Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    gorputz.
    tradizioa
    Tr. Gorp(h)utz es la forma más documentada tanto al Norte (salvo en suletino) como al Sur. Entre los autores septentrionales, emplean la forma sin aspiración, Dechepare, Leiçarraga, la mayoría de los autores labortanos clásicos y tbn. los del s. XX, dándose alternancia en otros como Duvoisin y Joannateguy. Emplean khorpitz los autores suletinos (sin aspiración en Belapeyre (I 71) y Xarlem (834)) y korpiz los roncaleses. Hay gorpitz en un ej. de Oihenart, en Tartas (Onsa 147), López (430) y SalabBN (-ph- ), en todos ellos junto con el menos frecuente gorputz. Se documenta korputz en salacenco y en algunos pocos autores meridionales ya desde CancVizc (368), en la mayoría de ellos junto con gorputz , aunque normalmente, y salvo excepciones como Irazusta y Ochoa de Arín, en menor proporción que éste. Así tenemos korputz , además de en los autores citados, en Barrutia (Acto 228), F. Elizalde (34), Cardaberaz (CatV 26), Moguel (CC 254), V. Moguel (16), Xenpelar (372), Udarregi (21), AzpPr (50), Noe (37), EusJok (II 126), Orixe (Aitork 414), Jautarkol (Biozk 101) y Emeterio Arrese (OlBe 10). Al Norte sólo lo encontramos una vez en Leiçarraga (Mt 26, 12) y otra en CatLan (100), que por lo demás emplean gorp(h)utz. De no tratarse de errata hay por lo menos un ej. de gorputs en Urquizu (13). En DFrec hay 22 ejs. de gorputz , 2 de korputz y uno de korpitz. En cuanto al uso de los sufs. -(r)en y -ko en determinados contextos, resulta difícil establecer reglas o tendencias generales atendiendo al contexto, época o dialecto. Así por ej. con sust. como atsegin, plazer...; neke, pena... se documentan en proporción similar tanto gorputzaren como gorputzeko, independientemente de la época o dialecto. En el caso de gaitz, gaixo, eritasun, osasun... es algo más frecuente el empleo de -ko. Es tbn. más frecuente -ko con parte, zati, atal...; behar, premia...; garbitasun.... La misma tendencia se observa en el caso de sentidu, zentzu(n)... en el que tbn. son algo más numerosos los ejs. de -ko.
    etimologikoa
    Etim. De lat. corpus.
    sense-1
    1. (V, G, AN, L, BN (-ph-) Ae; Lcc, SP, Ht VocGr 342, Lar, Añ, H; -ph- Urt I 32, Arch VocGr, Dv, H), korputz (V-gip, G-to-bet, AN-egüés-ilzarb-olza, Sal), gorpitz ( -ph- BN, S; -ph- VocBN, H), korpitz (S (kh-), R; kh- Gèze, Dv, H), korpiz (R). Ref.: VocPir 195; Bon-Ond 139; A (gorputz, korputz, gorphitz, khorpitz); Lrq /khorpic/; Iz Als (zetakozu), ArOñ, Ulz, To (korputzá), R 395; Etxba Eib (korputz); Elexp Berg; ZestErret .
     Cuerpo. "Gorputzez eta arimaz egina, composé de corps et d'âme" SP. "Gorputzekoa, corporel, du corps" Ib. "Gorputzeko izerdia, sueur du corps" Ib. "Consumir en la Misa, Kristoren gorputza eta odola artzea" Lar. "Comulgar. [...] gorputza artu" Añ. "Forma corporal: (c.) gorputz irudia" Ib. "1. corps en général, d'homme ou d'animal. Gorphutz lodia: gros corps. Gorphutz lerdena: corps svelte; Gorphutz hertsia: corps mince, étroit. 2. corps, sens opposés à l'âme et à ses facultés. Gorphutza ezpaduzu hilduratzen eztuzu arima salbatzen" H. "Se dice también del cadáver. Korputzak, lurperatzerakuan, kare bizixakin jarri zittuen" Etxba Eib. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos.
    Neure gorputz eta arima eta dudan guzia. E 79 (cf. GORPUTZ ETA ARIMA). Ezen gorputzez absent banaiz ere, spirituz ordea zuekin naiz. Lç Col 2, 5. Eraman zezaten haren gorputza eta ohortz zezaten. Lç Mt 14, 12 (He, TB, Dv, Echn, Ur, IBk, IBe gorp(h)utz, Samper korputz, SalabBN gorphitz, Ip khorpitz, Hual korpiz; Ol soin, Ker gorpu). Zuk legez nik bere dot gorputz ona. Lazarraga 1187r. Konjuraetan oi ta dizut, / gorputzeango aragiok. Ib. 1184v. Su bako etsea gorputz odol bagea. RS 237. Gorputzeko osasuna emaiten deraue. Mat 136 (v. tbn. gorp(h)utzeko osasun Harb 327, Ax 279 (V 187), Hm 164, Mb IArg I 189, Mg CO 95, CatB 60, Gco II 89, AA III 439, fB Ic III 277, Astar II 175, Ur MarIl 81, Arr May 96, Jnn SBi 111, Bv AsL 101, Itz Azald 168, Goñi 101, ArgiDL 31, Tx B I 28, Or Aitork 24; gorp(h)utzaren osasun EZ Eliç 392, Arg DevB 129, Mb IArg I 333, Lg II 174, AA II 111, fB Ic III 277, JJMg BasEsc 78, Itz Azald 191, Ag Kr 25, Or Poem 555, MAtx Gazt 79; khorpitzaren osagarri CatS 91). Gorputz guztia zioten / azoteez larrutu. EZ Noel 96. Gure gorputz haur, arimaren kanpoko [...] estalki haur. Ax 187 (V 127). Gorputz lerdena. O Po 35 (10 gorpitz). Gorputz delikatua. SP Phil 326. Baduzu gorputz bat eta etzare spiritu huts. Ch III 57, 3. Esku-lanen eta gorphutzeko nekhen aldera. He Gudu 124 (v. tbn. gorputzeko neke en Mb IArg I 213, Mg PAb 141, Itz Azald 92; g. nekegarri en Añ EL1 72; g. nekadura en SP Imit I 25, 11). Gorputzaren eriotzarekin. Mb IArg I 60 (v. tbn. gorputzeko eriotza en Bv AsL 400). Gorputzak eskatzen duen loa. Mb IArg II 330. Gorputz illkor. Cb Eg III 274. Animarako ta gorputzerako al dezun on guzia ari [lagun urkoari] egitea. Cb EBO 55. Ehortzterat zeramaten gorphutz baten ondotik. Lg II 151s. Nihoiz-ere gorphutzeko garbitasuna kolpatu ez dutenetan deitzen da birjinitatea. Brtc 223s (v. tbn. gorputzeko garbitasun en Mat 304, Harb 102, SP Phil 331, Gco I 472, Dh 84; gorputzaren garbitasun en Gco II 39; khorpitzaren xahütarzün en Ip Hil 46). Jesu-Kristoren Gorputza artzea urtean bein gitxienez. Ub 183 (v. infra GORPUTZ SAINDU). Gorpútza está baizik arági ezurresko bulto bát. LE Prog 122.
    ( s. XIX.) Ez pekatu korputzekorik egitia. Mg CO 129 (156 gorputzeko pekatu; CatS 49 khorpitzeko ogen). Gure gorputz edo aragai gaizki ezia. Gco I 447. Eskatzen diót [...] gorputz-ástogonendáko osasúna. LE Ong 31v (38v gorpútz-ásto). Gorputzaren atsegin lizunen billa. AA III 466 (v. tbn. en contexto similar CatBurg 40, Añ CatAN 58, Gco II 57, Inza Azalp 58 gorputzaren atsegin; fB Ic II 279 -ren gurari; Ax 27 (V 16), Tt Onsa 109 -ren plazer). Gorputzez elizan egonagatik, gogoz [...]. AA III 338. Barurez gorphutza flakatzen. Dh 57. Ostrija konsagrauban dago Jesusen gorputz bizija. JJMg BasEsc 65. [Freubagaz] eruaten da nora nai zaldijaren gorputza. Astar II 109. Gorputzeko obra [...] miserikordiazkoak. Ib. 69 (v. tbn. Bp I 51 korpitzeko obra miserikordiazkoak, Ch I 19, 4 gorputzeko obra debozionezkoak). Gaixuak eta beste gorputzeko gatxak. fB Ic III 265 (v. Ax 204 (V 137), Cb Just 130, Oe Lg II 141, Añ CatAN 32, Gco I 451, CatB 37, Dh 86, Lard 529, CatAe 36, CatSal 37, Legaz 22, AZavala in Goñi 15, MAtx Gazt 94 gorp(h)utzeko gaitz; Cb CatV 34, Oe 94, Mg CO 16, Añ LoraS 14, Astar II 266, CatBus 20, CatLlo 34 gorputzeko gatx; SP Phil 166, Tt Onsa 53, Mb IArg I 121, Arr May 66 gorputzeko eritasun; CatBurg 24, AA II 111, fB Ic III 261 gorputzaren gaitz / gaixo). Gorputzaren sentidoak dire borz. CatB 80. (v. tbn. gorputzaren sentidu en AA III 354, fB Ic III 261, CatBus 36, Arr May 11; korputzaren sentido en CatSal 65; gorputzaren sensu / zensu en EZ Man I 16, Ax 586 (V 377); gorputzaren zentzu(n) en CatBurg 42, Inza Azalp 46, KIkG 14; gorputzaren zentzumen en KIkV 21) Jaungoikua dago [...] zure gorputzeko zati [...] guztijetan. Ur MarIl 70 (v. tbn. gorputzeko zati en Ub 216, Añ CatAN 62, CatBus 53, CatLlo 58, Legaz 50, Itz Azald 44, MAtx Gazt 39; gorputzeko m(i)enbro / menbru en Lç Ins F 4v, Mat 71, Ax 315 (V 209), Tt Onsa 146, CatUlz 52; gorputzeko p(h)arte en SP Phil 98, Astar II 90, Jaur 152; gorputzeko alde en Ub 62s, CatLlo 82, Arr May 118s, Itz Azald 155; gorputzeko atal en Erkiag BatB 115). [Esopo zen] gorphutzez [...] moldegaitz eta itsusia. Gy 278n. Badu Jangoikoak guk bezala gorputz figureik? CatAe 24. Gorputz argala erortzen bada / bere biziyo txarretan. Xe 385. Ardoarekin / gorputza sano eduki. Ib. 262. Gorputzeko zentzuak dira bortz. Legaz 50 (v. tbn. gorputzeko zen(t)zu(n) en Ub 148, Añ LoraS 172, CatLlo 82, Ur MarIl 4, Itz Azald 184, Ag G 151, Inza Azalp 116, Or Aitork 361, Erkiag Arran 93; gorputzeko sensu en Gç 39, He Gudu 137; gorputzeko sentimendu en Harb 24; gorputzeko sentidu en Añ CatAN 61, Gco I 447, AA III 578, fB Ic III 271, Bv AsL 17). [Sugeak] bere gorphutz luzeaz [...]. Elsb Fram 178. Izpiritu garbi bat da, / gorphutzik ez duena. Zby RIEV 1908, 203. Bazirela hobi hartan gorphutzak oraino oso-osoak. Jnn SBi 66.
    ( s. XX.) Arimako eta gorphutzeko beharretan [laguntzea] . CatJauf 75. (v. tbn. gorputzeko behar en SP Imit III 26, 2, Ch I 25, 9, Dh 225, Arb Igand 120; gorputzeko premina en fB Ic I 93, Itz Azald 95s; gorputzaren behar en Ch III 26, 4; khorpitzaren behar en Mst III 26, 2) Eztala arimen onerako bakarrik, ezpada gorputzaren osasunerako be bai. Ag Kr 25 (v. tbn. gorputzaren osasun en EZ Eliç 392, Arg DevB 129, SP Imit IV 4, 2, Mb IArg II 333, Lg II 174, AA II 112, JJMg BasEsc 78, fB Ic III 277, Itz Azald 191, Or Aitork 264, MAtx Gazt 79). Gorputzeko atsegin iragankor. JE Bur 111 (v. tbn. en contexto similar SP Phil 413, Cb Eg II 173, Gco II 75, fB Ic III 262, CatBus 34, Hb Egia 82 gorputzeko atsegin; Harb 211, Hm 207 gorputze(ta)ko plazer). Gorputz guzia daldaran. Ox 49. Urte batzuk baditu baña / gorputza dauka tentia. Tx B I 111. Ats Sandua gorputz itxuran, uso idurian yetxi [zan] . Ir YKBiz 44. Gorputzak ezetz, gogoak baietz. SMitx Aranz 135. Akidura bat nabari zuen bere gorputzaren atal orotan. Mde Pr 162 (v. tbn. gorputzaren atal en MEIG VI 115; gorputzaren / khorpitzaren zati en Mb IArg I 317, fB Ic II 159, Ur e Ip Dial 24; gorputzaren / korputzaren parte en Cb Eg III 248, Mg PAb 82, It Dial 24; gorphutzaren alderdi en Dv Dial 24; khorpitzaren menbru en CatS 34). Gorputzaren nekeaz eta barrengo oñazeaz ziaro apurtuta zegon. Etxde JJ 260 (v. tbn. gorputzaren neke en Mb IArg I 92, AA II 51, Astar II 241, Arb Igand 83, Xa Odol 283; gorputzaren pena en EZ Man I 97; korputzaren penagarri en Mg CC 150). Giza-gorputza zendula. Or Aitork 118. Arima gorputzetik berexia. Ardoy SFran 156. Gerriak ere bigun dauzka ta / gorputz guzia gordiña. Uzt Sas 188. [Joiotxuok] batzuentzako hamazortzian / zeuretzat [...] / zeure gorputzen trukian. Balad 60. Aren itzak entzunda / piska bat erotu, / alargun orrek eutson / gorputza opatu. Ayesta 23. Belarrak indar aundia du ta gorputzari kalte egin litzaioke. Ostolaiz 155. Oihenarten ezin-egona eta ondoeza gorputzekoak baitziren, arimakoak baino gehiago. MIH 248.
    v. tbn. (Para var. distintas de gorputz): Korputz: Zubia 154. OA 34. Iraz 20. CatSal 31. Imaz Auspoa 24, 143. BAyerbe 167. AZink 147. K(h)orpitz: Mst I 22, 5. Normandie (ap. DRA). Egiat 184. UskLiB 95. Arch Fab 119. Etch 640. CatS 3. ChantP 284. Balad 73. Mde Po 48. Korpiz: CatR 31. Mdg 142.
    azpiadiera-1.1
    (Para expresar una idea de unidad).
    Hala anhitz garelarik gorputz bat gara Krist baithan. Lç Rom 12, 5 (He, TB, Dv, Ker, Bibl, IBk, IBe gorp(h)utz (bakhar) (bat), Ol soin). Adanen seme guztiok eta guztiz ere giristinok, gorputz bat garela. Ax 314 (V 209). Bertze hitzkuntzek izenari aitzinetik finkatzen dioten [...] preposizinoa, [...] Eskuarak ondotik eratxekitzen dio [...], non biez egiten baitu gorputz bat edo izen soil bat. ES 89. Euskara osoa bat bera izan arren, gorputz aundi eder bat bezela. Aran SIgn 200. Biar degu guziyok gorputz bat egiñik bizi gaitezen. Bv AsL 70. Zeren Eliza Gorphutz bat baita, Jesu-Kristo haren Buruzagi. CatJauf 68s. (v. tbn. en contexto similar CatBurg 20, Ub 143, CatAe 30) Gaur ainbat puska egiñik gaude / len gorputz bat baigiñan gu. / Berriro ere batasun ori / oso bearreko zaigu. Basarri 2.
    azpiadiera-1.2
    Lothek [...] gorputzez egin zuen bekhatu bere alabekin.SP Phil 355 (cf. infra GORPUTZEZ IZAN).
    azpiadiera-1.3
    Cuerpo, ánimo, fuerza. "Gorputz earra etzanda lo iteko, oso nekatuta dagoela adierazteko" ZestErret .
    [Muthil eskaldunak] edozein lanetako gorphutz baduela / eta nihor berthutez nausi ezduela. Hb Esk 168. Ibilli eta nekeai arpegi emateko gorputzik izan etzuela. Lard 511.
    azpiadiera-1.4
    (Como primer miembro de comp.).
    Gorputz arinz ta jostaket garbiak. Mb IArg I 310. Bere burdiña [...] ez da igaroko gure korputz-albuetatik. Mg PAb 214 (VerBasc 13 saietsaldeak). Laburra dala gorputz-atsegiña. Añ MisE 108. Ez ito, ez jausi, ez gorputz-kalterik artu. Ib. 110. Gorputz ikarik aundiyena. Sor Bar 28. Gorputz-obiraltza. Garit Usand 55. Gorputz-urratze minberakgatik. ArgiDL 99s. Gorputz-errautsak [eortzi] . JMB ELG 89. Gorputz-erruak eraman zuten / iltzera Seme ezilkorra. SMitx Aranz 127. Lortzen zituzten sendaketak [...] gorputz-eritasunenak. Mde Pr 312. Gorputz azalean barreatuak. Ib. 323. Gorputz-atsegiñak maiz itsutzen nau. Or Aitork 284. Gorputz-legeak, gogo-legearen aurka. Ib. 194. Gorputz-begiz eta idurimenez. Ib. 63. Gorputz-zirkin azkar ta neurtuak. Erkiag BatB 48. Gorputz-berritze bat sentiko dezu. Ostolaiz 17. Gorputz-adinari gagozkiolarik [...] zaharrenak. MEIG IX 101.
    azpiadiera-1.4.1
    Gorputz-gogoetan lorrez zamaturik.Etxde JJ 243.
    sense-2
    2. Cuerpo (ref. a objetos inanimados).
    Orrelatan emen etxa gorputz andia oi zen olzek erakusten duten bezanbates. 'Gran cuerpo de casa'. (Arizaleta, 1602) FLV 2005, 331. Lau etxeen gorputzek zedarri egiten baitukete inguruan [...] ibil-toki huts zonbaiti. JE Ber 54. Eta eun liburu-gorputz baiño geiago arkitu zituzten. "Cien cuerpos de libros grandes". Berron Kijote 75. Ara nola dauzkan bere gorputzean letrak nere kopa zarrak. Albeniz 43. Metalaren gorputz berean txertatutako zerra. MEIG IX 120. (en colab. con NEtx) Burniaren gorputza pitzatzen hasten da. Ib. 121.
    azpiadiera-2.1
    Esanok geituaz et aldatuaz, [...] gorputz barriez taiuturik, adiskideei iruntsi-erazoteko.Erkiag Arran 13.
    azpiadiera-2.2
    Cuerpo, parte central, principal.
    Textuan aditzen diraden hitzak izanagatik, eztiradela ordea textu gorputz berekoak, baina deklaragarri iarriak. Lç Adv * 7v. Meditazionean seinalatzen ohi dire bereziki hirur pharte: preparazionea, bertzela aphaintza deith dezakeguna, gorphutza ta bukania edo akhabantza. Dh 100 (v. tbn. 101 y 103).
    sense-3
    3. (G-azp), korputz (V-gip, AN-egüés-ilzarb-olza), korpitz. Ref.: Bon-Ond 140; Etxba Eib; ZestErret. Tronco, torso. "Korputza zuen liraña eta oñak zebiltzen aidian" Etxba Eib.
    Txindurriari dakitzanean egoak, galdu oi ditu gorputza eta besoak. RIs 21. Gorphutza eta bi eskuak / burdiñez amarraturik. Gç 84. Besoak eta gorputza [...] nekatu. Mb IArg I 249. Eskuak, oñak, gorputza. Cb Eg II 49. Büria korpitzetik / nahi derat separatü. Xarlem 264. Sama, beso edo gorputzian. Mg PAb 179. Buria, khorpitza eta buztana / [...] eztira ez josten. Arch Fab 201. Gorputz biguñ, belaunak indartsu eta ankak ariñ. Izt C 218. Arpegia zapi batekin estalia eta gorputza maindire batean bildua. Lard 426. [Trimurti Yainkoa] hiru buruekin gorphutz berean. Hb Egia 49. Zangar lodi, gorphutz lerden. Zby RIEV 1909, 108. Besua zabal, ez gorputzari yosita lez. Kk Ab II 184. Gorputz ederra, arpegi fiña. Tx B I 210. Beso ta gorputz ikara daude. Or Eus 399. Gorputzaren ondoren isatsa [dator] . MIH 83.
    v. tbn. Bil 85. Xe 226. Azc PB 151. A BGuzur 110. Ag AL 83. Echta Jos 45. Mok 19. Etxde JJ 110. Erkiag BatB 86. Basarri 97. Ardoy SFran 226. Uzt Sas 228. Korputz: Mg PAb 147. Khorpitz: Casve SGrazi 122.
    azpiadiera-3.1
    "Corps en parlant d'une vêtement et de sa partie qui couvre la partie supérieure du corps. Egin darotazu soinaren gorphutza hertsiegi, bertzalde ongi dohat, vous m'avez fait le corps de la robe trop étroit [...]" H.
    azpiadiera-3.2
    Tallo, tronco (de una planta).
    Bada Indietan belar bat [...]. Sustraiaren ingurutik goraño jantzitzen da osto berdez eta gordetzen dioe gorputz guzia. AA I 596.
    sense-4
    4. (T-L), korpitz (kh- S ap. A Gèze), korputx (Sal ap. A; Lh), korpux. "Korputx: 1.º (Sal), justillo, corpiño. 2.º chaleco de hombre" A. "Corsage, jüsta, khorpitz" Gèze. "Korputx, brassière d'enfant" Lh.
    Emaztiak oialezko ta merinozko baskiñekin, neskatuak korpux mangua aneria ta oraziorekin ta erraien barna bilua ongi biurtrik, zinta moxkuekin. Garral EEs 1921, 106. Maritxok gorputz au zeukakan jantzia, orain iru urte, soldaruzkara joateakoan. Alz Ram 105 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
    sense-5
    5. (G, AN, L; H (-ph-)), korputz (G-goi-to), korpitz (S (kh-), R). Ref.: A (gorputz, khorpitz); AEF 1924, 55; To (korputzá); ZestErret.
     (Empleado como pred.). Cadáver. "Cadavre. Atzo bizi, egun gorphutz. [...] Apheza ethorri orduko gorphutz zen: il était mort, pour quand arriva le prêtre" H. "Gorputz dago (G, L-ain), está cadáver" A. "Oain korputz dagoanan anima, el alma del que ahora está cadáver" AEF 1924, 55. "Korputza zetorrek, viene el cadáver" Iz To. "Gorputz allau omen da Donostira" ZestErret. Como muestran los datos, en algunas zonas guipuzcoanoas (G-goi-to) se diferencia gorputz 'cuerpo', korputz 'cadáver' de korputz dago 'está de cuerpo presente' (v. infra GORPUTZ-EGUN para otra distinción g-/k-). v. gorpu.
    Etzuten gehiago nausi! Gorphutz zen [...] etzana, usteltzerat abian! Hb Egia 95. Hilkarrean haritu zirela ezpataz eta haren semea gorputz zela. Jnn SBi 170. Gorputz direnak lituzke nahi piztu bizira. Ox 187. Aditzaileak ohartu ere gabe, hila zen: gorphutz mahain sainduaren ondoan! Zerb Ipuinak 125. Maiteñoa zait il atzo / aretoan gorputz dago. Ldi UO 17. Otzitu ta gorputz gelditu ezpazan beintzat. Etxde JJ 251 (254 gorputz gelditu; 153 gorputz utzi). M. Irigoin pentzean zen, lanean ari [...]. Bat betan aire gaixtoa heien arterat erori da. Martin kolpean erori da gorputz. Herr 2-7-1959 (ap. DRA, s.v. aire-gaixto). Suge batek eldu [...] ta ordu beteko gorputz zala. Anab Aprika 28. Krimaren ondorioa: artzain gaixo bat, gorphutz. Larz Senper 108. Goiz aldera, ondoeza eginta, gorputz geratu uan. Ataño TxanKan 45. Pentsatu gero gerta leikela / biarko gorputz egiña. MMant 116. Andik amasei egunera, osaba gorputz zegoan. JAzpiroz 151. Gorputz geneukan Mike Todd [...] film hau aurkeztu digutenean. MEIG I 181.
    v. tbn. SMitx Aranz 218.
    azpiadiera-5.1
    Gorputz-edo gelditzen dira. [...] Zertako biziko ez dakitela dautza erdi-illunean. Txill Let 27.
    sense-6
    6. (V-gip ap. Etxba Eib ; Lar).
    Cuerpo, objeto. "Cuerpo denso, diáfano, fluido, pesado, gorputz trinkoa, argigiroa, ezakia, astuna" Lar. "Cuerpo iluminado, leve, luminoso, raro, gorputz argitua, ariña, argitsua, arroa" Ib. "Cuerpo regular, sólido, sonoro, tenso, gorputz arautia, gogorra, ostia, edatua" Ib. "Cuerpo de delito, gaitzaren gorputza" Ib. "Gorputz zerutarrak, cuerpos celestes" Ib.
    Egiazko filosofian materia eta forma baitira gorphutzaren lehen hatsapenak. ES 127. Ezluke behar bihotzik, erranen lukenak, etzuela etzan-ordu halako gorphutz batek. (ref. al Obelisco de París). Hb Egia 149. Indarrak gorputzetan. GJaur Pisia 36. Indarrak gorputzai [...] igi eragin leikioe. Ib. 37. Eder diran gorputz, urre, zillar eta olakok. Or Aitork 44. Aidean utzitako gorputza, zergatik dator goitik beera? Vill Jaink 45.
    azpiadiera-6.1
    Cuerpo, elemento (en Química).
    Gorputz bakunen aldiñari yarrai, lenen metalantzekoak eta urren metalak aztertuko doguz. GJaur Kimia 69. Urgaiak, aldin banako gorputzakaz nai sulburagaz batzen danean, Urgarratzak emoten dauz. Ib. 70.
    sense-7
    7. + korputz (V-gip ap. Etxba Eib). Cuerpo (densidad de un líquido, grosor de una tela...); cuerpo, materia, consistencia. "Korputza daben gauzak dabe astuntasuna, las cosas que tienen materia tienen pesantez" Etxba Eib.
    [Txakolin] beratxoa eta gorputz gitxikoa. Izt C 146. Emazu irina pastak gorphutzik aski hartu arte. ECocin 46. (v. tbn. 43 y 37) Naparroa-ardao guzurbakoak / gorputza dauko ta indarra. Azc PB 79. Edozer egiteko bearrezkoak doguzan gaiok, soña edo gorputza euki daroe beti. Guk gizonok soin bako gairik eskuartean erabilten be eztakigu ta. Eguzk GizAuz 47. Itz meak, ariñak, gizentasunik ez gorputzik ez astuntasunik eztutenak, lurrunaren pare. Vill (in Gand Elorri 13). Ez zela dena gorputzik gabeko ametsa eta irudipen hutsa baizik. MIH 299. [Hizkuntza ez da] gorputzik ez duen sistema baten eskema soila. Ib. 392.
    sense-8
    8. Cuerpo, grupo, conjunto de miembros dentro de una comunidad, organización, etc.
    Ordena dezaten elkharren artean Eliza gorputz guziaren rejimenduan zer moien eduki behar den. Lç Adv G, 6v. Eleiza Santa Katolikaren gorputzarekin bat egizu. Cb Eg III 268 (v. tbn. Brtc 263, Itz Azald 45, Inza Azalp 137 elizaren gorputza). Eleiz-gorputz onen bizikai edo mienbro guziak Santuak dira? Ub 146. Egun abustuaren 5an 1792, usaia eta kostumatzen den lekhuan, herriko etxean, abade eta juratuen presentian, asanblatu gare gure munizipalitateko gorphutzarekin batean. Revol 152. Aita Santu ta obispuak egiten dabeen gorputzian. JJMg BasEsc 41. Kongregazionean sexa bakhotxak izanen du bere kontseilua eta gorphutz berex eginen du. JesBih 412. Kongregazioneko lau gorphutzek gidari bera izanen dute. Ib. 405. Elizako artzainen gorphutz guziak. Hb Egia 107 (v. tbn. 112).
    azpiadiera-8.1
    Cuerpo, organismo (del Estado).
    Konseju Estaduko / gorputz ain sabanta / Europa guzitikan / sinetsia baita. Bordel 120.
    sense-9
    9.
    Don Rodrigo de Mercado y Zuazola, Kolejial nagusi eta Katedratiko Huescan eta gorputz bietako irakasleari aurkeztu zioten [...]. Izt C 484 (VocC: "Gorputz bietako irakasle: doctor en ambos derechos"). Erretore Oñatikoa milla bosteun laurogei ta amaikagarren urtean, gorputz izkirazko aren zuzen bidea Felipe bigarrenaren aginduz egin zanean. (Interpr?). Ib. 467s.
    sense-10
    10. + korputz (G-azp). Festividad del Corpus Cristi. v. GORPUTZ-EGUN.
    Gorputz-arratsaldian / orrenbeste jende. Xe 179. Urte Barri, Errege, Aratuzte martizena, Asentziñoi, Gorputz [...] eta irailleko Andra Mari jaietan. Etxabu Kontu 28.
    azpisarrera-1
    GORPUTZA ARINDU. Hacer de cuerpo. v. GORPUTZETIK LIBRATU, arindu.
    [Pixitegi ederrenak.] Gorputzaren arintzeko tokiak. Zub 71.
    azpisarrera-2
    GORPUTZA HARTU. Encarnarse; tomar cuerpo.
    Nere animagatik gorputza artu, ta illkor edo mortal egin ziñan. Cb Eg II 43. Enkarnaziñoak ori berori, edo gorputza artzea esan gura dau. Cb CatV 69s. Jainkoaren Semeak hartu ditu gorphutza eta arima Birjina Maria dohatsuaren sabelean. CatJauf 57.
    azpisarrerakoSense-2.1
    Gorputza hartu beharrean dagoen sentipena.MEIG IX 135s (en colab. con NEtx).
    azpisarrera-3
    GORPUTZA ASKATU (V ap. A; Añ). "Rendirse el cuerpo por el mucho cansancio" Añ. "Desfallecer" Ib. "(V, msLond), fatigarse mucho" A.
    azpisarrera-4
    GORPUTZA HAUTSI (Ref. a algún trabajo, quehacer... equivalente a la expr. 'matarse a trabajar').
    Etxean bakarrik / eztot gorputza ausiko / egiten bearrik. Azc PB 235. Lan gogorrean gorputza ausi dauan langillearen irabazia. Eguzk GizAuz 119.
    azpisarrera-5
    GORPUTZ-ADAR. Miembro del cuerpo.
    Nahiz gorputzadarrak, nahiz giza gorputz osoak ere. Mde Pr 331 (v. tbn. 335).
    azpisarrera-6
    GORPUTZAGAZKO. Carnal; corporal.
    Korputzagazko pekatuban jausi. Mg CO 124. Zeintzuk dira gorputzagazko erruki-egintzak? KIkV 81. (v. tbn. 80; KIkG 65 gorputzarekiko)
    azpisarrera-7
    GORPUTZ AGERRIAZ, GORPUTZ AGIRIAZ. "(A) cuerpo descubierto" Lar.
    azpisarrera-8
    GORPUTZA KENDU (Añ A). "Acceso, acto carnal: [...] andreari gorputza kendu" Añ.
    azpisarrera-9
    GORPUTZ-ALDARTE. Estado del cuerpo. v. gorputzaldi.
    Beti ez da iguala / gorputz-aldartia / gaztetan izandu du / osasun fuertia. AzpPr 120.
    azpisarrera-10
    GORPUTZ-ALDE, GORPUTZ-ALDERDI. a) Parte, miembro del cuerpo.
    Gorputz osoa sulezean ondatzea baño obe duzu gorputz-alde bat galtzea. Ir YKBiz 122. [Jaungoikoak] nai du gizon burua gorputz-alderdi guztiakin ondo erantsirik egotea. Inza Azalp 141.
    b) Parte de una construcción.
    [Kolonen oroikarri onek] daukaz mugaisi (plataforma) bat [...] eta beste iru zati edo gorputz alde. Ag Ioan 158.
    azpisarrera-11
    GORPUTZ-ALTXA. Conducción del cadáver.
    Herri eta auzo herri guzia bildua zen etxaitzinerat gorphutz altxa tenoreko. Herr 14-12-1961, 3.
    azpisarrera-12
    GORPUTZ HANDIKO. "Corpulento, corpudo, gorputzandikoa" Lar. Cf. Lar: "Corpulencia, gorpuzandigoa".
    Ule gorrizta [...] / gorputz-andiko, arpegi eder. Echta Jos 232. Gorputz andiko asto ederrak. Kk Ab II 162.
    azpisarrera-13
    GORPUTZ-ARIMA.
    a) El cuerpo y el alma (empleado sobre todo en pl.). Cf. ARIMA-GORPUTZ.
    Ez diet nik utzi nai nere gorputz-animei [...] gaistakeririk egiten. Mb IArg I 96. [Jainkoaren Semeak] baditu gorputz-animak guk ditugun bezala? Ub 131. Ofrezitzentiót nere gorpútz arimagébek. LE Prog 98. Goardadezangátik gárbi gure gorpútz arima. Ib. 102. Zere gorputz-animak loitzeko. AA III 564. Gorputz-arimako garbitasuna. Añ EL2 82. Gorputz-arimako ondasunak. Zav Fab RIEV 1907, 540. Garbi itzazu nere gorputz-animak. Arr May 31. Osasuna iguzu / gorphutz arimetan. Zby RIEV 1908, 294. Jesusen gorputz-animak sortu ziran Ama zorionekoaren baitan. Inza Azalp 55. Gorputz-animarako bear duan guzia. Ib. 144. Gorputz-arimen galgarri. Etcham 188. Piarresen gorputz-animak [...] galdu arte. Etxde JJ 118. Gorputz-animak alkartzen ditun / lokarri miragarria. Olea 120. Gure gorputz-arimak [...] astintzea. MEIG I 174.
    v. tbn. (Ejs. en pl.): Or Aitork 250. Erkiag Arran 53. Matx Gazt 77. Berron Kijote 157. Gorpitz-arima: Tt Onsa 34. (En sing.): ArgiDL 51.
    b) En cuerpo y alma. v. GORPUTZ ETA ARIMA.
    Gorputz-arima natzaio aizeari eskeiñiko. Berron Kijote 157.
    azpisarrera-14
    GORPUTZ-HARTUEMAN. Relaciones carnales.
    Ezkontzako Sakramentuaren bitartez santutuak gelditzen bai dira gorputz-artueman oiek. MAtx Gazt 22.
    azpisarrera-15
    GORPUTZ-ATAL. Parte, miembro del cuerpo.
    Gorputz atalak ditxiguz bidian. "Trozos de nuestro cuerpo". Laux BBa 130. Gorputz-ataletan daukan pekatu legera (Rom 7, 23). Or Aitork 181 (Ker, IBk, IBe gorputz-atal; Lç, Bibl menbro, He gorphutzeko menbro, Dv alderdi). Gorputz atalek ematen diguten laguntza soil-soilik dugula. MEIG IV 75.
    v. tbn. Eguzk GizAuz 143.
    azpisarrerakoSense-15.1
    Gorputz atalak oso dituten guzieri. "Quibus integer sensus est". Or Aitork 251.
    azpisarrera-16
    GORPUTZ-AURPEGI (Pl.). Cuerpo y rostro.
    Jantzi barriak ipiñi ta gorputz-arpegiak txukun-txukun jartzen. Bilbao IpuiB 276.
    azpisarrera-17
    GORPUTZAZ EZAGUTU. Tener trato carnal. v. infra GORPUTZEZ IZAN.
    Ezkontzarako itzikan eman bagarik donzellaren bat korputzaz ezagutu azkero. OA 161.
    azpisarrera-18
    GORPUTZ BAT EGIN. Unir(se), formar un solo cuerpo, una unidad.
    Gorphutz bat egiten dute giriztino guziekin. Lg I 227. Garau baten uruna bilduten da bestenagaz, oratu, ta gorputz bat egiten da. Añ LoraS 55. Guziok fede bat degu [...] guziok gorputz bat egiten degu. Gco II 72. Ez gaituz batuten edo gorputz bat egiten beste kristinaubakaz. Astar II 45. Beste batekin alkarturik, jarraitzen dute biak Oriako ibai andira, berarekin gorputz bat egitera. Izt C 92 (v. tbn. 120, 161 y 190). [Poema] andik eta emendik osatua, il-zorian zeuden puxketatxoakin gorputz bat eginda. SMitx Aranz 5.
    azpisarrerakoSense-18.1
    [Eleizako batzar kideak] guztiak gorputz bat lez eiten dabelako. KIkV 39 (v. tbn. KIkG 25). Ori egingo balitz, gizarteko ogibide guztiak gorputz bat lez egingo leukie. Eguzk GizAuz 142s.
    azpisarrera-19
    GORPUTZ-BESO (Pl.). Cuerpo y brazos.
    Gorputz-besoak dardariztatzen zizkiotela atera zun bere ezpata. Etxde AlosT 102.
    azpisarrera-20
    GORPUTZ-BIDE (G-azp; korputz-b. V-gip; korpuz-b. G-goi-to). Ref.: Etxba Eib (korputz-bide); DRA; ZestErret. "El camino rural por donde se lleva a los muertos al pórtico de la iglesia, para el entierro. Korputz-bidia eta baita eliz-bidia esaten jako, korputzak Eliz-ataira jatxitzeko izentautako bidiari" Etxba Eib. "Korputz-bide, camino tradicional por donde discurre la conducción de los cadáveres, camino del cementerio o de la iglesia funerante" Iz ArOñ 153 (sg. DRA, pero la ref. es incorrecta y en el voc. citado no se encuentra).
    Zerraldoa bizkarrean zutela, atera ziran gorputz-bidean aurrera. NEtx LBB 185 (v. tbn. 66).
    azpisarrera-21
    GORPUTZ-BURU (Pl.). Cuerpo y cabeza.
    Martiri andi onen gorputz-buruak bilduta, [...] lur ematen zioten. Lard 502. Ibillera astitsuaz [...] gorputz-buruai ganoraz eragiten eutsela. Or Tormes 73.
    azpisarrera-22
    GORPUTZ-DARDARA. "Convulsion" T-L.
    Izerdi-larria, gorputz-dardaria. Bilbao IpuiB 106.
    azpisarrera-23
    GORPUTZ-EGUN (H (V, G); korputz-e. G). Día del Corpus. (Nótese que los autores que emplean Korputz, lo distinguen de gorputz, distinción que está extendida al menos en amplias zonas guipuzcoanas; v. supra (5) para otra distinción g-/k-). "Fête-Dieu. Syn. Besta-, phestaberri" H.
    Gorputz-egunean / elizan sarturik. Izt Po 117. Pazkoa Maiatzekoa edo Korputz eguna. Arr May 139. Gorputz egunerako josi giñon soñeko beltza. Ag G 247. Donostian, 1968 garren urteko korputz egunean. NEtx Nola 3. Korputz-egunean Jaunaren aurrean dantza egiten duten ezpatadantzariak. MEIG I 79.
    azpisarrera-24
    GORPUTZ-ERAMAILE.
    Gorputz-eramailleek zekarten zamari artatik. "Clérigos del difunto". Berron Kijote 213.
    azpisarrera-25
    GORPUTZ-ESKU (Pl.). Cuerpo y manos.
    [Aita Bartolome] bere gorputz-eskueri eragin eta eragin. Bilbao IpuiB 237.
    azpisarrera-26
    GORPUTZ-ESTALKI. "Capa, korputz-estalkija" Mg PAb 201. "Gorputz-eztalki, capa" A.
    azpisarrera-27
    GORPUTZ ETA ARIMA (Lar, H). "En cuerpo y en alma, gorputz eta anima, oso ta oro" Lar. "Zurea naiz gorputz eta anima, oso ta oro, je suis à vous corps et âme, entièrement et totalement" H. Cf. ARIMA ETA GORPUTZ. v. GORPUTZ-ARIMA (b), G. ETA ARIMA(TA)N.
    Gorputz eta arima zerura igateko. EZ Man II 177. Zeruan gorpuz da arima. Cap 41. Gorputz ta anima zu aren antzera santu izateko. Cb Eg III 383. Jainko Jaunari emana gorphutz eta arima. Jnn SBi 96. Agindu eidazu niri edozer gauza; gorputz da arima naz zeurea. Ag AL 58. Korputz eta anima salbatuko gaitu / Jesukristoren dotriñak. MendaroTx 78. Zure emazte gaia ez duzu oraino, gorputz eta arima, zure begiez ikusia? JEtchep 91. Lur onen apaingarria ere bazeramatek, gorputz ta anima beste erri bat egin nairik. Ataño TxanKan 95. Santa Teresa, zuur eta neurridun, oreka onekoa zanik ezin daikegu uka; orrela dakusgu, gorputz eta ari- ma, bere bizitzaldi guztian. Onaind STeresa 116. Jakintza ez da gizon osoa, gorputz eta arima [...] ase dezakeen gauza. MEIG III 118.
    v. tbn. Arz 33. Urqz 17. Ub 222. AA II 216. fB Ic III 319. Añ EL2 236. Ur MarIl 36. Enb 151. Or Mi 122. Erkiag BatB 191. Korputz: OA 38. Mg CO 248.
    azpisarrera-28
    GORPUTZ ETA ARIMAN, GORPUTZ ETA ARIMATAN, GORPUTZETA ARIMAZ. En cuerpo y alma. v. GORPUTZ ETA ARIMA.
    Zelialat igan da gizon bezala korpitz eta arimatan. Bp II 67. Zeruan [dago] gorpuz eta ariman. El 48. Gorputz ta animan garbiro gorde nazazu. Cb Eg III 355. Jüstuak juanen dira khorpitz eta arimatan zelialat eta gaistuak khorpitz eta arimatan ifernialat. CatS 36. Zeureak gara guztiz / gorputz eta ariman. Balad 204. Aditzera eman nai zion gorputz eta animaz bere alde zeukala. Etxde JJ 31. Gorputz ta arimez igon zenduan / zerura oso-osorik. BEnb NereA 197. Gorputz ta animaz iltzalleen alde zioken; arrazoi osoa ematen zieken oeiri. Ataño TxanKan 233.
    v. tbn. Khorpitz eta arimatan: Mercy 21. Ip Hil 206 (k. eta arimetan).
    azpisarrera-29
    GORPUTZ ETA ARIMAZKO. Corporal y espiritual, de cuerpo y alma.
    Ta geratu zan, Jaungoikoaren itxurara egindako gorputz eta arimazko gizona, zeiñi deritxon Adan. fB Ic I 13.
    azpisarrera-30
    GORPUTZETIK LIBRATU, GORPUTZETIK LIBRARAZI, . Hacer de cuerpo, defecar. v. libratu.
    Eruskiñak janarazten dute askotan bazkal aurrean gorputzetik libratzeko. It Dial 11 (Ip khorpitzetik librerazteko; Ur sabela arinduteko, Dv sabeletik libraraztekotzat). Gorputzetik libratzen / asi naiz bastante:/ oietik jeiki eta / oriñala bete. JanEd I 112. Zu gorputzetik ezin libratuz bazabiltza, ara zer egin. Ostolaiz 98.
    azpisarrera-31
    GORPUTZ-EHUN. Téjido orgánico.
    Ziri punta biribil izaki, organuen zilatzeko ordez bulkatzen ditu lekuz aldarazten eta ez da gorputz-ehun harroetan baizik sartzen. Mde Pr 79.
    azpisarrera-32
    GORPUTZEZ GORPUTZ. "Cuerpo a cuerpo" Lar. "Entrar en campo, hacer campo, reñir cuerpo a cuerpo, gorputzez gorputz gudatzea" Ib.
    azpisarrera-33
    GORPUTZEZ IZAN (trans.). "Hura izan du gorputzez, il en a joui" SP. "Fornicar" A, que cita el ej. de Axular.
    Gorputzez izan zuenean hil arazi zuen. Ax 353 (V 234).
    azpisarrera-34
    GORPUTZEZKO, GORPUTZAZKO. "Corporal, de cuerpo" Añ.
    Hura minzo zen bere gorputzazko tenpleaz. Lç Io 2, 21 (He, LE, Ker, Or, IBk gorputzaren, Dv, EvS, HeH gorp(h)utzeko). Santa Teresa, gorputzezko Serapinak. fB Ic I 67. Gorputzezko aingerubak dirurijela. fB Ic III 308. Espirituzko ta gorputzezko gauza on guztiak. Ib. 290. Gorputzezko idurikizun baitziran. "Corporalia phantasmata". Or Aitork 61. Ez dago gorputzezko esirik. Baña [...] besarkatu [...] nai dudanetan [...]. Txill Let 90. Izaki guztiak, nai ta naiez, gorputzezkoak bear zutela izan. Vill Jaink 59. Gorputzezko izakiak pisua [dute] . Ib. 117.
    azpisarrera-35
    GORPUTZIK EZA (det.). Inmaterialidad, incorporeidad.
    Eguratsaren / gorputzik-eza ta ariña. EG 1955 (5-12), 83.
    azpisarrera-36
    GORPUTZ HIL (Ht VocGr (gorpuz hilla), Lar, Añ, Arch VocGr; gorphitzhill BN ap. A). Cadáver. v. GORPUTZ HILOTZ, gorpu.
    Gorputz hil bat baita [...] maneiurik batre gabe. Lç Decl ã, 4v. Gorputz hilla, lehen arima / haiñ ederraren egoitza. Gç 88. Khorpitz hil eta hats gabiak. Arch Fab 179. Gorputz-illa balsamatu. Lard 120. Zilo hari behera gorphutz hila [...] aurthikitzen. Arb Igand 78. Gorputz hil, lurpean hilik egoiten. Iratz 137. Nikolax [...] (erriko lenengo eriotza) menditik gorputzil jetxi berria. Ugalde Iltz 13. Etzuten aurkitu gorputz hila baizik. Arti MaldanB 200.
    v. tbn. EZ Man II 96. Mb IArg I 275. Lg I 345. Mg CO 167. Añ EL1 119. Dh 131. JJMg BasEsc 69. fB Ic I 73. Astar II X. Jaur 411. It Fab 93. Gy 166. Dv LEd 183. Laph 18. Arr May 58. AB AmaE 450. Ag AL 103. Itz Azald 35. ArgiDL 98. Inza Azalp 75. Or Mi 150. Ir YKBiz 525. SMitx Aranz 143. SM Zirik 12. NEtx LBB 98. Korputz il: Mg CO 120. K(h)orpitz hil: Xarlem 389. Ip Hil 177.
    azpisarrera-37
    GORPUTZ HILOTZ. Cadáver. v. GORPUTZ HIL, gorpu, hilotz.
    Amabi edo amalau gorputz illotz gizakien ezur ta ondakiñak lurraz estalirik. Izt C 72. Gorputz illotza obijan sartu. Enb 104. Gaur be, lareun urte igorota, aren gorputz illotza osorik dago. Onaind STeresa 7.
    v. tbn. Inza Azalp 74. Jaukol Biozk 100. Mde Pr 178. NEtx LBB 66.
    azpisarrera-38
    GORPUTZ-ITZAL. Constitución, complexión física.
    Gorputz-itzalez ere etzan gerrarako aukerako gizona: txiki, potxolo. Or SCruz 140.
    azpisarrera-39
    GORPUTZ-JASOTZAILE. "Korputz-jasotzalliak, los que llevan las andas" (G-bet).
    azpisarrera-40
    GORPUTZ-LAGUNTZE (G-to). Conducción del cadáver.
    azpisarrera-41
    GORPUTZ-LAN, GORPUTZEZKO LAN. Trabajo físico (en contraposición al intelectual).
    Khorpitzezko lanak, biziaren irabazteko ordenariz egiten direnak. CatS 46. Bertze batzu, sorthuak gorphutz lanetako, ikhusiko dire laborari, [...] hargin, ala arotz. Elsb Fram 152.
    azpisarrera-42
    GORPUTZ-NEKAGARRI. Mortificación.
    Gorputz nekagarri edo mortifikazioren bat egitea. Arr May 12. Zenbait gorputz-nekagarri edo penitentzi. Ib. 111 (v. tbn. 200).
    azpisarrera-43
    GORPUTZ-ODOL. Cuerpo y sangre (sobre todo pl.).
    Azken señale onetan [Sakramentuan] arkitzen diran gorputz-odol ta Kristo Jaun guzia. Mb IArg I 388. Bere gorputz-odola, / bere diszipulu onai / [...] emona. Añ EL2 182. Zure gorputz-odol agurgarriak jan-edaritzat. ArgiDL 48. Animak zure Gorputz-Odolez ase. NEtx LBB 267.
    v. tbn. Or Poem 536.
    azpisarrera-44
    GORPUTZ-OIHAL. "Corporal [paño para el cáliz]" T-L.
    azpisarrera-45
    GORPUTZ-HONDAR. Restos mortales.
    Gorputz-ondarrak urrunagoko Eliza batean zeudin. Or QA 52.
    azpisarrera-46
    GORPUTZ OSOAGAZ. Sin cometer pecado carnal.
    Dantzan dabiltzan emakumeetati banakaren batzuk geratuten badira gorputz osuagaz (pornikau bagarik), areek, bere arimako kastidadia galduta, loituten dira. fB Olg 82 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
    azpisarrera-47
    GORPUTZ-PENA. "Pena de sentido, gorpuzpena, gorputzeko erramiña" Lar y Añ.
    azpisarrera-48
    GORPUTZ SAINDU (Dv, H; khorpitz saintü Gèze). "Gorphutz Saindua, eucharistie, Saint Sacrement (en parlant principalement de la communion). Gorphutz Saindua hartzea, recevoir la communion" H. v. GORPUTZ SAKRATU.
    Aldareko Gorputz Sanduari. Ezcurra tí. Gorputz saindua errezibitu baiño lehen egiteko othoitza. Mat 246. Hartuko duk Bazkoz bederen, Gorphutz saindua humilki. Gç 215. Eukaristia edo Gorphütz Seindia. CatLan 71. Gorphutz seinduko sakramentuan. Dh 82. Batheyia, konfirmazionia, khorpitz-saintia [...]. CatS 11.
    v. tbn. E 23. EZ Man I 23. Harb 24. Ax 336 (V 223). FPrBN 9. Hm 216. Arg DevB 192. Brtc 72. CatLuz 20. Jaur 191. Arb Igand 168. Zerb IxtS 87. CatJauf 42. Gorputz santu: Ub 203. Arti Ipuin 29. Korputz saindu: EZ Eliç 31. Gorpitz saindu: Tt Onsa 173. Khorpitz saintü: Bp I 71. Mercy 4.
    azpisarrera-49
    GORPUTZ SAKRATU. Santo Sacramento. v. GORPUTZ SAINDU.
    Zure gorputz sakratua maiz errezibituz. SP Imit IV 3, 2. Aldareko sakramenduan yanaritzat bere gorphutz sakratua. Lg II 166. Zure Gorphutz sakratua errezibitzeko. Brtc 33. Jaunaren Gorphutz sakratua gaizki jaten. Dh 222.
    v. tbn. MarIl 58. Arb Igand 204.
    azpisarrera-50
    GORPUTZ HUTSEAN. "En cuerpo" Lar.
    Ez da ongi emakumeak gorputz utsean ibiltzea elizan eta orregatik esaten die S. Paulok estali ditzeela buruak. AA I 532.
    azpisarrera-51
    GORPUTZ-ZAIN, GORPUTZ-ZAINTZAILE. Guardia de corps. "Sumiller de Corps, erregearen gorputz zaia, erregearen gela zain" Lar.
    [Juan de Idiakez] izan zan Fernando seigarrenaren gorputz ta gela-zaintzalle. Izt C 456.
    azpisarrera-52
    GORPUTZ-ZATI. Miembro, parte del cuerpo. (En los ejs. de fB parece referirse a 'cuerpo en gral.', opuesto al espíritu, la voluntad, etc.).
    Senarrak onetsi behar du bere andrea bere gorputz zatia bezala. Mb IArg I 181. Obe dala gorputz zati bat galtzea. Añ LoraS 28 (v. tbn. 51). Zeuben gorputz zatijetan dagozan gurarijetati. fB Ic II 260. Adanen gorputz zatiko asarreginak [...] ez dau egingo Adanen [...] borondatiaren aginduba. Ib. 262. Haizto horietarik bakoitza gorputz zati edo lohadar baten izenaz markaturik da. Mde Pr 77. Gorputz-zatiak badituzte beren legeak. Vill Jaink 140.
    azpisarrera-53
    GORPUZPE (En casos locales de decl. sing.).
    Izkutatu ta estali egin da gizonaren gorpuzpean, oialpean bezala. Inza Azalp 52.

    gorputz

    gorputz
    << gogo 0 / 0 gorrixkatxo >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper