbatutea / gogoan ori genduan. FEtxeb 46.
Ta lukainka, solomo ta diruok zorro baten sartu ta zorroa lepoan artuta, pipia biztuteko akordurik be barik, pozik urten eban Errupiñok.
Bilbao IpuiB 95.
Ta meza osteko txistu ta danboliñaren akordurik be barik, barriro sartu zan ia erri guztia eleizara.
Ib. 238.
4.
"Accentus, azéntua, tonua, boz akordua, bozgorabéhera, boz batásuna
"
Urt I 73.
AKORDUA HARTU.
"Acordarse de hacer algo concreto. Bakaziñotara joan bai, baina telefonua jotiakin be akordua artu" Elexp Berg. "Ibiltzia komeni jako baiña eztau sekula orren akorduik artzen" Ib.
AKORDUA EDUKI.
"Tener el detalle, la ocurrencia. Errittik pasau eta ama bisittatzeko akordua be etxuan euki" Elexp Berg. "Erromara joan zanian postal bana bialtzeko akordua euki zeban" Ib.
Akordue euki dabe gero mutillok. Kk Ab II 39 (respecto a unos que convidaban a vino a los que rezaran el rosario).
Akordue euki dabe gero mutillok. Kk Ab II 39 (respecto a unos que convidaban a vino a los que rezaran el rosario).
AKORDUAN.
a)
(Precedido de posesivo). "Memoria, el campo o extensión de recuerdos que abarca la memoria individual. Nere akorduan ezta olakorik pasau, no ha ocurrido tal cosa en el lapso de tiempo o conjunto de recuerdo que yo abrazo (V-gip)" Vill (es decir, in mea memoria). "Akorduan, nere akorduan, zure akorduan etab. [...], hasta donde llega mi memoria. Nere akorduan eztot ain negu epelik ezautu. Frontoia zure akorduan einddakua da?" Elexp Berg.
b)
Acordándose, recordando. Cf. AKORDUAN EGON.
[Osasuna] zaindu bear badegu / bear dan moduan, / azterketetan jarri / gaitezen orduan; / ta erabakiekin, / berriz, akorduan. Zendoia 189.
[Osasuna] zaindu bear badegu / bear dan moduan, / azterketetan jarri / gaitezen orduan; / ta erabakiekin, / berriz, akorduan. Zendoia 189.
AKORDUAN EDUKI.
"Oinddio akorduan daukat pagopian esan zostana" Elexp Berg.
AKORDUAN EGON.
Estar precavido; tener conocimiento.
Baldin oraiño adimendua on badu, memorioan eta akhorduan badago, nahasten ezpada. Ax 196 (V 131). Aitzinetik pensatua eduki behar du, gogonduri on behar du, akhorduan eta memorioan egon behar du. Ib. 514 (V 331).
Estar precavido; tener conocimiento.
Baldin oraiño adimendua on badu, memorioan eta akhorduan badago, nahasten ezpada. Ax 196 (V 131). Aitzinetik pensatua eduki behar du, gogonduri on behar du, akhorduan eta memorioan egon behar du. Ib. 514 (V 331).
AKORDUAN IZAN.
"Gogoan izan. Akorduan izan mezatara joan bia dozuna" Elexp Berg.
Makiña batek izango dau ba / egun ori akorduan. FEtxeb 33. Irun aldea zelan galdu zan / oraindik dot akorduan. Ib. 52.
Makiña batek izango dau ba / egun ori akorduan. FEtxeb 33. Irun aldea zelan galdu zan / oraindik dot akorduan. Ib. 52.
AKORDU EGIN.
Acordar.
Elkarrekin egin zuten / herrosoek akordu, / zur gurutzatura behar / zintuztela altxatu. EZ Noel 92.
Acordar.
Elkarrekin egin zuten / herrosoek akordu, / zur gurutzatura behar / zintuztela altxatu. EZ Noel 92.
AKORDUZKO .
(Adnom.). Acordado, afinado (ref. a la música, al tono...).
[Iaunagatik] elizan tuk organoen kantuak, baita aphez kantarien akorduzko tonuak. EZ Man II 17. Xoriek orobat dute / egiñen errepika: / abre mutuek orobat / akorduzko musika. EZ Noel 56.
(Adnom.). Acordado, afinado (ref. a la música, al tono...).
[Iaunagatik] elizan tuk organoen kantuak, baita aphez kantarien akorduzko tonuak. EZ Man II 17. Xoriek orobat dute / egiñen errepika: / abre mutuek orobat / akorduzko musika. EZ Noel 56.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
