Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 hagin.
    tradizioa
    Tr. Documentado en todos los dialectos.
    sense-1
    1. (V-gip, G, AN, L, B, BN, Ae, Sal, S, R; Lcc, IC 441r, Mic 8r, SP, Deen I 126, Urt III 409, VP 1r, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr , Gèze, VocBN , H, VocB ); hain (AN-gip-larr, L); aain (aañ AN-ulz) Ref.: VocPir 234; Bon-Ond 140; A (agin, hain); Lrq; Iz UrrAnz, Als, Ulz, IzG (aaiñe), UrrAnz, R 300, To ; EAEL 7; Gte Erd 202.
     Muela. "Muela de boca" Lcc. "Dent mâchelière" SP. "Muela, diente grande, agiña" Lar, Añ. "Dent molaire" Gèze. "Grosse dent" VocBN . "Molaire" Lrq. Cf. HORTZ-HAGIN. v. matrailagin.
    Haginak hezurrez ditu. Saug 156. Inbidiaz betheari hagin zorrotz hazpiak / aserrerik asikitzen diotza haragiak. EZ Man I 107. Hagin batetako minak hain penatzen eta asaldatzen zaitu. Ax 590 (V 379; Añ GGero 371 agin bateko miñak; cf. infra HAGINEKO MIN). Galzen ditu orzak eta agiñak ta azkenean gelditzen da indarrik bage ta illa. Mb IArg I 285. Ortz edo agiñen artean gelditu oi diran lengo janaren izpi, edo apurren batzuek. Mg CC 228. Odol tantaren batzuek irteten badute agiñe [sic], ortz, naiz oietatik. Ib. 228. Ez dezute ikusten / ortz eta agiñak / errot-arri gisara / daudela egiñak? It Fab 97s. Ortz eta agiñetan sortzen dan zikinkeriaz. It Dial 36s (Dv hortzen eta haginen artean, Ip hortzetan eta haginetan; Ur ortzagiñetan). [Hendaiak] izan ditu gizonak lehen haginekin / bakailau ekhartzeko herritar semekin. Hb Esk 136. Mingañaz igortzirik / agiñ eta ortzak. Izt Po 62. Bereala matrall-ezurreko agin batean iturri eder bat sortu. Lard 143. Sano dauzka ortzak, / agiña zorrotzak. Xe 298. Lapak jaten ari zala Tripakirenian, agiña erori zitzaiola. Iraola 121. Euren ortz da agiñen zindotasuna erakusteko. Ag Kr 46. Agiñ guziak osorik dauzka / baña betilliak urdiñ. Urruz Zer 75. Bere haginak oro Irigoin demuntre hari utzi ziozkan Baionan, eta herrirat itzuli zen, egun batez, hortz berri eder batzuekin. Barb Sup 101.
    (s. XX) Eta zakurrek, agertuz hainak, / bere zituzten oihanak. Ox 91. Iñoren agin onak erraietatik kentzea. Anab Usauri 45s. Nere ustez, orain, zuk, agin ta ortzak nagitu bear dituzu. Lab EEguna 63. Sorgin-agin-zuloan koka-âla mullaztar / lurrean ipintzen du ikara ta dardar. "Cuanta cabe en la cariada muela de una bruja". Or Eus 114. Nik ez dut ortzean miñik, / ez dut ere eskas agiñik. (Canc. pop. in Or Eus 371). Agiña ataratzera najoiak. SM Zirik 127. Orai hiru hagin baditiat aphaintzeko. JEtchep 99. Aginak galdu dira erruz. Arti MaldanB 225. Agiñak eta ortzak banan banan eta urrengorik urrengo erauziaz. Erkiag BatB 26. Hagin bat jalitzeko edo bertze holako afera seriosez. Larz Iru 82. Ez dukek gaixtoa, / haginak lanpustean / haragi freskoa! Mattin 86. Duda egiten det agin ori atera gabe sendatuko zeranik. JAzpiroz 181. Nik Donibanen atera nuen ene lehen hagina, edo haurreko hortza. Larre ArtzainE 90.
    azpiadiera-1.1
    (V; Lcc, Mic 6v, Añ (V), H); hain (añ- G-azp) Ref.: A; Iz ArOñ (agúra txiki); Etxba Eib ; Holmer ApuntV; EAEL 7; Elexp Berg .
     Diente en general. "Dientes, aginak, ortzak" Lcc. "Colmillo" Ib. "Agina llaman al diente y lataagina a la muela" RG B, 31. "Agúra txiki belendriñ, bost bizar da sei agiñ" Iz ArOñ. "Agiña, diente. Su sin. ortza se usa poco en la significación de diente como pieza anatómica y mucho como instrumento de trabajo" Etxba Eib. Cf. Lcc: "Dentera, aginan koskitua" v. hortz, HORTZ-HAGIN. Tr. Propio de la tradición vizcaína, aunque tbn. se documentan ejs. en otros dialectos, sobre todo ref. a dientes de animales (cf. infra ).
    Ene aginok ezin jan leie / aragi errebagea. Lazarraga 1196v. Ogi gogorrari, agin zorrotza. "A pan duro, diente agudo". RS 539. (tbn. en O Pr 348) Loka jabilt agina ta gogoa dot arina. "Temblante me anda el diente". Ib. 398. Aginak urrago, aideak baño. "Más cerca los dientes que los parientes". Ib. 138. Eskubagaz legez eruaten dau janariya zatituteko eta eiyoteko aginen artera. Zuzaeta 88. Agiñak irriturik ta barreka egokan begira. Añ GGero 250. Au emon eutskun ate bigaz itxita, aginakin ta ezpanakin barrututa. fB Ic II 183. Isten ez badeustazu, aginekin ebagiko dot neure miina. fB Ic III 304. Dago ezpillu au txarto eginik, / ez deust erakusten aginik. Zav Fab, RIEV 1907, 95. Odolak otzituta, belaunak ikaraka, / agiñak dardaraka iya amaiturik. AB AmaE 390. Baña agiñak geroago eta azkarrago ditu [gure agure kaskalak] . Apaol 118s. Agin zuriak eta bardinak, / Guzarateko perlak lez. Azc PB 122. Aurrean neukanari ukabilkada bategaz agiñak atera. Ag AL 81. Eta izango balitz [...] aginen artian aurreko gaubeko ondarren bat geratu izan dana. Itz Azald 161.
    (s. XX) Agiñak zuri zuri ta kiskur kiskur ulea. Ag Kr 82. Bildurren-bildurrez agiñak alkar joten ixan daustela. Kk Ab I 66. Urteten eban etxetik agiñai zirika, ez tartean zerbait eukolako. Or Tormes 85. Basurdearen antzera zittuzan agiñak, eta itz-egittian urten-urten egitten ekijozanez, lapikoren baten irakitten eragoioela zirudijen. Otx 11. Agiñ aketsak estekiren bat / damurik baitu baztartzen... "Dientes embotados". Or Eus 161. Arrokerizko itz gogorretan / agiñai kirrizka-otsa. BEnb NereA 236. Giza-matrail azurrek, euren agin da guzti, urteten eudien. Akes Ipiñ 15. Haginekaz azkazalak ausikitzen zitualarik. Osk Kurl 106. Nire goiko ezpan txiki ta agin andiakaz bokillea ondo estutzea kostau egiten jatan. Etxabu Kontu 23.
    azpiadiera-1.1.1
    (H).
    (Ref. a los dientes de los animales).
    Zuloaren be artatik suge arrigarrizko asko lasterka zetozela, ta beren agiñ, ta buztanakin, zuten indar guziaz biak tiraka beronz ondatu nai zituztela. Cb Eg II 158. Rinozerosaren adarra, hartzaren aztaparra, lehonaren ahoa, tigroaren haginak. Egiat 266 (el ed. transcribe hagüinak y da el significado de 'elderrak'). Txakurtzarrak, badakus urrineti bere, ez dazaubana, asiko jako zaunkaz, ta gura leuke agiñen artian euki. Mg CO 106. Eztau ez lakain bat / ostu [azeriaren] aginak. Zav (in Fab RIEV 1907, 533). Daukaz agiñak edo agin ordekuak. "Dientes" (hablando del arador de la sarna). Ur Dial 24 (It, Dv, Ip (h)ortz). Ganaduba erostera doianian ondo begiratu biar da aginik falta daben. Ib. 94. [Lugartzak] itxasokuak bezela ditu bi agiñ luze, bakoitza iru ortz txorrotxekiñ. Sor Bar 42. Eldu iakan zankora / txakurran agiña. Azc PB 81. Murmur [txakur] bata, agiñak agirian bestea. A BeinB 69. Kimaz ere ez da gaizki [zaldia], / onak ditu haginak. Etcham 67. Amurruz agin zorrotzak, / jan nairik ardi, bildotsak. Enb 146. Tximiñuari, agiñik badagiriyo, urrun akiyo. Otx 30. An zegok karramarro; / atzi dezagun; / ez agiñez aurrez, / sabeletik bai. Ldi UO 32s. Gose orrentzat bazkari / bildots zurijak yagozak / bedar ezian dantzari. / Metu egixak agiñak! Laux AB 57. Artzuloetan agiñak zorrozten diardue basakatuak, azeriak eta basatxakurrak. TAg Uzt 239. Zaunkaz zeudelarik, agiñak ageri ta lerdea zeriotela. Mde Pr 101. [Katuak] sartu agiñak sama-saman. Bilbao IpuiB 197. Bere aginekin eman zidan dolore [arrainak] . Arti MaldanB 192. Eta erbiak artu agiñetan eta txakurra ekarri zidan. And AUzta 93. Erbiak arin dijoaz / txakur agiñen igesi. NEtx LBB 383.
    azpiadiera-1.1.2
    (Fig.).
    Gozatuko duzu zoriz / zeure kolera mina, / bai hautsiko kolerari / bere zorrotz hagina. Hm 117. Pekatuaren arraren agin zorrotzak iñoz zulotu bagakoa. Ur BulaAl 37. Hortzez eta haginez ariz, hein batean atxiki gintuen [alemanak] . Zerb Gerlan 99. Ikusi ziozkan eriotzari agiñak begiz-begi. TAg Uzt 39. Arrantzalearen untzia [...] kilinkolonka ibili dabil [...], leze sakonaren agin ta erpe-artean. Erkiag Arran 116.
    sense-2
    2. Rencor, inquina. Cf. HAGINEAN IZAN.
    Engoitik guziek badakigu Erlandek bethi baduela hagin handi bat aphezen kontra. Elsb LehE 82.
    sense-3
    3. "Zer hagina dian! (Sc), ¡qué diente tiene! se dice de uno que pide mucho dinero al querer vender" A. "Au fig., prétention, toupet" Lrq.
    sense-4
    4. (Vc ap. A; Dv, H). Mella en el corte de un instrumento. "Brèche, cassure au fil d'un couteau, rasoir, hache, etc... (à cause de la ressemblance avec une dent)" H.
    sense-5
    5. Diente de una rueda, etc. "El tronco mayor [en una ferrería] txurezko agiñakin, con sus dientes de madera" Iz ArOñ (s.v. gabí-ardatza). Cf. HAGINETAN HARTZAILE.
    azpisarrera-1
    HAGIN-HAGINETAN. En todos los dientes, en plenos dientes.
    Itzelezko ostikadea agin-agiñetan emon, eta luze itxi eban azeria, konorte barik ta aotik odola eriola. Bilbao IpuiB 129.
    azpisarrera-2
    HAGINAK ALATU. "Agiñak alatu (V-arr-oroz), producirse dentera" A.
    azpisarrera-3
    HAGINAK BERDINDU.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) (a. bardindu V-ger-m-gip). Ref.: A; Iz ArOñ; Elexp Berg. Llegar a tener juicio (litm. 'igualarse los dientes'). "Agiñak bardindduta daukat, quiere decir que la persona ya no se dejará engañar, que no es un niño (a las ovejas se les cierra o completa la dentadura a los 4 años)" Iz ArOñ. "Ze uste dok pa? Aspaldi bardindu jatazen neri agiñak gauza orrek sinisteko" Elexp Berg.
    Aginak bardindu ddakoz ta kontu orregaz. (V-ger-och). A EY III 307. Bost arrantzale jator egozan, gizon egiñak, garatuak, agiñak aspaldi berdindutakoak. Erkiag Arran 14. Kozkondua edo agiñak bardindua zan edonorentzat. Erkiag BatB 19.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) "Bardindu agiñak [...] (V-gip), poner las peras a cuarto, litm.: igualarle los dientes" A.
    azpisarrera-4
    HAGINAK ERAKUTSI. Mostrar los dientes (en señal de amenaza). "Mostrar los dientes, amenazar. Artzeko zetsan guztiari, agiñak erakusten zetsazen" Etxba Eib.
    Makillaka banatu arren ugazabak, inziri illetazkuak egingo ditu [txakurrak], ez baña jarki ta aginik erakutsi. Mg PAb 92. Gorrotoz aginak erakusten. fB Ic III 235. Aitarren-seme altza bear gara danok, agiñak erakutsi bear deutsaguz arrotzari. Ag AL 125. Ortzak eta agiñak erakutsiaz, amorruzko pitsa ta lerdea zeriola. Ag G 154. Eta Mari Piparmini agiñak erakutsiaz ola ekin zetsan [Pernandok] . SM Zirik 50. Gaiñera, agiñak erakusten zizkigun [txakurrak] . Zendoia 27.
    azpisarrera-5
    HAGINAK ESTUTU. Apretar los dientes.
    Patxik, agiñak estutuaz ezpañetatikan odola ateratzeraño, esan zuan birau izugarri bat. Apaol 100. Agiñak estutzea asko neban beragaz [surragaz] etxean geratzeko. Or Tormes 31. Kaltegillia baldin bazera / gero zuk kalte egiñak / begi txarrakin zu ikusita, / estutuko ditue agiñak. And AUzta 151. Bildurraren bildurrez ta sukar antzaren oiñazepean, agiñak estututen ditu, amurruaren amurruz. Erkiag BatB 190.
    azpisarrera-6
    HAGINAK EZARRI. Morder.
    Zuri agiñak ezarritzeko / zelan izan ez gogorik, / aspaldi (y) ontan ezpainuen jan / aragi txuriyagorik? Lopategi Auspoa 67, 35.
    azpisarrera-7
    HAGINAK KOSKITU (V-och-m-gip ap. A); HAGINAK KAUSKITU (V-ple ap. A); HAGINAK OSKITU (G-to ap. A). "Producirse dentera" A.
    azpisarrera-8
    HAGINAK ZABALIK. Mostrando los dientes (en señal de amenaza).
    Aren kurriskatara beste txerri guztiak biltzen dira agiñak zabalik defenditzera. And AUzta 107.
    azpisarrera-9
    HAGIN-ARTATZAILE. "Hagin-arthazale, dentiste" Lh.
    azpisarrera-10
    HAGIN-ARTE (En casos locales de decl., en sing.). (De, etc.) entre dientes. Cf. HAGIN-TARTE.
    Itxi geldirik arkaitz-zuloetan bizi dan otsoari, bere agin-artean zatitua izan gura ezpadau prankotarrak. Ag AL 15. Zelan egin dozu iges nire txakurren agin arterik? Otx 69. Alaxe aztakatzen du lurra, agoko jarriberria agin-artean karrazkatuz [...] zaldi eziberriak. TAg Uzt 229. Otsoaren agin-artetik buztana kendu-eziñik. Bilbao IpuiB 188. Azur biribil bat agin artean nasai lauskitu ostean [txakurrak] . Erkiag BatB 57.
    azpisarrerakoSense-10.1
    (De, etc.) entre dientes (decir, etc.).
    Errezau egizu zer edo zer agin artian, ta eranzungo dot nik bere aldodana igarriko ez deuskuben moduban. Mg PAb 57. Errezatu beozu Errosarioa [...] ta agin artean nastau bagarik berbak. Añ EL1 216. Bijua aztubagana, esan deijozan agin arteko murmurija moduko orazinoe batzuk. Astar II 39. Arraioren bat agin-artian esanda jagi zan noz edo noz. Kk Ab I 103. Begiratu eutsan astiro eskuan eroiazan untxiai, eta ziñoan agin artean. Kk Ab II 111. Agur motela dirautsa agin artean. Erkiag BatB 139.
    azpiadiera-1.1
    Zeinbat galduten daben Aita gurea ez ondo errezeteaz, agin arte nastuz errezeteaz presaka, arinka, ganora gabe. Añ MisE 16.
    azpisarrerakoSense-10.2
    Arrokeriaz beterik, ezetz esateko dago Nikanor; baiña berba ori agin-artean gorde dau, ta onelan erantzuna emon. Erkiag BatB 181.
    azpisarrera-11
    HAGIN-ATERAKAI. "Sacamuelas, el instrumento, aginsakaia, [...] aterakaia" Lar.
    azpisarrera-12
    HAGIN-ATERATZAILE (Lar; -athe- Dv, H; -zale Arch VocGr, VocB; -atarazallia det., V-gip ap. Etxba Eib). Dentista. "Sacamuelas, [...] aginsakalea, ateratzallea" Lar. "Dentista" VocB.
    Kantia Irigoin hagin-atheratzale gañean. (1888). DRA . Bere bijotzeko ondoezak agertu eutsozan, agin-ataratzalle batek baño barriketa geiagogaz. Kk Ab I 37. Auzoko Juanixio bialdu biarko det aldameneko agiñateratzalleari deitzera. EEs 1920, 178. Agin ataratzalliari agiñak miñik ez. Otx 32. --Oraindik min ematen al digu (aginak)? --Ez dakit; agiñakin aginateratzallea gelditu zan. EgutAr 25-10-1956 (ap. DRA ). Oraingoan Burt Lancaster da Wyatt Earp [...] eta Kirk Douglas Holliday medikua edo hagin-ateratzailea. MEIG I 190.
    azpisarrera-13
    HAGIN-ATERATZE. Extracción de diente o muela.
    Geldi bedi alde batera zenbat kaskarreko, zenbat sudur-auste, zenbat dubako agiñ-aterate izan zan ainbatutea. Ag Kr 176.
    azpisarrera-14
    HAGIN-BELAR (agin-bedar V-m ap. A Apend). "Unas hierbas para cerdos" A Apend. v. ESNE-BELAR.
    azpisarrera-15
    HAGINEAN IZAN. "Zer haginean den harendako! (BN-baig-lab, Sc), ¡qué rencor tiene contra aquél!" A. Cf. supra (2).
    azpisarrera-16
    HAGINEKO MIN (V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, B, BN-arb). Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 5 y 221. Dolor de muelas. "Bart, lua galdu dot agiñeko miñagaz" Etxba Eib. "Agiñeko m. [= 'dolor de una muela', opuesto a aginetako m.] (V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, BN-arb)" Gte Erd 221. v. HAGINETAKO MIN, HAGIN-MIN.
    Neskatxa, nola agiñeko miñez egondu dan, orain lo dago. Iraola 41. Hagineko minarekin ihakinka zaudenak handik badoatzi hortzez karraskan. JE Bur 191. O, agiñeko miñez ezin egon naiz! EEs 1920, 175. Gurean, iru seme ta lau alabetaraño igoak gaituk. Zazpi ao, ta iñork agiñeko miñik ez. NEtx Nola 22. Agiñako miña eukalako ez eban biar zan besteko gogor joten malluakaz. SM Zirik 69. Hori egin zuenak ez du hagineko minik. Herr 9-5-1957 (ap. DRA ). Baratzurie jo, oialeen bildu eta anka azpiin jarri, agineko miñe kentzeeko. (G-goi). Arin AEF 198064. Agiñeko min aundia jarri zitzaidan. JAzpiroz 170. Ez dezagun behintzat larria eta hagineko mina bat direla uste izan. MEIG I 112.
    azpisarrera-17
    HAGIN-ERAKUSTE. Acción de mostrar los dientes (en señal de amenaza).
    Otsuak "txapetan" jokatu al balebe, eleukie ainbeste urrumada ta agin-erakuste egingo. Kk Ab I 92.
    azpisarrera-18
    HAGIN-ERRESKADA. Hilera de dientes, dentadura.
    Mandu au ederra da: agin-erreskada ona dauko. EEs 1925, 14.
    azpisarrera-19
    HAGIN ERRO. "Chicot de grosse dent" H.
    azpisarrera-20
    HAGINETAKO MIN. Dolor de muelas. "Aginetako m. [= 'dolor en varias muelas', opuesto a agiñeko m.] (V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, B, BN-arb)" Gte Erd 221. Cf. SP: "Haginetarik minez ezin egon, ne pouvant du mal de dents". v. HAGINEKO MIN.
    Aginetako minak ta beste gatxak kendu gurarik. CrIc 52. Aginetako minagaz / ezin sufridurik. DurPl 48. Baldin naigabe batek, buruko edo agiñetako miñ batek ezertarako ez gerala utzitzen bagaitu. AA III 572. Asma detzagun mundu huntan ditezken oinhaze ta thormenta suerte guziak [...] haginetako, hezurretako min kruelenak eta bertze hanbat gaitz gisa. Dh 164. Agiñetako miña kentzeko. Ostolaiz 38.
    azpisarrera-21
    HAGINETAN HARTZAILE. "Agiñetan artzallia (armería), especialista que ponía en punto el mecanismo del disparo, en las armas cortas. Agiñetan artzalliak ziran geixen irabazten eben biargiñak pistolagintzan" Etxba Eib.
    azpisarrera-22
    HAGIN-HEXUR. "Hagin-exür (S), chicot de dent, racine" Lh.
    azpisarrera-23
    HAGIN-EZ.
    Benetan aitortzen diot jaun orri (au bai txantxetan noski) oso aurpegi-txarturik dagola, goseak eta agiñ-ezak. "La falta de muelas". Berron Kijote 212s.
    azpisarrera-24
    HAGIN-FRIKAIKI. "Fregadientes, agin frikaikia" Lcc.
    azpisarrera-25
    HAGIN GABEKO. Desdentado. v. hagingabe. Cf. A Morf 221: "El mote popular [francés] que se adjudica a las viejas sansdent, correspondiente a Aginbako"
    Agin-gabeko aoa errotarririk gabeko errota bezela dala. Berron Kijote 204.
    azpisarrerakoSense-25.1
    Argal makur laurogei urtekoa / eta aoan agin bâkoa.Zav Fab RIEV 1907, 95.
    azpisarrera-26
    HAGIN-GAIZTO (-gaixto L, BN, S ap. Lh). "Qui a des mauvaises dents" Lh.
    azpisarrera-27
    HAGIN-GARBITZAIKI. "Mondadientes, agin garbitzaikia <garuisçayquia>" Lcc.
    azpisarrera-28
    HAGIN-GILTZA (-ltz R; Aq 56). Ref.: VocPir 235; A. Colmillo. "Colmillo, agingiltza" Aq 56. "Dent canine, letain, letagin, agingiltz" VocPir 235. v. letagin.
    azpisarrera-29
    HAGIN-IDOKAI. "Sacamuelas, el instrumento, aginsakaia, idokaia" Lar.
    azpisarrera-30
    HAGIN-IDOKITZAILE (Lar; -idokizale Lh), HAGIN-EDEKITZAILE (-idekizale S ap. Lrq). Dentista. Lhande dice tomarlo de Azkue, pero no lo encontramos en éste.
    azpisarrera-31
    HAGIN-IKARA. "Dentera, (V) agin ikara" Añ.
    azpisarrera-32
    HAGIN-JALITZAILE. Dentista.
    Irigoin hagin jalitzale bipila eta herriko semerik zerenak oro alde zituelarik. HU Aurp 129.
    azpisarrera-33
    HAGIN-JOKO. Operación, acción de morder.
    Azur-zati ederra eskeiñi eutsan mutikoak, eta txakurrak laster ekin eutsan agin-jokoan. Erkiag BatB 95.
    azpisarrera-34
    HAGIN-KARRASKA (H); HAGIN-KARRAZKA (Añ (V)). "(Crujir de) dientes, agin karrazka" Añ. "Grincement de dents" H. v. HAGIN-KIRRISKA.
    azpisarrera-35
    HAGIN-KARRASKADA (Añ (V)). Crujir de dientes. "Crujido de dientes, (V) agin [...] karraskada" Añ.
    An bai izango dala negarra eta aginkarraskadia. Astar I app., LVI. Kanpoko illunpeetara izango dira jaurtiak; an izango da negarra ta agin-karraskada. Ker Mt 8, 12 (Lç hortz garraskots, He hortz karraskatze, TB, Dv, HeH, SalabBN, Echn, Ip, Ol, Or, Leon, IBk, IBe (h)ortz-karraska, Ur ortz karraskotz).
    azpisarrera-36
    HAGIN-KARRASKOTS. Crujir de dientes.
    Gosete izugarria etorri zan eta bazan Errusi-aldean aginkarraskotsa ta negarra baño etzana. Eguzk GizAuz 131.
    azpisarrera-37
    HAGIN-KIRRISKA.
    azpisarrerakoSense-37.1
    a) (V-gip ap. Iz ArOñ; Añ (V)). "(Crujir de) dientes", "crujido de dientes, (V) agin kirriskia" Añ. "Agínkirriska bat, un ruido de dientes" Iz ArOñ.
    azpisarrerakoSense-37.2
    b) "Agínkirrixkixa, la dentera" Iz ArOñ.
    azpisarrera-38
    HAGIN-KONDAR (Lar, H). "Raigón de muela, agin-kondarra" Lar.
    azpisarrera-39
    HAGIN-KONDO.
    "Hagin-kondo edo sustraia, raigón de muela" VP 83v.
    azpisarrera-40
    HAGIN LOKA. "Agin lokia, el diente movido" Iz ArOñ (s.v. lóka).
    Agin lokaren bat edo beste agiri yakezala euren abo sartubetan. Kk Ab I 58.
    azpisarrera-41
    HAGIN-MIN (aginmin Sal ap. A). Dolor de muelas. v. HAGINEKO MIN.
    Gurasoak mats gordiña jan eta semeak aginmin? Ker EMeza 116 (ap. DRA).
    azpisarrera-42
    HAGIN-OI (-ui V-gip ap. Iz ArOñ, s.v. úi). Encía.
    azpisarrera-43
    HAGIN-ONDO. "Raigón [...] de muela, agin [...] ondoa" Añ.
    azpisarrera-44
    HAGIN-ORDOTS. "Agiñ-ordotx (AN-larr), colmillo" A. "Aiñ-ordotsak, colmillos (AN-larr)" EAEL 7.
    Txiri bat agin ordotzen (colmillos) barrungo aldetik jarri ta sokakin ondo lotu. JAzpiroz 140.
    azpisarrera-45
    HAGIN-HORTZ (Pl.). Dientes (de sierra, etc.). Cf. HORTZ-HAGIN.
    Itaia ortarako aproposa izaten zan: agin-ortzakikoa, zerra bat balitz bezela. Albeniz 38.
    azpisarrera-46
    HAGIN-HOTS. Ruido de dientes.
    Mallu zaratak ez due lorik galtzen, / nire agiñ otsak barriz abe iratzarriten. AB AmaE 203. Jakijok mairatu diran ezkero beintzat, abesti gitxi entzun da, barriketa askorik bez, azpillotsa ta agiñotsa, ostera, gortu-erazoteko beste. MEnb Euzk 1931, 595 (ap. DRA ). Au, barriz, bizkor agin-otsian / eukan jateko goguaz. Enb 166.
    azpisarrera-47
    HAGINPEAN. Bajo los dientes, a merced de los dientes.
    Sasiartean txinbulika erori zan Zito, zakurraren aginpean. TAg Uzt 103.
    azpisarrera-48
    HAGIN-SAKAI. "Sacamuelas, el instrumento, aginsakaia" Lar.
    azpisarrera-49
    HAGIN-SAKALE. "Sacamuelas, aginsakalea" Lar.
    azpisarrera-50
    HAGIN-SUSTRAI.
    "Hagin-kondo edo sustraia, raigón de muela" VP 83v. "Raigón [...] de muela, agin sustraia" Añ.
    azpisarrera-51
    HAGIN-TARTE. Espacio entre muelas. Cf. HAGIN-ARTE.
    Urte biko ibaian / utzitzen banazu, / andi eta gizena / atzemango nazu; / orain berdiñ, egia / garbi esateko, / Ez naiz agin-tarte bat / zuri betetzeko. It Fab 81.
    azpisarrera-52
    HAGIN TXIKIAK ASPALDI JAUSI. "Agin txikiak aspaldi jausittakuak gaittuk gu [= 'ya somos maduros']" Elexp Berg.
    azpisarrera-53
    HAGIN-ZIRI. Palillo, mondadientes.
    Aginetarako zotzari norbaitek agin-ziria esaten dautsa, ta egokia dirudi berba onek. A Ezale 1897, 54a.
    azpisarrera-54
    HAGIN-ZORROTZ (V-m ap. A); HAGIN-ZORROTX (V-ger ap. FLV 1980, 362). "Agin-zorrotz (V-m), sierra, un pez" A. "Serrutxue, aginzorrotxa (Sarda sarda), bonito del sur" A. Anasagasti "Itsas espezierik garrantzitsuenen Bermeoko Terminologia" FLV 1980, 362.
    azpisarrera-55
    HAGIN-ZULO. "Cava dentium, [...] hagintzillhoak" Urt IV 347.
    azpisarrera-56
    HAGIN-ZUZTAR. "Aginzuztarra, la raíz de la muela" Iz To.
    azpisarrera-57
    AHOA BETE HAGINEKIN. "Aoa bete agiñegaz itxi nabe (Vc), me han dejado con un palmo de narices" A. "Or konpon! eta ao-bete agiñekin laga zittuan" Etxba Eib.
    Bideko laguna aoa bete agiñegaz kalean itxi ta, sartu zan etxera Mañasi. Ag Kr 118. Artzekodunak ago-bete agiñegaz geratu dirala esan gura dozu, ezta? Kk Ab I 104. Gure ahal guztia emateko prestatu giñan eta orra ontan aboa bete agiñekin gelditu. Etxde Itxas 206. Gelditu barik aurrera jarraitu eban, eibartar gaztia kamiño baztarrian agua bete agiñekin laga-ta. SM Zirik 32. Harrituta eta aho bethe haginekaz. Osk Kurl 127. Aren galde zirikagarriak entzunda [...] azkenik aoa bete aginekin uzten zituen. Zait Plat 89. Laguntxuak ao bete agiñegaz geratu zirean. Erkiag BatB 64. Ahoa bete haginekin gelditu bada, ez dizkio inork hagin horiek ahoan sartu. MIH 202.
    azpisarrera-58
    GEZUR-HAGIN. "Guzurragiñ (V-m), dientes postizos" A.
    azpisarrerakoSense-58.1
    Gezur-agindun apaiz buru-txuriak ere mauka-mauka ari ziran beti. A Ardi 47.

    hagin

    hagin
    << gura 0 / 0 1 hain >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper