Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    harrigarri.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    (V, G, AN, L, BN, S, Sal, R; SP, Urt, VP 2r, Lar, Añ, VocBN , Dv, H) Ref.: A; Lrq; Etxba Eib; Gte Erd 20 En DFrec hay 102 ejs..
     Espantoso, terrible; asombroso, admirable, grandioso. "Effroyable" SP. "Admirabilis, harrigárria" Urt I 194. "Maravilloso" VP . "Admirable", "espantable", "estupendo", "pasmoso" Lar. "Epouvantable, terrible" VocBN . "Étonnant, étourdissant, stupéfiant" Dv. "1.º éffrayant, terrible. 2.º étonnant, surprenant, admirable" H. "1. éffrayant. 2. étonnant" Lrq. "Asombroso" Etxba Eib. "Ezer gauza arrigarririk barruntatu al dezu? (G-azp)" Gte Erd 20.
    Hainitz seinale aitzindari eta harrigarri, zeinak gatik gizonak ihartuko baitira beldurrez eta izialduraz. SP Phil 51 (He 53 lastimagarri). Sukar arin batek gau labur bat egiten baderauku hain luze eta unhagarri, zein harrigarri izanen da sekulako gaua hanbat penarekin? Ib. 56 (He 58 espantagarri eta larrigarri). Harritzen tu ifernuak, / Hillak eta biziak, / Nahiz direla iustuak, / Beldur dire guziak. / Baiñan harrigarriago, / Dakusat bekhatua. Arg DevB 12. Milla hirrisku eta gaitz harri garrietarik thiratzen. Arbill III 8, 2. Ah, eriotzeko orena, / Ala hi harrigarria! Gç 154. Erakutskitzu ene kontra / Tromenta harrigarriak. Ib. 102. Ifernua da leku edo puesto arrigarri bat. OA 40. Beste pekatu mota itsusi eta arrigarri aenik. Ib. 162. Konsideratzen duenean bere desterrua eta zenbat hirrisku harrigarriz den inguratua. Ch I 21, 1. Eraman zuen bizitze bat penitenziazkoa eta mortifikazione harrigarrienekoa. CatLav 425. (V 201) Gizon monstros eta haiñ harrigarriak zirela non bertze gizonak jaten baitzituzten [...] xartalak bezala. He Phil 6. Hura burdinez estalia ta lanz arrigarri bat eskuan duela. Mb IArg I 349. Jesusen Amaren josketak eta etxeko beste lanak baño agitz eder arrigarriagoak ziran. Ib. 352. Ondatuko du bere suleze-infernu sutu arrigarrian. Ib. 145. O tranze arrigarria! Zer ikara eman bear dezun. Cb Eg II 83. Katea ots arrigarri bat aditu zan. Cb Eg III 236. Ezin sinhets netzakeien zutaz entzuten nituen gauza harrigarriak. Lg I 335. Guk, bai guk, ezdeus batzuek, dugun hain ausartzia harrigarria! Brtc 90. Jinkoak zereioan eritarzün harrigarria. Egiat 172. Ah! Heriotzeko orena, / ala hi arrigarria! (Abaurrea Baja, 1794). BOEae 186.
    ( s. XIX) Elizaren gobernatzeko / Aski dela Mentaberri, / Ergel batzuek erraiteko / Ez da bada harrigarri? Monho 36. Zenbat bider ekusi da Ostia konsagratuetatik odola irteten herejeak desprezio arrigarriak egin ondoan? Mg CC 204. Mirari arrigarriak jazoten zirian Elex barria zanean. Añ LoraS 61. Kondenatuak izateko zorigaitz arrigarria izaten ezpadegu ere. Gco II 18. Peniténzia arrigárriak egitekó. LE Ong 65r. Zeñ misterio andi eta arrigarria dan Aldareko Sakramentua. AA I 470. Edanerako makurtasunetik jaiotzen diran ondoren gaisto ta kalte arrigarriak. AA III 372. Zein harrigarria izan den gure zoramendua. Dh 60. Gauzaren harrigarria! nolakoa den gure bihotz-gogortasuna! Ib. 216. Zeinbat gauza andi ta arrigarri egin dituban Jaungoikuak. fB Ic III 292. Ze negargarri, ze arrigarri eta ikaragarrija dan, neure kristinaubak, egunian egunian ikusten dana. Astar II 27. Yudegu arrigarriak eurak uste eben eze, bertara baño leen ilgo zintxakazela bidean, eta agaiti Zirineoa lagun emon eutsuen. Añ EL2 195 (tal vez 'los empedernidos judíos'). Ene xangrinatzia / Ez da harrigarri, / Erreposturik ere / Ez baitaut igorri. Bordel 127. Ain arrigarria arkitzen det ar bat inguma biurtzea, non il bat piztea. It Dial 8 (Dv harrigarri, Ur miragarri, Ip izigarri). Tximista arrigarri baten gisa. MSIgn 344. Egiten zituen gauza arrigarriak sinisterazoten zieten egiazko Mesias zala. Lard 375. Zein arrigarri ta mingotxa zan pena au Marijaren bijotz ain samur ta maitetzalliarentzat! Ur MarIl 112. Bainan oi gauza harrigarri eta ezin sinhetsia! Hb Egia 45. Oi itsutasun harrigarria! Dv LEd 49. Mutilltxoa ere soñu beretzat arrigarri arekin poztu. Arr GB 111. Habanako kalietan ikusi izandu det gauza arrigarri bat. Sor AuOst 76. Harrigarri da zenbat lur eta zenbat etxe saltzen diren urte bakotxean. HU Zez 65. Au baiño barriraztasun arrigarriagoa izan da an. A BeinB 74. Zoin dire aphezaren ahalik harrigarrienak? Dir GirLeg 154. Zeiñek asmau eban aiñ guzur arrigarria? Ag AL 85. [Abadearen duintasuna] da, gizonari lurrean emon izan jakonik arrigarriena eta miragarrizkoena. Itz Azald 170.
    ( s. XX) Laborari iduriz gaizoenetik eta jakintsunik bipilenera ez da arte izpi bat baizik, harrigarri baita zoin ttipia. JE Bur 167. Oraintsu, lengo urte baten jazo zan gauza arrigarrija. Kk Ab I 62. Irain andia egin dizute zuri, iztun arrigarri ta bereterburu ospetsu zeran orri. A Ardi 75. Gizonik ezagutu etzuan Ama arrigarri arrengandik [...] aurra jaiotzean. Inza Azalp 48. Beha beraz hunat zer itzulikak ibili zituen Lutxokik Ondikolaren ondotik. Harrigarri da kasik. Zerb GH 1923, 87. Huna orai Mahumaren eta Ingumaren buru izigarriak, harrigarriak! Barb Sup 116. Nola etzen hil harrigarri da. Ox 78. Maitasun gaiok irudi arrigarriz, oi ez bezelako amets ereduz apaintzen ditu. Aitzol (in Laux BBa VIII). Atso arek bakanderea laba barruban egotiari arrigarri eritxon. Otx 88. Ikustazue ortatik, erri aundiak zein eginbide arrigarri sumatu ta artzen dituzten aberri txikiak menderatzeko. Ldi IL 167. Erti onen agerpen arrigarrienak Altamirako arzuloan daude. JMB ELG 49. Ori arrigarri danik ezpegi iñok uste. Eguzk GizAuz 27. Nola egun batetik bestera aldakuntza arrigarria egiztatu zan. TAg Uzt 220. Nehun egundaino ikusi ez den Jondoni Murtuts harrigarri bat, oro ezti eta luma. Lf Murtuts 25. Alabearrak indar arrigarria baitu. Zait Sof 188. Ez uke bada arrigarri, anima illarrietan egotea ere. Or QA 112. Ustekizun zoroa, harrigarria... gogoan igaroko duzu. Hala ere, araugaindiko ezagumenaren tankerak indar eman iduri dio. Mde Pr 329. Borroka arrigarri baten ondoren erensugea odol-usturik zetzan bere oiñetan. Etxde JJ 95. Ez da beraz arrigarri, aldez nai ta aldez ez nai ukaitea. Or Aitork 202. Segituan datozkit itxuraz ere ezagutzen ez ditudan milla xomorro arrigarri. Txill Let 65. Santa onen bizitze arrigarrie kantauez. Akes Ipiñ 20. Betor zerutik zure zigor arrigarria. Bilbao IpuiB 218. Baiña minutu aren ostean eskaratz aretan jazo zanaren arrigarria! Ib. 45. Beste zirka batzuetan ikusi gauza harrigarri batzu kondatzen zituzten. JEtchep 41. An palmera-baso arrigarria dago, milloi bat palmera baño geiago. Anab Aprika 43. Gauza arrigarritzat artzen zituen Nikanor-ek esanikoak. Erkiag BatB 38. Sinismeneko egi arrigarri dan Kredoko izkutapen edo misterioa. MAtx Gazt 21. Berekin eremaiten zuela Frantses, nahiz Indietan sartze ohartgarri bat egin, holako jaun harrigarri bat ondoan. "Un compagnon aussi étonnant". Ardoy SFran 157. Ikusirik señorian jabetasun arrigarrixa. Etxba Ibilt 466. Harrigarri da hango tiro arrabotsa. Xa Odol 255. Irailpen harrigarriko / hedexuriak, Binbaletan, / Zütien, Ronkalesekilan, / xahü lehertü botxetan. Casve SGrazi 24. Oso atsegiña zan izketan, da memori arrigarria zuana. JAzpiroz 10. Lengoan entzun neban / gauza arrigarria: / oin billatu dozula / nobia barria. FEtxeb 188. Jendeketa harrigarri haren aintzinean. Larre ArtzainE 217. Harrigarri badirudi ere, bat nator berarekin puntu batean. MIH 230. Musikagile harrigarria. Ib. 155.
    v. tbn. Izt C 225. Zab Gabon 104. Ud 84. JanEd I 107. AB AmaE 122. Urruz Urz 55. Echta Jos 254. Goñi 64. EusJok 22. Lh Yol 43. KIkV 28. KIkG 18. ArgiDL 160. Altuna 32. Zub 19. Enb 141. SMitx Aranz 137. Munita 99. SM Zirik 40. Arti Tobera 263. Basarri 44. Gand Elorri 57. Osk Kurl 41. Vill Jaink 59. Gazt MusIx 67. Ibiñ Virgil 42. Alzola Atalak 36. NEtx LBB 230. Uzt Sas 18. Berron Kijote 20. Onaind STeresa 111.
    azpiadiera-1.1.1
    Agiñ guziak osorik dauzka / baña betilliak urdiñ, / arrigarria, persona baten / ona bi gauza desberdiñ. Urruz Zer 75. Baiña, arrigarri! aiek gaiñera / egunez igo aiñean, / zeruko Santu nekazariak / bestera ditu gauean. Or Eus 227. Arrigarria! Lenengo aldiz neska bakarrik zetorren mezetara! Etxde JJ 33. Arrigarria benetan, arrigarria! Ez yakozan ba esku-oñak sabelaren kontra altxatu? Bilbao IpuiB 208. Kamionek, arrigarria, arrai-izenak zeuzkaten jarriak. Anab Aprika 78. Begiratu zabezten ongi, eta arrigarria! Etzuten ezta naal ttipi bat ere sakelean! Izeta DirG 75. Maiz, arrigarria benetan, aizearekin soillik ernari gertatzen dira. Ibiñ Virgil 99.
    azpiadiera-1.1.2
    (Lar, Añ).
    "Hechicero, se dice del que con su hermosura, voz, &c., se gana las voluntades" Lar.
    Egunsentiko artizarra baña politagoko neskatx garbi arrigarri baten antza [artutzen du ontziak] . "Doncella encantadora". Otag EE 1882c, 578s.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. Suceso extraordinario, prodigio, milagro.
    Beldurzen dituela zenbait aldiz besteren eskuz ta beste aldi zenbaitetan emengo bere kastiguz ta geroko arrigarri andien izutasunez. Mb IArg I 116 (tal vez 'geroko kastigu arrigarri'). Eta, --o arrigarria!-- laztan arekin sendatu zuan oso, min biziak ainbeste penatzen zuana. Bv AsL 50. Alako arrigarririk! Suak, lurrak eta kiak igo zuten eliza ori baño gorago. Ag G 345. Ikuskarri ta arrigarri asko egiñaz bere erakutsiak zabaldu egin zituan Jesukristok. KIkG 18. Jaungoikoa berorixe etzaigu agiri, baña bai berak ez beste iñork egin eztezazken arrigarri naiko. Inza Azalp 30s. Arrigarri ta igarkizun aundi oriek entzunda. Or Mi 135s. Gertatu zaien arrigarriaz / luza dute berriketa: / ez bide-dala gezur, neguan / esaten dan ipuiketa. "La maravilla que les ha sucedido". Or Eus 346. Izkutu-izkutuko arrigarria dugu ori, Yainkoaren eskutiko beste zenbait bezela. Ldi Y 1933, 85. Guziak pozik asi ziran Yainkoa oiuka goraipatzen ikusitako arrigarriengatik. Ir YKBiz 375s. "Mirari edo arrigarririk ikusi gabe" siñesten. "Signa et prodigia". Or Aitork 401. Nondik arrigarri au? Eta zergatik? "Unde hoc monstrum?". Ib. 201. Aren [arpearen] barrena ormatxo bat eraikita irudi ezazu, txotxongilo-erakusleek gizonen estalgarri aurrean zabaldutako oialen antzekoa: oien gandik arrigarriak erakusten dituzte. Zait Plat 49. Begiak jaso ta zeure arrigarriak ikusiko dodaz, Jauna. Ker EMeza III (ap. DRA).
    azpiadiera-2.1.1
    Eztu arrigarri aundirik, arranoak oi dun libertade paregabea ausnartuz bizi danari gogorra iruditzea biziaren aldakuntza. Etxde JJ 66.
    azpiadiera-2.2
    2. "Pasmo, suspensión" Lar.
    azpiadiera-2.2.1
    (Precedido de gen.).
    Gizon eta zezenak beiratzen elkharri, / Bekhoz-bekho yarriak, bortzen harrigarri. Hb Esk 224. Bakaldunaren beraren eta jauregi-gixon gustijen arrigarri ta omengarri. Otx 6. Zuk egin zenun mundua, eitegabeko gaiez, eta au utsetik, ia uts ontatik gauza aundiak egiteko gizasemeen arrigarri. Or Aitork 345.
    azpiadiera-2.3
    3. (Lar, Añ).
    "Hechizo, atractivo" Lar.
    sense-3
    III. (Adv.).
    azpiadiera-3.1
    Muy, sobremanera, terriblemente. "Ce mot [harrigarriki] est assez peu employé, on emploie, de préférence, l'adjectif harrigarri pris adverbialement" Lrq.
    Jendetze arrigarri andia. (276). LE-Ir. Semea pleinitzen zaio harrigarri, / Bainan aitak hortaz egiten du hirri. Gy 272. Hik herrietako kurutze handiaren gainetik hegaldatzen ikusi duela [...] halako bat, erdi gizon, erdi xori, harrigarri itsusia. Barb Sup 120. Rozinante arrigarri zegoan idurikatua. "Maravillosamente pintado". (Quijote IX) Anab RIEV 1928, 610 (Ldi RIEV 1929, 209 arrigarriro).
    azpisarrera-1
    HARRIGARRIKO. "Qui tient d'une chose étonnante. Harrigarriko abereketa saldu da egun, il s'est vendu aujourd'hui une étonnante quantité de bétail" Dv. v. HARRIGARRIZKO.
    Hartarik landa laster Patricius ospetsuak harrigarriko obra egin zuen erlisione berriaren hedatzeari buruz. Mde Pr 225. Euria eta euria, harrigarriko aro txarra egin zuela. Larre ArtzainE 114.
    azpisarrera-2
    HARRIGARRIZ (Lar, Añ, H). "Admirablemente" Lar. "Pasmosamente" Ib. "(Bravamente se han) acañoneado los dos campos, arrigarriz sutunpatu dira kanpo biak" Ib. "Pasmar, pasmarse" Añ (seguramente error por 'pasmosamente' o similar). "Harrigarriz ederra, beau d'une maniére surprenante" H.
    azpisarrera-3
    HARRIGARRIZKO.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) (SP (sin trad.), Dv, H). Terrible; asombroso, sorprendente. "Qui est fait pour inspirer de la terreur, de l'effroi; qui est fait pour surprendre, causer de l'admiration" H.
    Egin zuen harrigarrizko deihadar handi eta min bat. Urt Gen 27, 34. Hau esate berean asi zen zituen bere lagunekin etsaien bidera ateratzen ta batu zitueneko arrigarrizko pelean. Mb IArg I 385. Zuloaren be artatik suge arrigarrizko asko lasterka zetozela. Cb Eg II 158. Zure semearen arrigarrizko pazienzia ta amore onegatik. Cb JMJ 148. Oen semeak geitu ta askotu ziran Ijiton arrigarrizko eran. Ub 21. Arrigarrizko jakiturija ta zuzentasunagaz alkarri dautsala dago Jaungoikuaren lege guztia. fB Ic II 160. [Gizonak] oitu edo akostunbretan ditubezala [artzak, leoiak] mila ablidade eta arrigarrizko gauzetara. Astar II 98. Egiazki arrigarrizko gauzak dira esaten dizkidatzunak. It Dial 111 (Dv harrigarri, Ip izigarri, Ur miragarri). Geroztik Aralarko mendian egiten dira arrigarrizko azatzak. Izt C 157. Arrigarrizko gertaera oiek pensakizun andia emataen zieten. Lard 538. Oi nere Jainkoaren harrigarrizko ontasuna! Dv LEd 39. Marruekotarrak agertu dira / bost tropa arrigarrizko. Afrika 142. Indietan fedea arrigarrizko moduz zabaldu ta barreatu zezaten. Aran SIgn 69. Arrigarrizko bertute oiekin / Dezulako irabazi. AB AmaE 105. Antikristoak bere jarrailla eta setalariakaz burrukarik eta esetsirik arrigarrizkoena egingo deutsala Eleizeari. Itz Azald 215.
    ( s. XX) Lagundu eioela norbaitzuk estualdi ta ill-zori arrigarrizko atan. Ag Kr 198. Ezteutsugu parkatuten zeure arrigarrizko deungekeria mutilla agertuarte. Echta Jos 358. Eguerdian, arrigarrizko illuntasun bategaz etorri zan barriro ekatxa len baizen gogor. Ib. 343. Kausa ori pasatu zen / arrigarrizkoa. EusJok 80. Bere arrigarrizko doaiez beterik. Inza Azalp 44. Arrigarrizko ikusgarria! ArgiDL 94. Ta, arrigarrizko gauza! guk baño len jakin zuten kanpuan. Alz Txib 84. Arrigarrizko kaso bat dago / Gipuzkoako partian. Tx B II 90. Ez dut ixilduko Zure zigorraren latza ta Zure errukiaren arrigarrizko lasterra. Or Aitork 221. Itzen jario buka eziña; / arrigarrizko joskera, / Zein izkuntzaren inbiriz dago / zuk darabilzun euskera? Basarri 49. Baserri bateko etxeartekoen ondatzea ta arrigarrizko neska baten bizitzea. Alzola Atalak 96. Aur iaio-berriaren arrigarrizko bizitzaren izangoa. Ibiñ Virgil 42. Arrigarrizko jauzian erabat ondatu-ta utzirik. Berron Kijote 112. Arrigarrizko lanak ere egin dira. Insausti 211. Honelakoren lana harrigarrizkoa dela. MIH 320.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) (Uso adv.). Muy, sobremanera.
    Iturritxo bat besterik ez da jatorrian, itsasoan sartzerakoan, ibai zabal arrigarrizko aundia dana. Inzag RIEV 1908, 111.

    harrigarri

    harrigarri
    << harrapatu 0 / 0 hartzaile >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper